zoonotik hastalıklar

MUHAMMET TEKİN
BULAŞICI HASTALIKLAR ÇEVRE VE
ÇALIŞAN SAĞLIĞI ŞUBE MÜDÜRÜ
GSM:05334524428
Zoonoz nedir?
• Hayvanlardan insanlara geçebilen herhangi bir
enfeksiyon hastalığı
• Yunanca zoon yani "hayvan" ve nosos yani "hastalık"
• Etken mikroorganizmalar doğada hayvanlarda
bulunan (her zaman hastalık yapmayan) insanlara
bulaştığında hastalığa neden olan patojenlerdir
İnsanlara Bulaş Yolları
▫ Temas
 Tularemi, şarbon,
▫ Hayvan ısırığı
 Kuduz, Capnocytophaga
▫ Sindirim yoluyla
 Bruselloz, giardiyoz, Escherichia coli O157 H7, vibriyoz,
salmonelloz
▫ Solunum yoluyla
 Tularemi, psittakoz, şarbon
Birey ve toplum üzerine etkileri
 Toplum kaynaklı enfeksiyonların %60’ını zoonozlar oluşturur
 Halk sağlığına olumsuz etkileri yanında, hayvanlardaki verim
kayıpları ve ölümler dolayısıyla ekonomik kayıplara da neden
olurlar
 Birçok kurum ve kuruluşun eş güdüm çerçevesinde çalışması ile
kontrol altına alınabilecek hastalıklardır
 Son zamanlarda zoonotik hastalıkların sıklığının da artması
nedeniyle personelin bu hastalıklara duyarlılığının arttırılması ve
bu vakalara uygun yaklaşımın desteklenmesi kapsamında eğitim
çalışmaları
HASTA VE SAĞLIK
ÇALIŞANI SAĞLIĞI
İzolasyon
Enfekte ve kolonize hastalardan
 diğer hastalara
 hastane ziyaretçilerine
 sağlık personeline
mikroorganizmaların bulaşının engellenmesidir
Enfeksiyon zinciri
Etken
Duyarlı konak
Giriş kapısı
Kaynak
Çıkış kapısı
Bulaş yolu
Enfeksiyon Kaynağı









Hastanın kendi florası
Diğer hastalar (enfekte, kolonize, taşıyıcı)
Sağlık çalışanları
Kronik taşıyıcılar
Tıbbi aletler
Su, hava gibi çevresel faktörler
Yiyecekler
Hasta ziyaretçileri
Vektörler
Çıkış kapısı
 Enfeksiyöz etkenin kaynaktan yayıldığı yol
 Solunum sistemi
 Öksürük
 Hapşırık
 Konuşma
 Aspirasyon
 Genitoüriner sistem
 Foley kateterler
 Gastrointestinal sistem
 Feçes
 Kusma
 Cilt/muköz membranlar
 Yaralar
 Cilt kesikleri
 Transplasental
 Kan
 İğne batmaları
 Kan transfüzyonu
Bulaşma yolu
 Enfeksiyöz etkenin kaynaktan duyarlı konağa geçiş yolu
 Temas (Doğrudan veya dolaylı)
 Hava yolu
 Damlacık
 Vektör aracılı
Duyarlı konak
 Konak yanıtını etkileyen faktörler
 Yaş
 Altta yatan hastalık tablosu
 Antibiyotik, kortikosteroid ya da immunsupresif ilaç
kullanımı
 İnvaziv girişimlerdir
 Bağışıklık sisteminin bozuk olması
Enfeksiyon zincirini kırmak
ENFEKSİYON
ZİNCİRİ
Duyarlı
konak
Enfekte
konak
Bulaş yolu
 Ot yiyen hayvanlardan bulaşır
 Malign karbünkül, antraks
 Çoban çıbanı, karakabarcık
 Geri kalmış ve gelişmekte olan bazı ülkelerde görülen
 Zaman zaman hayvanlar arasında salgın
 ABD’de 11 Eylül 2011 sonrasında terör eyleminde kullanıldı
 Ayrıca biyolojik silah olarakta kullanılmak ta,
ETKEN- Bacillus anthracis
Epidemiyoloji
 Ülkemizde endemik
 İç ve Doğu Anadolu Bölgelerinde
 Her mevsimde
 Sıcak ve kurak aylarda daha çok
Tabiattaki Döngüsü
 Hayvanlar merada otlarken enfekte olurlar
 Toprak bir defa kontamine olduktan sonra uzun süre
enfektif kalır
 Hastalıktan ölen hayvanların karkası usulüne göre
ortadan kaldırılmalı
 Eğer doğru bir bertaraf olmassa bulaş devam eder.
Bulaşma Yolları
 Direkt veya indirekt temas yoluyla
 Endüstriyel
 Keçi kılı, yün deri, post, kemik, sanayide işlenmesi
 Deriye temas deri şarbonu
 İnhalasyon akciğer şarbonu
 Dekontaminasyon işlemi ile enfeksiyon riski oldukça azaltılmıştır
 Tarımsal
 Hastalıklı veya ölen hayvanların kesilmesi, derisinin yüzülmesi,
etinin kıyılması ile deri şarbonu,
 Enfekte etlerin yenmesi ile gastrointestinal sistem şarbonu hastalığı
gelişir.
 Laboratuvar
 Karasineklerle bulaşabilir
 İnsandan insana deri şarbonu bulaşabilir
Risk Grupları
 Hayvancılıkla uğraşanlar
 Çobanlar
 Kasaplar
 Mezbaha işçileri
 Dericilikle uğraşanlar
 Veteriner hekimler
 Enfekte hayvanın kesildiği veya gömüldüğü yerde oynayan
çocuklar
 Daha önce hayvan kesim alanı olarak kullanılan yerlerin
dekontamine edilmeden yerleşime açılması
Klinik ve Laboratuar Bulguları
 Kaşıma, çizik, kesik gibi küçük travmalar- deri
 Sporların inhalasyonu- akciğer
 Enfekte etlerin yenmesi- gastrointestinal
 Makrofajlarda çoğalma, bölgesel lenf bezleri
 Ödem toksini + öldürücü toksin
 Ağır sepsis
Tanı
 Hastanın endemik bölgede oturması
 Kontamine materyal ile temas hikayesi
 Klinik formlardan birine ait bulguların olması
 Bakteriyolojik tetkikler
için örnek alımı
 Kesin tanı: B. anthracis’in
görülmesi veya izolasyonu
ve doğrulanması
Sevk kriterleri
 Komplikasyonsuz hafif deri şarbonu
 Örnek al, tedaviyi yap
 Ağır deri şarbonu
 Yataklı tedavi kurumuna sevk
 İç organ şarbonu ve şarbon menenjiti
 Damar yolu, iv mayi, ilk doz parenteral antibiyotik
 3. basamağa (EHU ve YB olan) sevk
Tedavi
 Hafif deri şarbonu
 Prokain penisilin, amoksisilin, doksisiklin (≤8 yaşa
önerilmez)
 3 – 5 gün (≤7 gün)
 Ağır deri şarbonu (parenteral)
 Kristalize penisilin, ampisilin, siprofloksasin
 Ateş düşdükten sonra oral ardışık tedavi
 Cerrahi insizyon kontrendike
 Serum fizyolojik ile yıkayıp steril gazlı bezle
kapatılması (temas izolasyonu!)
Bildirim ve sürveyans
 Olası vaka
 Klinik uyumlu + hasta olduğu kesin/kuşkulu hayvan/ürünleri
ile temas öyküsü
 Kesin vaka
 Olası vaka + laboratuar kriterlerinden biri ile doğrulanmış
Korunma ve Kontrol
 Kontamine materyal enfektiftir
 Risk altındaki kişilerin eğitimi
 Hayvanların ve risk altındaki kişilerin aşılanması
 Hastalıktan ölen hayvanların etinin yenmemesi, derisinin
kullanılmaması
Korunma ve Kontrol Önlemleri
 Şarbondan şüpheli ölümlerde derhal veteriner hekime
haber verilmeli
 Ölen hayvanın ağız, burun ve anüsü tentürdiyotlu
pamuk veya bezle kapatılır
 Ahır ve malzemelerin dezenfeksiyonu
 Sağlam ve duyarlı hayvanlara aşı uygulanmalı
 5 yıl sürdürülmeli