HACETTEPE ÜNĐVERSĐTESĐ EĞĐTĐM FAKÜLTESĐ ENFEKSĐYON OLUŞUMUNU ENGELLEYEN MADDELER PROF.DR.ĐNCĐ MORGĐL EZGĐ DOĞUKAYA AYBÜKE AYHAN ENFEKSĐYONLAR Enfeksiyonlar,ancak bedenin savunma sisteminde aksamalar olduğu sırada ortaya çıkarlar. Sağlıksız beslenme, kimyasal ilaç tedavisi veya var olan bir hastalık gibi fiziksel nedenler, savunma sistemlerini zayıflatabilir. Enfeksiyon Zinciri Enfeksiyon ajanı (etkeni) Rezervuar (Enfeksiyonun kaynağı) Çıkış kapısı Kaynaktan çıkış (Yayılma yolları) Giriş kapısı ENFEKSĐYON HASTALIKLARI Belsoğukluğu Bruselloz Çiçek hastalığı Difteri Dizanteri (amipli veya basilli) Grip Hepatit Kızamık Kolera Menenjit ENFEKSĐYON HASTALIKLARI Tüberküloz Uyku hastalığı Zatürre Tifo Tifüs Psittakoz Sıtma Suçiçeği Tetanos Tularemi HASTALIKLARIN BULAŞMA YOLLARI Hastalıkların Bulaşma Yolları Doğrudan temas Dolaylı temas Bulaşma şekillerinden başlıcaları şunlardır: Aksırırken, öksürürken, konuşurken ağızdan çıkan damlacıkların başkası tarafından teneffüs edilmesiyle Doğrudan deri temasıyla ve cinsel temasla; Hastanın kullandığı çamaşır, yatak eşyası ve yiyecek eşyaları gibi malzemeler vasıtasıyla; Hayvanların insandan insana veya hayvanlardan insana hastalık taşımasıyla (Bunun en canlı örneği anofel cinsi sivrisineklerin taşıdığı sıtmadır. Yine aynı şekilde güvercinler "psittakoz" hastalığını taşırlar.); Enfeksiyon hastalıkları Toplum Kökenli Enfeksiyonlar (Hastane Dışında Edinilen Enfeksiyonlar) Bakteriyel Enfeksiyonlar Hastane Kökenli Enfeksiyonlar ( Nozokomiyal Enfeksiyonlar) Solunum Yolu Enfeksiyonları Mantar Enfeksiyonları Tetanos Sinüzit Kuduz Hastalığı Orta Kulak Đltihabı Tırnak Mantarı Ayak Mantarı Kasık Mantarı Saç Mantarı Vajinal Kandidiyazis Toplum Kökenli Enfeksiyonlar (Hastane Dışında Edinilen Enfeksiyonlar ) Bakteriyel Enfeksiyonlar Tetanos Kuduz Hastalığı Solunum Yolu Enfeksiyonları Sinüzit Orta Kulak Đltihabı Mantar Enfeksiyonları Tırnak Mantarı Ayak Mantarı Kasık Mantarı Saç Mantarı Vajinal Kandidiyazis Hastane Kökenli Enfeksiyonlar (Nozokomiyal Enfeksiyonlar) Hastanın hastaneye başvurduğu anda veya hastaneye yattığında olmayan, daha sonra gelişen, hatta bazen hasta taburcu olduktan sonra ortaya çıkan enfeksiyonlardır. Hepatit C Virüsü Kırım- Kongo Kanamalı Ateşi Hepatit B Virüsü GÜNCEL ENFEKSĐYON HASTALIKLARI Kuş Gribi HIV AIDS HIV , AIDS hastalığına sebep olur. HIV, vücudun bağışıklık sistemini bozduğu için, kişiyi bazı enfeksiyonlara karşı zayıflatır. Vücudunuzda, HIV virüsü olması, AIDS olduğunuz anlamına gelmez. HIV virüsünün vücudu, hasta duruma getirecek kadar, bağışıklık sistemini zayıflatması birçok yıl alabilir. Bu zaman süresince HIV’li bir kişi hasta olmayabilir, ve AIDS’e dönüşmeden yıllarca sağlıklı olarak yaşayabilir. Hepatit B Hepatit B virüsü ile ortaya çıkan karaciğer hücre iltihabı ve hasarı hepatit B hastalığı olarak tanımlanır. Ülkemizde taşıyıcılık oranı %3 ile %7 arasındadır. HEPATĐT B NASIL BULAŞIR ? •Đnsandan insana vücut sıvıları yolu geçer: •Kan •Semen (meni) •Vajinal sıvı ve salgılar (adet kanı dahil) •Doğum sırasında anneden bebeğe geçiş (perinatal hepatit) HEPATĐT C Hepatit C virüslerle bulaşan hepatitler arasında kan yolu ile en sık bulaşan tiptir. Bu sebeple özellikle kan nakli ve kan ürünleri ile edinildiğinin bilinmesi oldukça önemlidir. Kuş Gribi (H5N1 Virüsü) Kuş gribi,hayvanlarda görülen ve hemen her zaman için kanatlı hayvanlarda, daha seyrek olarak da domuzlarda karşımıza çıkan,bulaşıcı, virüslerin neden olduğu bir hastalıktır. Đleri derecede türe özel olmasına, diğer bir deyişle yalnızca kanatlı hayvanlarda görülmesine rağmen ender olarak aradaki engeli aşmakta ve insanlarda da görülebilmektedir. Kırım- Kongo Kanamalı Ateşi Kırım-Kongo Hemorajik Ateş (KKHA),keneler tarafından taşınan Nairovirüs isimli bir mikrobiyal etken tarafından neden olunan ateş, cilt içi ve diğer alanlarda kanama gibi bulgular ile seyreden hayvan kaynaklı bir enfeksiyondur. Son yıllarda tedavide görülen gelişmelere rağmen, bu enfeksiyonlarda ölüm oranları hala yüksektir. Vücuda yapışmış keneler uygun bir şekilde kene ezilmeden, ağızdan veya başından tutularak bir cımbız veya pens yardımıyla sağa sola oynatarak alınmalıdır. Isırılan yer alkolle temizlenmelidir. Mümkünse kenenin tanı için alkolde saklanması uygun olur. Hastane Enfeksiyonlarından Korunmada Alınması Gereken Önlemler 1. Birinci Grup Önlemler El yıkama Uygun sterilizasyon Kapalı drenaj(üriner-göğüs tüpü drenajı vb) Uygun kateter bakımı(üriner-IVabdominal) Hastane Enfeksiyonlarından Korunmada Alınması Gereken Önlemler Dokunmadan pansuman yapımı (çift eldiven tekniği) Enfeksiyon kaynağı olabilecek aletlerin dezenfeksiyonu ve gerekli ise sterilizasyonlarının yapımı mümkün ise disposibe malzeme kullanımı. Antibiyotik kullanımının kontrol altına alınması. Hastane Enfeksiyonlarından Korunmada Alınması Gereken Önlemler 2. Đkinci Grup Önlemler Đzolasyon Personel eğitimi Hastane Enfeksiyonlarından Korunmada Alınması Gereken Önlemler 3. Üçüncü Grup Önlemler Yer- duvar- laboratuar dezenfektanlarla temizlenmesi Ultraviyole ışığı kullanılması Çevre kültürü alınması. Sterilizasyon Yöntemleri Isı ile Sterilizasyon -Nemli ısı -Kuru ısı Işınlama Filtrasyon Kimyasal Sterilizasyon -Gaz -Plazma -Sıvı Đdeal Dezenfeksiyon Nötral pH suda çözünebilen bir ajan olmalı, Etki spektrumu geniş olmalı, Hızlı etki etmeli, Antimikrobiyal aktivite süresi yeterli olmalı, Açık yaraya uygulandığında doğal direnci etkilememeli, Toksik olmamalı, Kokusuz olmalı, Đdeal Dezenfeksiyon Stabil olmalı, Dezenfekte edilecek malzemeye zarar vermemeli, Temizlik maddeleri ile geçimsiz olmamalı Organik madde varlığında aktivitesi kaybolmamalı, Raf ömrü uzun olmalı, Minimum yoğunlukta, maksimum etki olmalı, Ucuz ve kullanımı kolay olmalı. ENFEKSĐYONLARIN BULAŞMA ŞEKĐLLERĐ Kan ve kan ürünleri yoluyla Hava yoluyla: Burun veya ağızdan öksürme, hapşırma veya nefes alma yoluyla dışarı saçılan damlacıklar Direk temas Cinsel ilişki yoluyla Kirlenmiş su ve gıdalar yoluyla Hayvanlar yoluyla (Zoonoz): Örneğin ; Kuduz Vektörlerle bulaşma: Vektör bulaşmada aracı anlamına gelir. Kene, bit, pire, sivrisinek benzeri vektörler bazı mikroorganizmaların insanlara bulaşmasında aracılık ederler. ENFEKSĐYONDAN KORUNMADA KULLANILAN SOLÜSYONLAR 1.Alkoller 2.Glutaraldehit 3.Klorheksidin Glukonat 4.Hexachlorophene 5.Đodin ve Đodoforlar 6.Para-chloro-meta-xylenol 7.Triclosan 8.Đyot 9.Hidrojen Peroksit 10.Sabun 11.Savlon ANTĐBĐYOTĐK TEDAVĐSĐ Antibiyotik Tedavisinde Temel Đlkeler Antibiyotik tedavisinin gerekçelerinin saptanması, Tedavi öncesi uygun örnek alınması ve incelenmesi, Etken olabilecek organizma veya organizmaların düşünülmesi, Antibiyotik seçiminde göz önüne alınması gereken noktalara uyulması, farmakolojik özelliklerin bilinmesi, ANTĐBĐYOTĐK TEDAVĐSĐ Antibiyotik Tedavisinde Temel Đlkeler Kombinasyon antibiyotik tedavisi endikasyonlarının olup olmadığının araştırılması, Konakçı faktörlerinin gözden geçirilmesi, Antibiyoterapi modifikasyonu endikasyonlarının saptanması, Antibiyotik tedavisine yanıtın izlenmesi. Antibiyotik Çeşitleri Aminoglikozid Antibiyotikler Beta-Laktam Antibiyotikler Glikopeptit Antibiyotikler Neomisin Sefalosporin Streptomisin Sultamisilin Makrolid Antibiyotikler Vankomisin Rifamisin Antibiyotikleri Diritromisin Eritromisin Roksitromisin Rifampisin YARARLANILAN KAYNAKLAR Öğretim Görevlisi Zuhal Tuğutlu 2006(ENFEKSĐYON KONTROLÜ) CDC, Epidemiology & Prevention of VaccinePreventable Diseases, The Pink Book, 4th Edition, September 1997. CDC, Update: Vaccine Side Effects, Adverse Reactions, Contrindications and Precautions, Recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP). MMWR, Vol.45, No.RR-12, September 1996 KATKI Pediatri Dergisi, H:Ü: Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları ABD ve Çocuk Sağlığı Enstitüsü Yayını, “AŞILAR”. ÖNEŞ Ü., PALANDUZ A., Aşıların Yan Etkileri, Flora, Cilt 1, Sayı 2: 102-106/1996. SAĞLIK BAKANLIĞI, Aşı Uygulama Rehberi, Hekim Dışı Sağlık Personeli Đçin Kılavuz. SAĞLIK BAKANLIĞI Genelgeleri. SAĞLIK BAKANLIĞI, Orta Dereceli Yöneticiler Đçin Eğitim Seti, “Aşılama Oranlarının Đzlenmesi” Modülü, 1999. SAĞLIK BAKANLIĞI Orta Dereceli Yöneticiler Đçin Eğitim Seti, “Aşılama Hizmetlerinin Değerlendirilmesi” Modülü, 1999.