Full Text PDF - JournalAgent

advertisement
Türk Kardiyol Dern Kardiyovasküler HemşirelikDergisi - Turk Soc Cardiol Turkish Journal of Cardiovascular Nursing 2015; 6(9):1-14
doi: 10.5543/khd.2015.001
DERLEME
REVIEW
Günümüzde Hemşire Liderliğinde Kardiyovasküler Hastalık Yönetim Programları
Cardiovascular Disease Management Programs in Nursing Leadership At The Present Time
Hilal Uysal1
1İstanbul
Üniversitesi Florence Nightingale Hemşirelik Fakültesi, İç Hastalıkları Hemşireliği AD,
İstanbul
Sağlık bakımındaki yeni gelişmelerde
Improving chronic illness care in new
kronik hastalık bakımının iyileştirilmesi öncelikli
developments in health care is among the
hedefler
primary targets. Without integrated health care
arasındadır.
Kronik
hastalık
yönetiminde bütünleştirilmiş sağlık hizmetleri
management of chronic
diseases
olmadan yüksek performanslı sürdürülebilir bir
possible
high-performance
sağlık hizmeti sunulması mümkün değildir.
sustainable health services. To reduce the risk
Hastalık
programlarının
of cardiovascular of the disease management
kardiyovasküler riskleri azaltmak için hasta
program has proven to be effective in patient
bakımında etkili olduğu kanıtlanmıştır. Hemşire
care. Nurse-led care is expressed more
liderliğindeki bakımın daha proaktif ve hedefe
proactive
yönelik bir girişim olduğu ifade edilmektedir.
Ultimately,
Sonuçta, bütünleştirilmiş ve koordine bir bakım
coordinated care, will be able the applicability
verilmesi
yönetim
of the disease management programs and
programlarının uygulanabilirliği ve bireylerin
individuals to take responsibility as active in
sağlığında aktif olarak sorumluluk alabilmesi
health.
yönetim
sağlanarak,
hastalık
to
present
and
by
as
a
an
attempt
ensuring
is
to
not
target.
integrated
and
mümkün olacaktır.
Key
Anahtar Kelimeler: Kronik Hastalık, Hastalık
words:
Management
Chronic
Illness,
Program,
Disease
Leadership
Yönetim Programı, Liderlik
Geliş tarihi: 29.10.2014; Kabul tarihi: 29.05.2015
Sorumlu Yazar: Yard. Doç. Dr. Hilal Uysal
Yazışma adresi: İstanbul Üniversitesi Florence Nightingale Hemşirelik Fakültesi İç Hastalıkları Hemşireliği
Anabilim Dalı Abide-i Hürriyet Cad. Şişli İstanbul - Türkiye;
Telefon: 0212 440 00 00 /27028; E-posta: hilaluysal@gmail.com
1
Türk Kardiyol Dern Kardiyovasküler HemşirelikDergisi - Turk Soc Cardiol Turkish Journal of Cardiovascular Nursing 2015; 6(9):1-14
Kronik
hastalıklar
azalmış
Avrupa Birliği ve gelişmiş ülkelerle
üretkenlik, yüksek ölüm oranları, sağlık
benzerlik
göstermektedir
harcamalarındaki aşırı artış ile sağlık
nüfusun
artmasının
sisteminin sürdürülebilirliği açısından
görüşü hakimdir.[3,4,5]
küresel bir tehdit oluşturmaktadır. Hem
ve
etkili
yaşlı
olduğu
Türk Hipertansiyon Prevelans
Dünya Sağlık Örgütü hem de Birleşmiş
Çalışmasına
Milletler tarafından kronik hastalıklar
ülkemizde
21. yüzyılın en önemli sağlık sorunu
hipertansif
olarak
Diyabet, Hipertansiyon, Obezite ve
tanımlanmaktadır.
Sağlık
(PatenT1)
yaklaşık
birey
göre,
15
milyon
olduğu6,
Türkiye
bakımındaki yeni gelişmelerde kronik
Endokrinolojik
hastalık
Çalışması (TURDEP-I) ‘na göre de
bakımının
iyileştirilmesi
öncelikli hedefler arasındadır.[1]
Hastalıklar
erişkinlerde
Dünya Sağlık Örgütü’nün 2008
Prevalans
Diyabetes
prevelansı
%7.2,
Mellitus
Hipertansiyon
yılında yayımladığı “Küresel Hastalık
prevelansı %29, Obezite prevelansı
Yükü” raporuna göre, kardiyovasküler
%22 olduğu belirtilmiştir.[7] Bu sonuçlar
hastalıkların dünyada önde gelen ölüm
göstermektedir ki, kronik hastalıklarla
arasında
nedenleri
olduğu
mücadele,
ülke
ekonomilerinin
vurgulanmaktadır. 2020 ve 2030 yılları
sürdürülebilirliği açısından vazgeçilmez
tahminlerinde, iskemik kalp hastalıkları
öncelik olmalıdır.[1]
ve
serebrovasküler
açısından
bu
oranların
hastalıklar
daha
da
Kronik
hastalık
bütünleştirilmiş
yönetiminde
sağlık
yükseleceği öngörülmektedir.[1] İskemik
olmadan
kalp hastalığı, serebrovasküler hastalık
sürdürülebilir
ve hipertansif kalp hastalığı olarak
sunulması mümkün değildir. Kronik
tanımlanan hastalık grupları, tüm yaş
hastalık yönetiminde başarının artması
gruplarındaki
için hasta birebir kendi sağlığını ve
ölümlerin
%40’ını
yüksek
hizmetleri
bir
oluşturduğu1 ve tüm ölümlerin %71’inin
sorumluluğunu
kronik hastalıklar nedeniyle olduğu
gelmelidir.[1]
görülmektedir.[2]
uyumunu
Türkiye’de en az 22 milyon
düşürmeye
performanslı
sağlık
alabilecek
Bu
nedenle
artırdığı
ve
yardımcı
hizmeti
duruma
hasta
maliyeti
olduğu
için
bireyin (yaklaşık olarak her üç kişiden
hastalık merkezli modellerden hasta
birinin) bir veya daha fazla kronik
merkezli modellere geçmek gerektiği
hastalığı olduğu belirtilmiştir. Bu durum
vurgulanmaktadır.[8,9,10,11]
2
Türk Kardiyol Dern Kardiyovasküler HemşirelikDergisi - Turk Soc Cardiol Turkish Journal of Cardiovascular Nursing 2015; 6(9):1-14
Kronik
hastalığı
olanlarda
yetersiz kanıta dayalı uygulama, sınırlı
yönetim
değerlendirmede
kullanılabildiği için önemli bir modeldir.
gibi
Gordon’un fonksiyonel sağlık örüntüleri
bakımdaki yetersizlikleri tanımlamak
modeli hemşirelerin hasta bakımında
için
daha
öz-bakım
hastalık
yönetim
oluşturulmuştur.
programı
programları
Hastalık
(HYP),
bakımında
desteği
tepkilerini
yönetim
hastanın
sorumluluk
kendi
almasını
kapsamlı
yapmasını
ve
bir
değerlendirme
hemşirelik
uygulayabilmeleri için geliştirilmiş bir
modeldir.[13,15]
gerektiren durumlar için geliştirilmiş
-Sinerji
koordineli sağlık hizmeti uygulamaları
hemşire-hasta
ve
katılımcı olarak rol alır.[14]
iletişim
sistemi
olarak
tanımlanabilir.[12]
hastalığa
amacıyla
özel
ve
etkileşiminde
aile,
aktif
sağlık bakım ihtiyaçlarını karşılamak
kalitesini
için sağlığın değerlendirildiği, erken
kliniklerde
aktivitelerin planlandığı uygulandığı ve
oluşturulmuş
kılavuzlarının
ve
kullanılmasının
bakım
izlendiği multidisipliner bir sistemdir.
modellerinin
Olgu yöneticisi hemşire, sağlık eğitimi,
daha
bakım ve rehabilitasyon konularında
önemi
vurgulanmaktadır.[13,14]
alanında
hasta
bakımı
bakımın
iyileştirmek
modelinde
-Olgu yönetimi modeli de, bireylerin
Günümüzde
desteklemek,
sürecini
sıklıkla
çok
Hemşirelik
kullanılan
bakım
hastanın
bir
rehberi
olarak
düşünülebilir.[14]
modelleri “Günlük Yaşam Aktiviteleri
- Kronik bakım modeli: Bu modelin
Modeli”, “Temel İnsan Gereksinimleri
temeli sağlık bakım ekibi ile hasta
Modeli”, “Fonksiyonel Sağlık Örüntüleri
arasında
Modeli”,
olmasıdır. Kronik bakım modeli, primer
“Sinerji
Modeli”,
Roy
verimli
sağlık
Modeli”,
Modeli”,
korunmasına ve geliştirilmesine yönelik
Modeli”
hizmetleri
Bakım
“Transisyonel
Bakım
ön
plana
ile
etkileşimin
Adaptasyon Modeli”, Olgu Yönetim
“Kronik
hizmetleri
bir
sağlığın
çıkarmaktadır.
Hastalar rutin olarak tanılanır, aktif
sayılabilir.[13,14]
örüntüleri
katılımları ve ayrıntılı bilgilendirilmeleri
modeli genç ya da yaşlı, kadın ya da
sağlanır, öz yönetim için desteklenir.
erkek,
sağlık
Bu doğrultuda en uygun tedavi ve
düzeyinde, akut/kronik durumlarda ve
izlem planlanarak bakım sonuçlarında
-Fonksiyonel
her
her
tür
alanda
tıbbi
sağlık
ve
tanıda
her
insan/insan
3
Türk Kardiyol Dern Kardiyovasküler HemşirelikDergisi - Turk Soc Cardiol Turkish Journal of Cardiovascular Nursing 2015; 6(9):1-14
ve kalitesinde iyileşme; sonuçta da
yönetimi için gerekli olan kılavuz ve
hasta memnuniyeti beklenir.[16]
protokollerin
geliştirilmesi
önemlidir.[18,19]
-Transisyonel bakım modeli, kapsamlı
bir hastane bakımı ve ev izlemini
içeren kanıta dayalı bir modeldir. Bu
model ile bakımın koordine ve sürekli
olması
sağlanır,
komplikasyonları
izlemek kolaylaşır, hasta ve ailenin de
aktif katılımının sağlandığı, hekim ile
işbirliği içinde olunan bir modeldir.[14,17]
Hastalık yönetim programlarının
uygulanabilmesi
planında
için,
kanıta
dayalı
uygulama
hastalık
Hastalık
yönetim
programlarının kardiyovasküler riskleri
azaltmak için hasta bakımında etkili
olduğu
kanıtlanmıştır.[14]
bakım
sürecinin
hastalığa
kullanılarak
özgü
her
Hemşirelik
aşamasında
bakım
hemşirelik
kılavuzları
girişimlerinin
uygulanması hasta bakımında başarı
şansını
arttıracak,
uygulamalarında
hemşirelik
güvenli
ve
etkili
kararlar alınmasına yardımcı olacak ve
hasta bakım sonuçlarına önemli katkı
sağlayacaktır (Şekil 1).[1]
Şekil 1: Hastalık Yönetim programı geliştirme ve uygulama süreci1
İngiltere’de
Hizmeti
NHS)
(National
tarafından
uygulanmakta
olan
Ulusal
Health
Sağlık
Services-
geliştirilmiş
kronik
ve
hastalık
hizmetin
sunum
aşamasındaki
gereklilikler gibi bir hastalık yönetim
programının birçok bileşenine sahiptir
(Şekil 2).[1]
bakım modeli alt yapı gereksinimleri,
4
Türk Kardiyol Dern Kardiyovasküler HemşirelikDergisi - Turk Soc Cardiol Turkish Journal of Cardiovascular Nursing 2015; 6(9):1-14
Şekil 2: Ulusal Sağlık Hizmeti(NSH) ve Birleşik Krallık Kronik Bakım Modeli
Yapılan
kılavuzların
çalışmalarda
kullanımındaki
engeller
Girişimlerde
[1,20]
Hemşirelik
Kılavuzu-2004 ve 2007”
Bakım
[19]
ulusal
olarak hastalığa özel hemşirelik bakım
kılavuzlar oluşturulmuştur. Kılavuzlar
kılavuzlarının
olması,
Türkçe ve İngilizce baskı şeklinde ve
hemşirelerin kılavuzların varlığından
web’den ücretsiz olarak hemşirelerin
haberdar
kullanımına sunulmuştur.
yetersiz
olmamaları,
önemini
anlayamamaları, yetersiz zaman ve
personel
nedeniyle
ayırmamaları,
zaman
kılavuzların
kolay
Hemşire
Liderliğinde
Bakımın
Önemi
anlaşılır olmaması gibi nedenler ifade
Son
zamanlarda
yapılan
edilmiştir. Bu bağlamda hemşirelerin
çalışmalarda
kronik
hastalıkları
kılavuzların
yönetmek
hemşire
liderliğinde
kullanımının
kavrayabilmeleri,
önemini
farkındalıklarının
arttırılabilmesi
için
için
yapılan bakımın isteğe bağlı hekim ve
eğitimler
hasta destekli bakımdan daha iyi bir
önerilebilir.[21,22]
model olduğu belirtilmektedir. Hemşire
Türkiye’de Türk Kardiyoloji Derneği
liderliğindeki bakımın daha proaktif
Hemşirelik ve Teknisyenlik Çalışma
(plan çerçevesinde, yaratıcı çözümler
Grubu tarafından “Kalp Yetersizliği,
üretilmesi) ve hedefe yönelik bir girişim
Akut
olduğu
planlanması
Koroner
Hipertansiyon
Kılavuzu-2003
“Perkütan
Sendromlar,
Hemşirelik
ve
Koroner
2007”[18]
ve
Bakım
kalite
ifade
edilmektedir.
değerlendirmelerinde
Yapılan
ise,
ve
hemşire liderliğinde yapılan bakımın
Valvüler
genel bakıma göre daha etkili, eşit ya
5
Türk Kardiyol Dern Kardiyovasküler HemşirelikDergisi - Turk Soc Cardiol Turkish Journal of Cardiovascular Nursing 2015; 6(9):1-14
da
daha
az
maliyetli
olduğu
tedavisi
için
gerekli
aktiviteleri
açıklanmaktadır. Hemşire liderliğinde
kapsamaktadır.
bakım
programlarının diğer bir kapsamı da
modellerinin
kullanılması
ile
Hastalık
kronik hastalığı olanların hastaneye
taburcu
olduktan
yatışları azaltılarak, sağlığa harcanan
tedavi
programlarına
milyonlarca
lira
kazandırılmış
geri
yönetim
sonra
hastaların
uyumlarını
izlemek ve arttırmak için telefon ile
olacaktır.[23] Sonuçta bütünleştirilmiş ve
danışmanlıktır.
Avrupa
ülkeleri
koordine
arasında
uzaktan
izleme
bir
sağlanarak
bakım
hastalık
programlarının
bireylerin
verilmesi
yönetim
uygulanabilirliği
sağlığında
sorumluluk
aktif
alabilmesi
ve
olarak
mümkün
olacaktır.[1]
ev
(telemonitoring)
sistemi,
hemşire
liderliğinde telefon desteği ve genel
bakımın
karşılaştırılıp
değerlendirildiği
bir
sonuçlarının
program
olan
Trans-Avrupa Ağı Ev-Bakım Yönetim
Hemşire
liderliğinde
yataklı
Sistemi
(Trans-European
Network
ünitelerde (%6.6) uygulanan girişimler
Home-Care
sonucunda taburculuktan sonra 30 gün
TEN-HMS)’ne[26] göre; uzaktan izleme
içinde tekrar yatış oranlarında genel
grubunda hastanede kalış sürelerinin
bakıma (%12) göre daha fazla azalma
daha kısa olduğu, 12 aylık takipte
olduğu,
mortalite
riskinin
taburcu oldukları, 6 aylık takiplerde
grubunda
daha
mortalite
bulunmuştur.[27] İtalya’da yapılan ev
hastaneden
daha
oranlarında
erken
azalma
Management
gözlendiği görülmüştür.[24] Literatürde
uzaktan
kalp yetersizliği hastalarının taburcu
uygulanması
olduktan sonra ilk yıl içinde tekrar
çalışmada
hastaneye
danışmanlık
yatış
oranları
oldukça
izleme
System;
genel
bakım
yüksek
olduğu
yönetim
üzerine
da
sisteminin
bir
konu
verilen
pilot
hakkında
ve
eğitim
yüksektir.[25] Bu nedenle taburculuk
uygulanan kalp yetersizliği hastalarının
sonrası hastaların izlenmesi, tekrar
mortalite ve acile başvuru oranlarının
yatışların azaltılması açısından önemli
oldukça azaldığı görülmüştür.[27]
bir yaklaşımdır.
Kronik Kalp Yetersizliği hastaları
Yapılan ulusal ve uluslararası
çalışmalarda hemşire liderliğinde kalp
için hazırlanan hemşireler tarafından
yetersizliği
hastalarına
yönetilen hastalık yönetim programları
bakım
yönetim
hastanın izlemi, değerlendirilmesi ve
hastanede yatış gün sayılarında önemli
ve
uygulanan
girişimleri
ile
6
Türk Kardiyol Dern Kardiyovasküler HemşirelikDergisi - Turk Soc Cardiol Turkish Journal of Cardiovascular Nursing 2015; 6(9):1-14
oranda azalma olduğu, ev ziyaretleri ve
4-Bakım
telefonla izlem ile hastalık gelişme ve
koordinasyonunun
alevlenme risklerinin ve mortalitenin
profesyonelleri
önemli oranda azaldığı; telefonla izlem
hekimi vb.) ya da uzmanlaşmış kalp
ya da e-posta ile eğitime devam
yetersizliği
edilmesi ile hastaneye tekrar yatış
gerçekleştirilmesidir.[30]
risklerinin azalmaya eğilim gösterdiği;
yaşam
kalitelerinde
öz
iyileşme
yönetimlerinde
[28,29],
ve
hastanede
bakım
sağlandığı
yapılan
programının
belirli
sağlık
(kardiyoloji
uzman
hemşiresi
tarafından
Yapılan bazı çalışmalarda hemşire
liderliğinde
yapılan
girişimler
sonucunda genel bakıma göre tekrar
genel
yatışlar ve hastanede kalış oranlarında
uygulamalardan ise diğerleri kadar
önemli bir fark bulunmadığı, ancak
etkili
hasta memnuniyetinde önemli oranda
Bu
artış olduğu tespit edilmiştir. Bununla
“hemşire
birlikte diğer bazı çalışmalarda ise,
liderliğinde uygulanacak kronik kalp
hastanede yatış gün sayılarında ve
olumlu
sonuçlar
alınmadığı,
tespit
edilmiştir.[14,30]
olmadığı
çalışmalar
sonucunda
hastalarının
yetersizliği
programlar”ı
geliştirilmeye
başlanmıştır.
yapılan
yönetim
Hemşire
girişimlere
multidisipliner
bir
liderliğinde
ek
oranda
olduğu
tespit
edilmiştir.[31]
olarak
desteği
azalma
Hipertansiyon, tüm dünyadaki
de
erişkin ölümlerinin %6’sından sorumlu
sağlanarak kalp yetersizliği hastalarına
tutulan ve büyük ölçüde önlenebilen bir
ihtiyacı
kardiyovasküler risk faktörüdür. 2025
olan
ekip
tekrar hastaneye yatışlarda önemli
bakımın
verilmesi
mümkün olacaktır.[27]
yılına
kadar
tüm
dünyada
Hipertansiyon tanısı olanların sayısının
Bu programlardaki içerik planı şöyle
1.56
tanımlanmaktadır:
öngörülmektedir.
1-Hastanede ya da taburcu olduktan
tanısının
sonraki
sebepleri belirlemede ve tedavi için ilk
süreçler
üzerine
milyara
ulaşacağı
Hipertansiyon
konulmasında,
ikincil
yoğunlaşılması,
kararları vermede en çok hekimlerin
2-Klinik ya da ev ortamında yapılan
sorumlulukları olsa da daha sonraki
bakım yönetimleri,
süreçte
3-Kısa ya da uzun vadeli yönetim
oynamaktadır.[32,33]
hemşireler
önemli
rol
programlarının oluşturulması,
7
Türk Kardiyol Dern Kardiyovasküler HemşirelikDergisi - Turk Soc Cardiol Turkish Journal of Cardiovascular Nursing 2015; 6(9):1-14
yönetiminde
kontrolünün daha iyi olduğu, ikincil
rolü,
bakımda
Hipertansiyon
hemşirenin
geleneksel
eğitim
vermek, kan basıncını ölçmek ve
bireyin
olumlu
farklılıklar
geliştiği belirtilmiştir.[35,36]
yönetimini
öz-bakım
ciddi
Çalışmalarda
tedavi
arttırmaktır.
Yıllardır
yapılan
algoritmalarının kullanılmasının başarılı
çalışmaların
ortak
sonucu,
bakım yönetimi için önemli olduğu,
hipertansiyonda hemşirelik bakımında
bununla birlikte hemşire reçetelerinin
protokoller
de yararlılığını destekleyen bulguların
ve
iyileştirilmesinin
kılavuzlara
bakımın
uyumun
sonuçlarını
da
olduğu
belirtilmektedir.
Ancak
iyileştireceği yönündedir. Bu iyileşme
hemşire
de ancak organize şekilde planlanmış
maliyetleri
hemşire
bakım
kanıtların henüz bulunmadığı ifade
yönetim sistemi ile daha muhtemel
edilirken, sonraki dönemlerde bunun
olacaktır.[34]
liderliğinde
da mümkün olacağı yönünde öngörüler
bakım
yer almaktadır. Yapılan bir çalışmada
liderliğinde
yapılan
Hemşire
yapılan
hipertansiyon
programlarında
yaşam
hastaların
biçimi
sağlıklı
davranışlarını
liderliğindeki
azalttığı
hemşireler
arttığı
olduğu
yapılan
liderliğinde
diyabetli
girişimler
hastalarda
daha
iyi
ile
kan
güçlü
yapılan
konsültasyonların
konsültasyonlarından
Hemşire
yönünde
ile
kazandıkları ve tedaviye uyumlarının
belirlenmiştir.[32]
bakımın
liderliğinde
danışmanlık
hekim
daha
ucuz
belirtilmiştir.
Hemşire
yapılan
telefonla
sonucunda
evde
kan
basıncı kontrolünün yapıldığı meta
basıncının kontrol altında tutulmasının
analizlerle
daha
ortaya
çıkarılmıştır.
Bu
girişimler tedavi algoritmasının titiz
kullanımı,
hemşire
iyi
düzeyde
olduğu
tespit
edilmiştir.[34]
tarafından
Hasta eğitim programları birinci
planlanan yönetim programı (hemşire
basamak sağlık kuruluşlarında uzman
toplum
reçetesi),
liderliğinde
bakım
izlemi,
hemşire
hemşire liderliğinde yapılırsa hastaların
veren
klinikleri
tedaviye
içermiştir.[34]
etmelerinin
Hemşire
veren
kliniklerinde
katılmalarının
liderliğinde
hipertansiyon
genel
karşılaştırıldığında
bakım
yönetim
bakım
ile
hipertansiyon
ve
kolaylaştığı,
devam
hedeflenen
kan basıncına çabuk ulaşılabildiği
hastalara
ayrılabildiği,
daha
uzun
programın
[32],
zaman
başarısında
etkili olduğu gösterilmiştir.[34]
8
Türk Kardiyol Dern Kardiyovasküler HemşirelikDergisi - Turk Soc Cardiol Turkish Journal of Cardiovascular Nursing 2015; 6(9):1-14
Hemşire liderliğindeki klinikler
hasta eğitimi, yaşam şeklinde motive
yapısındaki ve/veya işlevindeki bazı
edici
özelliklerden dolayı diğer kliniklerden
konularına odaklanılmaktadır. Hemşire
farklılaşmışlardır (Tablo 2). Bu klinikler
liderliğindeki klinikler için Tablo 3’te
hastalıktan
ziyade
sağlığa
odaklı
hizmet anlayışı, girişimler ve tanıdan
ziyade
yaşam
yönetimi
durmaktadır.
Hemşire
hipertansiyon
kliniklerinde
kanıt
değişikler,
hasta
derecesine
göre
uyumu
öneriler
belirtilmiştir.[35,36]
üzerinde
liderliğinde
özellikle
Tablo 2: Hemşire liderliğinde bakım veren hipertansiyon kliniklerinin yararları [35,36]









Uzun hasta görüşmeleri sağlanır.
Düzenli ve sürekli izlem sağlanır.
Hipertansiyon yönetimi üzerine odaklı çalışır.
Diğer kardiyovasküler risk faktörleri üzerine odaklıdır.
Kılavuzlara göre kan basıncı ölçümü yapılır (protokollere göre kan basıncı
ölçüldüğü zaman kan basıncının daha iyi kontrol altına alındığı tespit edilmiştir).
Bireysel hasta eğitimi verilir ve güçlendirme sağlanır.
Hedefe ulaşmada daha iyi sonuç alınır.
Uyumu teşvik üzerine odaklıdır (Bu konu ile ilgili çalışmalarda henüz güçlü
kanıtlar elde edilmemiş. Daha ileri çalışmalar gereklidir).
Gelişmiş evde kan basıncı ölçümü yapılır.
Tablo 3: Hemşire liderliğindeki klinikler için kanıt derecesine göre öneriler [37]
1. Hemşire liderliğindeki kliniklerin kullanımı Koroner Kalp Hastalığı olan hastalar
için önerilmiştir. (Kanıt Derecesi B)
2. Hemşire liderliğindeki kliniklerin kullanımı klinik katılım ve izlem oranlarını
artırabilir. (Kanıt Derecesi B)
3. Hemşire liderliğindeki klinikler yaşam şekli değişiklikleri gerektiren hastalar için
Koroner Kalp Hastalığı ile ilişkili riskleri azaltabilir. (Kanıt Derecesi A)
Kardiyovasküler
risklerin
önlenmesi ve yaşam şeklinde davranış
değişikliğinin
sürdürülmesi
kazandırılması
için,
ve
hastaya
gereksinimlerine göre eğitim verilmesi
ve
motive
edici
girişimlerde
bulunulması önceliklidir. Bu girişimler
bireylerin
kültür,
anlayış
farklılıkları,
sosyo-demografik
yaş,
ve
okuryazarlık düzeylerini de dikkate
9
Türk Kardiyol Dern Kardiyovasküler HemşirelikDergisi - Turk Soc Cardiol Turkish Journal of Cardiovascular Nursing 2015; 6(9):1-14
alarak davranışlarını etkileyebilir ve
tedaviye
uyumlarını
iyileştirebilir.
Hemşire liderliğinde yapılan girişimlerin
hastalık
gibi
gerektiren
kompleks
durumlarda
iyileştirilmesi
için
etkili
tespit edilmiştir.[40]
Kılavuzlara uyum eksikliğinden
sonuçların
dolayı atriyal fibrilasyonlu hastaların
olduğu
yönetiminin genellikle yetersiz olduğu
vurgulanmaktadır.[41]
Hemşire
hemşirelerin,
liderliğindeki
programlarını
uygulanan bakım ile hastaların rollerine
kullanarak kardiyovasküler hastalık gibi
ve kılavuzlara uyumlarını iyileştirmede,
kompleks tedavi gerektiren durumlarda
morbidite
sonuçların
olumlu
hastalık
yöneticisi
göre sigara bırakma oranlarının arttığı
tedavi
çalışmalarda gösterilmiştir.[14,38,39]
Olgu
sunumu, sigara bırakma önerileri vb.)
yönetim
iyileştirilmesinde,
kardiyovasküler
ve/veya
risklerin
önlenmesi
azaltılmasında,
şeklinde
yaşam
davranış
sağlanmasında,
değişikliği
motivasyonun
aritmi
kliniklerinde
ve
mortaliteyi
azaltmada
etkisi
olacaktır.
Hastaların
uyumlarının
gruplarının
arttırılması
için
tanınması,
risk
destek
sağlanması, tedavi, eğitim ve davranış
değiştirme
programlarının
arttırılmasında, hastalığa ve tedaviye
oluşturulması önemlidir (Şekil 3). Bu
uyumun iyileştirilmesinde etkili olduğu
konuda tek geniş kapsamlı randomize
gösterilmiştir.[14,27,35]
çalışmanın
Koroner
kalp
hastalarının
sonucunda
da,
uzman
hemşirelerin liderliğinde stabil atriyal
hastanede yatarken hemşire tarafından
fibrilasyonlu
yapılan sigara bıraktırma girişimleri
bakımdan,
sonucunda hastaların sigara bırakma
sağlanan genel bakıma göre daha iyi
oranlarının
edilmiş.
sonuçlar elde edildiği ve tavsiye edilen
uzman
kılavuzlara uyumun hemşireliderliğinde
hemşireler liderliğinde yapılan sigara
bakım gruplarında önemli oranda daha
bırakma girişimleri (konu ile ilgili eğitim
iyi olduğu belirtilmiştir.[41]
arttığı
Kardiyovasküler
ve
kitapçık,
sonucunda
tespit
alanda
telefonla
genel
takip
bakım
hastalara
kardiyologlar
verilen
tarafından
vb.)
alanlara
(video ile hastalık hakkında genel bilgi
10
Türk Kardiyol Dern Kardiyovasküler HemşirelikDergisi - Turk Soc Cardiol Turkish Journal of Cardiovascular Nursing 2015; 6(9):1-14
Şekil 3. Hastalık yönetim programlarına hasta uyumunun arttırılması için öneriler [41]
Sonuç olarak, bakımda hastalık
yönetim
programlarının
organize
ve
hastaya
bakım
hemşirelere
KAYNAKLAR
kullanılması
bütüncü
bir
şekilde
verilebilmesi
yardımcı
için
olacaktır.
1. Akalın
E,
Tanrıöver
MD,
Sayran
F.
Sürdürülebilir sağlık sistemi için kronik
hastalık
yönetiminde
elektronik
sağlık
kayıtlarının rolü. TÜSİAD 40, yayın no:
Ülkemizde bu yönde sürekli programlar
TÜSİAD-T/2012-06/529.
bulunmamakla birlikte, yaşlı nüfusunun
Matbaacılık Prom. Tanıtım Hizm. Ltd. Sti.
artmasıyla beraber gelecek yıllarda
kronik
hastalıklardan
artacağı
liderliğinde
ölümlerin
düşünülürse
hastalık
de
Sis
2012.
2. Başara BB, Dirimeşe V, Özkan E, Varol Ö.
T.C.Sağlık
Bakanlığı
Türkiye
Hastalık
hemşire
Yükü Çalışması 2004. Ankara; 2006. Web
yönetim
adresi:
programlarının hızla oluşturulmaya ve
uygulanmaya başlanması öncelikli bir
ihtiyaçtır.
İstanbul:
http://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphane/Yayin/1
66 Erişim tarihi: 01.05.2015.
3. T.C.Sağlık Bakanlığı Kronik Hastalıklar
Risk
Faktörleri
Sağlığın
Teşviki
ve
Geliştirilmesi Sempozyumu. Ankara; 13-14
Kasım
2008.
Web
adresi:
http://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphane/kitaplar
/t13.pdf Erişim tarihi: 01.05.2015.
11
Türk Kardiyol Dern Kardiyovasküler HemşirelikDergisi - Turk Soc Cardiol Turkish Journal of Cardiovascular Nursing 2015; 6(9):1-14
4. T.C.Sağlık
Bakanlığı
Damar
12. Elissen AMJ, Adams JL, Spreeuwenberg
Hastalıklarını Önleme ve Kontrol Programı.
M, Duimel-Peeters IGP, Spreeuwenberg
Risk Faktörlerine Yönelik Stratejik Plan ve
C, Linden A, Vrijhoef HJM. Advancing
Eylem
current
Planı.
Kalp
Ankara;
ve
2008.
Sağlık
approaches
to
disease
Bakanlığı Yayın No: 743. Web adresi:
management evaluation: Capitalizing on
http://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphane/kitaplar
heterogeneity to understand what works
/t14.pdf Erişim tarihi: 01.05.2015.
and
5. Sağlıklı Yaşlanma ve Kronik Hastalıklar.
Kanıta Dayalı Tıp Derneği. Web adresi:
www.kanitadayalitip.org
Erişim
tarihi:
for
whom.
Research
Methodology 2013;13:40.
13. Gordon
M,
Hakverdioğlu
sınıflama
08.05.2015.
Medical
Güler
G.
Ç,
ve
sistemleri,
Erdemir
A,
ark.
Hemşirelik
klinik
uygulama,
6. Arıcı M, Altun B, Erdem Y, Derici Ü,
eğitim, araştırma ve yönetiminde kullanımı.
Nergizoğlu G, Turgan Ç ve ark. Türk
Erdemir F, Yılmaz E. (ed) Ankara: 2003:1-
Hipertansiyon
53.
Prevelans
Çalışması
PatenT1, Türk Hipertansiyon ve Böbrek
14. Berra K, Miller NH, Jennings C. Nurse-
Hastalıkları Prevelansı Çalışması 2005.
Based Models for Cardiovascular Disease
Web
Prevention From Research to Clinical
adresi:
http://www.turkhipertansiyon.org/pdf/Turk_
Practice.
Hipertansiyon_Prevalans_Calismasi_Ozeti
Nursing.
-1.pdf Erişim tarihi: 01.05.2015.
adresi:
7. Satman İ, Yılmaz T, Şengül A, et al.
Journal
of
Cardiovascular
2011;4S(26):
S46-S55.
www.nursingcenter.com
Web
Erişim
tarihi: 02.11.2014.
Population based study of diabetes and
15. Enç N (Edt). İç Hastalıkları Hemşireliğine
risk characteristics in Turkey, Diabetes
Giriş: Hastalıkları Hemşireliğinde Önemli
Care 2002;25:155-156.
Bakım
8. Heath I. World Organisation of Family
Doctors (Wonca) perspectives on person-
Modelleri.
İç
Hastalıkları
Hemşireliği. Nobel Tıp Kitabevi 2014:6-11.
16. İncirkuş K, Nahcivan NÖ. Kronik Hastalık
centered medicine. International Journal of
Bakımını
Integrated Care. 2010;10:10-11.
Formu’nun Türkçe Versiyonunun Geçerlik
9. Epstein RM, Fiscella K, Lesser CS, Stange
KC. Why the nation needs a policy push
on patient-centered health care. Health Aff
(Millwood). 2010;29(8):1489-95.
ve
Değerlendirme
Güvenirliği.
Ölçeği-Hasta
DEUHYO
ED
2011;4(1):102-109.
17. Naylor MD, Brooten DA, Campbell RL,
Maislin G, McCauley KM, Schwartz JS.
10. Epstein RM, Street RL, Jr. The values and
Transitional
Care
of
value of patient-centered care. Annals of
Hospitalized
with
Heart
family medicine. 2011;9(2):100-3.
Randomized, Controlled Trial. Journal of
11. Lawn S. Compliance, concordance, and
patient-centered care. Patient Preference
American
Geriatric
Older
Adults
Failure:
A
Society
2004;52(7):675-684.
and Adherence 2011;5:89-90.
12
Türk Kardiyol Dern Kardiyovasküler HemşirelikDergisi - Turk Soc Cardiol Turkish Journal of Cardiovascular Nursing 2015; 6(9):1-14
18. Enç N, Yiğit Z, Ergun FŞ, Akın S, Uysal H,
Hemşirelik
İncekara E. Türk Kardiyoloji Derneği Kalp
2011;14:3.
Yetersizliği,
Akut Koroner
Sendromlar,
ve Sağlık
Bilimleri Dergisi
26. Koehler F, Anker SD. Noninvasive Home
Hipertansiyon Hemşirelik Bakım Kılavuzu.
Telemonitoring:
1.Basım 2003, 2. Basım, İstanbul Türk
Network–
Kardiyoloji Derneği; 2007:1-69.
System. JACC 2006;48(4):843–53.
The
Trans-European
Home-Care
Management
19. Enç N, Umman S, Ağırbaşlı M, Altıok MG,
27. Bernard S, Brody E, Lohr K. Health Care
Ergun FŞ, Uysal H, İncekara E, Ulusoy S,
Delivery Models for Heart Failure. Qoest
Baran
for Quality and Improved Performance.
AE.
Türk
Kardiyoloji
Derneği
Perkütan Koroner ve Valvüler Girişimlerde
QQUIP
Hemşirelik Bakım Kılavuzu. 1.Basım 2004,
Interventions Project. May 2007. Web
2. Basım; 2007:1-32.
adresi: www.health.org.uk Erişim tarihi:
20. NHS Supporting People with Long Term
Conditions. An NHS and Social Care
and
the
Quality
Enhancing
05.03.2015.
28. Gorski
LA,
&
Johnson
KA
disease
Model to Support Local Innovation and
management program for heart failure:
Integration. London: The Stationery Office;
Collaboration
2005.
agency
21. Enç N, Öz Alkan H. TKD Kalp Yetersizliği,
Akut Koroner Sendromlar, Hipertansiyon,
Perkütan Koroner ve Valvüler Girişimlerde
Hemşirelik
Bakım
Kılavuzlarının
Kullanımına Yönelik Değerlendirme Türk
Kardiyol Dern Kardiyovasküler Hemşirelik
Dergisi 2013;4(6):21-32.
between
and
a
a
care
home
management
Lippincott’s
organization.
care
Case
Management 2003;8(6):265-273.
29. GESICA Investigators. Randomised trial of
telephone intervention in chronic heart
failure: DIAL trial. BMJ 331:425-430.
30. Parrella A, Mundy L, Hiller J, Merlin T.
Nurse-led telephone program to monitor
22. Donnellan C, Sweetman S, Shelley E.
heart
failure
patients
after
hospital
Implementing clinical guidelines in stroke:
discharge. National Horizon Scanning Unit
A qualitative study of perceived facilitators
Horizon Scanning Prioritising Summary.
and
Australia, 2006.
barriers.
Health
Policy
2013;111(3):234-44.
31. Latoura CHM, A.W.M. van der Windtb D,
23. Browne G. Why nurses are the way of the
Jongec Pde, Riphagend II, Vose Rde,
future. July 20, 2012. Web adresi:
Huysef FJ, Stalman WAB. Nurse-led case
www.healthydebate.ca Erişim tarihi:
management
05.11.2014.
patients
24. Doucette C. Review: patients in nursing-
in
for
general
systematic
led units are beter prepared for discharge
Psychosomatic
than those receiving usual care. Evid
395.
25. Karaca S, Mert H. Kalp Yetersizliği Olan
Hastaların Hastaneye Tekrar Yatış Sıklığı
Nedenlerinin
İncelenmesi.
health
review.
Research
complex
care:
Journal
A
of
2007;62:385–
32. HacıHasanoğlu R. Hipertansiyon
Based Nurs 2008;11:20.
ve
ambulatory
Anadolu
Yönetiminde Hemşirenin Sorumlulukları.
Fırat Sağlık Hizmetleri
Dergisi,2009;4(12):153-164.
13
Türk Kardiyol Dern Kardiyovasküler HemşirelikDergisi - Turk Soc Cardiol Turkish Journal of Cardiovascular Nursing 2015; 6(9):1-14
33. Onat
A,
Yüksel
M,
B,
39. Uysal H, Özcan Ş. The Effect of Individual
Gümrükçüoğlu A, ve ark. TEKHARF 2012:
Training on Myocardial Infarction Patients'
Genel koroner mortalite ile metabolik
Physical Activity Capacity. International
sendrom
Journal of Nursing Practice. International
prevalansı
Köroğlu
eğilimleri.
Türk
Kardiyol Dern Arş 2013;41(5):373-378.
Journal of Nursing Practice 2015;21:18–
34. Better BP control with nurse-led
28.
interventions. BMJ 2010;341:c3995. Web
40. Quist-Paulsen P, Gallefoss FA nurse-led
adresi: www.imt.ie Erişim tarihi:
smoking cessation intervention increased
05.05.2015.
cessation rates after hospital admission for
35. Hansen
TB.
Nurse-led
hypertension-what
do
clinics
they
for
offer?
Denmark-CCNAP 2011.
coronary
heart
disease.
BMJ
2003;327:1254-7.
41. Hendriks JML, Wit R, Crijns HJGM,
36. Clark C, Campbell JL. et al. Nurse-led
Vrijhoef HJM, Prins MH, Pisters R, Pison
interventions to improve control of blood
LAFG, Blaauw Y, Tieleman RG. Nurse-led
pressure in people with hypertension.
care vs. usual care for patients with atrial
Systematic review & meta-analysis. BMJ
fibrillation: results of a randomized trial of
2010;341:c3995.
integrated chronic care vs. routine clinical
37. Page T, Lockwood C, Conroy-Hiller T.
care in ambulatory patients with atrial
Effectiveness of nurse-led cardiac clinics in
fibrillation.
adult patients with a diagnosis of coronary
2012;33:2692-99.
heart
disease.
Int
J
Evid
European
Heart
Journal
Based
Healthc 2005;3(1):2-26.
38. Uysal H, Özcan Ş. The Effect of Individual
Training and Counselling Program with
Myocardial
Patients'
Journal
Infarction
Quality of
of
Patients
over
Life. International
Nursing
Practice.
2012;18(5):445-453.
14
Download