FİİLLERDE ANLAM (ZAMAN) KAYMASI Fiil çekimlerinde kullanılan

www.edebiyatbilgihanesi.com
FİİLLERDE ANLAM (ZAMAN) KAYMASI
Fiil çekimlerinde kullanılan kip ve zaman ekleri her zaman kendi anlamlarında kullanılmaz. Bu
ekler birbirlerinin yerlerine de geçebilir. Bu durum sadece kip ekleriyle değil, cümlenin
anlamıyla da ilgilidir. Fiil çekimlerinde bir zaman ekinin başka bir zaman eki yerine
kullanılmasına, yani fiilin bir zamana göre çekimlenip de başka bir zamanı kastetmesine fiilde
anlam kayması denir. Özellikler haber kiplerinde böyle bir durum olduğunda buna zaman
kayması; tasarlama kiplerindeki duruma anlam kayması denir. Genel olarak biz her iki
durumda da buna anlam ya da zaman kayması diyeceğiz. Anlam kaymasında hangi kipin
hangisinin yerine kullanıldığı bazen anlaşılmayabilir. Bunu da önceki ve sonraki cümlelere
bakarak anlamalıyız.
Örnek:
Halamlar yarın İstanbul’dan geliyor. (gelecek- gelecek zaman)
Ben sabahları erken kalkıyorum. ( kalkarım- geniş zaman)
O, henüz çok küçük yaşta annesini kaybediyor.(kaybetmiş- öğrenilen geçmiş)
Bu soruları daha sonra çözeriz. ( çözeceğiz- gelecek zaman)
Hoca bir gün pazara iner. (inmiş- öğrenilen geçmiş zaman)
Müdür Bey, dosyayı isterler. (istiyor- şimdiki zaman)
Oğlum bu habere çok sevinir. (sevinecek- gelecek zaman)
Akşam ödevlerini yapar, sonra yatarsın (yap, yat-emir kipinde)
Kazayı duyar duymaz olay yerine koşuyorum.( koştum- görülen geçmiş zaman)
Her sabah buraya uğruyor ve simit alıyor. (uğrar- alır- geniş zaman)
Bu sözlerimi aklından çıkarmayacaksın! (çıkarma- emir kipi)
O, evlerine bu saatlerde varmış olacak. (olmalı- gereklilik)
Görevlerimizi zamanında bitirmeye çalışalım. (çalışın- emir kipi)
Yarın daha erken gelmelisin. (Gel!)
On dakika içinde bu eşyalar taşınmalı. (Taşınsın!)
Allah yardımcınız olsun.( istek anlamında emir kipiyle kullanılmış)
Buyurun, ne aramıştınız? (arıyorsunuz- şimdiki zaman)
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlam kayması vardır?
A) Biz de sütü severek içeriz.
B) Sen sürekli ödevlerini benden alıyorsun.
C) Biz şimdi bahçeye gidiyoruz.
D) Otobüs henüz İstanbul'dan gelmedi.
E) Otobüsteyim, eve gidiyorum.
Cevap: B
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde zaman (anlam) kayması söz konusu değildir?
A) Dersten sonra nereye gideceğiz?
B) Ben de senin gibi sabahları spor yapıyorum.
C) Allah herkesin yardımcısı olsun.
B) Keloğlan padişahın kızına kavuşmak için yola çıkar.
C) Ben de zaman zaman futbol oynamayı seviyorum.
Cevap: A