Zor Koşullar Altındaki Çocukların Psikososyal ve Gelişimsel Desteği
advertisement
Olağan Dışı Durumlarda (Zor Koşullar) Çocukların Sağlık Sorunları Dr.Elif N. Özmert Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları AD Sosyal Pediatri BD Gelişimsel Pediatri BD Olağan Dışı Durumlar Olağandışı durum, günlük yaşamın ve toplumsal düzenin bozulması, kesintiye uğraması ve işlevlerini yerine getirememesi Afet; fiziksel, ekonomik ve sosyal kayıplar doğuran, günlük yaşamı ve insan faaliyetlerini durdurarak veya kesintiye uğratarak toplulukları etkileyen, etkilenen topluluğun kendi imkân ve kaynaklarıyla üstesinden gelemeyeceği doğal, teknolojik veya insan kökenli olaylar ve bunların doğurduğu sonuçlardır. AFAD Doğal Afetler • Deprem • Tsunami • Sel • Heyelan İnsan Kaynaklı Afetler • Savaş • Terör • Göç Teknoloji Kaynaklı Afetler • Kazalar • Radyoaktif serpinti Olağan Dışı Acil İnsani Durumlar Ani planlanmamış yer değiştirme • Kamplar • Ulusal,uluslararası Sürekli silahlı çatışma • Sağlık hizmeti • Su, gıda vb altyapının bozulması Beslenme durumunda ani bir bozulma • Kuraklık • Sel Doğal veya endüstriyel afetler Yönetimde meydana gelen bozulmalar WHO 2013 Olağan Dışı Durumlar 148.2 M 97 M Doğal Afetler OCHA 2014 51.2 M Çatışma 60 M Olağan Dışı Durumlardan Etkilenenler Olağan dışı koşul içinde bulunan toplum Komşu toplum Çalışanlar Suriye’de Son Durum Suriye İçinde • 12,184,000 kişi • 5,600,000 çocuk etkilenmiş Suriye Dışında 4,088,099 kişi 2,089,019 çocuk mülteci UNICEF Syria Report Augt 2015 Türkiye’de Suriyeli Sığınmacılar 2,146,488 kişi kayıtlı 10 il, 25 geçici barınma merkezi 297,450 kişi Yerlerinden oldular, korumasız kaldılar, yetim kaldılar, öldüler. En büyük bedeli onlar ödüyor. Gelecekleri çalınıyor… Göç Sonrası Göç Göç Öncesi Olağan Dışı Durumlarda Toplumların geçici olarak yer değiştirmesi Evsizlik Kalabalık Güvenli su kaynaklarının yetersizliği Yetersiz sanitasyon ve atık yönetimi Yetersiz beslenme Ekonomik ve çevresel çöküntü Yoksulluk Psikososyal travma Sağlık hizmetlerine yetersiz ulaşma Morbidite Mortalite Sık Karşılaşılan Sağlık Sorunları İshalli hastalıklar Yaralanmalar ASYE Zehirlenmeler Kızamık Yanıklar Sıtma Beslenme bozuklukları Şark Çıbanı Üreme sağlığı Menenjit Kronik hastalıklar TBC Psikososyal sorunlar HIV/AIDS Enfeksiyon Hastalıkları Temiz su Sanitasyon Aşılama Vektör kontrolü Kalabalık Uygun sağlık hizmeti sunumu Nizip ve K.Maraş vakalar İnci R et al.Med Sci Monit, 2015; 21: 2100-2104 Salman İS et al.Mikrobiyol Bul 2014; 48(1): 106-113 AÖH ile Genel Risk Faktörlerinin İlişkisi AÖH Özgü Risk Faktörlerinin İlişkisi Yaralanmalar-Kazalar Göç öncesi Göç sırasında Göçten sonra Boğulma Zehirlenme Yanık Beslenme Bozuklukları Makronütrient bozuklukları Malnütrisyon Obesite Bodurluk % 6-9 (5-59 ay çocuklarda) % 5,8 (4-19 yaş) % 32,4 (4-19 yaş) % 17,2 (6-59 ay) Mikronütrient bozuklukları Anemi % 24-43 (6-23 ay) UNICEF 2013 Çöl N, et al. Türk Pediatri Arşivi 2015:50:S17-18 Beslenme Bozuklukları Emzirme <6 ay sadece anne sütü % 25 <12 ay emzirme % 65 <24 ay emzirme %30 Ek gıdaya geçiş Vitamin-mineral destekleri D vitamini Demir Büyümenin izlenmesi UNICEF 2013 Üreme Sağlığı Doğum kontrolü Sezaryan doğum Gebelik izlemi Evde doğum Doğum Çok eşlilik Cinsel yolla bulaşan Çocuk gelinler hastalıklar Cinsel Şiddet % 6-7 Parker S. Lancet. 2015;385:2341-42 Sami S et al. Lancet 2014; 383: 1179–81 Üreme Sağlığı AFAD. Türkiye’deki Suriyeli Kadınlar, 2014 Yenidoğan Sağlığı İstanbul Şişli Hamidiye Etfal EAH Prematürite SGA Takipsiz gebelik %65,4 Zübarioğlu AU, et al. Türk Pediatri Arşivi 2015:50:S20-21 Kronik Hastalıklar Sağlık hizmetlerine erişime İlaca erişim Kronik Hastalıklar Sağlık hizmetlerine erişime İlaca erişim AFAD. Türkiye’deki Suriyeli Kadınlar, 2014 Kronik Hastalıklar Sağlık hizmetlerine erişime İlaca erişim AFAD. Türkiye’deki Suriyeli Kadınlar, 2014 Göçmen/Mülteci Çocuklarda Akıl Sağlığı Sorunları İçin Risk Faktörleri Anne/babaya Ait Riskler • TSSB • Annede depresyon • Anneye işkence • Ebeveynin ölümü veya ayrılık • Ebeveynin çaresizliğinin gözlenmesi • Çocuktaki stresin hafife alınması • İşsizlik Çocuğa Ait Riskler • Yaşanılan olayların sayısı • Kendini sözel ifade etme güçlüğü • TSSB • Malnütrisyon veya travma sonrası fiziksel sağlık sorunları • >12 yaş Çevresel Riskler • Değişiklik sayısı • Yoksulluk • Göçmen statüsünün belirlenmesi için geçen süre • Kültürel izolasyon • Göçmen kampında geçen süre • Evsahibi ülkede geçirilen süre Stres ve Gelişim Pozitif- gelişimi destekleyen Sorumlu ve önemseyen bir bakıcı Hayal kırıklıkları ile başa çıkma, aşı, okulun ilk günü Tolere edilebilir (üstesinden gelinebilir) Nonnormatif Ölüm, ciddi hastalık/yaralanma, boşanma, doğal afet, terör Sorumlu ve önemseyen bir bakıcı ile üstesinedn gelinebilir Toksik Sürekli, tekrarlayan, şiddetli Sorumlu ve destekleyici bakıcı olmaksızın İstismar/ihmal, TSSB, ebeveyn madde bağımlılığı-ruhsal hastalıkları AAP Shonkoff JP et al. Pediatrics 2012;129:e232-e246 Toksik Stres-TSSB Anatomik değişiklikler Beyin hacminin küçülmesi Prefrontal korteks atrofi Limbik yapıların boyutlarında değişiklik Amigdala önce hipertrofi sonra atrofi Hipokampus alt yapılarının gelişiminin etkilenmesi Fizyolojik değişiklikler Hipotalamopituteradrenal aks cevabı Yüksek doz kortizol salınımı CRH-R1 ve CRH-R2 sayı ve ekspresyonu Erken Ölüm Hastalık, sakatlık,sosyal sorunlar Sosyal, duygusal, bilişsel bozukluklar Olumsuz çocukluk çağı deneyimleri Felitti VJ et al. Am J Prev Med 1998;14:245–258 Olumsuz Çocukluk Çağı Deneyimleri Çalışması ≥ 4 OÇD OR (95% CI) Şişmanlık 1.6 ( 1.2–2.1) 2.2 (1.3–3.7) 1.9 (1.3–2.7) 2.4 (1.3–4.3) 3.9 (2.6–5.8) 1.6 (1.0–2.5) 1.6 (1.3–2.0) 2.4 (1.8–3.3) Kalp hastalıkları Kanser İnme Kronik bronşit-amfizem Diyabet Uzun kemik Kırığı Hepatit Felitti VJ et al. Am J Prev Med 1998;14:245–258 Çocuklarda Psikososyal Gelişim ve Zor Koşulların Etkisi Gelişim Teorileri Yaş Freud Psikoseksüel Erikson Psikososyal Piaget Bilişsel 0-1 yaş Oral dönem Güven-Güvensizlik Duyusal-motor 1-2 yaş Oral dönem Bağımsızlık, utanma, süphecilik Duyusal-motor 2-3 yaş Anal dönem 3-6 yaş Fallik dönem Girişkenlik-suçluluk duyma İşlem öncesi dönem 6-12 yaş Latent dönem Başarı-başarısızlık Somut işlemler D. >12 yaş Genital dönem Kimlik kazanma-kimlik karmaşası Soyut işlemler D. İşlem öncesi dönem Bebeklik Dönemi Sorunlar Bilişsel Duygusal/Ruhsal Davranışsal Zayıf sosyal beceriler Bağlanma bozukluğu Stress Yalnızlık korkusu Yeme problemi Uyku bozukluğu Aşırı ağlama Öneriler Anne ruh sağlığı Emzirme Oyuncak-oyun Rehberlik ve destek Gelişim Teorileri Yaş Freud Psikoseksüel Erikson Psikososyal Piaget Bilişsel 0-1 yaş Oral dönem Güven-Güvensizlik Duyusal-motor 1-2 yaş Oral dönem Bağımsızlık, utanma, süphecilik Duyusal-motor 2-3 yaş Anal dönem 3-6 yaş Fallik dönem Girişkenliksuçluluk duyma İşlem öncesi dönem 6-12 yaş Latent dönem Başarı-başarısızlık Somut işlemler D. >12 yaş Genital dönem Kimlik kazanma-kimlik karmaşası Soyut işlemler D. İşlem öncesi dönem Okul Öncesi Dönem Sorunları Bilişsel Duygusal/Ruhsal Davranışsal Gelişme geriliği Güvensizlik Ayrılık anksiyetesi Kekeleme Hipervijilans Regresyon Öfke nöbetleri Enüresis Insomnia Kabuslar Öneriler Dayaktan kaçınma Duyguların sözel ifadesine yardım Düzenli özel vakit geçirme Kitap okuma, oyun Sözlü açıklamalar yetersiz kalabilir, deneyim önemli Çelişkili açıklamalar yerine, sakin güven veren ebeveyn Büyülü düşünce nedeni ile güçlü ebeveyn anlamsızönemli korkular Güvenilir, güçlü,büyük !!! Gelişim Teorileri Yaş Freud Psikoseksüel Erikson Psikososyal Piaget Bilişsel 0-1 yaş Oral dönem Güven-Güvensizlik Duyusal-motor 1-2 yaş Oral dönem Bağımsızlık, utanma, süphecilik Duyusal-motor Anal dönem İşlem öncesi dönem 3-6 yaş Fallik dönem Girişkenlik-suçluluk duyma İşlem öncesi dönem 6-12 yaş Latent dönem Başarı-başarısızlık Somut işlemler D. >12 yaş Genital dönem Kimlik kazanma-kimlik karmaşası Soyut işlemler D. Okul Çağı Sorunları Bilişsel Duygusal/Ruhsal Davranışsal Düşük sözel ve nicel Kendini suçlama Regresyon beceriler Suçluluk Saldırganlık Saldırganlık Güçsüzlük Okul reddi İmmatürite Anksiyete/korku İçe vurum ve dışa vurum TSSB davranışları Somatik şikayetler Öneriler Olağanüstü olayların basit mantıklı (!) açıklamalarını anlar Stres altında bir önceki (işlem öncesi) döneme geriler Duyguları ve deneyimleri oyunlarına yansır Çocuğun güçlü ve başarılı olduğu alanlarda deneyimler Okul yaşamların düzene girmesi, büyümenin yaşaması desteklenmesi, diğer alanlardaumutların da yardımcı olur ile gelişmesi çocukların korunması, becerilerinin artarak Okula devam önemli geleceğe hazırlanmalarını sağlar. Gelişim Teorileri Yaş Freud Psikoseksüel Erikson Psikososyal Piaget Bilişsel 0-1 yaş Oral dönem Güven-Güvensizlik Duyusal-motor 1-2 yaş Oral dönem Bağımsızlık, utanma, süphecilik Duyusal-motor Anal dönem İşlem öncesi dönem 3-6 yaş Fallik dönem Girişkenlik-suçluluk duyma İşlem öncesi dönem 6-12 yaş Latent dönem Başarı-başarısızlık Somut işlemler D. >12 yaş Genital dönem Kimlik kazanmakimlik karmaşası Soyut işlemler D. Ergenlik Dönemi Sorunları Bilişsel Duygusal/Ruhsal Davranışsal Saldırganlık Düşük benlik saygısı Tekrarlayan suç işleme Güvensizlik eğilimi Depresyon Suçluluk İntihar Madde bağımlılığı TSSB Erken cinsel ilişki CYBH Öneriler Büyüme ve cinsel gelişim psikososyal olgunluk ile paralel olmayabilir Erken ergenlik cinsellik ile ilgili sorular ve meraklar Normal-anormal -aileden bağımsız aktivite -mahremiyet isteği -artan tartışma Psikolojik Destek Gereksinimi Ne Yapalım Hizmet Savunuculuk Farkındalık katılımınız ve dikkatiniz için teşekkürler
