Alt Menü
advertisement
AltMenü Gebelik Öncesi ......................................................................................................................................... 5 Bebek Sahibi Olmaya Karar Vermek .................................................................................................... 5 Eşler Bebek İstiyor mu? ................................................................................................................... 5 Uyumlu Bir İlişki mi? ........................................................................................................................ 5 Annenin Yaşı ve Fiziksel Durumu Bebek Sahibi Olmaya Uygun mu? ............................................... 5 Ailelerde Kalıtsal Hastalıklar Var mı ve Akraba Evliliği mi? .............................................................. 5 Nasıl Hamile Kalınır? ............................................................................................................................ 6 Su Kesesi Ne İşe Yarar? .................................................................................................................... 6 Plasenta (Eş) Ne işe Yarar? .............................................................................................................. 7 Hamileliğin Anlaşılması ........................................................................................................................ 7 Hamile Kaldıktan Sonra ....................................................................................................................... 7 Gebelikten Korunma Yöntemleri ......................................................................................................... 9 Ağızdan Alınan Doğum Kontrol Hapları ........................................................................................... 9 Cilt Altı Kapsülleri (Korunma Çubukları) ve Koruyucu İğneler ....................................................... 11 Rahim İçi Araç (RİA) ....................................................................................................................... 14 Diyafram ........................................................................................................................................ 15 Sperm Öldürücüler (Spermisitler) ................................................................................................. 17 Kondom (Prezervatif) .................................................................................................................... 18 Kadında Tüplerin Bağlanması (Tüp Ligasyonu) .............................................................................. 20 Erkekte Tohum Kanallarının Bağlanması (Vazektomi) ................................................................... 21 Etkisi Sınırlı/Geleneksel Yöntemler: Takvim, Hazneyi Yıkama, Hazneye Konan Maddeler, Geri Çekme, Emzirme ............................................................................................................................ 23 Hamileliğin İlk 3 Ayı ............................................................................................................................... 25 Bebeğin Gelişimi ................................................................................................................................ 25 Yaşanabilecek Sorunlar ...................................................................................................................... 26 Dişeti Kanaması ............................................................................................................................. 26 Bayılma Duygusu ........................................................................................................................... 26 Mantar ........................................................................................................................................... 26 Vajinal Akıntı .................................................................................................................................. 27 Varis ............................................................................................................................................... 27 Şişkinlik, Gaz .................................................................................................................................. 27 Kemiklerin Zayıflaması ................................................................................................................... 27 Kansızlık ......................................................................................................................................... 28 Folik Asit Eksikliği ........................................................................................................................... 29 Kabızlık ........................................................................................................................................... 29 Bulantılar ....................................................................................................................................... 30 Aşerme .......................................................................................................................................... 30 Önemli Noktalar ................................................................................................................................ 31 Doktor Kontrolleri .......................................................................................................................... 31 Anne Adayının Sağlığı İçin Bazı Önlemler ...................................................................................... 31 Hamilelikte Beslenme .................................................................................................................... 32 Baba Adayları ..................................................................................................................................... 34 Babalar Çocuk Gelişiminde Etkili ................................................................................................... 34 Peki Babalar Ne Yaşıyor? ............................................................................................................... 35 Ne yapılabilir? ................................................................................................................................ 36 Hamileliğin İkinci 3 Ayı ........................................................................................................................... 37 Bebeğin Gelişimi ................................................................................................................................ 37 Yaşanabilecek Sorunlar ...................................................................................................................... 38 Hemeroid (Basur) .......................................................................................................................... 39 Gebelik Çatlakları ........................................................................................................................... 39 Terleme ......................................................................................................................................... 39 Yüksek Tansiyon ............................................................................................................................ 40 Unutkanlık ..................................................................................................................................... 40 Burun Kanaması ve Tıkanıklığı ....................................................................................................... 40 Sırt Ağrısı ........................................................................................................................................ 40 Önemli Noktalar ................................................................................................................................ 42 Hamilelikte Formu Koruma Ve Bilinçli Egzersiz ............................................................................. 42 Nefes Alma Teknikleri .................................................................................................................... 48 Baba Adayları ..................................................................................................................................... 48 Baba Adayları Ne Yapabilirler? ...................................................................................................... 49 Hamileliğin Son 3 Ayı ............................................................................................................................. 49 Bebeğin Gelişimi ................................................................................................................................ 49 Yaşanabilecek Sorunlar ...................................................................................................................... 50 Nefes Darlığı .................................................................................................................................. 50 Kramp ............................................................................................................................................ 50 Mide Yanması ................................................................................................................................ 50 İsilik ................................................................................................................................................ 51 Parmak ve Bileklerde Şişme .......................................................................................................... 51 Önemli Noktalar ................................................................................................................................ 51 Erken Doğum ................................................................................................................................. 51 Bebek İçin Neler Alınmalıdır? ........................................................................................................ 52 Hamileliğin Son Günleri ................................................................................................................. 53 Doğum ................................................................................................................................................... 55 Doğumun Yaklaştığı Nasıl Anlaşılır? ................................................................................................... 55 Doğumun Başladığı Nasıl Anlaşılır? ................................................................................................... 55 Sancılar .......................................................................................................................................... 55 Nişan gelmesi ................................................................................................................................ 56 Suyun gelmesi ................................................................................................................................ 56 Doğum Başladığı Zaman ... ................................................................................................................ 56 İlk Evre ........................................................................................................................................... 56 Giriş evresi : ................................................................................................................................... 56 Daha sonraki evrede ise : .............................................................................................................. 57 İkinci Evre ...................................................................................................................................... 57 Doğum Anı ......................................................................................................................................... 57 Üçüncü Evre ................................................................................................................................... 58 Epizyotomi ..................................................................................................................................... 58 Sezaryanla Doğum ......................................................................................................................... 58 Doğum Yaptıktan Sonra Neler Olacak? ............................................................................................. 59 Babalar ............................................................................................................................................... 61 Yeni Doğan ............................................................................................................................................. 62 İlk Günler ........................................................................................................................................... 62 Hastaneden Ayrılmadan Önce ....................................................................................................... 62 Yenidoğan Bebeği Yaşama Hazırlayan Özellikler ........................................................................... 63 Yenidoğan Bakımı Hakkında Bilinmesi Gerekenler ............................................................................ 64 Ağlaması ........................................................................................................................................ 64 Banyosu ......................................................................................................................................... 64 Konak Bakımı ................................................................................................................................. 65 Altının Temizlenmesi ve Bağlanması ............................................................................................. 65 Göbek Bakımı ................................................................................................................................. 66 Bebeği Giydirmek .......................................................................................................................... 66 Bebeği Taşımak ve Yatırmak .......................................................................................................... 66 Doktor Kontrolü ............................................................................................................................. 67 Bebeklerde Görülebilecek Bazı Rahatsızlıklar ................................................................................... 67 Babalar ............................................................................................................................................... 68 Bazı Adetler ve Zararları .................................................................................................................... 68 GebelikÖncesi BebekSahibiOlmayaKararVermek EşlerBebekİstiyormu? Bu karar, eşler için ileride paylaşılması gereken büyük bir sorumluluğu beraberinde getirmektedir. Bundan dolayı bir bebeğe sahip olma kararı eşlerin birlikte alacağı, ortak bir karar olmalıdır. Eşlerin ya da akrabaların bebeği isteyip istememeleri, yani ekonomik, psikolojik, bedensel ve sosyal yönlerden bu bebeğin dünyaya gelmesine hazırlıklı olup olmamaları, hamilelikten itibaren önemlidir. Eğer anne olumsuz duygulara sahipse, çocuğu istemiyorsa ya da çevresi çocuğu istemiyorsa bu olumsuz duygular bebeği de etkileyecektir. Bazı çalışmalar gebelik boyunca istenmeyen bebeklerin daha düşük kiloda doğduklarını ve daha fazla tıbbi yardıma ihtiyaç duyduklarını göstermiştir. UyumluBirİlişkimi? Bebek sahibi olmadan önce bebeğin gelişiminde eşlerin arasındaki ilişkinin önemli bir rolü olduğu unutulmamalıdır. Beraberliğin de bebeğe hazır olması önemlidir. Hamilelik döneminden başlayarak anne-babanın birbirlerine destek olmaları bebeğin her yönden sağlıklı gelişmesini sağlayacaktır. İşte bu nedenlerden dolayı evlenir evlenmez çocuk sahibi olmak birbirini henüz tam olarak tanımamış çiftler için erken bir karar olabilir. Bazen de sorunlu evliliklerin bir bebeğin doğumuyla düzeleceği düşünülür. Aslında bu ağır sorumluluk en iyi giden ilişkilerde bile gerginlikler yaratabilir, sorunlu olan ilişkilerde ise çocuğun doğması sorunun hızla büyümesine yol açabilir. Halbuki anne babanın yaratacağı sevgi ve güvene dayalı huzurlu bir aile ortamı bebeğin temel gereksinimlerinden biridir. AnneninYaşıveFizikselDurumuBebekSahibiOlmayaUygunmu? Planlanmadan ve çok sayıda gerçekleşen hamilelikler bir annenin vücudu kadar ruhsal durumu için de yıpratıcı olabilir. Hamilelik aralıklarının en az iki yıl olması annenin vücudunu toparlayabilmesi ve yeni bir bebeğe hazır olması için önemlidir. Diğer önemli bir unsur da hamile kalınacak yaştır. Çok erken ya da çok geç yaşlarda yaşanan hamilelikler hem bebek hem de anne için sorun yaratabilir. 18 yaşından küçük kadınlarda fazla olan ölü doğum ve düşük kilolu bebek doğurma riski annenin sağlığına özen göstermesiyle azalabilir. 35 yaşın üzerindeki annelerde problemli gebelik riski yüksektir ancak anne adayı sağlıklı ise ve kendisine dikkat ederse bu riski azaltabilir. AilelerdeKalıtsalHastalıklarVarmıveAkrabaEvliliğimi? Öncelikle her iki ailede de kalıtsal bir hastalık olup olmadığını öğrenmek gerekir çünkü bu hastalığın bebeğe geçme tehlikesi vardır. Akraba evliliği yapılmışsa ya da eşlerde kan uyuşmazlığı varsa bunlar doktorla konuşulmalıdır. Aile Mektupları Bilgi ve Destek Seti (2003- AÇEV) Yazar: Uzman Danışman Aylin Koçak Danışmanlar: Prof. Dr. Sevda Bekman, Uzman Danışman Selda Özen, Uzman Danışman Şeyma Doğramacı, Pediatrist Dr. Şule Yazgan Kaynaklar: Sağlıklı Başlangıçlar Projesi, Doğum Öncesi Eğitim Rehberi: İstanbul Tıp Fakültesi Kadın ve Çocuk Sağlığı Eğitim ve Araştırma Birimi; Annelik ve Bebek Bakımı: E. Fenwick; Hamileyken Sizi Neler Bekliyor?: A. Eisenberg, H. Murkoff, S.Hathaway. NasılHamileKalınır? Her an hamile kalınamaz. Ergenlik döneminden menopoz sonuna kadar kadının rahminde her ay bir yumurta (dişi üreme hücresi) olgunlaşarak döllenmeye hazır hale gelir. Yani her kadın ayda bir kez ve belli günlerde hamile kalabilir. Bir aylık adet döngüsünün süresi 21‐35 gün arasında değişir. Bu aranın kaç gün sürdüğü önemli değildir. Yumurtlama günü beklenen adet tarihinden genellikle 14 gün önce gerçekleşir. Bu günlerde yumurtalıkların birinden olgunlaşmış bir yumurta dışarı atılır ve tüplere geçer. Olgun yumurta burada 24‐48 saat kadar canlı kalabilir. Bu nedenle kadın, yumurtlamadan yaklaşık 2 gün önce ve 2 gün sonra, toplam en fazla 4 gün içinde hamile kalabilir. Bu arada cinsel birleşme olmuşsa hazneye dökülen spermler (erkek üreme hücresi) rahimde ilerleyerek tüplere ulaşır ve orada bulunan yumurtayı döller. Döllenme olmazsa olgun yumurta adet kanaması ile hazneden atılır. Kadın yumurtası ile erkek üreme hücresi olan sperm birleştiğinde bebeğin ilk hücresi ortaya çıkar ve bebeğin cinsiyeti belirlenir. Cinsiyeti belirleyen erkek üreme hücresidir ve kadının çocuğun cinsiyetini belirlemede hiçbir etkisi yoktur. Döllenmiş yumurta tüpler tarafından yaklaşık 3‐4 gün içinde rahim boşluğuna taşınır. Kendisi için hazırlanmış olan rahmin iç tabakasına 2‐3 gün içinde gömülür. Artık gebelik oluşmuştur. Gömülme süreci genellikle rahmin üst bölümlerinde olur. Bu bölge anne karnında gelişmekte olan bebeğin (fetüs) büyümesi ve gelişmesi için en uygun ortamdır. Yaklaşık iki hafta sonra plasenta (eş) gelişmeye başlar. Plasentanın hamilelikte yaşamsal bir görevi vardır. SuKesesiNeİşeYarar? Bebek artık içi sıvı dolu bir kese içinde büyümektedir. Su kesesindeki bu sıvı sürekli yenilenir ve bebek bu suyu arada sırada yutabilir. Su kesesi bebeği çarpmalardan korur ve bebeğin kolay hareket edebileceği bir ortam sağlar. Bu su kesesi içinde bebeğin vücudunun her iki tarafının da gelişimi kolaylaşır, kol ve bacaklarının yapışması engellenmiş olur. Bebeğin vücut ısısı sabit tutulurken su kesesi, boşaltım sistemi olarak görev yapar. Doğum sürecinde basınç yaratarak itici güç oluşturur ve doğumun başlangıcında açılarak doğum kanalının temizlenmesini sağlar. Plasenta(Eş)NeişeYarar? Göbek kordonu bebek ile plasenta arasında köprü görevini üstlenerek taşıyıcılık yapar. Annenin vücuduna giren hemen her madde veya gaz, yani kullandığınız tüm ilaçlar, sigara ve alkol bu yolla bebeğe de geçmektedir. Oksijen, su ve besin maddeleri anneden bebeğe geçerken bebekteki atıklar da anne dolaşımına plasenta yoluyla geçer. Hormon üretimi yapar ve bazı zararlı maddelerin bebeğe geçmesini engeller. Bebeğin solunum, sindirim ve idrar sistemine ait işlevlerini de plasenta yürütür ve hastalıklara karşı koruyucu olan bazı maddelerin anneden bebeğe geçmesini sağlar. Aile Mektupları Bilgi ve Destek Seti (2003‐ Açev) Yazar: Uzman Danışman Aylin Koçak Danışmanlar: Prof. Dr. Sevda Bekman, Uzman Danışman Selda Özen, Uzman Danışman Şeyma Doğramacı, Pediatrist Dr. Şule Yazgan Kaynaklar: Sağlıklı Başlangıçlar Projesi, Doğum Öncesi Eğitim Rehberi: İstanbul Tıp Fakültesi Kadın ve Çocuk Sağlığı Eğitim ve Araştırma Birimi; Annelik ve Bebek Bakımı: E. Fenwick; Hamileyken Sizi Neler Bekliyor?: A. Eisenberg, H. Murkoff, S.Hathaway. HamileliğinAnlaşılması Düzenli bir şekilde adet görülüyorsa ve beklenen tarih geçtiği halde adet görülmediyse hamile kalınmış olunabilir. Bunun cevabını kesin olarak öğrenebilmek için bir doktora gidilebilir. Ayrıca Ana-Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Merkezlerine gidilerek de gebelik testi yaptırılabilir. Bunun yanı sıra eczanelerde satılan ve sonuçları son derece güvenli olan testler evde kişi tarafından kolaylıkla uygulanabilir. Normal bir hamilelik son adet tarihinin ilk gününden itibaren 280 gün veya 40 hafta sürer. Doğumun 38-42. haftalar arasında olması da normal sayılır. Aile Mektupları Bilgi ve Destek Seti (2003- AÇEV) Yazar: Uzman Danışman Aylin Koçak Danışmanlar: Prof. Dr. Sevda Bekman, Uzman Danışman Selda Özen, Uzman Danışman Şeyma Doğramacı, Pediatrist Dr. Şule Yazgan Kaynaklar: Sağlıklı Başlangıçlar Projesi, Doğum Öncesi Eğitim Rehberi: İstanbul Tıp Fakültesi Kadın ve Çocuk Sağlığı Eğitim ve Araştırma Birimi; Annelik ve Bebek Bakımı: E. Fenwick; Hamileyken Sizi Neler Bekliyor?: A. Eisenberg, H. Murkoff, S.Hathaway. HamileKaldıktanSonra Yaşam düzeni, alışkanlıklar ve sağlık eskisinden daha önemlidir çünkü sigara ve alkol tüketimi, ilaç ve uyuşturucu, yetersiz beslenme, gebelik sırasında annenin hastalığı veya annenin psikolojik yönden desteklenmemesi gibi çevresel faktörler bebeğin gelişimini olumsuz etkiler. Beslenme: Bebeğin anne karnındaki gelişimini etkileyen çevresel etmenlerden birisi annenin beslenmesidir. Bebek plasenta (eş) yoluyla anneden besinleri aldığı için yetersiz beslenen bir annenin bebeği de yetersiz beslenecektir. Beynin geliştiği dönemlerde yetersiz beslenen bebeklerin merkezi sinir sistemi gelişimi de etkilenebilir. Folik Asit Ve Diğer Vitaminler: Hücre bölünmesinin en hızlı olduğu döllenmeyi izleyen dönemde ve hamileliğin ilk üç ayında folik asit eksikliğinin olması çocukta beyni ve sinir sistemini ilgilendiren ciddi doğumsal hastalıklara neden olur. Bu nedenle, özellikle döllenme sırasında ve gebeliğin ilk üç ayında vücutta yeterli miktarda folik asit bulunması önemlidir. Folik asit, hücre çoğalması ve kan hücrelerinin yapımı için gerekli olan B vitaminlerinin çalışmasında etkili olan bir maddedir. Hamile kalmak isteyen her kadının günlük gereksinim olan 0.4 mg. folik asit alması tavsiye edilir. Hamile kalmadan önce folik asit kullanımına başlamamış anneler için küçük bir risk olsa da önemli olan gebeliğiniz boyunca düzenli olarak folik asit kullanmaktır. Hamilelik süresince bebek annenin vücudundan ihtiyacı olan vitamin ve mineralleri alarak gelişimini sürdürür. Ancak annenin bu artan ihtiyacının karşılanmaması durumunda annede kansızlık, kemik bozuklukları gibi sorunlar ortaya çıkabilir, anne halsiz ve sağlıksız olur. Bu nedenle, hamilelik boyunca düzenli ve dengeli beslenmek kişinin ve bebeğin yaşamı için önemlidir. Sigara: Sigara kullanılıyorsa hamilelikten önce ya da hamile kalındığı anlaşıldığı an bu alışkanlığı bırakmak gerekir. Sigara içilmesi bebeğin oksijen teminini kısıtlayarak onun gelişimini etkiler. Nikotin bebeğin kalp atışlarını da hızlandırır. Sigara düşük, erken doğum ve düşük kilolu bebek sahibi olma risklerini arttırır. Hatta babaların sigara içmesinin bile düşük ve sağlık problemlerine yol açan kalıtımsal bozukluklarla alakalı olduğu biliniyor. Çevredeki diğer insanların sigara içmesi ise bebeğin astım, göğüs enfeksiyonları, öksürük ve soğuk algınlığı gibi rahatsızlıklarla karşılaşma riskini yükseltir. Sigara içmenin uzun dönemde bebekler üzerinde olumsuz etkileri olduğu, bir çalışmada annesi hamileliğinde sigara içen bebeklerin daha yavaş ve etrafına tepki vermeyen bebekler olduğu ve daha çok ağladıkları gözlenmiştir. Bunun yanı sıra okul öncesi dönemde bu çocukların dikkat sürelerinin az olduğu ve sosyal uyum problemleri yaşadıkları ifade edilmiştir. Anne adayı içmese bile sigara içilen yerlerden uzak durmak, yani pasif içici olmamak önemlidir. Alkol: Hamilelikte alkol kullanımı da yeni doğanlarda fizyolojik sorunlara yol açmakta, zeka geriliği görülebilmekte, kilo, boy ve beyin büyüklüğü olumsuz etkilenmektedir. Ayrıca hamilelik boyunca içilen alkolün ilerde çocuğun hiperaktif olmasına yol açabileceği de çalışmalarda belirtilmektedir. Her gün içilen bir bardak alkol bile bebeğin gelişimini olumsuz etkiler. Alınan İlaçlar: Hamilelik öğrenildiğinde anne adayının şeker,kalp, guatr ya da sara gibi kronik bir hastalığı varsa doktorla görüşmeli ve kullanılan ilaçlar hakkında konuşmalıdır. Doktora danışmadan alınan tüm ilaçlar, aspirin gibi zararsız olduğu düşünülenler bile, tüm hamilelik süresince zararlıdır. Şimdiye kadar anne adayı her hangi bir ilacı hamile olduğunu bilmeden aldıysa da hemen telaşlanmamalıdır. Doktorla konuşulmalı ayrıca doktor tarafından istenmemişse röntgen çektirmemeli ve radyasyona maruz kalmamaya özen gösterilmelidir. Ve Diğerleri: Bir diğer önemli unsur da kedi, köpek dışkısı ve çiğ etin anne karnındaki bebeğe zararlı olabilecek bir parazit taşıyabilmesidir. Bu nedenle mutfakta çiğ ete dokunduktan sonra eller yıkanmalı ve bazı yörelerde sevilen çiğ köfte gibi yiyeceklerden uzak durulmalıdır. Kısacası hamile kalınan andan itibaren anne adayının yaşam düzeni bebeğe zarar verebilecek etkilerden uzak olmalıdır çünkü bebeğin tüm önemli organlarının oluştuğu ilk üç ay çok dikkat edilmesi gereken bir süredir. Doğum öncesi gelişimin bebeğin doğumdan sonraki gelişim sürecini etkilediği de artık bilinmektedir. Duygular: Anne baba adayları hamilelik ile beraber farklı duygular yaşarlar: “Bebek kime benzeyecek, ağzı, burnu nasıl olacak, hareketli mi yoksa sakin bir bebek mi olacak?” Tüm bunları düşünürken endişe duymaya başlayabilirler. “Acaba bebeğin sağlığı ve gelişmesi normal midir? Eli ayağı tam mıdır? Bir gelişme bozukluğu var mıdır?” Tüm bu yaşanılan duygular normaldir. Bunlar daha önce çocuk sahibi olmuş kişilerle paylaşılırsa onların da benzer duygular yaşamış olduklarını görmek anne adayını rahatlatacaktır. GebeliktenKorunmaYöntemleri AğızdanAlınanDoğumKontrolHapları Hamilelikten korunmak amacıyla ağızdan alınan hormon haplarının kullanımı çok kolaydır ve düzenli kullanıldığında etkin olarak korur. 21,22 ve 28 haplık paketleri vardır. Her gün 1 tablet alınır. Doğum kontrol hapları geliştirilerek emziren kadınların da kullanabileceği “Mini Haplar” üretilmiştir. Mini hapların yan etkileri daha azdır. Ancak doğumdan 9 ay sonra etkinliği azalmaktadır. Bu yüzden emzirmeyi kesenlere daha etkin başka bir yönteme geçmesi önerilir. Mini haplar sütün kalitesini bozmaz, hatta arttırır. Gebelikten Nasıl Korur? Ağızdan alınan doğum kontrol hapları ; Kadının yumurtalıklarından yumurtanın çıkmasını engeller. Rahim ağzı akıntısının koyulaşmasını sağlar, böylece erkek üreme hücreleri rahme geçemez. Rahim iç yüzeyinde bazı değişikliklere neden olarak yumurtanın yerleşmesine uygunsuz hale getirir. Kimler DKH İle Korunabilir? Uzun süreli ve kesin etkili korunma isteyenler, Adet öncesi gerginliği ve adet ağrısı şikayeti olanlar, Düşük ve kürtaj geçirenler Emziren kadınlar (sadece “mini hap” kullanabilir) Dış gebelik geçirenler için özellikle uygun bir yöntemdir. Hap İle Korunması Sakıncalı Olanlar 35 yaş ve üzerinde olup günde 15’ten fazla sigara içenler, Damar sertliği, damar tıkanıklığı, yüksek tansiyonu olanlar, Migreni olanlar, Şeker hastalığı, aşırı şişman olanlar, felç geçirenler Sarılık, karaciğer hastalığı geçirenler, Meme kanseri tanısı ve şüphesi olanlar, Hamileler. Olumlu Yönleri Nelerdir? Korunma başarısı yüksektir. (% 99.9) Kullanımı kolaydır. Cinsel ilişkiyi etkilemez. Ergenlik sivilcelerini geçirir. Adetleri düzenler. Yöntem bırakıldığında doğurganlık geri döner. Olumsuz Yönleri Nelerdir? Her gün hap kullanılmasının hatırlanması gerekir. Kullanımının ilk üç ayında bulantı, kusma, ara kanaması ya da lekelenme, kilo artışı, göğüslerde gerginlik ve hassasiyet gibi bazı yan etkiler olabilir. Bazı kadınlarda ruhsal değişiklikler görülebilir. Bazı ilaçlar etkisini değiştirebilir. Herhangi bir nedenle doktora gidildiğinde DKH kullanıldığı mutlaka söylenmelidir. Ne Zaman Başlanabilir? Hap kullanma kararı verildiyse, önce bir sağlık kuruluşuna başvurup, danışmanlık istenmelidir. Hap kullanmakta tıbbi bir sakınca yoksa hap kullanmaya başlanabilir. Hap kullanmaya adetin birinci günü başlamak en uygun zamandır. Fakat ilk beş gün içinde de başlanabilir. Doğumdan sonra Emziren Kadınlar: Sadece mini hap kullanılabilir. Doğumdan sonra ilk dört hafta içinde başlanabilir. Fakat dördüncü hafta geçirilmemelidir. 28 haplık paketler halinde olan mini hap günün hep aynı saatinde alınmalıdır. Birkaç saat geç alınsa bile lekelenme kanamalarına yol açabilir. Mini haplar, kullanılmaya başlandığı ilk 7 gün etkili korumaz. Bu sürede ilişkide bulunulacaksa ek bir yöntem kullanılmalıdır. (Kondom, fitil gibi). Son 7 hap kullanılırken kadın adet görebilir. İlacı bırakmadan kullanım devam ettirilmelidir. Emzirmeyen Kadınlar: Doğumdan sonra 3-4 hafta içinde DKH başlayabilir. Düşük ya da kürtaj sonrası bir hafta içinde ya da hemen DKH başlanabilir. Derhal Bir Sağlık Kuruluşuna Başvurulması Gereken Durumlar Şiddetli karın ağrısı Şiddetli göğüs ağrısı, nefes darlığı Şiddetli baş ağrısı Şiddetli uyluk ya da bacak ağrısı Sarılık Memede kitle Ruhsal çöküntü Ani görme kaybı ya da bulanık görme, konuşma bozukluğu gibi nadiren görülen durumlarla karşılaşıldığında derhal bir sağlık kuruluşuna başvurmalıdır. ÖNEMLİ! Hap kullanmaya başlamadan önce mutlaka bir sağlık kuruluşuna, sağlık elemanına başvurulmalıdır. Haplar (DKH ve Minihap) ancak tavsiye edildiği gibi kullanıldığında etkin koruma sağlar. Bu yüzden sağlık danışmanının önerilerine titizlikle uyulmalıdır. Uyarı belirtileri ve bedendeki değişiklikler dikkatle izlenmelidir. Hap kullanmaya başladıktan sonra 3 ay içinde sağlık kontrolleri için sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. 6. ve 12. ayda kontroller tekrarlatılmalıdır. Hamile olunduğu bilinmeden hap kullanılan durumlarda, anormal çocuk doğurma riski artmaz. Fakat hamilelikte kullanılmamalıdır. Nereden Temin Edilebilir? Tüm aile planlaması hizmeti veren kurumlar ile eczanelerden alınabilir. CiltAltıKapsülleri(KorunmaÇubukları)veKoruyucuİğneler KorunmaÇubukları Hekim tarafından kolun üst bölümünün iç kısmına, deri altına yerleştirilen kibrit çöpü büyüklüğünde, hormon içeren 6 çubuktur. 5 yıl gibi uzun bir süre ve etkili olarak korur. Süresi dolduğunda yine hekim tarafından çıkarılır. İstendiğinde hemen yenisi takılabilir. Korunma Çubukları Takıldıysa: 48 saat kolu ıslatmamalı, yara bandı 3-5 gün kalmalı. Yara bölgesini çarpmamaya, germemeye, bastırmamaya özen göstermeli. Birkaç gün uygulama bölgesinde morarma, hafif şişlik, aşırı hassasiyet olabilir, normaldir. Şişlik, hassasiyet daha uzun sürer ve akıntı (işlem yerinde) eklenirse sağlık kuruluşuna başvurmalı. Derhal Bir Sağlık Kuruluşuna Başvurulması Gereken Durumlar Karnın alt bölgesinde şiddetli ağrı Aşırı ve düzensiz adet kanaması Şiddetli baş ağrıları, migren ağrısı, bulanık görme Adet gecikmesi Şiddetli göğüs ağrısı, nefes darlığı Şiddetli ayak-bacak ağrısı Uygulama yerinde iltihap ve kanama Nereden Temin Edilebilir? Koruyucu iğneleri kullanmak isteyenler kendi olanakları ile yurtdışından getirtebilir. Cilt altı kapsülleri ise, İstanbul ili içinde, İ.Ü. Tıp Fakültesi Kadın ve Çocuk Sağlığı Araştırma Birimi, Zeynep-Kamil Hastanesi, Bakırköy SSK Kadın ve Çocuk Hastanesi Aile Planlaması Polikliniğinde uygulanmaktadır. İsteyen ve doktorun uygun gördüğü herkese ücretsiz olarak uygulanmaktadır. ÖNEMLİ! Uyarı işaretlerini dikkatle izlemeliyiz. İğneler kısırlık yapmaz, doğurganlık birkaç ay sonra eski durumuna döner. Cilt altı kapsülleri kadının vücudunda gezinmez. Kolun derisinin altında yerleştirildikleri yerde kalır. Cilt altı kapsülleri ve iğneleri meme ve rahim kanserine neden olmaz. Koruyucuİğneler Henüz ülkemizde bulunmayan, hormon içeren iğneleri isteyenler yurt dışından getirtebilir. İlacın çeşidine göre 1,2 ve 3 ayda bir kalçadan yaptırılır. Türüne göre 1-2 ve 3 ay korur. Gebelikten Nasıl Korur? Cilt Altı Kapsülleri (Korunma çubukları) ve iğnelerinin her ikisi de aynı şekilde korur: Rahim ağzı akıntısını koyulaştırır, erkek üreme hücreleri geçemez. Rahim iç yüzeyini inceltir, yumurta gelişip, yerleşemez. Kadının yumurtlamasını bastırır. Kimler Bu Yöntemleri Kullanabilir? Yaşı ve doğum sayısı ne olursa olsun, uzun süreli ve etkili korunma isteyenler Günlük kullanılan yöntem istemeyenler Kullanmasında tıbben sakınca bulunmayanlar kullanabilir. Bu Yöntemlerle Korunması Sakıncalı Olanlar: Damar sertliği, damar tıkanıklığı ve yüksek tansiyonu olanlar Karaciğer hastalığı olanlar Üreme organları, meme kanseri ya da şüphesi olanlar Şiddetli baş ağrısı olanlar Karaciğer hastalığı olan, sarılık geçirmekte olanlar Olumlu Yönleri Nelerdir? Etkinliği yüksektir, kullanımı kolaydır. Hemen etkilidir, uzun süre korur. Bırakıldığında doğurganlık geri döner. (İğne ile korunmada 5-7 ay sürebilir.) Emzirmeyi etkilemez. Adet ağrılarını azaltır. Cinsel ilişkiyi etkilemez. Dış gebeliği önler. Olumsuz Yönleri Nelerdir? İğneyi edinmek güçtür, ayrıca iğneyi yaptırmak ve kapsülleri taktırmak için sağlık merkezine gitmek gerekir. Bazı yan etkileri olabilir: Düzensiz kanama, lekelenme Adet görmeme Kilo artışı veya azalması olabilir. Ne Zaman Başlanmalı? Korunma iğneleri ve cilt altı kapsüllerinin ilk kullanımına adetin beşinci-yedinci günleri arasında başlanmalıdır. Çünkü bu dönemde gebelik şüphesi yoktur. Gebelik olmadığından emin olunursa adetin herhangi bir günü başlanabilir. Doğum Sonrası Dönemde: Emziriyorsa ilk uygulama 6. haftadan sonra, Emzirmiyorsa ilk uygulamaya 3-4 hafta sonra başlanabilir. Düşük/kürtaj sonrası hemen ya da ilk 7 gün içinde yapılabilir. RahimİçiAraç(RİA) Halk arasında spiral de denen bir gebelikten korunma aletidir. Genellikle plastik ya da metalden yapılmış, rahim boşluğuna yerleştirilen küçük esnek bir araçtır. Türkiye'de henüz RİA üretilmez. Tüm RİA’lar yurt dışından getirtilmektedir. Gebelikten Nasıl Korur? Erkek üreme hücresinin rahme ve tüplere ulaşmasını, böylece yumurtanın döllenmesini engeller. Kimler RİA İle Korunabilir? 1. Uzun süreli ve etkili (kesin) korunma isteyenler 2. Emziren kadınlar 3. Günlük kullanılan yöntem kullanmak istemeyenler Olumlu Yönleri Nelerdir? 1. Gebelikten uzun süre (5-8 yıl) korur. 2. RİA kullanan kadınların gebe kalma olasılığı çok düşüktür. 3. Araç çıkarıldıktan sonra doğurganlıkta geri dönüş çabuktur. İstendiğinde çıkarıldığı zaman tekrar gebe kalınabilir. 4. Emzirmeyi etkilemez. Olumsuz Yönleri Nelerdir? 1. 2. 3. 4. Bel ve kasıkta hafif ağrı, kramplar Adet miktarında artma, süresinde uzama, ara kanamaları olabilir. Bu şikayetler üçüncü adet döneminden sonra azalır. RİA takılı iken olabilen her 100 kadından 1-3’de görülen gebeliklerin dış gebelik olma şansı yüksektir. Ne Zaman RİA Uygulanabilir? 1. 2. 3. 4. Adet bitimine yakın günlerde Normal doğumdan sonra ilk 48 saat içinde veya 6 hafta sonra, Sezaryenle doğumdan 8 hafta sonra, Kürtaj/düşükten hemen sonra ya da 4 hafta sonra uygulanabilir. Ne Sıklıkla Kontrollere Gidilmeli? 1. Uygulamadan sonraki ilk adetten sonra (4-6 hafta) kontrol için başvurulmalıdır. 2. Herhangi bir şikayet varsa hiç beklenmeden, şikayet yoksa yılda bir kez genel sağlık kontrolü için gidilmelidir. Derhal Bir Sağlık Kuruluşuna Başvurulması Gereken Durumlar 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Adet gecikmesi olduğunda, Şiddetli karın ağrısı olduğunda, Cinsel ilişkide ağrı duyuluyorsa, Anormal, kokulu bir akıntı varsa, Halsizlik, ateş, titreme oluyorsa, Aşırı kanama varsa Aracın düştüğünden şüphe ediliyorsa RİA Kullanmak İsteyenler Nerelere Başvurmalıdır? 1. 2. 3. 4. 5. Sağlık Ocakları, Ana-Çocuk Sağlığı Merkezleri Devlet Hastanelerinin Aile Planlaması Merkezleri SSK Hastaneleri Aile Planlaması Poliklinikleri Kadın ve Çocuk Sağlığı Uygulama ve Araştırma Birimi (İ.Ü. Tıp Fak.) Türkiye Aile Planlaması Vakfı Poliklinikleri uygun birimlerdir. ÖNEMLİ! RİA kullanmanın kadın için uygun olup olmadığına, muayene sonunda eğitilmiş sağlık personeli karar verebilir. Uygun ise aleti takar. Süresi bittiğinde ya da gebe kalmak istendiğinde yine eğitilmiş sağlık personeli çıkarır. Tekrar kullanmak isteniyorsa hemen takılabilir. Rahmin dinlenmesi gerekmez. Bazı durumlarda (Örneğin; iltihaplanma, rahim ağzında yara gibi) hekim bir süre ara vermeyi önerebilir. Diyafram Lastikten yapılmış, kubbe biçiminde kenarları esnek bir araçtır. Rahim ağzını kapatacak şekilde cinsel ilişkiden önce yerleştirilir. Farklı boyları vardır. Hangi boylarının kullanılacağı sağlık personelinin muayenesi sonucu belirlenir. İlk uygulama sağlık personeli tarafından yapılmalıdır. Diyaframla birlikte sperm öldürücü kremler de kullanılırsa koruyuculuğu artar. Gebelikten Nasıl Korur? Rahim ağzını kapatarak, erkek üreme hücrelerinin rahim ve tüplere geçmelerini önler. Diyaframı her ilişkide ve doğru kullanan 100 kadından ancak 2-4 tanesi gebe kalabilir. Kimler Diyafram Kullanabilir? 1. Uzun süreli, etkili yöntemleri (RİA, korunma çubuğu, tüplerin bağlanması v.s.) kullanmak için uygun zaman bekleyenler, 2. Seyrek cinsel ilişkide bulunanlar, 3. Başka yöntem kullanamayan, kullanmak istemeyenler 4. Emziren kadınlar Kimler Diyafram Kullanmamalı? 1. 2. 3. 4. Rahim sarkması olan kadınlar Rahim pozisyonunda anormallikleri olanlar (Arkaya dönme, çift rahim ağzı vb) Kauçuk alerjisi olanlar Sık sık idrar yolu iltihapları olan kadınlar Olumlu Yönleri Nelerdir? 1. Hemen etkilidir. Belli bir süre geçmesi gerekmez. Doğru kullanıldığında etkinliği yüksektir. 2. Rahim ağzı kanserinin önlenmesine yardımcı olur. 3. Sperm öldürücülerle birlikte kullanıldığı zaman cinsel yolla bulaşan (zührevi) hastalıkları önler, korur. 4. Adet düzenini etkilemez. Olumsuz Yönleri Nelerdir? 1. 2. 3. 4. Cinsel ilişkiden en az 6 saat sonra çıkarılmalı Her cinsel ilişkiden önce sperm öldürücü (spermisit) krem uygulanmalı Cinsel ilişkiyi olumsuz etkileyebilir. Bazı kadınlarda idrar yolu iltihaplarına neden olabilir. Ne Zaman Uygulanmalı? 1. Adet kanaması dışında her zaman kullanılabilir. 2. Doğum sonrası akıntının bitmesi ve rahmin normal şeklini almasından sonra (6 hafta sonra) uygulanabilir. 3. Gece yatağa gitmeden önce olabileceği gibi cinsel ilişkiden hemen önce de yerleştirilebilir. Derhal Bir Sağlık Kuruluşuna Başvurulması Gereken Durumlar : 1. 2. 3. 4. Yüksek ateş, bulantı, kusma, ishal, halsizlik, tansiyon düşmesi gibi belirtiler İdrar yolu iltihapları Kauçuk ve sperm öldürücüye karşı alerjik durumlar 24 saat çıkarılmadığında oluşan haznede kokulu akıntı gibi herhangi bir şikayet varsa beklemeden, herhangi bir şikayeti yoksa yılda bir genel sağlık kontrolüne gitmek yeterlidir. ÖNEMLİ! 1. Diyafram ilişkiden en erken 6, en geç 24 saat sonra çıkarılmalıdır. 2. Diyaframın nasıl kullanılacağını sağlık personelinden ayrıntılı öğrenmeli 3. Diyaframı kullandıktan sonra sabunlayıp, durulayıp, kurulamalı ve kendi özel kutusunda saklamalı 4. El, tırnak temizliğine ve önden arkaya doğru taharetlenmeye özen göstermeli. İlk uygulama sağlık personeli tarafından yapılmalıdır. SpermÖldürücüler(Spermisitler) Erkek üreme hücrelerini (spermleri) etkisizleştiren ve öldüren kimyasal maddelerdir. Köpüren tablet, ovül, krem, jel, köpük ve film şeklinde olabilirler. Gebelikten Nasıl Korur? Erkek üreme hücrelerinin hareket ve döllenme yeteneğini ortadan kaldırır ve rahim ağzı kanalından geçmelerini engeller. Tek başlarına kullanıldığında etkilidirler ancak kondom ya da diyaframla birlikte kullanıldığında daha etkili olurlar. Kimler Kullanabilir? İsteyen herkes Uzun süre etkili bir yöntem için uygun zamanı beklerken geçici bir yönteme gereksinimi olanlar Başka bir yöntemi kullanmak istemeyen ya da kullanamayanlar Seyrek cinsel ilişkide bulunanlar Kullandıkları yöntemin etkinliğini arttırmak isteyenler Korunmaya gereksinimi olan emziren kadınlar Olumlu Yönleri Nelerdir? Yöntemle ilgili sağlık riski yoktur. Reçete ya da tıbbi muayene gerektirmez. Krem, jel ve köpükler hemen etkilidir. Kullanımı kolaydır. Genellikle yan etkisi yoktur. Kayganlaştırıcı (cinsel ilişkiyi kolaylaştırmak açısından önemlidir) etkisi vardır./LI> Cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı bir ölçüde koruma sağlar. Doğru ve sürekli kullanıldığında etkinliği yüksektir. Olumsuz Yönleri Nelerdir? Doğru ve sürekli kullanılmadığında başarısızlık oranı artar. Hamile kalması sağlık açısından sakıncalı olanlara önerilmez. Her cinsel ilişkide kullanılması gerekir. Tiksinti oluşturabilir, cinsel zevki olumsuz etkileyebilir. Köpüren tablet, ovül, film şeklinde olanlarında uygulamadan sonra 5-10 dk. beklenmesi gerekir. Etkisi yalnızca 1 saat sürer. Bu ürünleri temin etmek kolay olmayabilir, fiyatları pahalıdır. Sperm Öldürücüleri (Spermisitleri) Uygularken Dikkat Edilecek Noktalar: Köpüren tablet ve ovüller: Uygulayıcı bir araç gerekmez. Cinsel ilişkiden 10 dakika önce döl yolunun derinine yerleştirilir. Krem ve jeller: Krem ya da jel uygulayıcı dolana kadar sıkılır. Uygulayıcı, ucu rahim ağzına erişinceye kadar döl yoluna (vajina) sokulur. Piston itilerek krem boşaltılır. Krem ya da jelin etkinliği hemen başlar, beklemeye gerek yoktur. Uygulayıcı ılık suda yıkanır, durulanır, kurulanır. Başkalarıyla ortak kullanılmamalıdır. Köpük: Kullanmadan önce tüp 20-30 kez çalkalanır. Tüp dik tutularak uygulayıcı tüpün ağzına yerleştirilmelidir. Uygulayıcıya bastırılınca köpükle dolacaktır. Sırt üstü yatar pozisyonda iken uygulayıcı, döl yolunun (vajinanın) rahim ağzına yakın bölümüne uygulanır. Piston itilerek köpük boşaltılır. Köpüğün etkinliği hemen başlar, beklemeye gerek yoktur. Film: Cinsel ilişkiden 5 dakika önce orta parmakla döl yolunun (vajinanın) derinine yerleştirilir.Uygulayan parmağa yapışmaması için elin kuru olması gerekmektedir. Doğal vücut sıvıları ile film eriyeceğinden ilişki sonrası çıkarmak gerekmez. ÖNEMLİ! Sperm Öldürücülere (Spermisitlere) karşı döl yolu (vajina) içinde yanma hissi, kamışta (peniste) rahatsızlık gibi alerjik şikayetler görülebilir. Özellikle cinsel ilişki sonrası şikayetlerin olması alerjiye bağlıdır. Başka bir yöntem kullanılmalıdır. o Cinsel ilişkinin sürdürülmesi planlanıyorsa, 1 saat sonra etkinliği azalacağından, yeni bir sperm öldürücü (spermisit) uygulanmalıdır. Cinsel ilişkiden 6-8 saat sonraya kadar hazne içinde kalması gereklidir. Bu sürede banyo yapılabilir. Ancak döl yolu yıkanmamalıdır o Türkiye’de şu an mevcut bulunan sperm öldürücüler (spermisitler), Agen vaginal ovul ve Lorophyn vaginal suppozituvar (fitil) dır. Eczanelerde hali hazırda jel, köpük ve film şeklinde olan sperm öldürücüler (spermisitler) bulunmamaktadır. Ancak bu tip spermisitlerin de kullanımı bir süre sonra yaygınlaşacaktır. Kondom(Prezervatif) Cinsel ilişki sırasında sertleşmiş kamış (penis) üzerine geçirilen genellikle kauçuktan yapılmış ince bir kılıftır. Geri çekme dışında erkeklerin kullanabileceği tek kalıcı olmayan yöntemdir. Ayrıca AIDS (Kazanılmış İmmün Yetmezlik Sendromu) ve diğer cinsel yolla bulaşan hastalıklardan koruma gibi yararları da vardır. Çeşitli tipleri vardır. Kadınların kullanabileceği kadın kondomları da üretilmektedir. Ancak henüz yaygın olarak kullanılmamaktadır. Gebelikten Nasıl Korur? Kondom, erkek üreme hücrelerinin (spermlerin) döl yoluna (vajina) girmesini engeller. Bazı kondomlar erkek üreme hücrelerini öldüren maddelerle (spermisit) kaplanmıştır. Bazıları ise kayganlaştırıcı özelliktedir. Kimler Kullanabilir? 1. Uzun süreli bir yöntem için uygun zamanı beklerken geçici bir yönteme gereksinimi olan ya da ek bir yöntem isteyenler 2. 3. 4. 5. 6. 7. Hemen bir yönteme gereksinim duyanlar Diğer yöntemleri yan etkileri nedeni ile kullanamayanlar Birden fazla cinsel eşi bulunanlar Eşi emzirenler Seyrek cinsel ilişkide bulunanlar Cinsel yolla bulaşan hastalık riski altında olanlar Olumlu Yönleri Nelerdir ? 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Yöntemle ilgili sağlık riski ve yan etkisi yoktur. Hemen etkilidir. Sağlık kuruluşuna başvurmak gerekmez. Pahalı değildir ve kolay bulunabilir. Erken boşalmanın önlenmesine yardımcı olabilir. Başka bir yöntemin kullanımı ertelenmişse, iyi bir ara yöntemdir. Doğru kullanıldığında etkinliği yüksektir. Olumsuz Yönleri Nelerdir ? 1. 2. 3. 4. Doğru ve sürekli kullanılmadığında başarısızlık oranı artar. Hamile kalması sağlığı açısından sakıncalı olanlara önerilmez. Cinsel ilişkiye ara verdirtir Bazı erkeklerde ereksiyonu güçleştirir. Nasıl Kullanılır? 1. Sertleşmiş durumdaki kamışın (penisin) döl yoluna temasından önce takılmalıdır. 2. Kondomun ucunda boşluk yoksa, er suyu (semen) için 12 cm.lik boşluk bırakılmalıdır. 3. İlişki sonrası er suyunun (semenin) döl yoluna (vajina) dökülmemesi için sertleşme kaybolmadan önce, kondom parmaklarla tutularak kamış (penis) çekilmelidir. 4. Kondom bir kez kullanıldıktan sonra atılmalıdır. 5. Yedek kondom bulundurulmalıdır. 6. Kondomlar üretim tarihinden sonra 5 yıl süre ile kullanılabilir. Güneş ve sıcaklıktan uzak saklanmalıdır. 7. Kayganlaştırmak için vazelin, bebek yağı gibi maddeler kullanılmamalıdır. Spermisitler, tükürük bu amaçla kullanılabilir. 8. Yırtılması durumunda hemen bir üreme hücrelerini öldürücü madde (spermisit) kullanılmalı ya da 12 saat içinde bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. 9. Kauçuk alerjisi olanlar ya da erkek üreme hücresini öldürmek (spermisit) için konulan katkı maddesine alerjisi olanlar kullanmamalıdır. Katkısız kondom kullanılmasına rağmen alerjisi varsa, başka bir yöntem kullanılmalıdır. Kondomlar Nereden Alınabilir ? 1. Sağlık ocakları, Ana-Çocuk Sağlığı Merkezleri 2. SSK, devlet , üniversite hastanelerinin aile planlaması poliklinikleri 3. Türkiye Aile Planlaması Vakfı Poliklinikleri 4. Eczaneler, büyük süpermarketler. ÖNEMLİ! 1. İlişki sırasında yırtılır ya da delinirse hamilelikten korumaz. 2. Her ilişkide mutlaka yeni bir kondom kullanılmalıdır. 3. Yedek kondom bulundurulmalı, yedek paketler ısı ve nemden korunmalıdır. KadındaTüplerinBağlanması(TüpLigasyonu) Sağlıklı kadınlar ortalama 50-51 yaşlarına kadar doğurganlıklarını sürdürürler. Genellikle ailelerde kadın 25-35 yaşlarına gelinceye kadar, istenilen çocuk sayısına ulaşıldığından, geri kalan uzun yıllar boyunca istenmeyen hamileliklere karşı etkin önlemler alınması gerekir. Tüp ligasyonu kadında doğurganlığın cerrahi yöntemle kalıcı olarak sonlandırılmasıdır. Günümüzde hem gelişmiş, hem de gelişmekte olan ülkelerde en sık kullanılan aile planlaması yöntemleri arasında yer almaktadır. Gebelikten Nasıl Korur? Tüplerin kapatılması ile, erkek üreme hücresinin (spermlerin), kadın yumurtası (ovum) ile karşılaşması engellenir. Kimler Kullanabilir? 1. Daha fazla çocuk istemeyen çiftler 2. Yaş ya da sağlık sorunları nedeniyle gebe kalması tehlikeli olan kadınlar 3. Yöntem için bilinçli ve gönüllü karar veren çiftler Olumlu Yönleri Nelerdir? En etkili ve kalıcı yöntemdir. Başarısızlık şansı çok küçüktür. (1/1000 - Binde bir) Hemen etkilidir. Yan etkisi yoktur. Hormonların salınımı ve kan dolaşımı herhangi bir şekilde değişmediği için, cinsel birleşmeye etkisi yoktur. Cinsel istekte bir değişiklik olmaz. Adet düzeni etkilenmez. Küçük bir cerrahi girişimdir. Hasta uyutularak ya da karın bölgesinin uyuşturulması ile (lokal ya da genel anestezi) yapılabilir. Ayrıca herhangi bir karın operasyonu sırasında ya da sezaryen sırasında uygulanabilir. Kullanım süresi göz önüne alındığında ucuzdur. Olumsuz Yönleri Nelerdir? Kalıcı bir yöntem olduğu için, kadının pişmanlık yaşaması durumunda geriye dönüş büyük cerrahi bir girişimi gerektirir. Çok pahalıdır ve genellikle başarısızdır. Tüm cerrahi işlemler gibi bu işlem de kanama, mikrop kapma, anestezi almaya bağlı oluşabilecek sorunlar gibi riskleri taşımaktadır. Ne Zaman Uygulanabilir? Tüp ligasyonu doğum sonrası, düşük sonrası ya da kadının gebe olmadığı herhangi bir zamanda uygulanabilir. Birçok ülkede doğum sonrası ilk 48 saat tüp ligasyonu için en uygun zaman olarak belirlenmiţtir. Normal doğumdan sonraki ilk 7 gün içinde (ilk 48 saat tercih edilir) ya da 6 hafta sonra uygulanabilir. Sezeryan sırasında uygulanabilir. İsteyerek ya da kendiliğinden düşükten hemen sonra uygulanır. İşlem Sonrası Dikkat Edilecek Noktalar: İşlem sonrası kadın 2-4 saat klinikte gözlem altında tutulur. 2 gün istirahat etmeli, 7 gün süre ile cinsel ilişkide bulunmamalı ve ağır işler yapmamalıdır. Birkaç gün süre ile alt karın bölgesinde ağrı olabilir. Kesi bölgesi temiz ve kuru tutulmalı, işlemden sonra ilk 24 saat banyo yapılmamalıdır. Dikişler kendiliğinden erir, alınması gerekmez. İşlemden sonra 2 hafta içinde kontrole gidilmelidir. Derhal Bir Sağlık Kuruluşuna Başvurulması Gereken Durumlar : Yüksek ateş, devam eden, giderek artan karın ağrısı, Kesi yerinde şişme, akıntı ya da kanama gibi durumlarda hemen bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Tüp Ligasyonu İşlemi Nerede Yaptırılabilir? Doğum ve Kadın Hastalıkları Klinikleri bulunan tüm hastanelerde yaptırılabilir. ErkekteTohumKanallarınınBağlanması(Vazektomi) Erkeğin dölleme yeteneğinin cerrahi yöntemle kalıcı olarak sonlandırılmasıdır. Sağlıklı erkekler, bu yeteneklerini yaşam boyu sürdürürler. Erkek üreme hücreleri (spermler) hayalarda (testislerde) üretilir ve meni kanalları (vaz deferens) aracılığıyla kamışa (penis) taşınır. Vazektomide, torbaların (skrotumun) üst kısmında bulunan meni kanalları kesilir ve bağlanır. Gebelikten Nasıl Korur? Meni kanallarının kapatılması, erkek üreme hücresinin (spermlerin) geçişini engeller. Kimler Kullanabilir ? 1. 2. 3. 4. Daha fazla çocuk istemeyenler Yaş ya da sağlık sorunları nedenleri ile hamile kalması tehlikeli olan kadınların eşleri Bilinçli ve gönüllü olarak karar veren çiftler Kalıtımla geçen hastalığı olan erkekler Olumlu Yönleri Nelerdir ? 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Etkinliği çok yüksektir. Başarısızlık oranı 1/1000 (binde bir) dir. Kalıcıdır. Yan etkisi yoktur. İşlem sonrası ersuyu (semen) üretimi devam eder. Cinsel fonksiyon, arzu ve heyecanlarında değişiklik olmaz. Bölgenin uyuşturulması (lokal anestezi) ile yapılan basit bir işlemdir. Tüp ligasyona (tüplerin bağlanması) kıyasla daha basit bir işlemdir, riskleri daha azdır. İşlem hastanede yatmayı gerektirmez. Olumsuz Yönleri Nelerdir ? 1. Bir daha doğum kontrol yöntemi kullanmak gerekmez. Kalıcı bir yöntemdir. Geri dönülmesi hemen hemen imkansızdır. 2. Hemen etkili değildir. Erkek üreme hücreleri boşalma kanallarında bir miktar kalır. Bu nedenle, yaklaşık 20 boşalmadan (ejekülasyondan) sonra etkili olur. Bu sürede başka bir yöntem kullanılmalıdır. 3. İşlem sırasında, işlemden sonra rahatsızlık olabilir. İşlem sonrası ufak bir şişlik, torba (skrotum) içine kanama ya da mikrop kapma (infeksiyon) olasılığı vardır. İşlem Sonrası Dikkat Edilecek Noktalar: 1. Vazektomi yaptıran erkek uygulama sonrası 2 gün istirahat etmeli, 7 gün süre ile cinsel ilişkide bulunmamalıdır. Eğer kendini iyi hissederse 2-3 gün sonra cinsel ilişkide bulunabilir. 2. Olabilecek şişme ve rahatsızlık hissini azaltmak için 4 saat üzerine buz uygulaması önerilebilir. 3. Bölge 48 saat kuru ve temiz tutulmalıdır. 4. Torbalarda (skrotum bölgesinde) ağrı, şişlik, renginde hafif değişiklik gibi durumlar normaldir, kısa sürede düzelirler. Ağrı için 4-6 saatte bir ağrı kesici bir ilaç (analjezik) kullanılabilir. Torbalardaki (skrotumdaki) kılcal damarlardan kanama olabilir. Devam ederse sağlık personeline başvurulmalıdır. Derhal Bir Sağlık Kuruluşuna Başvurulması Gereken Durumlar : Yüksek ateş, şiddetli ağrı, şişlik, akıntı, kanama gibi durumlarda doktora başvurulmalıdır. Vazektomi İşlemi Nerede Yaptırılabilir ? 1. Üroloji Kliniği bulunan tüm hastanelerde yaptırılabilir. 2. Aile Planlaması Merkezleri Bu yöntem bir daha kesinlikle çocuk sahibi olmayı düşünmeyen çiftler için uygundur. Kolay bir işlemdir. Ücretsizdir. EtkisiSınırlı/GelenekselYöntemler:Takvim,HazneyiYıkama,HazneyeKonan Maddeler,GeriÇekme,Emzirme Adet döneminin hamile kalmaya uygun dönemini belirleyip, bu dönemde ilişkide bulunmama ya da ilişkiyi kesintiye uğratarak hamilelikten korunma yollarının tümüdür. Halk arasında yaygın olarak kullanılan yöntemlerden biri olan hazneyi yıkama, hamilelikten korunma yöntemi olarak sayılmaz. Bu şekilde hamilelikten korunma önerilmemektedir. Fakat bu yöntemlerin yaygın kullanımından dolayı açıklayıcı bilgi verilmesi uygun bulunmuştur. Takvim Yöntemi: Bu yöntemin esası, adet döneminde yumurtlamanın olduğu günlerde ilişkide bulunmamadır. Kadının yumurtlama dönemi şu şekilde hesaplanır: Kadın düzenli adet görüyorsa: Yani iki adetin ilk günleri arasındaki süre hep eşit ise, şöyle hesaplanır: İki adetin arasında geçen süre ikiye bölünür. Bunun 4 gün öncesi ve 4 gün sonrası muhtemel yumurtlama zamanı kabul edilir. Örneğin; düzenli olarak 28 gün ara ile adet gören kadın için 28:2=14 gün, 14. günün 4 gün öncesi ve 4 gün sonrası günler bu kadın için olası yumurtlama zamanıdır. Bu günlerde ilişkide bulunmayarak ya da kılıf (kondom) kullanılarak ilişkide bulunması gebelikten korur. Kadın düzensiz adet görüyorsa : Bu yöntem önerilmez. Kullanılıyorsa, en uzun adet döneminden 11, en kısa adet döneminden 18 çıkarılarak aradaki günler muhtemel yumurtlama zamanı kabul edilir. Örneğin en kısa 25 gün, en uzun 32 günde adet gören kadın için 25-18=7, 32-11= 21, yani adetin 7.ve 21. günleri arasındaki dönem olası yumurtlama dönemidir. Hamilelik olasılığı olan günler, oldukça uzun olduğundan dolayı çiftlerin uymasını zorlaştırmaktadır. Tüm güvensizliğini göze alarak bu yöntemi kullanmak isteyen kadınlara küçük bir el takvimi edinmesi ve her adetin ilk gününü bu takvime işaretlemesi önerilir. Böylece adet sürelerini, gecikmelerini, olası yumurtlama dönemini hesaplamak daha kolay olacaktır. Isı Ölçme Yöntemi: Bu yöntem, her sabah yataktan kalkmadan önce hassas bir ısı ölçer (derece, termometre) ile vücut ısısının ölçülmesine dayanır. Kadında yumurtlamadan sonra vücut ısısı 0.2-0.5 derece arasında yükselir. Bu ısı farkı çok küçük bir yükselmedir. Fark edilmesi güçtür. Ayrıca vücut ısısını etkileyen, hastalık, stres, düzensiz uyku gibi durumlarla gözden kaçabilir. Bu yüzden güvenilir değildir. Ayrıca yumurtlama zamanında kadında hazneden yumurta akı gibi uzayan, fazla miktarda akıntı artışı olur. Doğal korunma yöntemi uygulayan, uygulamak isteyen çiftlere takvim yöntemi, ısı ölçme yöntemi ve akıntının izlenmesi yöntemlerini birlikte kullanmaları önerilir. Geri Çekme: Halk arasında bu yönteme “çekilme” , “dışarıya boşalma” gibi pek çok isim verilmesi bir ölçüde yaygın kullanımının bir göstergesidir. Cinsel ilişki sırasında erkeğin cinsel organını, meninin gelmesinden (boşalmadan) hemen önce hazneden çekmesi ile meninin dışarı boşalmasıdır. İstenmeyen hamileliklerin çok büyük bir kısmı bu yöntemlerle korunan çiftlerde meydana gelmektedir. Başarı kişisel özelliklere bağlıdır. Uzun süre bu yöntemi kullananlarda, başarılı korunsa bile bedensel ve ruhsal sorunların ortaya çıkabileceği unutulmamalıdır. Vaginal Yıkama: Cinsel ilişkiden sonra haznenin su ile yıkanmasıdır. Bu yöntem gebelikten korunmada tamamen etkisizdir. Çünkü erkek üreme hücreleri birkaç saniyede rahim ağzı kanalını geçebilir özelliktedir. Zaten damlasında milyonlarca erkek üreme hücresi (sperm) bulunan meniden bir tek üreme hücresi döllenme için yeterlidir. Ayrıca hazneyi yıkama, haznenin doğal olarak mikroplara karşı koruyucu olan ortamını bozarak, mikropların yerleşmesine neden olabilir. Emzirme: Emzirmenin gebelikten korunmada rolü olduğu çok eskiden beri bilinmektedir. Fakat emzirme her koşulda gebelikten korumaz. Emzirme ancak şu koşullarda gebelikten korur. Anne adet görmüyorsa, Bebek altı aydan küçükse, Bebek gündüz ve gece sık aralarla, her istediğinde emziriliyorsa, (en az 6-10 kez) Bebek sadece anne sütüyle besleniyorsa (Doyumluk ek gıda verilmiyorsa) Bu koşullardan herhangi biri bozulursa, gebelik olasılığı artar. Etkin bir gebelikten korunma yöntemine derhal geçilmelidir. Hamileliğinİlk3Ayı BebeğinGelişimi 4.- 5. Haftanın Sonunda Henüz pirinç tanesinden de küçük bir embriyo (döllenmiş yumurta) halindedir. Sonraki iki hafta içinde, ilerde beyin ve omuriliği oluşturacak nöral tüp, kalp, sindirim sistemi, göz, kulak, burun gibi duyu organları ve ilerde kol ve bacakların gelişeceği tomurcuklar oluşmaya başlar. Kalbi atmaya başlamıştır. 8. Haftanın Sonunda İnsan görünümüne benzemeye başlar. Baştan kalçaya boyu 2.5 cm, ağırlığı 10 gr’dır. Atan bir kalbi, parmak başlangıçları belli olan kol ve bacakları vardır. Belli başlı bütün iç organlar gelişmiştir ama daha gelişmeleri devam edecektir. Kemikte kıkırdak doku oluşmaya başlamıştır. Anne adayı tarafından henüz hissedilmese bile artık iyice hareketlenmiştir. 12. Haftanın Sonunda Artık 7.5 cm boyunda ve 15-18 gr ağırlığındadır Bütün iç organları oluşmuş ve çalışmaktadır Cinsiyet organları şekillenmiştir Dolaşım ve boşaltım sistemi çalışmaya başlamış, karaciğer ise safra üretimine başlamıştır Göz kapakları, kulak memesi, kolları, bacakları ve parmakları oluşmuştur. Aile Mektupları Bilgi ve Destek Seti (2003- AÇEV) Yazar: Uzman Danışman Aylin Koçak Danışmanlar: Prof. Dr. Sevda Bekman, Uzman Danışman Selda Özen, Uzman Danışman Şeyma Doğramacı, Pediatrist Dr. Şule Yazgan Kaynaklar: Sağlıklı Başlangıçlar Projesi, Doğum Öncesi Eğitim Rehberi: İstanbul Tıp Fakültesi Kadın ve Çocuk Sağlığı Eğitim ve Araştırma Birimi; Annelik ve Bebek Bakımı: E. Fenwick; Hamileyken Sizi Neler Bekliyor?: A. Eisenberg, H. Murkoff, S.Hathaway. YaşanabilecekSorunlar DişetiKanaması Gebelikte dişetleri yumuşadığı için daha kolay kanar ve iltihaplanabilir. Bunun sonucunda da dişeti hastalıkları ve çürükler oluşabilir. Belirtiler: Özellikle dişleri fırçalarken görülebilen diş etlerinde kanama Annelere Öneriler: o Ağız bakımı düzenli yapılmalı, yemeklerden sonra dişler fırçalanmalı. o Diş hekimine giderek temizlik yaptırılabilir, gerekirse doktorun izniyle röntgen çektirilip lokal anestezi yaptırılabilir. BayılmaDuygusu Hamilelik boyunca tansiyon normalden düşük olabileceğinden bayılma duygusu geçirilebilir. Belirtiler: Baş dönmesi, dengenin bozulması, oturma ya da uzanma ihtiyacı Annelere Öneriler: o Uzun süre ayakta kalmaktan kaçınılmalı. o Aniden halsizlik hissedildiğinde oturulmalı, baş dizlerin arasına yerleştirilerek daha iyi hissedinceye dek beklenmeli. o Banyodan çıkarken ya da yataktan kalkarken yavaş hareket edilmeli. o Sırtüstü yatarken kalkmak için önce yan dönülmeli. Mantar Hamilelikteki hormonal değişiklikler vajinada mantarın üremesini kolaylaştırır. Belirtiler: Vajinada şiddetli kaşıntı ve beyaz akıntı, idrara çıkarken yanma Annelere Öneriler: o Naylon iç çamaşırları, dar pantalonlar giymemeye çalışılmalı ve vajinal deodorantlar kullanılmamalı. o Doktora danışılmalı, krem ya da vajinal tablet iyi gelebilir. VajinalAkıntı Hormonal değişiklikler nedeniyle vajinal salgı miktarında artış görülebilir Belirtiler: Berrak ya da beyaz renkli, yanma hissi yaratmayan akıntı Annelere Öneriler: o Parfümlü sabunlar ve vajinal deodoranlar kullanılmamalı. o Çamaşırların pamuklu olmasına ve sık değiştirilmesine özen gösterilmeli. o Vajinada kaşıntı, kızarıklık, sancı olduğunda ya da akıntı renkli, kötü kokulu bir hale geldiğinde doktora danışılmalı. Varis Ailede varis varsa ya da kişi kiloluysa hamileliğin son aylarında bacaklarda varis görülebilir. Uzun süre ayakta durmak ve bacak bacak üstüne atmak varisleri arttırabilir. Belirtiler: Bacaklarda ağrı, bacak ve baldır damarlarında şişlik Annelere Öneriler: o Bacaklar yükseğe kaldırılıp vakit buldukça dinlendirilmeli, yatarken ayakların altına yastık koyulmalı. o Varis çorabı kullanılabilir, sabah yataktan kalkmadan bu giyilebilir. o Ayaklarla düzenli hareket yapılmalı. Dolaşımı arttırmak için ayak bilekleri ile daireler çizilmeli. Şişkinlik,Gaz Genellikle akşamları olur ve bir çok sebebi vardır. Önemli değildir ancak artan şişkinlik yüzünden düzenli yemek yemekten vazgeçilmemelidir. Belirtiler: Karında şişkinlik, gaz Annelere Öneriler: o Yemek sakin ve yavaş yenilmeli. o Üç büyük öğün yerine altı küçük öğün yemeğe çalışılmalı. o Düzenli olarak tuvalete çıkılmalı ve gaz yapan yiyeceklerden (muhtemelen soğan, fasülye, lahana, brokoli, kızartılmış yiyecekler, şekerli tatlılar) uzak durulmalı. o Yürüyüş yapılmalı. KemiklerinZayıflaması Hamilelikte vücutta kalsiyum ihtiyacı artar. Bu artan ihtiyaç beslenme yoluyla karşılanmadığında, anne adayı çok gençse ve henüz kendi gelişimi tamamlanmamışsa, hareket azsa ve fazla miktarda sigara, kafein ve alkol alımı varsa vücuttaki kalsiyum deposu gidererek azalır. Anne adayı yeteri kadar kalsiyum almadığından bebeğin gereksinimleri annenin kemiklerinden karşılanır. Belirtiler: İleri yaşlarda menopozdan sonra kemikler yumuşar, zayıflar ve kolayca kırılabilir, şekil bozuklukları ve diş çürükleri görülür. Kalsiyumun yanısıra D vitamini iskelet sistemi için çok önemlidir. Kalsiyum kana geçer ve D vitamini yardımı ile kemiklere taşınır. Annelere Öneriler: o Kalsiyum yönünden zengin besinler tüketilmeli, hareket olmalı ve güneş ışığından faydalanılmaya çalışılmalı. o En zengin kalsiyum kaynakları süt ve süt ürünleridir. Pekmez, susam, fındık, fıstık, ceviz, yeşil yapraklı sebzeler, kuru baklagiller ve kurutulmuş meyveler iyi kalsiyum kaynaklarıdır. o Yeşil sebzeler, yumurta, portakal, limon ve çilek de orta derecede kalsiyum içerir. o D vitamini karaciğer, süt ve yumurta sarısında bulunur ama asıl güneş ışınlarının doğrudan cilde yansıması ile vücut tarafından yapılır. Yani güneşlenme önemlidir. Kansızlık Anne adayının hamilelik öncesinde demir depoları yetersiz ise, artan demir ihtiyacı beslenme ile karşılanmıyorsa, anne adayı yetersiz ve dengesiz besleniyorsa, aşırı çay, kahve tüketiyorsa ve sık aralıklarla doğum yapmışsa kansızlık görülebilir. Belirtiler: Kansız bir kişinin hastalıklara karşı direnci azalır, sürekli halsizlik ve yorgunluk görülür. Erken doğum ve düşüklere neden olur. Hamilelikte bebeğin demir ihtiyacı annesinden karşılanır. Anne adayı da beslenme ile yeteri kadar demir alamadığından hücrelere yeterince kan taşınamayacak, yani halsizlik, yorgunluk, çarpıntı, isteksizlik, baş dönmesi, iştahsızlık, üşüme gibi sorunlar ortaya çıkar. Annelere Öneriler: o o o o o Kansızlığı önlemek için demir yönünden zengin gıdalar C vitamini yönünden zengin gıdalarla birlikte tüketilmeli aşırı miktarda çay, kahve ve posalı gıda alınmamalı. Demir yönünden zengin yiyecekler; et, tavuk, balık, yumurta, karaciğer, dalak, böbrek gibi sakatatlar, ceviz, badem, kuruyemişler, üzüm, kayısı, erik, pestil ve benzeri kurutulmuş meyveler, kurufasülye, nohut, mercimek gibi baklagiller, pekmez,tahin, susam ve yeşil yapraklı sebzeler tüketilmeli. Günlük beslenmede et tüketimi azsa diğer besinlerden alınabilir yada haftada 5-6 yumurta yenilebilir. Hamileliğin 4. ayından başlayarak bebeğin artan ihtiyacının yalnız beslenme ile karşılanması mümkün değildir ve doktorun uygun gördüğü bir demir hapı her gün alınmalı. Doğumdan sonraki ilk 1.5 ayda da ilaç alımına devam edilmeli. Demir hapı yemeklerden 1 saat önce veya sonra mümkünse taze sıkılmış portakal suyu ile alınmalı. Emilimini azaltacağından demir hapları kesinlikle süt ve ayranla alınmamalı. FolikAsitEksikliği Folik asit hücre çoğalması ve kan hücrelerinin yapımı için gerekli olan bir B vitaminidir. Özellikle hamileliğin ilk üç ayında folik asit eksikliği çocukta beyni ve sinir sistemini ilgilendiren ciddi doğumsal hastalıklara neden olmaktadır. Folik asit vücutta depolanmaz ve her gün gerektiği kadarı besinlerle alınır. Belirtiler: Eksilik durumunda büyüme geriliği, üreme güçlüğü ve kansızlık görülebilir, beslenme ile alınan folik asit yeterli olmayacağından hamilelikte ayrıca hap olarak da alınmalıdır. Annelere Öneriler: Karaciğer ve diğer organ etleri, kuru baklagiller, koyu yapraklı yeşil sebzeler, tahıl taneleri, yumurta, süt ürünleri, mayalanmış yiyecekler (mayalı ekmek, yoğurt), portakal suyu folik asit yönünden zengin besinlerdir. o Yüksek ısı ve uzun pişirme süresi bu vitaminin kaybına yol açar. Ayrıca suda eridiği için pişirme sularının da atılmaması gerekir. o Kabızlık Hamilelik esnasında bazı hormonlar bağırsak hareketlerini yavaşlatabilirler. Bunun yanı sıra beslenmede yeteri kadar posalı yiyecek ve sıvı tüketilmediğinde ve dengesiz beslenip az hareket edildiğinde zaten yavaşlayan bağırsak hareketleri ile beraber kabızlık yaşanabilir. Şikayet tüm çabalara rağmen devam ederse doktora danışılmalı ancak doktordan habersiz müshil ilaçları alınmamalıdır. Annelere Öneriler: o o o o o o Kabızlığı önlemek için çiğ sebze salatası olarak 3-4 porsiyon sebze yemek, bol sıvı tüketmek, düzenli ve dengeli beslenmek ve düzenli beden egzersizleri yapmak yeterlidir. Kayısı, erik, armut, incir gibi meyveler bağırsakları çalıştırma özelliğine sahip olduklarından her şekilde bolca tüketilebilir. Sabah kahvaltısından önce bir yemek kaşığı erik veya kayısı marmeladı yiyip, üzerine bir bardak su içmek de kişiyi rahatlatabilir. Kuru baklagiller, bulgur, buğday, kepekli ekmek, yulaf ezmesi gibi posalı yiyecekler bolca tüketilmeli ancak muz, kabuksuz elma, şeftali ve havuç kabızlığı arttırdığından daha az tüketilmeli. Patates, şehriye, makarna, pirinç, beyaz ekmek ve beyaz un gibi rafine edilmiş yiyecekler kabızlığa yol açabilir. Pirinç yerine bulgur, beyaz ekmek yerine esmer ekmek daha yararlı olacaktır. Çay ve kahve çok içildiğinde kabızlığa neden olabileceğinden su, meyve suyu, komposto, limonata, ıhlamur gibi içecekler daha çok tercih edilmeli. Bulantılar Bulantı ve kusma sabahın erken saatlerinde ya da günün herhangi bir saatinde olabilir. Bu bulantılar genellikle gelişmekte olan bebeğe zarar verecek düzeyde bir beslenme yetersizliğine yol açmaz. Hamilelerin büyük çoğunluğunda bulantılar 3-4. ayda kesilir. Bu bulantılar hormonların görevlerini yaptıklarının bir belirtisidir. Annelere Öneriler: o Mide bulandıran görüntü, koku ve tatlardan ve sigara dumanından uzak durulmalı. o Sık aralıklarla, azar azar yemek yenmeli. o Anne adayı başucunda kraker tipi gıdalar bulundurmalı. o Sulu ve yağlı yiyecekler yerine ızgara et, tavuk, balık, pilav, makarna, börek, patates, sütlü tatlılar, meyve, salata gibi kuru, az yağlı ve hafif yiyecekler tercih edilmeli. o Ne isteniyorsa o yenmeli, kişi kendisini yemek yemeye zorlamamalı. o Özellikle kusma yolu ile sıvı kaybediliyorsa bol miktarda sıvı alınmalı. o Yemek esnasında fazla su içilmemeli. o Daha fazla uyumalı ve dinlenilmelidir çünkü yorgunluk bulantıyı arttırabilir. o Yemeklerden ve kustuktan sonra dişler fırçalanmalı ve ağız çalkalanmalı. o Dar giysiler giymekten kaçınılmalı. o Stresten olabildiğince uzak durulmalı. Günde bir kereden fazla ya da her yemek yendiğinde kusuluyorsa ve halsizlik hissediliyorsa hemen doktorla görüşülmeli. Aşerme Hormonal değişiklikler en fazla ilk üç ayda olduğu için aşerme de ilk üç ayda yoğun olarak görülebilir. Belirtiler: Anne adayı normalde yediği şeyleri yemek istemeyebilir ya da ekşi, tuzlu veya tatlı şeyler yemek isteyebilir çünkü ağız tadı değişebilir. Kokulara karşı eskisinden daha hassas olunabilir. Tükürük salgısında da bir artış görülebilir. Annelere Öneriler: Vücuttan gelen sinyalleri anlamaya ve vücudun ihtiyaç duyduğu temel maddeleri almaya özen gösterilmeli. o Genellikle 4. ayda iğrenme ve aşermelerin çoğu biter. o ÖnemliNoktalar DoktorKontrolleri NeSıklıkla? Hamileliğin ilk üç ayında en az bir kere doktora kontrole gidilmelidir. Kontroller hamileliğin 24. haftasına kadar ayda bir kez olmak üzere devam eder. Daha sonra doktor/ebe 36. haftaya kadar kontrollere daha sık gelinmesini isteyebilir. Son ayda da haftada bir kez kontrole gidilmesi gerekebilir. KontrollerdeNelerYapılır? İlk kontrolde doktor gebelik testi, bazen de vajinal muayene ile gebeliği doğrulayacak, gebelik yaşını belirleyecek, başka bir hastalığın olup olmadığını anladıktan sonra anne adayına beslenmesinin nasıl olması gerektiğini anlatacaktır. Doktor gerek görürse anne adayından amniyosentez, üçlü tarama testi gibi testler yaptırmasını isteyebilir. Ayrıca her kontrolde tansiyonun ölçülmesi, zaman zaman da idrarda proteine bakılması önemlidir. Doktor anne adayını muayene ederek bebeğin sağlıklı gelişip gelişmediğini değerlendirecektir. UltrasonografiÖnemliMidir? Ultrasonografi bebeğin büyümesinin izlenmesi, plasentanın yerleşim yeri, çoğul gebeliklerin teşhisi, amnion sıvısının miktarı, dış gebelik ve bazı anormal gelişmelerin belirlenmesinde kullanılır. Her kontrolde ultrasonografi ile inceleme yapılmasına gerek yoktur. Genellikle 20. ve 32. haftalarda olmak üzere hamilelik süresince iki defa yapılması yeterlidir. Doktor gerekli gördüğünde bu sayıyı arttırabilir. AnneAdayınınSağlığıİçinBazıÖnlemler Grip ve nezle olan kişilerden uzak durulmalı, bu kişiler öpülmemeli. Eş ya da çocuk hastaysa, onların tabağından yenmemeli ve bardaklarından içilmemeli. Bulaşıcı hastalık taşıyan kişilerin kişisel eşyaları, diş fırçası vb. kullanılmamalı. Çok kalabalık ve havasız yerlerde bulunulmamalı. Sokaktan gelince mutlaka eller yıkanmalı. HamilelikteBeslenme Bebeğin tek besin kaynağı annesidir. Annenin yetersiz beslendiği durumlarda bile bebek annenin depolarından kullanır ve beslenir. Kendisi için gerekli olan enerjiyi, proteini, demir, kalsiyum gibi mineral ve vitaminleri anneden alarak yaşamını sürdürür. Eğer anne adayı bu besin öğelerine karşı artan ihtiyacını karşılayamazsa kansızlık, diş çürümesi, kemik bozuklukları gibi sorunlar görülebilir. Halsizlik ve yorgunluk başlar. Bu da bir yandan bebeğin büyüme ve gelişmesini olumsuz etkilerken, bir yandan da annenin sağlığını tehlikeye sokabilir. Bu dönemde annenin yeterli ve dengeli beslenmesi; annenin sağlığı, doğumun kolay olması ve doğumdan sonra emzirmenin sorunsuz yaşanması açısından önemlidir. Ağır iş yapan hamilelerin ve 19 yaşından küçük anne adaylarının- henüz kendi büyüme süreçlerini tamamlamamış olabileceğinden- beslenmelerine daha da özen göstermeleri gerekir. Ancak bu iki katı yemek yemeyi beraberinde getirmez. Önemli olan düzenli ve sağlıklı beslenmek ve aylık kontrollerde kontrollü kilo alındığının görülmesidir. Tüm hamilelik boyunca alınacak kilo, hamileliğin başlangıcındaki kilo ile yakından ilgilidir. Hamileliğin başlangıcında çok zayıf olan bir anne adayı 12-18 kilo kadar alabilir, normal kilolu bir anne adayının ise 11-16 kilo kadar alması önerilir. Daha şişman anne adayları hamilelikleri boyunca bilinçli beslenerek kilo artışını ayarlamalıdırlar. Önerilenden fazla kilo alındığında kaslara fazla güç bineceğinden sırt ve bacak ağrısı, varis ve yorgunluk görülebilir,bu durum doğumu zorlaştırabilir ve doğum sonrasında bu kilolardan kurtulmak zorlaşır. Annen adayının aldığı kilo ile bebeğin kilosu arasında her zaman bir ilişki olmayabilir, kilo alırken önemli olan yenilen gıdaların miktarından çok kaliteli ve dengeli olmasıdır. Hangi Gıdalar Yenmeli? Besinler içerdikleri besin ögelerine ve besleyici değerlerine göre beşe ayrılırlar. Her gün bu beş gruptan yemek gerekmektedir. 1. Et ve et ürünleri, kurubaklagiller: Protein, demir, çinko ve B vitamini içerir Et, tavuk, balık, yumurta ve kuru baklagillerden oluşur. Herhangi birinden ya da bir kaçından her gün 2 porsiyon yenilmesi yeterlidir. İki yumurta veya bir tabak etli yemek ya da bir tabak kuru fasulye, nohut, mercimek bir porsiyondur. 2. Süt ve süt ürünleri: Kalsiyum içerir Süt, yoğurt, peynir, çökelek, sütlü tatlılar vb. yiyeceklerden oluşur. Bu gruptaki yiyeceklerden her gün 2 porsiyon yenilmesi yeterlidir. 1 su bardağı süt, 2 kibrit kutusu kadar peynir, 1 kase sütlü tatlı 1 porsiyon olarak kabul edilir. 3. Ekmek ve tahıl grubu: Enerji içerir. Bulgur, makarna, pirinç, mısır, şehriye, tarhana, irmik, un vb. tahıllardan oluşur. Her öğünde 1-2 ince dilim yeterlidir. Bu gruptaki besinlerin herhangi birinden 1-3 porsiyon yenilebilir. 3-4 yemek kaşığı kadar pilav veya makarna, 1 kase tarhana çorbası, 1 orta boy patates, 1 dilim börek 1 porsiyon olarak kabul edilir. 4. Sebze ve meyve grubu: C vitamini içerir. Her türlü taze sebze ve meyve Bu gruptaki herhangi bir yiyecekten ya da birkaçından 3-4 porsiyon yenilmesi günlük gereksinimi karşılar. Özellikle yeşil yapraklı sebzeler, portakal, limon gibi turunçgiller ve domates A ve C vitaminleri açısından zengindir ve bir porsiyon şeklinde tüketilmelidir. Elma, armut, muz, portakal gibi büyük meyvelerin orta büyüklükteki bir tanesi bir porsiyondur. Kayısı, erik gibi meyvelerin 3-6 adedi 1 porsiyondur. Çilek, kiraz, üzüm gibi meyvelerin yarım su bardağı kadarı 1 porsiyondur. 1 küçük kabak, domates, 4-5 yemek kaşığı pişmiş sebze 1 porsiyon sayılır. 5. Yağ ve şeker grubu: Vücuda sadece kalori sağlar. Hayvani ve bitkisel yağlar, şeker ve şekerden yapılmış yiyecekler, bal, pekmez, zeytin, kuru yemişler bu gruptandır. Fazla şeker kullanılması iştahı etkileyerek yetersiz ve dengesiz beslenmeye neden olur. Günde 3-6 tatlı kaşığı şeker ya da bal, reçel, pekmez alınması yeterlidir. Yağlar da lezzet vermek için kullanılırlar. Ancak vücutta önemli olan bazı vitaminlerin (A,D,E,K) kullanılması gibi görevleri vardır. Vücuda enerji sağlarlar, ısı kaybını önlerler. Organları çevreleyerek dış etkenlerden korurlar, midenin boşalmasını geciktirirler, yağ asitlerinin alınmasını sağlarlar. Günlük yenilen yağın hemen hemen yarısı yiyeceklerin bileşiminden alınır. Özellikle et ve benzeri yiyeceklerde, fındık, fıstık, ceviz, zeytin, süt, peynir, yumurta gibi yiyeceklerde fazlaca yağ bulunur. Bu sebeple bu yiyecekleri kullandığımız yemeklere ek olarak yağ koymaya gerek yoktur. Günlük olarak bir kişinin alacağı yağ miktarı 2-6 silme yemek kaşığı kadardır. Bu yağın yarısı bitkisel sıvı yağlar ve zeytinyağı olarak tüketilmeli, katı ve sıvı yağlar dengeli bir şekilde yenmelidir. Besinleri Pişirirken Nelere Dikkat Edilmeli? Meyve ve sebzeler kesilmeden önce yıkanmalı ve kesilen sebze bekletilmeden pişirilmeli. Yemeklerin az suyla ya da susuz pişirilmesine dikkat edilmeli. Sebzelerin pişirildiği su atılmamalı. Pişirme süresi uzadıkça da vitamin kaybının fazla olacağı unutulmamalı. Patates haşlamak isteniyorsa patatesin kabukları soyulmadan kaynamış suya atılmalı ve kuru baklagiller önce yıkanıp sonra ıslatılmalıdır. Eğer ıslatılan su dökülmez değerlendirilirse vitamin kayıpları önlemiş olur. Hamileyken Oruç Tutulabilir Mi? Anne adayının oruç tutması doğru değildir. Özellikle ilk üç ayda büyüme çok hızlı olduğundan düzenli ve dengeli beslenmek önemlidir. Açlık, bulantı, kusma, mide yanması gibi sorunlar öğün sayısının azalmasıyla artabilir. Bazı çalışmalar hamilelik esnasında annenin oruç tutarken düzenli ve dengeli beslenemediğini, bunun sonucunda gerçekleşen hormonal değişikliklerin de erken doğuma yol açtığını belirtiyor. Yine de oruç tutmak istenirse doktora danışmalı ve mutlaka onun onayı alınmalıdır. Aile Mektupları Bilgi ve Destek Seti (2003‐ AÇEV) Yazar: Uzman Danışman Aylin Koçak Danışmanlar: Prof. Dr. Sevda Bekman, Uzman Danışman Selda Özen, Uzman Danışman Şeyma Doğramacı, Pediatrist Dr. Şule Yazgan Kaynaklar: Sağlıklı Başlangıçlar Projesi, Doğum Öncesi Eğitim Rehberi: İstanbul Tıp Fakültesi Kadın ve Çocuk Sağlığı Eğitim ve Araştırma Birimi; Annelik ve Bebek Bakımı: E. Fenwick; Hamileyken Sizi Neler Bekliyor?: A. Eisenberg, H. Murkoff, S.Hathaway. BabaAdayları Baba Olurken... Baba olacağını öğrenmek, bir erkek için hayatında yeni bir dönemin başladığı anlamına gelir. Birçok değişikliğin habercisi olan bu dönemde babaların ne yaşayacaklarıı ve neler yapabilecekleri hakkında fikir sahibi olmalarıönemlidir. BabalarÇocukGelişimindeEtkili Özellikle son otuz yıldır babanın çocuk gelişimindeki önemi üzerine yoğun olarak çalışılmaktadır. Yapılan çalışmalar sonucunda, birçok uzman, babanın çocuk gelişiminde önemli bir rol oynadığını belirtiyor. Hatta babaların çocukların hayatlarındaki etkilerinin daha çocuk doğmadan önce, anne karnındayken başladığı söylenebilir. Yine birçok veri annelerin hamilelik sürecini duygusal ve fiziksel olarak rahat geçirmelerinin çocuğun gelişimini olumlu etkilediğini gösteriyor. Annenin rahat bir hamilelik geçirmesinde “babanın” inkar edilemez bir rolü bulunmaktadır. Dolayısıyla eşler arası ilişkinin kalitesi çocukların gelişimini doğumdan önce, hamilelik sırasında ve doğum sonrasında etkilemektedir. Bebekler hamileliğin son aylarında çevredeki seslere duyarlı olmakta ve bunları doğduktan sonra da tanımaktadır. DeCasper & Spence’in 1986 yılında yaptıkları deneyde, anneler hamileliğin son bir buçuk ayı boyunca günde iki kez bebeğe aynı hikayeyi okurlar. Doğum sonrasında, annenin okuduğu hikaye dinletilen bebek, teybe bağlı olan emziği daha hızlı emerek teybi açıp, hikayeyi dinler, farklı hikaye dinletilen bebeklerde emme hızında bir değişiklik saptanmaz. Bu deneyin bize anlattığı bebeklerin doğmalarına yaklaşık iki ay kala dışarıdaki sesleri duymakta olduklarıdır. Dolayısıyla doğdukları zaman, babalarının konuşmalarına da aşina olmaları yüksek ihtimaldir. Özetlemek gerekirse babanın hamilelik sırasında çocuğa direkt ve dolaylı etkisinden bahsedilebilir. Anneyle kurduğu ilişkinin olumlu olması, dolaylı olarak çocuğa olumlu yansıyacaktır. Babanın çocukla anne karnındayken konuşması, çocuğun babasıyla direkt bir iletişim kurmasını, babasını tanımasını sağlayacaktır. PekiBabalarNeYaşıyor? Erkeklerin hemen hepsi için, baba olacaklarını öğrenmek hayatlarında bir dönemin kapanıp bir başka dönemin açıldığının habercisidir. Daha önceki yaşantılarından farklı olarak, sorumluluklar, heyecanlar ve beklentilerden oluşan bir paketin hayatlarına girivermesi demektir. Üstelik bu paketin içindekilerden en azından bazılarından haberdar bile değillerdir. Hamilelik sırasında eşlerinin geçirdiği değişim, eşlerinin onlardan beklentileri, babalar için “yeni ve ne yapacaklarını” bilemedikleri bir sürü durumu içerir. Örneğin hamileliğin ilk on haftasında bazı anne adaylarının yaşadığı kokulara karşı aşırı duyarlılık, (yemek kokularından, parfüm, sabun kokularına kadar) baba adayının hayatını da etkileyecektir. Eşlerin uyku düzeninden, yeme alışkanlıklarına dek birçok farklı durumla ilgili baba, anne adayına destek olan, tamamlayıcı bir rol oynamak durumunda kalacaktır. Bunun gibi hamileliğin doğal sürecinde annenin yaşadığı birçok olaydan baba da etkilenecektir. Babaların çocuk beklerken yaşadıkları heyecanı bir kaç alt başlıkta değerlendirmek açıklayıcı olabilir: Duygusal, sosyal, fiziksel, cinsel yaşantı, ekonomik beklentiler ve değişimler. DuygusalDeğişimveBeklentiler Aslında baba olmanın getirdiği duygusal değişimi –birçok yeni durumda yaşandığı gibi- iki duygu durumu arasındaki bir çizgide özetlemek mümkün olabilir. Bir uçta merak ve sevinç varken diğer uçta ise kaygı ve sorumluluklar yer alır. Genellikle çocuk sahibi olacağını duyan babalar büyük bir sevinçle her şeyi yapabileceklerine ilişkin bir özgüven yaşarlar. Bu duyguya paralel olarak anneye ve bebeğe karşı büyük bir vericilik ve korumacılık içine girebilirler. Diğer uç ise kaygı ve sorumluluklarla temsil edilebilecek duygulardır. Hamilelik süreciyle birlikte babalar çocuğun ve annenin hatta kendilerinin sağlıklarıyla ve gelecekleriyle ilgili kendilerini daha sorumlu hissetmeye başlarlar. Bunun olumlu bir tarafı babaların eşlerinin ve kendilerinin sağlıklarına yönelik yararlı kararlar almaları olabilir. Sigarayı bırakmak, uyku saatlerine ve sağlıklı beslenmeye dikkat etmek gibi. Babalar hamilelik sürecinde duygu dünyalarıyla ilgili konuşmak, duyulmak ama aynı zamanda eşlerinin duygularını duymak beklentisi içindedir. Böylece bu büyük heyecanlı değişimin yarattığı duygusal değişimde yalnız olmadıklarını anlarlar. İlişkide duyguları açıkça paylaşmak, zorlukları aşmak için gerekli güveni ve birlikte hayal kurup geleceğin gerçekçi ve sağlıklı planlanmasını sağlar. Duygulardan bahsederken unutulmaması gereken en önemli nokta “duyguların hiçbirinin iyikötü, doğru yanlış” olmadığıdır. Kısaca, nasıl susamak, acıkmak yanlış-doğru olarak tanımlanamazsa, öfkelenmek, sevinmek, üzülmek doğru-yanlış olarak yorumlanamaz. Ancak öfkeyi, üzüntüyü, sevinci gösterme şekli; davranışlar doğru-yanlış olarak yorumlanabilir. Bu nedenle duyguların duruma uygun ifadesi, davranışa dökülmesi önemlidir. Örneğin baba olmayı öğrenmenin getirdiği enerji ve sevinç ilişkide sorun yaratmayacaktır. Ancak bunun sonucunda aşırı korumacı bir tutum içine girmek ilişkide sorunlar doğuracaktır. Bir başka örnek, kaygı üzerinden verilebilir. Babalıkla ilgili bir parça kaygı yaşamak normaldir ama bu kaygıyı abartarak kontrolcü, sınırlayıcı bir tutum takınmak hem baba adayının hem de eşinin hayatını zorlaştıracaktır. SosyalDeğişimveBeklentiler Baba adayı olmak çevrenin baba adayına ve baba adayının kendisine bakışını etkiler. Baba adayı dolaylı, dolaysız birçok bilgi ve nasihatle karşılaşır. Bu bilgi ve nasihatler eşinden, arkadaşlarından, büyüklerinden gelebilir. Bunların bazıları oldukça işe de yarayabilir. Baba adayından beklentiler, zamanını planlamasından, parasını nasıl kullanması gerektiğine kadar değişim gösterir. Bütün bunların baba adayını sıkması, öfkelendirmesi ve zorlaması olasıdır. Baba adayı olarak tüm bu önerileri ve beklentileri soğukkanlılıkla ele almak önemlidir. Bu nedenle baba adayları için güvenle “dertleşebileceği, sohbet edebileceği” arkadaşlarının olması önem kazanır. Çünkü bir yandan çok fazla öğüt, bilgi ile boğulurken bir yandan da baba olmakla ilgili konuşma ihtiyacı duymaktadır. Fizikseldeğişimvebeklentiler Anne adayları hamilelikleri boyunca kilo alır. Anne adaylarının yeme alışkanlıklarında değişim, çoğunlukla iştahtaki artış babaları da aynı şekilde etkileyebilir. Hatta bazı çiftlerde baba adaylarını hareketlerinin bile eşlerine benzemeye başladığı görülebilir. Baba adaylarının, hamilelik sürecinde anne adaylarına tavsiye edilen fiziksel alıştırmalara eşlik etmeleri önerilir. Öte yandan baba adaylarının spor yapması, kendileri için olası stres durumlarıyla baş etmelerine yardımcı olacaktır. Cinselyaşantıdakideğişimvebeklentiler Hamilelik, cinsel yaşantıda ister istemez bir değişim yaratır... Her baba adayı bu dönemi kendine özgü yaşar. Tabii ki anne adayları da. Bu nedenle tıpkı duygusal değişimde olduğu gibi çiftlerin bu konudaki beklenti ve isteklerini açıkça konuşabilmeleri önemlidir. Her iki tarafın bu değişimi cinsellik bağlamında nasıl yaşadıklarını, neler beklediklerini ve hissettiklerini konuşmaları gerekir. Anneler kadar babalar da bu konuşmalara ihtiyaç duyar. Bununla birlikte doktorunuzdan, gerekiyorsa diğer uzmanlardan da bu konuda fikir almak işe yarayacaktır. Ekonomikdeğişimvebeklentiler Hamilelik ve aileye yeni bir üyenin katılması ailenin bütçesini etkileyecek bir değişmedir. Genellikle bu konuda baba adayları kendilerini birincil derecede sorumlu hissederler. Hatta azımsanmayacak bir çoğunluk, bütçeden sadece kendilerini sorumlu tutmaktadır. Çoğu kez eşlerinin ve çevrenin de beklentisinin bu yönde olduğunu düşünürler. Bu sorumlulukla ilgili tek başına düşünmek, çözümler üretmeye çalışmak baba adayları için zorlayıcı olabilir. Ancak özellikle bizim toplumumuzda babalar bu konuda konuşmakta zorlanırlar. Ekonomik olarak gelen ekstra yükü karşılayamamak babaların kendilerini yetersiz hissetmelerine neden olabilir, öfkeli tepkiler verebilirler, kendi içlerine kapanabilirler. Neyapılabilir? Sevgili baba adayları, Yukarıda bahsedilen tüm değişimler ve bağlantılı beklentilerin sağlıklı ve yararlı idaresi için ilk adım eşlerin “karşılıklı ihtiyaç ve beklentilerini” konuşabildikleri açık ve demokratik bir ilişki kurabilmeleridir. Böyle bir ilişki için işinize yarayabilecek davranış ve bakış açıları aşağıda özetlenmiştir: Her konuda destek alıp destek verebileceğine inanmak: Çiftler her konuda konuşabileceklerine ve destek alıp verebileceklerine inanırlarsa bu dönem ilişkilerinde unutulmayacak bir paylaşılmış deneyim şansı yaratacaktır. Mutlaka her konuda yarı yarıya sorumluluk paylaşımı gerekmez. Birbirinin duygu ve düşüncesini paylaşmak bile çoğu kez yeterlidir. Dinlemeyi bilmek: İyi bir dinleme becerisi temel olarak iki işlevi yerine getirir: Karşıdaki kişinin durumunu öğrenmek ve anlatma iznini ona vermek. Bunun anlamı anlatan kişinin kendini rahat, güvende hissetmesidir. Hamilelik süreci gibi duyguların yoğun olduğu bir dönemde eşlerin birbirlerini yargılamadan, sözlerini kesmeden dinlemeleri birbirlerine güvenlerini artıracak ve ne yaşadıklarını öğrenmelerini sağlayacaktır. Kendini ifade etmek, konuşmak: Eşler arasında tarafların birbirlerini suçlamadan kendini ifade etmesi hamilelik döneminde her zamankinden biraz daha önemli hale gelir. Çünkü bu dönem yoğun duyguların yaşandığı bir dönemdir. Bu nedenle tarafların “sen .....’sın, senin yüzünden” yerine “ben ......... hissediyorum, düşünüyorum, bu davranışından .......... etkileniyorum” şeklinde kendini ifade etmeleri önerilir. Böylece eşinizi tanımlamak yerine kendinizi anlatmış olursunuz. Unutmayın kimse bir başkası tarafından tanımlanmaktan hoşlanmaz. Duyguları fark etmek ve uygun şekilde ifade etmek: Yukarıda da belirtildiği gibi duyguların doğrusu yanlışı yoktur. Önemli olan duygunuzu nasıl ifade ettiğinizdir. Uygun şekilde ifade etmek için ise her hangi bir durumla ilgili önce ne hissettiğinizi fark etmeniz ve bunu eşinize uygun bir zamanda açıklamanız gerekir. Unutmayın hissettiğiniz duygu değil duyguyu gösterme şekliniz doğru-yanlış olabilir. Kendine zaman ayırmak: Bir çocuk sahibi olmak, onun için hazırlanmak hem anne hem baba adayı için fiziksel ve duygusal açıdan zaman zaman yorucu bir süreç olabilir. Sevdiğiniz şeyleri yaparak kendinize zaman ayırmanız bu sürecin yorucu etkileriyle baş etmenize yardımcı olacaktır. Çocuklarınızla mutlu, keyifli bir ömür dileğiyle... Hamileliğinİkinci3Ayı BebeğinGelişimi 16. Haftanın Sonunda Yaklaşık 15 cm boyunda. Emme, yutma refleksleri gelişmiş. Tüm vücudu ince kıllarla kaplanmış. Bedeni başından daha hızlı büyüyor, el ve ayak parmakları ayırt edilebiliyor. Üreme organları gelişmeye başlamış ancak cinsiyeti daha belli değil. Bir insan görünümünde, kalbi bir yetişkinden iki misli daha hızla atıyor. 20. Haftanın Sonuna Doğru 20-25 cm civarında ve 300 gr. Hissedilebilecek kadar kuvvetli hareketleri vardır. Başında saçları çıkmaya, dişleri,kaş ve kirpikleri belirmeye başlamış. İkinci Üç Aylık Dönemin Sonunda 30 cm boyunda ve 600/650 gr. El ve ayak parmaklarının izleri görülebilir. Cildi ince ve parlak. Göz kapakları ayrılmaya ve gözler açılmaya başlamış. Öksürüp, hıçkırabilir, baş parmağını emebilir. Çok hareketli. Bebek bir taraftan büyürken çevreden gelen uyarıları da artık algılayabilir ve tepki gösterebilir. Sesleri duyabilir, hatta bazı müzik türlerini tercih ettiğini hareketleriyle anne adayına belli edebilir. Kaşlarını çatabilir, dudaklarını büzebilir. Başparmağını bile emebilir. Aile Mektupları Bilgi ve Destek Seti (2003-AÇEV) Yazar: Uzman Danışman Aylin Koçak Danışmanlar: Prof. Dr. Sevda Bekman, Uzman Danışman Selda Özen, Uzman Danışman Şeyma Doğramacı, Pediatrist Dr. Şule Yazgan Kaynaklar: Sağlıklı Başlangıçlar Projesi, Doğum Öncesi Eğitim Rehberi: İstanbul Tıp Fakültesi Kadın ve Çocuk Sağlığı Eğitim ve Araştırma Birimi; Annelik ve Bebek Bakımı: E. Fenwick; Hamileyken Sizi Neler Bekliyor?: A. Eisenberg, H. Murkoff, S.Hathaway. YaşanabilecekSorunlar Hemeroid(Basur) Bebeğin başı makat çevresindeki damarlara baskı yaptığı için buradaki kan dolaşımı bozulur ve damarlar dolgunlaşır. Hafif şiddetteki hemoroidler için tedavi gerekmeyebilir, doğumdan sonra kaybolurlar. Belirtiler: Dışkılarken kaşıntı, sancı ve kanama Annelere Öneriler: Kabız olmamaya çalışılmalı, bunun için bol lifli yiyecekler yenmeli ve su içilmelidir. Uzun süre ayakta kalmamaya ve uzun süre oturmamaya çalışılmalıdır. Buz torbası koymak kaşıntıyı hafifletecektir. Şikayet devam ederse doktor ilaç verebilir. Vajinadan makata kadar olan bölgenin temizliği çok önemlidir, her seferinde önden arkaya doğru suyla ve beyaz tuvalet kağıdıyla temizlenmelidir. Pelvis tabanı hareketleri düzenli olarak yapılırsa o bölgedeki kan dolaşımının düzenlenmesine yardımcı olur. Makattaki damarlara aşırı basınç olmasını önlemek amacıyla sırt üstü değil yan yatılmalıdır. GebelikÇatlakları Hamilelikte cilt çok gerildiğinden ciltte çatlaklar görülebilir. Fazla kilo almak da bu çatlaklara sebep olur. Çatlakların sayısı cildin esnekliğiyle, yapılan hareketle ve beslenmeyle ilişkilidir. Bu çatlaklar hamilelikten sonra tamamıyla geçmez, ince parlak çizgilere dönüşür. Belirtiler: Göbekte, kasıklarda, göğüslerde kırmızı renkte çatlaklar Annelere Öneriler: Hızlı kilo almaktan kaçınılmalıdır. Cilde nemlendirici krem ya da yağ sürmek yararlı olabilir ancak bunlar oluşan çatlakları geçirmezler. Terleme Hormon değişiklikleri ve ciltteki kan akımının artması fazla terlemeye yol açar. Belirtiler: Kolay işleri yaparken bile terleme Annelere Öneriler: Geniş ve pamuklu giysiler giyilmelidir. Bol su içilmelidir. Sık sık duş alınmalıdır. YüksekTansiyon Normal tansiyon değeri hamilelik boyunca değişir. İlk aylarda biraz düşse de hamileliğin sonuna doğru biraz yükselebilir. Belirtiler: Ölçümlerde sürekli olarak yüksek çıkan tansiyon Annelere Öneriler: o Tansiyondaki artışla beraber hızlı kilo alımı, vücut su tuttuğu için ellerde, yüzde ve bileklerde aşırı şişme, bulanık görme, baş ağrısı, sinirlilik ve mide sancısı varsa doktora mutlaka haber verilmelidir. Unutkanlık Geçicidir ve hormonal değişikliklere bağlıdır. Belirtiler: Sık sık bir şeyleri unutmak, aklı toplayamamak Annelere Öneriler: o o Hayattaki stresler azaltılmaya çalışılmalıdır. Yapılması gerekenler bir kağıda yazılmalıdır. BurunKanamasıveTıkanıklığı Yüksek miktardaki östrojen ve progesteron hormonlarının burnun iç dokusuna kan akımını arttırarak yumuşama ve şişmeye yol açması nedeniyle olabilir. Belirtiler: Sürekli tıkalı bir burun ve arada burun kanamaları Annelere Öneriler: o o Yatılan odayı nemlendirmek, özellikle kış aylarında faydalı olabilir. Burun kanamasını durdurmak için oturulmalı ve ayakta öne doğru eğilmelidir. Her iki burun deliği parmak uçları ile 5 dakika sıkılmalı. Üç kez tekrardan sonra kanama hala devam ediyorsa doktora başvurulmalıdır. SırtAğrısı Büyüyen karınla denge kurabilmek için arkaya doğru bükülme nedeniyle sırt kasları gerilir ve ağırı olur. Belirtiler: Sırtta ağrı, dik durmakta zorlanma Annelere Öneriler: o Çok kilo almamaya ve uzun süre ayakta durmamaya çalışılmalıdır. o o o o o o Çok yüksek topuklu ya da çok düz ayakkabı giyilmemelidir. Ağır bir şey kaldırırken dizleri bükerek oturmalı, kol ve bacaklarla yük kaldırılmalıdır. Kaldırılacak şeye iyice yaklaşılmalıdır. Arkalıklı iskemleye oturulmalı bel ve sırt yastıklarla desteklenmelidir. Sert yatakta yatılmalı ve yataktan kalkmadan önce yana dönerek kalkılmalıdır. Otururken bacak bacak üstüne atılmamalı ve ayak altına bir tabure koyulmalıdır. Raftan bir şey alınacağı zaman baş hizasından daha yükseğe uzanılmamalıdır. * Diş eti kanaması, kabızlık, uyumada güçlük, mantar, varis ve vajinal akıntı gibi şikayetler ilk üç aydan sonra da devam ediyor olabilir. 16 ile 22. haftalar arasında ilk kez bebeğin hareket ettiği hissedilir. İlk anda bir kımıldama ya da hazımsızlık, gaz olduğunda hissedilen hareketlere benzer bir kayma hareketi hissedilir. Daha sonraları bebek büyüdükçe hareketleri daha rahat hissedilebilir. Bu dönemde: İlk üç aya göre Bulantı ve kusmaların azalmış olması anne adayını rahatlatmıştır. İdrar sıklığında bir azalma da yaşanabilir. Göğüsler büyümeye devam edebilir ancak şişkinlik ve hassasiyetin azalması kişiyi memnun edecektir. Kabızlık, mide ekşimesi, sindirim zorluğu, bağırsak gazı ve şişkinlik gibi şikayetler olabilir. Zaman zaman anne adayı kendisini yorgun hissedebilir. Arada sırada baş ağrıları olabilir. Özellikle ani pozisyon değişikliklerinde baygınlık hissi ya da baş dönmesi görülebilir. Bu dönemde iştah arttığı için dikkat edilmezse hızlı kilo alınabilir. Bu dönem anne adayının duygusal durumunda dalgalanmaların, çabuk öfkelenmelerin ve kolay ağlama gibi belirtilerin olduğu bir dönemdir. Anne adayı kendisini hamile olarak hissetmeye başlamışsa değişiklikler onun için doğaldır. Ancak kendisini hamile gibi hissetmiyorsa, normal elbiselerin dar gelmesi, hamile giysilerin de bol gelmesi can sıkabilir. Herkesin hamilelik ve bebek ile ilgili sorular sorması da rahatsız ediyor olabilir. Anne adayının kendisini başka hamileler ile karşılaştırmaması önemlidir. Her kadının kendine özgü bir hamilelik dönemi vardır. ÖnemliNoktalar HamilelikteFormuKorumaVeBilinçliEgzersiz Hamilelik boyunca bunlara dikkat edilmeli: Dik durmaya çalışılmalıdır. Sıçrama, atlama, yükseğe uzanma gibi hareketler yapılmamalı ve ağır yük kaldırılmamalıdır. İş yaparken öne eğilmemeli, çömelerek iş yapılmalıdır. Ani dönme hareketlerinden kaçınılmalıdır. Sırtüstü yatarken iki bacak birden yukarıya kaldırılmamalıdır. Yüksek topuklu ayakkabılar vücut ağırlığını öne doğru vereceğinden alçak topuklu ayakkabı tercih edilmelidir. HamilelikteEgzersizinFaydaları Egzersiz hamileliğin hem fiziksel hem ruhsal açıdan daha rahat ve sağlıklı geçirilmesine yardımcı olur. Düzenli yapılan egzersizlerle doğum sırasında doğru soluma ve gevşeme öğrenildiğinden doğum eylemi kolaylaşır ve süresi kısalır. Jimnastik sırt ağrısını azaltır, kabızlığı, nefes darlığını ve varisleri engellemede faydalı olur. Pelvis taban kaslarını güçlendirici egzersizler ile doğum sonrasında idrar kaçırma, rahim sarkması ve cinsel tatminsizlik gibi şikayetler azalır. Kişi doğumdan sonra eski formuna kolaylıkla dönebilir. Dikkat! Gebelik süresince ağır jimnastik çalışmalarına başlamak doğru değildir, yalnızca vücudun alışık olduğu egzersizler sürdürülmelidir. Anne adayı egzersizleri yapamayacak durumdaysa düzenli yürüyüş yapmak da faydalı olacaktır. En önemlisi de doktordan onay almaktır. Egzersiz yaparken şunlara dikkat edilmeli: Anne adayı kendisini zorlamamalı, aşırı yorulmamaya çalışmalıdır. Herhangi bir ağrı duyulduğunda hareket hemen bırakılmalıdır. Gebeliğin son döneminde sırtüstü düz yatmamaya özen gösterilmelidir. Bu bebeğe giden kanı, yani oksijeni azaltır. Bu dönemde egzersiz kadar nefes alma tekniklerini de öğrenmek önemlidir. Nefes egzersizleri 16. haftadan itibaren düzenli olarak yapıldığında kazanılan alışkanlıkla bunları doğum esnasında da uygulamak mümkün olacaktır. EgzersizHareketleri Omuz Çevirme Otururken veya ayaktayken önden arkaya doğru omuzlar çevrilmeli. 10-20 kez tekrar edilebilir. Göğüs Germe Eller boyun arkasında birleştirilmeli ve dirsekler geriye doğru itilmelidir. 10 saniye tutulmalıdır. 1-3 defa tekrar edilebilir. Ayak Egzersizleri Bu egzersizler varis ve pıhtı oluşumunu azaltmaya yardımcı olur. Ayaklar aşağı yukarı bükülmeli, kişinin kendisine doğru gerilmeli ve daire çizermiş gibi çevrilmelidir. Pelvis Tabanı Hareketi Sırtüstü uzanmalı, dizler bükülmeli ve ayak tabanları yere bastırılmalı. Sanki idrar yaparken birden idrarı tutar gibi pelvis kasları sıkılmalı, tutulabildiği kadar (8-10 saniye) tutulmalı ve yavaşça bırakılmalı. Bu hareket dört aydan önce yatarak, daha sonra ise ayaktayken (durakta beklerken, ütü ya da yemek yaparken) ya da otururken (televizyon seyrederken) yapabilir. Bu hareketin günde 10-20 kez yapılması doğumda yarar sağlayacaktır. Kasların nasıl kasılıp gevşetilebileceği öğrenildiğinde bebeğin doğum kanalından geçişi de kolaylaşır. Pelvis Eğilimi Hareketi El ve dizlerin üzerinde emekler gibi durulur. Sırt düz, baş yukarda olmalı. Karnın içeri çekilir, kalça kasları kasılır, sırt kamburlaştırılır, baş iyice düşürülür. Bunu yaparken soluk verilmeli. Biraz bu şekilde durduktan sonra soluk alarak gevşenmeli. Bu hareketi birkaç defa tekrarlamak karın kaslarını güçlendirecek, sırtın daha esnek olmasına yardımcı olacaktır. Terzi Oturuşu Hareketi Bağdaş kurup yere oturulmalı ve her iki kol da kafa üzerinden yukarıya kaldırılmalı. Tavana değmek istermiş gibi bir kol iyice yukarıya doğru gererek uzatılır, sonra öbür kol ile aynı şey yapılır. Her iki taraf için 10 kez yapılabilir. Kasık Güçlendirici Hareket Sırt dik duracak şekilde oturulmalı, ayak tabanları birbirine dayanmalı ve topuklar kendine doğru çekilmelidir. Ayak bilekleri tutularak kollarla dizler yere itilmeye çalışılmalıdır. 20 saniye bu şekilde durduktan sonra gevşeyip hareket birkaç kez daha tekrarlanmalıdır. Çömelme Çömelme hareketi ile kaslar güçlenir, bacak ve pelvis doğuma hazırlanır, bel ağrıları azalır. Sırt dik tutularak ayaklar hafifçe dışa döndürülmeli ve bacaklar açılmalıdır. Eller birbirine tam dokunmalıdır. Dirsekler dizlerin üzerine koyulmalı ve bacaklar hafifçe dışa doğru itilmelidir. Rahat olunan sürece bu durum korunmalıdır. İlk başta çömelme kişiye zor geliyorsa bir sandalyeden destek alınmalı ya da topukların altına katlanmış bir kilim ya da battaniye koyarak çömelme kolaylaştırılmalıdır. Meme Vermek Çocuğuna meme verip vermemek her annenin, her kadının kendi başına vermesi gereken bir karardır. Emzirmek annenin vücuduyla, yaşam tarzıyla ve özellikle annelik rolüyle yakından ilgilidir. Emzirmenin Anneye Faydası Var mı? Meme vermenin anneye de bir takım faydaları vardır. Emziren kadınların ilerde göğüs ve yumurtalık kanserlerine ve kemik erimesine daha az yakalandıkları düşünülmektedir. Ayrıca emziren kadınlarda rahim daha çabuk eski haline döner. Hamilelik süresince depolanan yağların yakılması hızlanacağından kişi eski formuna daha çabuk dönebilir. İlk altı ay boyunca hiçbir ek besin vermeden bebek sadece ve her istediği zaman emziriliyorsa altıncı ayın sonuna kadar bu emzirme büyük olasılıkla anneyi gebelikten koruyacaktır. Anne adaylarına doğum yaklaştığında emzirme konusunda uzman bir kişiden emzirme danışmanlığı almaları önerilir. Emzirmenin en önemli faydası bebekle günde bir çok kez paylaşılan yakınlık, sıcaklık ve sevgi olacaktır. Bu hiçbir şeye değişilmez. Neden Emzirilmeli? Emzirme normal şartlarda bebeğin büyümesi ve gelişmesi için yaşamının ilk altı ayında, D vitamini dışında, tek başına yeterli ve mükemmel bir besin kaynağıdır. Anne sütünde inek sütünde bulunmayan en azından 100 madde vardır ve hazır mamalar da insan sütüne eşdeğer değildir. Annenin sütü her bebeğin ihtiyacına göre değişmektedir. Anne sütü inek sütünden daha kolay hazmedilir. Anne sütü alan bebeklerde kabızlık neredeyse hiç görülmez, ishal, alerji ve zatürre gibi rahatsızlıklara ise daha az rastlanır. Anne sütüyle beslenen bebeklerin ilerde aşırı kilolu olmadıkları da gözlenmiştir. Anneden geçen bağışıklık içeren maddelerle anne sütü alan bebekler ilk sene daha az hastalanırlar. İnek sütündeki fazla miktardaki protein ve mineral bebeğin böbreklerini zorlayabilir. Yüksek seviyedeki fosfor ise bebeğin kanındaki kalsiyum miktarının azalmasına sebep olabilir. İnek sütü alan bebeklerde alerji gelişebilir. Biberondan beslenmeye göre daha fazla çaba gerektirdiğinden meme emen bebeklerin çeneleri ve dişleri en iyi şekilde gelişir. Meme vermek ekonomiktir, anne bütçesinden ekstra harcama yapması gerekmez. Hazırdır, bozulma tehlikesi yoktur ve çok büyük kolaylıktır. Önemli! Bebek emdikçe süt gelecektir. Sütün yapımını sağlayan en önemli unsur bebeğin sık ve düzenli aralıklarla emzirilmesidir. Onun için, İlk ay içinde yalancı emzik ve biberon hiç kullanılmamalıdır. Bebek biberona alışınca sütü daha rahat çekebildiği için anne memesini istemeyebilir. Bol bol sıvı alınmalıdır. Bebek sık sık ve gece de emzirilmelidir. Anne sütünün dışında (su, süt, mama) bebeğe bir şey verilmemelidir. Meme verirken sigara içilmemeli, alkol, kahve ve kolalı içeceklerden uzak durulmalıdır. Doktora danışılmadan hiçbir ilaç alınmamalıdır. Aynen gebelikte olduğu gibi emzirirken kana karışacak bu maddeler süt yoluyla bebeğe zarar verebilir. Bebeği emzirirken zayıflama diyetleri uygulamamak hem anne hem de bebek sağlığı açısından önemlidir. Anne Bebeğini Emzirirken Nasıl Beslenmeli? Meme verirken hamilelik dönemindekinden çok farklı beslenmek gerekmez. Önemli olan dengeli ve yeterli beslenmektir. Daha fazla kalsiyum, demir ve protein içeren gıdalar almak gerekmektedir. Gün içinde ya da emzirmeden önce içilecek su, bitki çayları, az şekerli komposto, meyve suları, limonata ve süt gibi doğal içecekler günlük ortalama 2-3 litre kadar olan sıvı ihtiyacını karşılayacaktır. Emziklik döneminin ilk aylarında bebekte gaz ya da ileri aylarda besin alerjisi şikayetleri olabilir. Bazen bu şikayetler annenin yediği besinlere bağlı olabilir. Anne yediklerine dikkat ederek bunlar arasından bebeğe gaz veya alerji yapan besini belirleyebilir Bebeğe gaz veya alerji yaptığı için bir ana besin maddesini diyetten çıkarmak gerekiyorsa onun yerine eşdeğeri olan bir başka besin maddesi yenilebilir. Mesela süt yerine sütlü bir tatlı, çilek ve muz yerine de elma tercih edilebilir. Emzirmeye Ne Zaman Başlanmalı? Doğumdan sonra bebeğin en kısa sürede, mümkünse ilk yarım saat içinde, emzirilmesi önemlidir. Doğumdan sonraki ilk 2-3 gün salgılanan koyu, sarımtrak ve berrak kolostrum ya da ağız sütü denen süt protein ve enfeksiyonlardan koruyucu maddeler yönünden zengin, yağ ve şeker oranı nispeten az olan süt olduğundan mutlaka bebeğe verilmelidir. Doğumdan birkaç gün sonra bileşimi kolostrumdan farklı olan olgun süt üretilmeye başlanır. Nasıl Emzirmeli? Emzirme Öncesi Emzirmeye başlamadan önce eller yıkanmalıdır. Göğüsler için özel bir temizliğe ihtiyaç yoktur. Sabun, alkol ve karbonatlı su gibi şeyler kullanmak göğüs uçlarını tahriş edebilir. Her gün banyo yapılmıyorsa meme başlarını günde bir kez suyla yıkamak yeterlidir. Emzirme Pozisyonu Rahat edilebilecek bir şekilde oturulmalı, mümkünse sırt bir yere yaslanmalıdır. Bebeğin vücudu da anneye yakın ve paralel olmalıdır. Bebeğin başı ve omuzları memenin, burnu ise meme ucunun karşısında olacak şekilde anneye çevrilmelidir. Emzirmek için anne öne eğilmemeli, henüz küçük olan bebeği desteklemek için anne kolunun altına bir yastık koyarak bebeğini göğsüne yaklaştırmalıdır. Bebek Emerken Bebeğin ağzının kenarına doğru meme başı biraz değdirildiğinde bebek açsa ağzını açacaktır. Bu esnada memenin kahverengi kısmının çoğu bebeğin ağzına yerleştirilirse bebek emmeye başlayacaktır. Memenin ucunun ve etrafındaki kahverengi yuvarlak kısmın da bebeğin ağzına girmesi süt bezlerinin tam olarak ve acısız boşalmasını sağlayacaktır. Bebek sadece meme başını emdiğinde çatlak oluşabilir. Emerken hava yutmaması için bebeğin alt dudağı da dışarıda olmalıdır. Bebeğin burnunu kapatmaması için anne parmağıyla göğsüne bastırabilir. Bebek sürekli ağzını şapırdatıyorsa memeyi iyi alamamış demektir, memeye tekrar yerleştirmek gerekir. Göğüs uçları çok acıyor da olsa bebek her seferinde her iki göğüsten de emzirilmelidir. Emzirdikçe göğüs uçlarının sertleşmeye başladığı görülecektir. Bir sonraki emzirmeye ise mutlaka son defa emzirilen göğüsten başlanmalıdır. Bebeğin çok gaz sancısı olduğunda doktora danışılmalıdır. Emzirme Biterken Emzirme sona erdirmek istendiğinde göğüsü birdenbire çekmek acı verebilir. Bunun için anne önce bebeğin ağzının kenarına parmağını sokarsa bebek meme ucunu bırakacaktır.Bir memeden ötekine geçmeden önce bebeğin gazı çıkarılırsa daha rahat ettiği görülecektir. İlk ayda meme başı şaşkınlığı yaşamamak için bebeğe biberon ve emzik verilmemelidir. Biberona alışan bebek memeyi almayabilir. Ne Sıklıkla Emzirmeli? Doğumdan sonra bebek istedikçe meme verilmelidir. İlk günlerde emzirme sıklığı çok değişken olsa da çoğu bebek her ½-3 saatte bir emmek ister. İlk günler kimi bebekler 5 dakika içinde memeyi boşaltırken kimileri 45 dakikaya kadar devam edebilir. Bebek memeyi kendiliğinden bırakana dek emzirilmelidir. Daha sonra öbür meme denenmelidir. Bebek isterse onu da emmeye devam edebilir. Süt miktarı arttıkça emzirme sıklığı azalacaktır. Mesela bebek iki haftalık olduğunda iki beslenme arasındaki saat biraz daha uzayacaktır. Süt Bebeğin Beslenmesine Yetiyor Mu? Bebeğin annenin sütüyle beslenip beslenmediğini ancak doktor bebeğin aldığı kiloyu kontrol ederek emin olunabilir. Bebek ayda en az 500 gr alıyorsa ve günde 5-6 kez çişini yapıyorsa veya her açıldığında altı ıslaksa annenin sütü yetiyor demektir. Bebek Hangi Koşullarda Emzirmeli? Bebek emzirilirken mümkün olduğu kadar sakin olmaya çalışılmalıdır, bebek annenin ruh durumundan etkilenecektir. Tercihen odada bebekle yalnız kalınarak o anı paylaşmaya özen gösterilmelidir. Tabii baba da bu süreyi anneyle geçirebilir. Emzirmek bebekle anne arasında kurulacak olan o çok özel ilişkinin önemli bir parçasıdır. Tabii annenin başka çocukları varsa onların da odada olması kaçınılmazdır. Anne onları odadan çıkartmak yerine onlara ne yaptığını anlatabilir, izlemelerine izin verebilir. Daha büyük olan çocuklar annenin yanında oturup anneyle konuşabilirler. Meme Verirken Ne Gibi Sorunlar Yaşanabilir? Bebek emzirirken karında ağrılar olabilir. Bunun nedeni rahmin eski haline dönmek için yaptığı kasılmalardır ve normaldir, birkaç hafta sürebilir. Bebek ilk günlerde az süt isteyebilir, bu da göğüslerde şişkinlik ve sertlik yaratabilir. Bebek emdikten sonra anne sütünün fazlasını sağarsa göğüsleri rahatlar. Bebek emmeden önce göğüsler çok sertse bebeğin rahat emebilmesi için önce biraz süt sağıp sonra bebek emzirilebilir. Bebek belli bir emme düzenine başladığında bu sorun da kendiliğinden hal olacaktır. Ayrıca bazı hastanelerde bebek odalarında bebeklere biberonla mama veriliyor olabilir, bu da bebeğin iştahını azaltabilir. Hemşirelerle konuşup bebek acıktığı ve ağladığı zaman mutlaka onun anneye getirilmesi istendiği anlatılmalıdır. Bu bebeğin sağlıklı gelişimi için gereklidir. Bebek dostu bir hastane seçilmişse bebek annenin yanında sürekli kalacağı için böyle bir sorun yaşanmayacaktır. Uygun teknikle emzirildiği sürece göğüslerde ağrı veya çatlak olması beklenmez. Ancak göğüslerde çatlaklar oluştuysa gliserin ve E vitaminini kullanılabilir. Ayrıca süt sağıldıktan sonra çatlakların üzerine sürülüp kurumasının beklenmesi de çatlaklara iyi gelecektir. Meme uçları kuru tutularak olabildiğince havayla temasa bırakılmalıdır. Destekleyici, sıkmayan, pamuklu ve önden açılabilen emzirme sütyenleri tercih edilmelidir. Göğüsten sızan sütler için göğüs petleri ya da temiz tülbent parçaları kullanılabilir. Bir sorunla karşılaşıldığında doktordan ya da hemşirelerden yardım istenilebilir... Anne Ya Emziremiyorsa? Annede ya da bebekte görülebilecek bazı sağlık problemleri meme vermeyi engelleyebilir. Bebek biberonla beslense bile onu beslerken annenin göstereceği sevgi ve ilgi çok önemlidir. Bebeğin ona verilecek süt kadar ona gösterilecek ilgi ve sevgiye de ihtiyacı vardır. NefesAlmaTeknikleri Doğum sırasında doğru nefes almanın bazı faydaları vardır: Bu sayede anne kanındaki oksijen düzeyi uygun seviyede tutulabilir, ağrı daha az algılanıp plasentaya giden kan miktarının da artması sağlanmış olur. Nefes egzersizleri hamileliğin 16. haftasından itibaren düzenli olarak yapıldığında kazanılan alışkanlıkla bunları doğum esnasında uygulamak mümkün olacaktır. Doğum öncesinde nasıl egzersizler yapılmalı? Öncelikle rahat bir yere oturup bağdaş kurulmalıdır. Burundan nefes alıp ağızdan verilmelidir. Nefes verirken dudaklar üfler gibi büzülmelidir. Nefes alıp verirken dörde kadar içten saymalı, bu sayı giderek arttırılmalıdır. Önce karnı, sonra ciğerleri nefesle doldurmalı, alınan nefesle karın duvarının gerildiği, nefesi verirken de karından dize kadar olan kasların idrar yaparmış gibi gevşediği hissetmeli. Sakin bir ortamda gözleri kapatarak ve konsantre olarak bu nefes alma egzersizleri günde en az bir kez 15-20 dakika süreyle yapmak faydalı olacaktır. Doğum esnasında nasıl nefes alınmalı? Doğum sancıları başladığında nefesi burundan alıp ağızdan vermeli, nefes alırken önce karın sonra göğüs şişirilmelidir. Derin ve yavaş nefesleri ağrı geçene kadar alıp vermeye devam etmeli. Ağrı geçtiğinde normal nefes alınabilir. Ağrılar sıklaştığında kasılmalara uygun olarak ağızdan kısa nefesler alıp verecek şekilde, dudaklar hafif büzülerek üflemeye çalışıyormuş gibi yapılmalıdır. Nefes almaya konsantre olmanın yanı sıra doğum sancılarının olmadığı ağrısız geçen dönemde gevşemek önemlidir. Ağrının olmadığı zaman vücuttaki kasları yukarıdan aşağıya gevşetmeye çalışılmalı. Doğumda sancıların doğuma yardımcı olması için yüz, çene ve bacakların gevşetilmesi önemlidir. Ayrıca hayalde hoşa giden bir şeyi canlandırmak, güzel ve rahatlatıcı bir olayı ya da görüntüyü düşünmek anneye iyi gelebilir. BabaAdayları BabaAdaylarıNeYapabilirler? Babalara da burada düşen önemli bir sorumluluk vardır. Babalar emzirme kararına destek verdiklerinde ve bu süreçte yaşanacak zorluklarda anneye yardımcı olduklarında anne daha çok emzirme kararı alacaktır. Sütün akımı annenin yaşadığı ağrı, sıkıntı, stres gibi faktörlerden etkilenir. İşte burada babaya önemli bir görev düşmektedir. Annenin hem duygusal hem de fiziksel açılardan desteklenmesi ve rahat ettirilmesi onun sütünü artıran faktörlerden birisidir. Eğer anne ailevi ve psikolojik sorunlar yaşıyor, eşinden ve çevresinden destek göremiyorsa sütü azalır. Aynen hamilelikte olduğu gibi emzirme döneminde de anneyi güven içinde hissettirmek ve onu desteklemek babanın elindedir. HamileliğinSon3Ayı BebeğinGelişimi 28. Haftanın Sonunda Yaklaşık olarak 35 cm boyunda ve 1000 gr ağırlığındadır. Vücudunda yağ depolanmaya başlar, derisi yağlı bir madde ile kaplıdır. Parmağını emebilir, hıçkırabilir, ağlayabilir, tatlı veya ekşiyi ayırt edebilir. Ağrı, ışık ve ses gibi uyaranlara yanıt verebilir. Beynindeki düşünme merkezi hızla gelişmektedir. Plasentanın işlevi ve sıvının hacmi de azalmaya başlar. Eğer bebek bu ayda doğarsa özel bakımla hayatta kalma şansı olabilir. 32. Haftanın Sonunda Yaklaşık olarak 40 cm boyunda ve 1.750 gr ağırlığındadır. Özellikle beyin olmak üzere büyüme çok hızlıdır ve bebek görüp duyabilir. Organların çoğu iyi gelişmiştir ancak akciğerler hala tam olarak gelişmemiş olabilir. Bu dönemde doğarsa bebeğin yaşama şansı çok yüksektir. Hamileliğin 36. Haftasında Boyu 45 cm, ağırlığı 2.750 gr’dır. Ciğerleri tam olarak gelişmiştir. Kafası çıkıma yerleşmiş olabilir. Artık iyice büyüdüğü için daha az hareketlidir. Ortalama bir bebek doğumda 50 cm ve 3,250 gr olacaktır. Aile Mektupları Bilgi ve Destek Seti (2003-AÇEV) Yazar: Uzman Danışman Aylin Koçak Danışmanlar: Prof. Dr. Sevda Bekman, Uzman Danışman Selda Özen, Uzman Danışman Şeyma Doğramacı, Pediatrist Dr. Şule Yazgan Kaynaklar: Sağlıklı Başlangıçlar Projesi, Doğum Öncesi Eğitim Rehberi: İstanbul Tıp Fakültesi Kadın ve Çocuk Sağlığı Eğitim ve Araştırma Birimi; Annelik ve Bebek Bakımı: E. Fenwick; Hamileyken Sizi Neler Bekliyor?: A. Eisenberg, H. Murkoff, S.Hathaway. YaşanabilecekSorunlar NefesDarlığı Artık irileşmiş olan bebek diyaframa baskı yaparak anne adayının soluk alıp vermesini zorlaştırabilir. Son ayda bebeğin başı aşağıya indiğinde anne adayı rahatlayacaktır. Kansızlık da nefes darlığı yapabilir. Belirtiler: İş yaparken hatta konuşurken bile nefes nefese kalma Annelere Öneriler: o Merdiven çıkarken soluk kesildiğinde hemen yere oturup dinlenilmeli, dengeyi korumak için korkuluğa tutulmalıdır. o Mümkün olduğunca çok dinlenilmelidir. o Soluk kesildiğinde oturulamıyorsa çömelmeye çalışılmalıdır. o Geceleri kullanılan yastık yükseltilmelidir. Kramp Kalsiyum eksikliğinden ya da kandaki fosfor fazlalığından kramplar görülebilir. Yorgunluğun ve büyüyen rahmin bazı sinirler üzerine yaptığı baskının da kramplara neden olabileceği düşünülmektedir. Belirtiler: Baldır ve ayaklarda, genellikle geceleri olan sancılı kasılmalar. Bükülü iken kramp daha çok görülür. Annelere Öneriler: o Kramp geldiğinde anne adayı bir eli ile ayağını kendisine doğru çekmeli diğer eli ile baldırına sertçe masaj yapmalıdır. o Ağrı geçtiğinde kan dolaşımını arttırmak için birkaç dakika yürünmelidir. o Doktorun verdiği kalsiyum ya da D vitamini kullanılmalıdır. o Gün boyu destekleyici çorap giyilmeli ve ayaklar kaldırılarak zaman zaman dinlenilmelidir. MideYanması Hamilelikte mide girişindeki kapak hormon değişiklikleri yüzünden gevşer, bu da mide asidinin yemek borusuna geri kaçmasına neden olabilir. Belirtiler: Göğsün orta yerinde kuvvetli bir yanma Annelere Öneriler: o Bu durum geçicidir ancak doğumdan sonra devam ederse doktora danışılmalıdır. İsilik Çok şişman ve çok terleyen hamilelerde özellikle görülür. Hormon değişikliklerinden kaynaklanabilir. Belirtiler: Çok terleyen, derinin kıvrımlı bölgelerinde kızarıklık, kaşıntı Annelere Öneriler: o Bu bölgeler sık sık yıkanıp iyice kurulanmalıdır. Kullanılan sabunun doğal olması tercih edilmelidir. o Bol ve pamuklu giysiler giyilmelidir. ParmakveBileklerdeŞişme Hamilelikte özellikle bacaklarda biraz şişme normaldir çünkü vücut fazladan su tutmaktadır. Belirtiler: Özellikle sıcak havalarda, akşamları veya uzun süre ayakta kalınca şişlik ve ağrı olabilir. Sabahları da el parmakları şiştiğinden yüzüklerin dar geldiği fark edilir. Annelere Öneriler: o Sık sık bacaklar yükseğe kaldırılıp dinlendirilmelidir. o Hafif hareketler yapılmalı. Eller başın üzerinde tutularak parmaklar bükülüp açılmalıdır. o Rahat ayakkabılar ve terlikler giyilmeli, lastik bandı sıkı olan çoraplar giyilmemeye çalışılmalıdır. o Günde 2-3 litre sıvı alınmalı ve tuz tüketimine dikkat edilmelidir. ÖnemliNoktalar ErkenDoğum ErkenDoğumRiskiVarmı? Son üç aya girilen bu dönemde bebeği erken doğurmak konusunda endişeler olabilir. Erken doğum riskini arttıran bazı etkenler olduğu ve bu etkenler bir kadının hayatında ne kadar fazlaysa erken doğum riskinin de o kadar fazla olduğu bilinmektedir. Bunlardan bazıları anne adayının kontrolünde, bazıları ise engellenemeyecek şeyler olabilir, ancak gene de onların bebek ve gebelik üzerindeki etkisi değiştirilebilir. İyi beslenmek, hamileyken kendine dikkat etmek ve düzenli doktor kontrolüne gitmek erken doğumu önlemek için çok önemlidir. Erken doğum riski şu koşullarda düşünülebilir: Sigara içen, düzenli alkol alan Yetersiz beslenen ve yetersiz kilo alan Çok uzun süre ayakta kalan, ağır bir işte çalışan Hormon dengesizlikleri olan Bulaşıcı hastalıklar geçiren Yüksek tansiyon, kalp, karaciğer veya böbrek rahatsızlığı, diabet gibi bir hastalığı olan Stres altında olan 17 yaşın altında, 35 yaşın üstünde olan anne adayları risk altında olabilirler. Tüm bu etkenler olmadan da erken doğum yaşanabilir, bu durumda aşağıdaki belirtiler görüldüğü anda doktora baş vurmak çok önemlidir. Adet dönemindeki gibi kramplar, ishal, bulantı ve hazımsızlık Belde bir ağrı ya da baskı, ağrının türünde bir değişiklik Kasıklarda ağrı ya da baskı Akıntıda bir değişiklik, sulu ya da kanlı gibiyse Suyun gelmesi Erken doğum belirtileri başladığı halde hastanede verilecek bazı ilaçlar yardımıyla doğum durdurulabilir. Bu da bebeğin gelişimini tamamlaması için bir fırsat sağlar. Alınan tüm önlemlere rağmen erken doğum olmuşsa bile uygun bakım koşulları sağlanırsa sağlıklı ve normal bir bebekle anne adayının eve dönme şansı vardır. Moralin iyi olması kişinin ve bebeğin sağlığı için çok önemlidir. BebekİçinNelerAlınmalıdır? Artık bebeğin doğmasına çok az bir süre kaldı ve anne adayının da bebeğine gerekecek temel malzemeleri şimdiden alması gerekecektir. Bebeğin içinde uyuyabileceği bir bebek arabası ya da sepet edinmek hayatı kolaylaştıracaktır. Yumuşak bir battaniye, Yatak takımları, Bebeğin yıkanabileceği bir küvet, İki yumuşak havlu, Bebeğin altını değiştirirken sermek için kalınca bir örtü, Bebek bezleri ve bunları değiştirmede kullanılan malzeme, Kişinin arabası varsa bebeğin oturacağı bir araba koltuğu gerekecek malzemeler arasındadır. İlk aylar için alınacak giysiler; Birkaç geniş yakalı fanila, Tulum, hırka, pijama, 2 çift yumuşak çorap, Şapka İki mama önlüğü Alırken Dikkat! Bebeğin tulum ve fanilalarının pamuklu olmasına dikkat edilmelidir. Alttan açılan tulum ve fanila çeşitleri de bebeğin altını değiştirirken anneye kolaylık sağlayacağı gibi yukarı sıyrılmayacağı için bebeğin karnı da hep kapalı kalacaktır. Birkaç tane üç aylık bebekler için giysi alıp, kalanları altı-dokuz aylık büyüklüğünde almak yerinde olabilir. Bebeğin yatağı sert pamuklu veya ortopedik olmalı, parmaklıklar arası 7 cm’i geçmemelidir. Elyaf ve kuştüyü ile doldurulmuş yorganlar yerine pamuklu ve yünlü olanlar kullanılırsa bebek daha rahat edecektir. HamileliğinSonGünleri Hamileliğin bu son günlerinde fırsat buldukça dinlenilmeli ve bu günlerin keyfi çıkarılmalıdır. Bacakları yükseğe kaldırılıp dinlenmek, dinlenirken sakin bir şekilde güzel şeyler düşünmek, kitap, dergi okumak ya da bebek için hazırlıklar yapmak kişiyi rahatlatacaktır. Bebeğin günlük hareketlerinde bir azalma hissedilirse bir sorun olması ihtimaline karşılık doktor aranmalıdır. Doktor bebeğin durumunu değerlendirecek ve sıkıntıda olduğuna karar verirse suni sancıyla doğumu başlatacaktır. Bebek doktorun verdiği tarihte doğmayabilir, bu kişiyi endişelendirmemelidir. Beklenen tarihten iki hafta önce ya da iki hafta sonra doğumun olması normaldir, bunun için hazırlıklar iki hafta öncesinden bitirilirse rahat edilir. Dokuzuncu aya girildiğinde hastaneye götürülecek çanta da önceden hazırlanıp bir kenara koyulursa doğum planlanandan erken bir tarihte olursa telaşlanılmamış olunur. Hastaneye Götürülecek Çantada Neler Olmalı? Anne için Bir gecelik, bir de doğum sonrasında bebeği emzirirken rahat edilebilecek önden açılan bir-iki gecelik, bir sabahlık ve yatakta giyilebilecek bir hırka ya da sabahlık Doğumun ilerleyen evrelerinde gerekebilecek kısa kalın çoraplar Fanila Pamuklu ve geniş kenarlı bir-iki külot Alttan göğsü destekleyen, pamuklu ve emzirmeye uygun bir sütyen Göğüs pedleri (sızan sütün sütyene geçmemesi için kullanılabilir) Diş fırçası ve macunu El havlusu, sabun, tuvalet kağıdı gibi kişisel temizlik malzemeleri Deodorant, fırça, tarak, toka, makyaj malzemeleri Kitaplar, dergiler, fotoğraf makinesi Baba adayı için yiyecek ve içecek Yakınların telefon numaraları Telefon kartı veya jetonları Not defteri, kalem Su ve ağız kuruduğunda dudakları ıslatmak için bez Alçak topuklu bir terlik (tokyo türü ıslak zeminde kayabileceği için tercih edilmemeli) İki paket hijyenik kadın bağı Hastaneden çıkarken giyilecek giysiler (fazla dar olmamasına dikkat edilmeli çünkü vücudun eski ölçülerine dönmesi biraz zaman alacaktır) Bardak, tabak, çatal, kaşık gibi malzemeler Bebek için Bebek bezi Bebek için pamuklu zıbın ya da fanila Patiksiz, düz paçalı tulum Pamuklu çorap Hırka ve pamuklu bir başlık Hava soğuk ise pamuklu, ağır olmayan battaniye Nasıl Bir Hastane Olsun? Hiç kuşkusuz doğumevleri ve hastaneler doğum için en uygun yerlerdir. Doğumun bir hastanede olması daha güvenlidir çünkü anneye ya da bebeğe acil bir müdahale gerektiğinde hastanelerde her türlü olanak mevcuttur. Ayrıca doğumdan sonra anne hastanede 1-2 gün kalacağı için de eve dönmeden önce dinlenmiş olur ve her ikisi de hastane personelinin deneyimlerinden faydalanabilir. Hastane ortamı kişilere ürkütücü gelebilir. Doğumdan önce hastaneyi eş ile birlikte ziyaret etmek ve bebek için getirilmesi gerekecek eşyaları öğrenmek anne adayını rahatlatabilir. Seçilecek hastanenin tam teçhizatlı olması yani riskli durumlar için yoğun bakım ünitesi ve 24 saat anestezi uzmanının bulunduğu bir hastane olması Temiz, eve yakın, ulaşımı kolay olması Personelin ilgili olduğu Enfeksiyon kontrolünün yapıldığı Bütçeye uygun olan “Bebek dostu” olan (Bu terim doğumdan taburcu olana dek anne ve bebeği ayırmayan ve emzirmeyi destekleyen, bu konuda Sağlık Bakanlığı’ndan belge almış hastaneler için kullanılır.) Belirlenen hastanenin dolu olması ya da bir nedenden dolayı kapalı olması ihtimalini göz önünde bulundurarak ikinci bir hastane seçmekte fayda vardır. Bunun yanı sıra herhangi bir sağlık sorunu yoksa, anne adayı normal bir gebelik geçirilmişse ve 35 yaşın altında ise evde doğum yapmak kişiyi rahatlatabilir. Burada önemli olan diplomalı bir ebenin ya da doktorun doğumu gerçekleştirmesidir. Ancak doğum için eve doktor getirmek zor olabilir ve doğum sırasında acil bir durum söz konusu olursa gene hastaneye gitmek gerekebilir. Doğumun evde yapılmasına karar verilmişse acil durumda hangi hastaneye ve nasıl gidileceği konusunu önceden karar vermek gerekir. Doğum DoğumunYaklaştığıNasılAnlaşılır? Doğumun yaklaştığını gösteren bazı belirtiler vardır. Anne adayları eğer bu belirtileri yaşıyorsa doğum yaklaşıyor demektir. Bebeğin başının doğum kanalına yerleşmesi nedeniyle rahim yüksekliği 2-3 cm azalır. Bu durum annenin daha rahat nefes alıp vermesine, mide ve bağırsak şikayetlerinin azalmasına neden olur. Aşağı inen rahim, idrar torbasına baskı yaptığı için de anne daha sık idrara çıkar. Bu durum ilk defa hamile olanlarda doğumdan 1-2 hafta önce, sonraki hamileliklerde doğumdan yaklaşık bir gün önce görülür. 28. haftanın sonuna doğru rahmin doğuma hazırlık için yaptığı kasılmalar sıklaşır. Bu yalancı ağrılar genellikle doğumdan birkaç gün önce başlar, sıklık, şiddet ve süre olarak düzensizdir. Bel, kasık ve karında belirli bir noktada daha fazla hissedilebilecek bu ağrılar anne dolaştığında, dinlendiğinde ya da masajla geçebilir. Bir diğer belirti doğumdan bir iki gün önce 1-2 kg. kilo kaybının olmasıdır. Bunun sebebi ise hormon düzeylerindeki değişiklikler nedeniyle vücuttan su atılması ve iştahın azalmasıdır. Doğumun gerçekleşeceği gün vücutta depo edilen enerjinin bir kısmı açığa çıkar, vücut bu enerjiyi doğumda kullanmak üzere saklamıştır. Bu dönemde anne kendini çok iyi ve zinde hissedebilir. Aile Mektupları Bilgi ve Destek Seti (2003-AÇEV) Yazar: Uzman Danışman Aylin Koçak Danışmanlar: Prof. Dr. Sevda Bekman, Uzman Danışman Selda Özen, Uzman Danışman Şeyma Doğramacı, Pediatrist Dr. Şule Yazgan Kaynaklar: Sağlıklı Başlangıçlar Projesi, Doğum Öncesi Eğitim Rehberi: İstanbul Tıp Fakültesi Kadın ve Çocuk Sağlığı Eğitim ve Araştırma Birimi; Annelik ve Bebek Bakımı: E. Fenwick; Hamileyken Sizi Neler Bekliyor?: A. Eisenberg, H. Murkoff, S.Hathaway. DoğumunBaşladığıNasılAnlaşılır? Doğumun başladığı aşağıdaki üç belirtiyle anlaşılabilir; Sancılar Gerçek doğum ağrıları düzenlidir, belli aralıklarla gelir ve en az 15-20 saniye sürer. Dinlenmekle ve pozisyon değiştirmekle ağrı geçmez. Masajın ve dolaşmanın da bir faydası olmaz. Bu ağrılar rahim ağzında yumuşama ve açılmaya neden olur. Sancılar başladığında düzenli gibiyse kaç dakikada bir geldiğine dikkat ederek doktora haber verilmelidir. Bu zamanda baba adayı, eşinin yanında ise saat tutarak sancıların ne kadarda bir geldiğini kontrol edebilir. Sancılar beş dakikada bire düşmemişse, en azından 45 saniye sürmüyorsa ve bu annenin ilk doğumu ise telaşlanarak hastaneye gitmeye gerek yoktur. İlk doğum yaklaşık 1214 saat sürer ve bu sürenin çoğunu evde geçirmek anne adayı için daha rahat olabilir. Ağrılar çok şiddetliyse, 40-60 saniye sürüyorsa ve beş dakikada bir ya da daha sık geliyorsa kasılmaların belli bir düzene girmesini beklemeye gerek olmayabilir. Çünkü bazı hamilelerde sancılar düzenli gelmeyebilir. Ağrılar başladığında arada dinlenerek ağır ağır dolaşılabilir. Su gelmediyse ılık bir banyo alınabilir ve çok hafif bir şeyler bile yenilebilir. Nişangelmesi Hamilelik boyunca kapalı olan rahim ağzında rahmi ve bebeği enfeksiyonlardan korumak amacıyla sümüksü bir tıkaç oluşur. Rahimdeki kasılmaların etkisiyle rahim ağzını tıkayan bu tıkaç düşer. Mukuslu, kanlı bir sıvının vajinadan geldiği görülür. Bu genellikle doğum sancılarından önce ya da doğumun ilk evresinde görülmekle beraber, doğumdan iki üç gün önce de görülebilir. Bu durumda düzenli ağrıların başlamasını ya da suyun gelmesini beklemek gerekebilir. Suyungelmesi Bebeğin çevresindeki su kesesi gerilmelerin ve kasılmaların etkisiyle birdenbire yırtılıp içerdeki suyun bir kısmı boşalabilir. Bebeğin başı doğum yoluna girmişse gelen su miktarı çok olmayabilir. Açık sarı renkli berrak bir sıvıdır. Su geldiğinde hemen doktora haber verilmeli ve sancılar başlamamış olsa bile anne hastaneye gitmelidir çünkü enfeksiyon kapabileceğinden bebeğin 24 saat içinde doğması gerekmektedir. DoğumBaşladığıZaman... Herkesin doğumu kendine hastır çünkü hiç bir doğum diğerine benzemez. Birden fazla doğum yapan annelerin doğumları arasında dahi fark vardır. Onun için bu deneyim anneye özeldir. Doğumun başlamasıyla beraber yoğun bir yalnızlık duygusu yaşanabilir. Kişi sevdiklerinden uzaklaştığını, bu işi tek başına yapmak zorunda kaldığı için yalnız olduğunu düşünebilir. Anne adayı belki de çekilen tüm bu acılardan eşinin sorumlu olduğunu düşünüp ona kızabilir de. İşte o zaman, bu anı ne kadar çok beklediğini ve en kısa zamanda çocuğunu kucağına alacağını unutmamalıdır. İlkEvre Bu genellikle doğumun en uzun evresidir. Ağrıların başladığı andan doğumda bebeğin geçeceği yolun açılması için rahim ağzının tam olarak açılmasına (10cm.) kadar geçen süredir. Girişevresi: Ağrılar başladıktan sonra rahim ağzı 3 cm. açılana kadar geçen süredir. Ağrılar düzensiz ve seyrek olabilir. Genellikle rahim ağzında saatte 1 cm. açılma olur. Doğumun başlangıç evresi birkaç saat ile birkaç gün arasında sürebilir. Anneler bu evreyi evde dinlenerek geçirebilir. Duş alabilir. Baba adayları, bu devrede eşinin en yakın yardımcısidır. Sancıların kaç dakikada bir geldiğini belirlemek için babalar saat tutabilir, eşine sarılıp yardımcı olabilir. Ona rahatlaması için masaj dahi yapabilir. Dahasonrakievredeise: Daha sonraki evrede ise ağrılar 3-4 dakika gibi bir sıklıkta gelmektedir ve düzenlidir. Doktor gerekli görürse ağrı ile baş edebilmek için anne adayına ağrı kesici ilaç ya da epidural anestezi uygulayabilir. Ağrı ile baş etmede nefes almanın çok etkili bir yöntem olduğu unutulmamalı. Anne adayları bu evrede hastaneye gittiğinde üstünü değiştirdikten sonra hemşire anne adayına doğum belirtileriyle ilgili sorular soracak, tansiyonunu, ateşini ölçecek, nabzını sayacaktır. Bebeğin pozisyonunu öğrenmek için karından muayene ya da ultrason yapılabilir, bebeğin kalp sesleri izlenebilir. Doktor gerek görürse idrar ve kan tahlili yaptırabilir. Daha sonra doktor ya da ebe vajinal muayene ile rahim ağzının ne kadar açıldığına bakar. Bu muayene belli aralıklarla, genelde iki sancı arasında yapılacaktır. İlk evrede ve daha sonrasında sancılar geldiğinde dikkat, soluk alıp verme üzerinde toplanmaya çalışılmalı ve dinlenebilmek için sancılar arasında gevşenmelidir. Bakışlar belli bir noktada yoğunlaştırılarak, istenilen bir şey düşünülebilir, şarkı söylenebilir, inlenebilir. Her ağrının anne adayını bebeğe daha da yaklaştırdığı unutulmamalıdır. Bu yüzden gelecek ağrıları değil yaşanılan ağrı düşünülmeli, o bitene kadar soluk alıp verilmeli ve diğer sancı gelene kadar dinlenilmelidir, hatta uyunabilir bile. Bu evrede sancının en fazla olduğu anda burundan nefes alıp ağızdan verilmelidir. Nefes alırken önce karın, sonra göğüs şişirilmelidir. Derin ve yavaş nefes alıp vermeye çalışılmalıdır. Ağrı geçtiğinde normal nefes almaya devam edilmelidir. İkinciEvre Bu devrede rahim ağzı tam olarak, 10 cm açılmıştır ve artık anne de bebeği dışarı iterek onun çıkmasına yardımcı olabilir. Ortalama 1‐2 saat sürer. Bebek hazne içinde ilerlerken kuvvetli bir ıkınma hissi duyulacaktır. Acele etmeden doktorun en çok ıkınılmasını istediği anlarda ıkınmaya çalışılmalıdır. Doktor zamanın geldiğini ve ıkınılması gerektiğini söylerse derin bir nefesle ciğerlerin tamamına hava doldurulmalıdır. Nefesi tutarak ağız kapalı bir halde vücut öne doğru büzülmeli, baş ve omuzlar yataktan kaldırılıp çene göğüse dayanacak şekilde tüm güçle makata doğru ıkınılmalıdır. Ağrı devam ettiği sürece ıkınma sürdürülmeli, ağrı geçince ıkınmayı bırakıp gevşemeye çalışılmalıdır. Sancının durduğu anlarda dinlenilirse bir sonraki ıkınma için güç toplamış olunur. Doğum sırasında dışkılama ya da idrar yapma doğaldır, bu engellenmeye çalışılmamalıdır, bu utanılacak bir durum değildir. DoğumAnı Artık sonuna gelindi sayılabilecek bu aşamada bebeğin başı rahim ağzına iyice yaklaşarak pelvis tabanına dayanmıştır. Her sancı ve kasılma sayesinde bebek başı biraz daha ilerleyecektir. Bebeğin başı göründüğünde doktor anneden ıkınmamasını isteyebilir çünkü aniden çıkan baş doğum yolunda yırtıklara sebep olabilir. Bebeğin başı çıkar çıkmaz doktor ya da ebe bebeğin ağzındaki salgıları steril bir gazlı bez ile siler. Bundan sonra ıkınmamak gerekir. Daha sonra doktor ya da ebe başı hafifçe aşağı çekerek omuzları da doğurtur ve hafifçe çekerek gövde ve bacakları da çıkarır. Bebek normalde bu dönemde solunum yapmaya başlar ve ağlayabilir. Nefes alıp bebeğin kalbi çalışınca göbek kordonuna ihtiyaç kalmamıştır. Kordon göbekten 10-15 cm. uzaklıktan bağlanır, 2 cm. aralıkla ikinci bir bağ konularak ikisinin arasından kesilir. Anne doktordan bebeğini kucağına vermesini istemeli ve hemen bebeği emzirmeye başlamalıdır. Doğduğunda bebeğin vücudu yağlı bir madde ve kan ile kaplıdır. Bu nedenle bebeğin temizlenmesi ve muayene edilmesi için götürülebilir. Bebeğin rengi, solunumu, kalp atışları, hareketleri ve uyarılara karşı verdiği tepkiler değerlendirilecek, boyu, kilosu ve baş çevresi ölçülecektir. ÜçüncüEvre Bebek dünyaya merhaba dedikten sonra rahim bir süre daha kasılmaya devam eder ve plasenta yerinden ayrılır. Hafif olarak yapılabilecek karın masajı da ayrılmaya yardımcı olabilir. Bu dönemde bebek emzirilmeye başlanırsa hem plasentanın atılması kolaylaşır hem de olabilecek emzirme sorunları en aza indirilmiş olur. Doğumdan sonra gerekiyorsa dikişler atılır ve temizlik yapılır. Anne artık nihayet dinlenebilir, eş ve sevdikleriyle bu mutluluğu paylaşabilir. Hemşireler bebeği odaya getirdiklerinde anne onu emzirmeyi deneyebilir. Bu ilk denemede hemşireler anneye yardımcı olacaklardır. Epizyotomi Bazen bebeğin doğumunu kolaylaştırmak ve olabilecek yırtıkları önlemek için doktor vajinanın açıklığı ile anüs arasındaki deride bir kesi yapar. Vakum veya forseps kullanılan müdahaleli doğumlarda, bebeğin makattan geldiği veya doğumu yaptıran kişi yırtılmanın kaçınılmaz olduğuna karar verdiği durumlarda uygulanabilir. Deri bölgesi uyuşturulduktan sonra kesi yapılır, anne adayının kesinlikle canı acımaz. Doğumdan sonra uygun şekilde dikilir. SezaryanlaDoğum Birkaç istisna dışında her kadın normal doğum yapabilecek yeteneğe sahiptir. Kadın bedeni gebelik boyunca doğum eylemi için en basit ayrıntıya kadar hazırlık yapar, bu olağanüstü bir özelliktir. Bu nedenle anne ve bebeğin sağlığını riske atacak bir durum yoksa normal doğum tercih edilmelidir. Sezaryanla yapılan doğumlarla ilgili bazı yanlış inanışlar vardır, sezaryanla doğan bebeklerin daha zeki oldukları, daha sağlıklı oldukları ve sezaryanla doğum yapıldığında annenin hiç ağrı hissetmeyeceği gibi. Bu düşüncelerin geçerliliği yoktur. NedenYapılır? ikinci evrenin uzaması nedeniyle oksijen eksikliği yüzünden bebek hayati tehlike içindeyse, çok düşük doğum ağırlıklı ya da ikizse, normal gelişmemişse, gelişim bozuklukları varsa, kordon sarkması varsa, plasentayla ilgili bir sorun varsa, doğum sırasında ortaya çıkan bir gereklilik sonucu yapılır. NasılYapılır? Normal doğumun anne ya da bebek açısından riskli görüldüğü durumlarda karından yapılan bir kesi ile bebek çıkartılır. Genel anestezi veya epidural anestezi uygulanır. Cilt temizlenir, ameliyat örtüleri örtülür. Karından kesi yapılarak rahme ulaşılır ve bebek çıkartılır. Daha sonra plasenta çıkarılır, kas ve deri tabakaları ayrı ayrı dikilir. Ameliyat 30-40 dakikada tamamlanır. SezaryanSonrası Ameliyat yeri birkaç gün ağrıyabilir, ağrı kesici vermesi için doktorla konuşulabilir. Ameliyat yeri hareketten etkilenmeyeceği için doğumdan sonra hemen yürümeye çalışmak annenin kendisini daha çabuk toparlaması için önemlidir. Dikişler iyileştikten sonra duş yapılabilir. Normal doğuma göre sezaryanda toparlanmak biraz daha uzun sürebilir ancak bir-iki hafta içinde anne kendisini çok daha iyi hissedecektir. Göbek altındaki ameliyat izi de 3-6 ay içinde iyice azalır. Sezaryan uygulanarak doğum yapıldığında bebek emzirirken anne bebeği bir iki yastıkla destekleyip kendisine yaklaştırmaya çalışmalıdır, böylece ameliyat yerine fazla baskı yapmamış olur. Sezaryanla doğum yapan anneler merdiven çıkma, arabaya binip inme ve uzun araba yolculuklarından kaçınmalıdırlar. Sezaryanla doğum yapıldıysa ne zaman ve nasıl egzersiz yapılacağı doktora danışılabilir. Eğer hep normal bir doğum yapmak düşünülmüşse sezaryanla doğum yapıldığında bir hayal kırıklığı yaşanabilir. Ancak doktor bebeğin ve annenin sağlığı için en iyi ne ise o yönde karar verecektir. DoğumYaptıktanSonraNelerOlacak? Doğumdan sonra annede bazı değişiklikler olacaktır ve doğum sonrası dönem her zaman rahat geçmeyebilir. İlk iki ile altı hafta süresince adet kanaması gibi, yoğun ve kırmızı renkli kanama olabilir. Ne yapmalı? Hijyenik kadın bağı kullanılabilir, ancak bu bezlerin en fazla 6 saatte bir değiştirilmesi gerekmektedir. Bu kanamanın rengi pembeden kahverengiye dönüşerek birkaç hafta sonra beyaz bir akıntı halini alır. Kanama fazlalaşır, ateş çıkarsa ya da akıntı kötü kokuyorsa doktora danışılmalıdır. Emziren annelerde kanama daha kısa sürebilir. Tuvalet konusunda da sorun yaşanabilir. İlk günlerde idrara çıkarken zorlanılması normaldir ve kabızlık görülebilir. Ne yapmalı ? Doğumdan sonra mümkün olduğu kadar çabuk ayağa kalkıp yürümeye çalışmak bağırsak hareketlerini de hızlandıracaktır. Annenin bol su içip yediklerine de dikkat etmesi faydalı olacaktır. Annenin tuvaletini yaparken dikişlerinin açılma olasılığı düşüktür ancak hiçbir zaman tuvalette ıkınıp kendisini fazla zorlamamalıdır çünkü hemoroid oluşabilir. Doğum sırasında doktor kesi yaptıysa dikişler ilk günlerde ağrı yapabilir. Otururken ve yürürken kesi yerinde rahatsızlık hissedilebilir. Genellikle en geç bir hafta içinde dikişler kendiliğinden düşer ve kesi yeri iyileşir. Ne yapmalı? Doğumdan hemen sonra pelvis kaslarını çalıştıracak hareketleri yapmak ve dikiş alanına buz torbası koymak faydalı olabilir. Ayrıca bu bölge hep temiz ve kuru tutulmalı, temizlik önden arkaya doğru yapılmalı ve tuvalet kağıdı kullanılmalıdır. Doktor temizlik için bir solüsyon önerdiyse kullanılabilir. Dikişlerde kızarıklık, ağrı ve 38 C ve üzerinde ateş olursa doktorla görüşülmelidir. Doğumdan sonra anne kendisini iyi hissettiği an banyo yapabilir. Banyonun ilk günler ayakta duş şeklinde yapılması önerilmektedir. Sezaryan ile doğum yapıldıysa dikişler alındıktan sonra ayakta duş alınabilir. Uzun süren hamilelik döneminden sonra vücudun eski haline dönmesi altı aydan önce mümkün olmaz. Ne yapmalı? Altıncı haftada doktor kontrolüne gitmek çok önemlidir çünkü bu haftadan itibaren vücut yavaş yavaş eski haline dönmeye başlamıştır, rahim gebelik öncesi büyüklüğüne döner. Doktor bu kontrolde vajinal muayene yapacak, dikişlerin durumuna bakarak rahimi muayene edecektir. Bu kontrole gidildiğinde doktora hangi doğum kontrol yönteminin seçileceği konusunda danışılabilir. Adet görmeye başlamak ise bebeğin nasıl beslendiğine bağlıdır. Bebek emziriliyorsa adet meme verme sayısının iyice azalmasına dek gecikebilir. Bebeğe mama veriliyorsa 4-6 hafta arasında ilk adet görülebilir. Doğumdan sonraki üç ay boyunca, bazen daha da uzun bir süre saçlar dökülür. Çünkü hamilelik boyunca hormonlar nedeniyle normalde dökülmesi gereken saçları dökülmemiştir. Bu yüzden şimdi anneye daha çok saçı dökülüyor gibi gelmesi normaldir. Doğumdan sonra bebek emzirirken oruç tutmak sağlıklı değildir çünkü gün boyunca yeterli besin ve sıvıyı vücut alamamaktadır. Doğumdan sonra 1 ay kadar demir haplarına devam edilmelidir. Bu sayede gebelik süresince ve doğumda kan kaybedildiği için azalan demir depoları desteklenmiş olur. Doğum sonrasında kanama bittikten sonra cinsel ilişki kurulabilir. Kanama varken ilişkiye girmek istenirse eş kondom kullanmalıdır. Haznede kuruluk hissedilirse nemlendirmek için gliserin kullanılabilir. Doğumdan sonra cinsel istekte artma ya da azalma olması normaldir. Hormonal dengenin değişmesi, yaşanılan ortamın değişmesi gibi nedenler bu artma ya da azalmadan sorumlu olabilirler. Önemli olan iki tarafın da birlikte karar vermesi, birbirine anlayış ve uyum göstermesidir. Tabii bu aşamada kadının isteyip istemediği ve durumunun nasıl olduğu en önemli konudur. Belki de yukarıda belirtilen, annenin vücudundaki normale dönüş sürecinde yaşadıklarından daha önemlisi, annenin, bir başka deyişle “lohusa” nın kendini nasıl hissettiğidir. Vücuttaki hormonal değişiklikler annenin ruh halini etkiler. Anne zaman zaman kendisini kötü hissedebilir, bir sebep yokken ağlayabilir, alıngan veya sinirli olabilir. Annenin çevresindekilerin hepsi bebeğe ilgi göstermektedir halbuki anneyi evde bekleyen bir çok yükümlülükler, belki başka çocuklar vardır. Hayat artık eskisinden çok farklı olacaktır. Anne kendisini şişman ve çirkin buluyor olabilir. Bütün bunlar sıkıntıyı arttırabilir. İşte burada babalar anneye destek vererek sıkıntılarını azaltabilir. Daha önce doğum yapmış arkadaşlarla da konuşulabilir. Bunlar çoğu yeni anne tarafından hissedilir ve normaldir. Hormonal değişikliklerin yol açtığı bu durumu değiştirmek elde değildir. Eğer bu sıkıntılar altı ay boyunca devam ediyorsa bir uzmana baş vurmak gerekebilir. Anne ilk zamanlarda bebeği bir yabancı gibi görüp hayal ettiğinin bu olup olmadığı konusunda kendisini sorgulayabilir. Belki de onu yeteri kadar sevemediğini düşünüp suçluluk da duyabilir. Kendisine ve bebeğine birbirlerine alışmaları için zaman tanımaları gerekecektir. Annenin bebeğin bakımıyla ilgili bilgileri arttıkça, onunla daha çok vakit geçirdikçe, onun ne istediğini daha iyi anlayabilir, tedirginlik azalır. Bebekle geçirilen zamanın etkili olması için dinlenmiş olmak gerekir. İşte onun için o uyuduğu zamanlarda anne de onunla beraber uyuyarak ya da en azından dinlenerek güç toplayabilir. Ev işleri bir süre bekleyebilir. Ev işlerinde, diğer çocukların bakımında ve misafir geldiğinde babalardan veya ailedeki akrabalardan yardım istenebilir. Aile Mektupları Bilgi ve Destek Seti (2003-AÇEV) Yazar: Uzman Danışman Aylin Koçak Danışmanlar: Prof. Dr. Sevda Bekman, Uzman Danışman Selda Özen, Uzman Danışman Şeyma Doğramacı, Pediatrist Dr. Şule Yazgan Kaynaklar: Sağlıklı Başlangıçlar Projesi, Doğum Öncesi Eğitim Rehberi: İstanbul Tıp Fakültesi Kadın ve Çocuk Sağlığı Eğitim ve Araştırma Birimi; Annelik ve Bebek Bakımı: E. Fenwick; Hamileyken Sizi Neler Bekliyor?: A. Eisenberg, H. Murkoff, S.Hathaway. , Babalar Doğumun yaklaştığını ya da başladığını gösteren belirtilerle birlikte anne adayında bir enerji artışı olacaktır. Baba adayı eşinin bu enerjisini ev temizliği gibi şeylerle tüketmesini önlemeli, bu enerjisini doğuma saklamasını sağlayabilmelidir. Sancıları başladığında eşini sakinleştirmeli, saat tutarak sancıların kaç dakikada bir geldiğine bakmalıdır. Birlikte nefes alma alıştırmaları yapabilir, eşinin beline masaj yapabilir. Eşinin doğum yapmasını beklerken baba adayının da en az eşi kadar heyecanlı olacağı bilinmektedir. Eşine veya bebeğe bir zarar gelecek mi diye düşünüp korkabilir, hiçbir şey yapamadığı için çaresizlik yaşayabilir. Bu duygularla başa çıkabilmek için bir yakınıyla konuşabilir, onunla duygularını paylaşabilir. Yürümek de baba adayını rahatlatacaktır. Baba bebeği ilk kez gördüğünde cinsiyeti beklediğinden farklı olduğu ya da küçük ve çirkin göründüğü için hayal kırıklığı yaşıyor olabilir. Bebek beklentilerden farklıysa kendisine ve ona biraz zaman tanımalıdır. Bebek başka bebeklerle karşılaştırılmamalı ve olumsuz yorumlarda bulunmamaya özen gösterilmelidir. Bu gibi yorumlarda özellikle anne kendisini suçlu hissedebilir ve suçluluk hissedebilir. Bu gibi olumsuz duygular sonucunda da annenin sütü kesilebilir. Anneyi suçlayıcı söz ve davranışlardan kaçınmak yerinde olacaktır. ÖNEMLİ! Henüz ülkemizde pek yaygın olmamakla beraber baba adayları eşleriyle doğumhaneye girebilir ve bebeklerinin doğumuna tanık olabilir. Önceden doktorla konuşup doğuma girmek istediğini belirtebilir. YeniDoğan İlkGünler Doğumdan sonraki 48 saat içinde ortaya çıkan sarılık fizyolojiktir ve bir tedaviye ihtiyaç yoktur. Bebek bir hafta, on günlük olduğunda bu sarılık geçecektir. Sarılık 3-4 haftadan uzun sürerse dikkat edilmelidir. Erken doğan bebeklerde sarılık daha geç başlayıp daha uzun sürebilir. Bebek ilk çişini 24 saat, ilk kakasını da 48 saat içinde yapmalıdır. Bebeğin altı ilk kez değiştirilip yeşilimsi siyah, yapışkan bir kaka görüldüğünde telaşlanılmamalıdır. Bu bebeğin anne karnındayken bağırsaklarında biriken mekonyum adlı maddenin artık dışarıya çıkmasındandır ve normaldir. Üç, dört gün sonra, eğer emziriliyorsa bebeğin kakası hardal gibi altın sarısı, sulu veya taneli olabilir. Bebek mamayla besleniyorsa açık sarı ya da sarımsı kahverengi, katı ve kokulu bir dışkısı olacaktır. Bebek demir içeren vitamin damlası alıyorsa kakası yeşil, koyu kahve veya siyah renkte olabilir. Bebek günde bazen 18-20 saat kadar uyuyabilir, bazen kısa aralıklarla uyanır, bazen de derin uykuya dalar. Uykusunda gözlerini oynatıp sesler çıkarabilir ve emme hareketi yapabilir. Beş, altı hafta içinde bebeğin uyku düzeni yoluna girmeye başlayacak ve geceleri artık daha uzun süre uyuyacak. Bebeğin başında 6 tane kemikleşmemiş yer vardır. Bunların ilk beşi birinci ayda kapanırken en büyüğü olan bıngıldak 12.-18. aylar arasında kapanır. Erkek bebeklerde yumurtalıklar aşağı inmemiş olabilir. Bebek bir uzman tarafından muayene edilmeli ve durumu takip edilmelidir. Küçük bebeklerde şaşılık görülebilir. İlk aylarda bebeğin her iki gözü her zaman beraber hareket etmeyebilir. Bebek gözlerini kullanmayı öğrendikçe ve göz kasları güçlendikçe bu durum düzelecektir. Ancak dördüncü ayda hala devam ediyorsa doktora danışmak iyi olur. HastanedenAyrılmadanÖnce Fenilketonüri testi yaptırmak faydalı olacaktır. Fenilketonüri hastalığı zeka geriliğine yol açar fakat erken teşhis edilebilirse kesin tedavisi mümkündür. Teşhisi koymak için doğumdan sonra bebeğin topuğundan bir damla kan alınarak incelenir ve hastalığın var olup olmadığı anlaşılır. Yenidoğanda bağırsakta bulunan bazı yararlı bakterilerce yapılan K vitamini bulunmaz. K vitamini olmadığında pıhtılaşma faktörleri işlem yapamaz ve kanamalar oluşabilir. Doğumdan hemen sonra K vitamini bacaktan yapılacak bir enjeksiyonla bir kez uygulanır. Aile Mektupları Bilgi ve Destek Seti (2003-AÇEV) Yazar: Uzman Danışman Aylin Koçak Danışmanlar: Prof. Dr. Sevda Bekman, Uzman Danışman Selda Özen, Uzman Danışman Şeyma Doğramacı, Pediatrist Dr. Şule Yazgan Kaynaklar: Sağlıklı Başlangıçlar Projesi, Doğum Öncesi Eğitim Rehberi: İstanbul Tıp Fakültesi Kadın ve Çocuk Sağlığı Eğitim ve Araştırma Birimi; Annelik ve Bebek Bakımı: E. Fenwick; Hamileyken Sizi Neler Bekliyor?: A. Eisenberg, H. Murkoff, S.Hathaway. YenidoğanBebeğiYaşamaHazırlayanÖzellikler Bebeği yaşama hazırlayan doğuştan sahip olduğu refleksler vardır: İlk haftalarda bebeğin çene ve dudaklarına dokunulduğu zamanki gülümsemesi bir reflekstir. Ayrıca bazen uykusunda bile gülümsediği görülebilir. Bebeğin ilk zamanlarda uykuda bile sıçradığı görülebilir. Bu tamamen normal bir reflekstir ve zamanla kaybolacaktır. Bebeğin dudak kenarına dokunulduğunda ya da ağzına meme verildiğinde kuvvetle emmeye çalıştığı görülür. Bu emme refleksi anne karnında 8. ayda başlar. Doğumdan sonra bebek uyanık olduğunda 4. aya, uykudayken 7. aya kadar devam eder. Yenidoğanlarda görülen bir diğer refleks de yakalama refleksidir. Bebeğin avuç içine bir parmak ya da cisim konulduğunda parmakları hızla kapatarak kuvvetlice kavrar. Bebek bu şekilde tutulup kaldırılabilir bile. Anne karnında 7. ayda başlayan bu refleks doğumdan sonra 2.-4. aylarda kaybolur. Ayak parmakları ile yakalama ise 8.-10. aya kadar sürer. Son olarak da bebeği dik tutup ayakları yere dokundurulduğunda dizlerini önce büker, sonra açar, bu adım atma refleksi doğumdan sonra 2.-4. aylar arasında kaybolur. Bir Aylık Bebeğin Yapabildikleri Bebekler doğdukları andan itibaren çevreden gelen uyarılara cevap verip iletişim içine girerler. Bebek yeni doğduğunda başını taşıyamaz. Bu nedenle onu kaldırırken daima başına ellerle destek olunmalıdır. Doğumdan birkaç gün sonra bebek yüzüstü yatarken çok kısa olarak kafasını kaldırıp, kollarını ve bacaklarını rasgele oynatabilmektedir. Bebek tüm diğer bebeklerde olduğu gibi, ilk beş günde doğum ağırlığının yaklaşık olarak %5-10 kadarını kaybedecektir ancak yaklaşık iki hafta içinde doğum kilosuna yeniden ulaşacaktır. Bebek 20 cm. kadar uzağı görebilir, bir nesne çok yavaş hareket ettirilirse takip edebilir. Parlak ve renkli cisimleri daha rahat fark eder. İkinci haftaya kadar bebekler gözyaşsız ağlarlar. Bebeklerin anne karnında 5. aydan başlayarak işitebildiği gözlenmiştir. Ani ve yüksek seslere tepki gösteren bebek ninni gibi hafif ritmli sesleri duyduğunda sakinleşir. Yedi günlük bebeklerin annelerini kokusundan tanıyıp diğerlerinden ayırt edebildikleri belirtilmiştir. Dokunma anne ile bebek arasındaki iletişim için çok önemlidir. YenidoğanBakımıHakkındaBilinmesiGerekenler Ağlaması Bebek ağladığında hemen tepki gösterilip onun yanına gidilirse ona güven verilmiş olunur. Yaygın inanışın aksine ilk aylarda bebeğin her ağladığında ona ilgi gösterilmesi onu şımartmaz; tersine ihtiyaçları zamanında, sürekli ve yeterli olarak karşılanabilen bebeklerde güven duygusu gelişir. Bebek ihtiyacı olduğu zaman anneden yardım alabileceğini öğrenecektir, bebek kucaklandığında, okşandığında, onunla konuşulduğunda ona sevgi iletilmiş olur. Böylece bebek kendisinin kabul edildiğini, kendisine değer verildiğini anlayacak ve kendine güvenerek gelişecektir. Hatta annesini şaşırtarak sesini tanıyacak, ağlarken şarkı söylendiğinde sakinleşerek rahatlayacaktır. Neden Ağlar? Bebek ağladığında çoğu kez niye ağladığı kestirilemez. Bebek acıkmış olabilir ya da sadece annesinin kucağında olmak istiyordur. Bazen de ne yapılırsa yapılsın bebek bir türlü susturulamayıp çaresiz kalınabilinir. Bebeği bir türlü susturulamadığı durumlarda sarsıp sert davranılmamalıdır. Bebeğin, annesini üzmek için böyle davranmadığı hatırlanmalıdır. Henüz o da dünyaya alışmaya çalışıyor ve annesini üzdüğünü anlayabilecek kadar büyük değil. Zaten anne bebeğine ne kadar sert ve sinirli davranırsa, o da o kadar çok ağlayacaktır. Bebeğe oyun mahiyetinde bile olsa sert davranmak yumuşak kemiklerinin ve iç organlarının zarar görmesine yol açabilir. Bebeğin bulunduğu ortam, odanın sıcak ya da soğuk olması, odadaki ışık ya da gürültü de bebeği rahatsız edebilir. Bebek odası için 21 °C sıcaklık normaldir. Bazen annesinin sinirli ve yorgun olduğunu hisseden bebek de huzursuz olabilir, annenin sakinliği ve huzuru onun için çok önemlidir. Evin çok kalabalık olması, herkesin bebeği kucağına almaya, onunla oynamaya çalışması gibi aşırı ilgi de bebeği yorup sıkabilir. Banyosu Ne sıklıkta ve ne zaman? Göbek kordonu düştükten sonra bebeğin ilk banyosu yaptırılabilir. Bebek emeklemeye başlayana kadar onu hergün yıkamak gerekmez. Altını değiştirirken ve onu besledikten sonra yapılacak temizlik günlük olarak yeterlidir, haftada iki, üç defa bebeği yıkamak uygun olacaktır. Bebek günün herhangi bir saatinde yıkanabilir ancak akşam uykusundan önce banyo yaptırıldığında bebek daha rahatlamış olarak uykuya dalacaktır. Yemekten hemen önce veya hemen sonrası banyo yaptırmak için uygun değildir. En iyisi bebeğe tüm ilgi ve dikkati verebilecek ve bebeğin de rahat olduğu bir zamanı seçmektir. Banyodan önce Banyo yapılan odanın ısısının 24-25 C sıcaklıkta ve esintisiz olması da önemlidir. Anne suyun temizliğinden çok emin değilse iİk dört ay boyunca kaynatılmış ve ılıtılmış su kullanması önerilmektedir. Banyodan önce şampuan, sabun, kulak kepçesini ve gözlerini silmek için pamuk ya da pamuklu bez, havlu, bebeğin bezi ve giyecekleri, banyodan sonra sürmek için bebek yağı gibi gerekli olabilecek her şey önceden hazırlanırsa banyo esnasında telaşlanılmaz. Hatta banyoya girmeden telefon bile fişten çekilebilir çünkü banyo annenin bebeğiyle paylaştığı çok özel anlardan biridir. Banyo sırasında Anne bebeğini yıkarken sakin ve rahat olduğunda ilerde bebek de banyodan keyif alacaktır. Su bebeğin yıkanacağı kaba doldurulmalı ve dirsekle sıcaklık kontrol edildikten sonra bebeğin altı kirliyse önce altı temizlenip sonra suyun içine sokulmalıdır. Bu kabın ya da küvetin dibine bir havlu konulursa bebeğin kayması önlenmiş olunur. Bu arada konuşarak ve bebeği sıkıca tutarak onun korkusu azaltılabilir. Bir elle bebeğin kafası ve boynu desteklenmelidir. Önce bebeğin vücudu, sonra da başı ve yüzü yıkanabilir. Boşta olan elle en temiz bölgeden başlayarak bebek yıkanabilir. Önce temiz bir pamuğu ya da pamuklu bezi kaynamış suda ıslatarak bebeğin gözleri burnundan dışarıya doğru silinmelidir. Daha sonra yüzü, kulakları ve boynu yıkanmalıdır. Bebeği her gün sabunla yıkamak gerekmez, sadece ellerini ve poposunu sabunlamak yeterlidir. Daha sonraları haftada bir veya iki kere bebe şampuanıyla bebeğin kafası yıkanabilir. Bebeğin ön tarafı yıkanınca ters çevrilip sırtı ve poposu da yıkanmalıdır. Bebek iyice durulandıktan sonra havluya sarılmalıdır. Bu havlu sadece bebeğin kullanacağı, yumuşak ve geniş bir havlu olmalıdır. Banyo esnasında kız bebeklerde vajina ağzındaki dudakları ayırarak içlerini temizlemeye çalışmak çok sakıncalı olabilir, oradaki koruyucu doğal sistem bozulabilir. Bebeğin kulakları ya da burnu hiçbir zaman parmakla veya pamuklu çubukla temizlenmeye çalışılmamalıdır, tehlikeli olabilir. Sadece kulağın dışını pamukla silmek yeterlidir çünkü kulak kendi kendini temizler. Yine de kulak kirinin biriktiği düşünülüyorsa doktora danışılmalıdır. KonakBakımı Bebeğin başında konak adı verilen kabuklanmalar görülebilir, bu tamamen zararsızdır. Bebek sık yıkanır ve yıkandıktan sonra başı kurulanırsa konak oluşumu önlenir. Banyodan yarım saat önce konağın üstüne biraz bebek veya badem yağı sürülüp beklenmeli ve taranmalıdır. Daha sonra saçları şampuanla yıkanmalıdır. Gene de geçmezse doktora danışılabilir. AltınınTemizlenmesiveBağlanması Önce Bebeğin altını değiştirmeye başlamadan önce anne ihtiyacı olacak her şeyi yanına hazırlamalı ve bebeği alt değiştirme masası gibi yüksek bir yerde hiçbir zaman yalnız bırakmamalıdır. Bebeğin altını açmadan önce eller yıkanmalı ve bebeğin altına temiz bir bez yayılmalıdır. Temizlik sırasında Bir aydan küçük bebeklerin altı ıslak pamukla silinebilir ve bir havluyla kurulanabilir. Daha sonraları istenirse ıslak mendil kullanılabilir. Bebeğin poposunda kızarıklık varsa bir pişik merhemi sürülebilir ancak pudra bebeğin ciğerleri için zararlı olduğundan kullanılmamalıdır. Kızlarda temizliği önden arkaya doğru yapmaya özen gösterilmelidir. Bez bağlandığında bebeğin beli iyice sarılmalı ve sadece bir parmağın arasına girebileceği kadar sıkı olmalıdır. Kumaş bez kullanılıyorsa çengelli iğneyi takarken el bezin altına koyulursa iğnenin bebeğe batma tehlikesi önlenmiş olur. Bezi bağlarken erkek bebeklerde penis aşağıya doğru indirilirse kıyafetleri sızıntıdan ıslanmaz. Bebek büyüdükçe poposunu akan su altında yıkamanın daha rahat olduğu düşünülebilir. Kumaş bez kullanılıyorsa bezler deterjanla değil sabun tozuyla yıkanıp ütülenmelidir. Her bez değişiminden sonra eller yıkanmalıdır. Bebeğin altı değiştirilirken fiziksel bakımını iyi yapmak kadar, onunla ilişki kurmak da önemlidir. Bebeğe sevecenlikle yaklaşıldığında, onunla konuşulduğunda, yüzde bir gülümseme olduğunda bebek kendisine değer verildiğini ve sevildiğini anlayacaktır. Ayrıca bebeğe masaj yapıp vücudunu okşamak da hoşuna gidecektir. GöbekBakımı Bebeği anne karnındayken anneye bağlayan göbek kordonu doğumdan birkaç gün sonra siyahlaşır, bir ve dördüncü haftalar arasında düşer. Bu bölgeyi havalandırıp temiz tutmak iyileşmenin hızlı olması için önemlidir. Bebeğin bezini bağlarken bez göbeğin altına doğru kıvrılırsa o bölgeye hem çiş gelmez hem de hava alır. Bebeğin göbeği düşene kadar o bölgeyi ıslatmamak ve küvette banyo yaptırmamak yerinde olur. Bunun yerine bebeğin vücudunu silerek günlük temizliği sağlanabilir. BebeğiGiydirmek Bebeği giydirmek de bazen sorun olabilir. Kolay giydirilip çıkartılabilen, tercihen yakası açılabilen, esneyen, çıtçıtlı ve pamuklu kumaştan yapılmış giysileri seçmek iyi olur. Yeni alınan giysiler bebeğe giydirilmeden önce mutlaka sabun tozuyla yıkanmalı ve iyice durulanmaya özen gösterilmelidir. Giydirilecek giysinin önce yakası açılıp hazırlanırsa bebeğin kafası daha rahat geçecektir. Giysilerin kollarını giydirirken elleri giysinin kolunun içine sokup bebeğin kolunu bularak çıkmasına yardım etmek ve bu arada da onunla “Kolun nerede? İşte burada” gibi oyunlar oynamak onu hem neşelendirecek hem de eğitecektir. Bebeğe sürekli eldiven giydirilmemesi tavsiye edilir çünkü eldivenle bebeğin tırnakları hava almadığı için mantar oluşabilir. Bebeğin başını ve kulaklarını korumak için şapka, ayaklarına da patik giydirilebilir. Ayrıca bebeği kalça çıkığından korumak için kundak yapılmamalı, yatakta üzerine ağır yorganlar örtülmemeli, dar giysiler giydirilmemelidir. Son olarak da bir giysinin fermuarını çekerken giysi bebeğin teninden uzak tutulursa olası bir kaza önlenmiş olunur. BebeğiTaşımakveYatırmak Bebeği kaldırırken bir el bebeğin belinin arkasına konup diğer elle bebeğin boynu ve başı desteklenecek şekilde tutulmalıdır. Yavaşça kaldırılıp kola yatırılmalı ve başı desteklenmelidir. Bebeği yatağında yatırmanın en güvenli yolu sırtüstü ya da yan yatırmak ve yastık kullanmamaktır. Bebek yan yatırılıyorsa arkası bir yastıkla desteklenmelidir. İlk zamanlar her uyku saatinde bebek bir sefer sol, bir sefer sağ tarafına yatırılabilir, hep aynı tarafa yatırmak başta şekil bozukluğuna neden olabilir. Bir süre sonra bebek zaten kendi rahat ettiği pozisyonu bulacaktır. DoktorKontrolü Bebek sapasağlam da olsa ileride çıkabilecek bir hastalığı önlemek için düzenli olarak sağlık kontrolünden geçirilmelidir. Bebeğin ilk yedi gün içinde ya da en geç bir aylıkken yapılacak olan kontrolü önemlidir ve bundan sonra doktorun belirleyeceği zamanlarda düzenli olarak kontrole gitmek faydalı olacaktır. Bunun için hastaneye ya da Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Merkezlerine gidilebilir. Bu kontrollerde bebeğin kilosu, boyu, baş çevresi ve sosyal gelişimi değerlendirilecek, aşıları düzenli olarak yapılacaktır. Bebek erken doğmuşsa ilk haftalar anne ve bebek için de biraz daha zor geçebilir. Bebek sürekli ağlayabilir, iştahı az olabilir ya da sürekli uyuyabilir. Özellikle bebeğin bir müddet hastanede kalması gerekiyorsa anneler bebekle ilişkileri konusunda kaygılanabilir. Erken doğan bebeğin özel ilgiye ihtiyacı vardır, beslenmesine ve bakımına daha çok dikkat edilmelidir. İlgi ve bakımla ve zaman geçtikçe işlerin yoluna girdiği görüldüğünde kaygılar azalacaktır. BebeklerdeGörülebilecekBazıRahatsızlıklar Pişik bebeğin altının uzun zaman nemli ve havasız kalmasına bağlı olarak cildin kızarmasıdır. Bunun için de her açıldığında bebeğin altı yıkanıp iyice kurulanmalıdır. Nemlendirici, yağlı bir pişik kremi sürebilir ve bezini bağlamadan bir müddet, 10 dakika kadar, poposu açık bırakılabilir. Pişik çok yayılır ve uzun sürerse doktora danışılmalıdır. Pamukçuk;bebeğin ağzında, yanağının içinde, damak ve dilinin üzerinde nokta nokta beyazlıklar görülebilir. Bu beyazlıklar anne vajinasından ya da emzik, biberon gibi bebeğin ağzına giren eşyalardan mantar enfeksiyonu bulaşması yüzünden olur. Bebek emmeyi reddedebilir çünkü canı yanmaktadır. Tedavisi için doktora danışılmalıdır. Gözde çapaklanma; ilk iki hafta normaldir çünkü göz damarları bu süre içinde gelişim aşamasındadır. Doktorun da belirteceği gibi göz pınarları hafif masajla uyarılıp çay pansumanları yapılabilir. Bu tedaviye rağmen çapaklanma devam ederse doktora danışılmalıdır. Kolik; yani karın ağrısı nöbetleri, bebeğin ağlamasının nedeni olabilir. Kolik genellikle 2-3. haftadan itibaren ortaya çıkar ve altıncı hafta en yoğun olduğu dönem olabilir. Kolik haftada en az üç kere, akşamüstleri, yoğun ve yatıştırılamayan ağlamalarla ortaya çıkar. Ağlama krizleri üç saat sürebilir, bebek dizlerini karnına çeker, sıkıntıda olduğu bellidir ve arada sırada gaz çıkarır. Bu durum bebek üç dört aylık olana dek devam edebilir. Tam olarak neden olduğu bilinmemekle birlikte bağırsak hareketleri, ısı değişimleri, anneden bebeğe iletilen stres ve inek sütü alan bebeklerde inek sütüne karşı alerji varsa bu sancılara neden olabilir. Kolik başladığında önce bebeğin altı ve aç olup olmadığını kontrol edilmelidir. Daha sonra bebeği rahat ettirecek şeyler denenmelidir, bebek hareket ettirilmeli, kucağa alınmalı, şarkı söylenmeli, konuşulmalı, arabasıyla gezdirilmeli, karnına sıcak havlu koyulmalı ya da bir battaniyeyle sıkıca sarmalanmalıdır. Elektrik süpürgesi gibi monoton sesler de bebeği rahatlatabilir. İlaç vermenin ya da anasonlu çayın faydası yoktur, sadece bebeği tok tutacak ve meme emmesini engelleyecektir. Bebek çok ağladığında ve sabrın tükendiği hissedildiğinde onu eşe ya da bir arkadaşa bırakıp bir süre evden uzaklaşmak anneye iyi gelebilir. Babalar Hamilelik boyunca babaların yapabileceklerinin yanı sıra bebeğin doğumundan sonra da paylaşılabilecek deneyimler vardır. Bebek doğduktan sonra onunla annesi kadar yakın olunamayacağı düşünülebilir, annenin bebekle arasındaki ilişkisinin babanın bebekle olan ilişkisinden farklı olacağına inanılabilir. Bebek emzirilirken yanında durabilir, altını ya da üstünü değiştirebilir, bebeğin banyosunu yaptırabilir. Bebek geceleri uyumayıp huysuzlandığında annenin biraz dinlenebilmesi için bebeğe biraz da baba bakabilir. Tüm bunlar zamanla bebekle baba arasında sağlıklı ve sağlam bir ilişkinin kurulmasına yardımcı olacaktır. Ayrıca doğumdan sonra bebek için bir nüfus cüzdanı da almak gerekiyor. Hastaneden alınacak belgeyle nüfus idaresine giderek ailenin yeni üyesinin varlığını ve artık baba oldunduğu resmen belgelenebilir. Aile Mektupları Bilgi ve Destek Seti (2003-AÇEV) Yazar: Uzman Danışman Aylin Koçak Danışmanlar: Prof. Dr. Sevda Bekman, Uzman Danışman Selda Özen, Uzman Danışman Şeyma Doğramacı, Pediatrist Dr. Şule Yazgan Kaynaklar: Sağlıklı Başlangıçlar Projesi, Doğum Öncesi Eğitim Rehberi: İstanbul Tıp Fakültesi Kadın ve Çocuk Sağlığı Eğitim ve Araştırma Birimi; Annelik ve Bebek Bakımı: E. Fenwick; Hamileyken Sizi Neler Bekliyor?: A. Eisenberg, H. Murkoff, S.Hathaway. BazıAdetlerveZararları Yenidoğan bebeklerle ilgili bazı yörelere ait adetler vardır ve bunların bazıları bebeğe zarar verebileceğinden uygulanmamalıdır. Bazen bebekler tuzlanır ve tuz sürülmesi cildi tahriş edeceğinden zararlıdır. Bebeği üç ezan emzirmemek de zararlıdır çünkü bebeğin doğumdan sonra mümkün olduğu kadar çabuk, hatta doğumdan sonra ilk yarım saat içinde emzirilmesi sütün yapılması ve bebeğin mikroplardan korunması açısından önemlidir. Bebeği kundaklamak da zararlıdır ve gelişimsel kalça çıkığının en önemli nedenlerinden biridir. Tırnak kesmemek de zararlı bir adettir çünkü uzun tırnaklarla bebek hem cildine ve gözüne zarar verebilecek, hem de tırnakların altında birikecek kir bebeğin mikrop almasına neden olacaktır. Kırkı çıkana kadar yıkamamak da bir diğer adettir ancak göbeği düştükten sonra bebeğe düzenli olarak banyo yaptırmak temizlik açısından önemlidir. Bebeğin ilk banyosuna altın koymak ya da başına süpürge koymak gibi adetlerin bebeğe doğrudan bir zararı yoktur. Konulan maddelerin temizliğine dikkat edilerek uygulanabilir. Aile Mektupları Bilgi ve Destek Seti (2003-AÇEV) Yazar: Uzman Danışman Aylin Koçak Danışmanlar: Prof. Dr. Sevda Bekman, Uzman Danışman Selda Özen, Uzman Danışman Şeyma Doğramacı, Pediatrist Dr. Şule Yazgan Kaynaklar: Sağlıklı Başlangıçlar Projesi, Doğum Öncesi Eğitim Rehberi: İstanbul Tıp Fakültesi Kadın ve Çocuk Sağlığı Eğitim ve Araştırma Birimi; Annelik ve Bebek Bakımı: E. Fenwick; Hamileyken Sizi Neler Bekliyor?: A. Eisenberg, H. Murkoff, S.Hathaway.
