Engelli Hastalar İçin El Kitabı - Keçiören Osmanlı Ağız ve Diş Sağlığı

T.C.
SAÐLIK BAKANLIÐI
KEÇÝÖREN OSMANLI
AÐIZ ve DÝÞ SAÐLIÐI MERKEZÝ
Engelli Kliniði
El Kitabý
Osmanlý Ýþ Merkezi
Keçiören Osmanlý
Aðýz ve Diþ Saðlýðý Merkezi
Adres: Yeni Etlik Cad. No: 103
Osmanlý Ýþ Merkezi Kat: 2
Etlik / ANKARA
Tel: (0.312) 325 36 36 / 113
Fax: (0.312) 325 28 47
www.keciorenosmanliadsm.gov.tr
ENGELLÝ ÇOCUKLARDA AÐIZ VE DÝÞ SAÐLIÐI
Neden engelli çocuklar aðýz ve diþ saðlýðý konusunda daha fazla risk altýnda?
Engelli çocuklarda aðýz ve diþ saðlýðý sorunlarýnýn daha sýk görülmesinin birkaç sebebi
vardýr.
1-) Aðýz ve Diþ Yapýsý
Bazý genetik durumlardan dolayý veya geçirilmiþ yüksek ateþ, engelli çocuklarýn diþ
minelerinin etkilenmesine ve bundan dolayý da diþ çürümelerine daha yatkýn hale
gelmesine sebep olabilir. Konjenital (doðuþtan) diþ eksikliði diþlerdeki þekil bozukluklarý
ve diþ dizisindeki çapraþýklýk da birçok engelli çocukta sýkça görülmektedir. Ayrýca diþeti
hastalýklarý (Örneðin Dawn Sendromunda) engelli çocuklarda görülebilen bir durumdur.
2-) Fiziksel Limitasyonlar
Çiðneme ve yutkunma gibi iþlemler ile diþler tükürük sayesinde doðal olarak temizlenmektedir.
Fakat bazen engelli çocuklarda dudak, yanak ve dil kaslarýndaki koordinasyon bozukluðundan
tükürüðün bu temizleyici özelliði ortadan kalkar. Özellikle kaslarý etkileyen hastalýklara sahip
çocuklar (Örneðin: Spinal kord yaralanmalarý, kas distrofisi Serebral palsy vb.) ideal diþ
fýrçalamasý ve diþ ipi kullanýmý gibi koruyucu iþlemleri yapmakta zorlanabilirler.
3-) Özel Diyetler (Beslenme)
Çiðneme ve yutkunma sorunu olan çocuklar çoðu zaman püre kývamýnda yumuþak ve
yapýþkan gýdalarla beslenirler. Bu gýdalar diþlerin üzerine yapýþýr ve diþlerin çok daha
çabuk çürümesine sebep olur. Sürekli þekerli besinlerin tüketilmesi, uyurken biberon
içersine süt, meyve suyu gibi içeceklerin konulmasý diþ çürüklerinin daha sýk görülmesine
sebep olur. Ayrýca bir þeyler içebilmesi için bir baþkasýnýn yardýmýna ihtiyaç duyan kiþiler
normal insanlardan daha az sývý tükettikleri için sývýlarýn (özellikle suyun) yýkayýcý ve
temizleyici etkisinden yeterince faydalanamazlar.
1
4-) Ýlaçlar
Sürekli þurup formunda ilaç almak zorunda kalan bireyler, þuruplarýn içersinde bulunan
þekerden dolayý diþ çürüklerine daha fazla maruz kalabilirler. Epilepsi hastalarýnýn sürekli
kullandýðý ilaçlar (Dilantin) da diþetlerinde kanama veya diþetlerinde þiþme/büyüme gibi
komplikasyonlara sebep olabilir. Bu hastalarda konuþma, estetik problemler veya beslenme
gibi sorunlar diþeti büyümesinden dolayý sýkça görülmektedir. Kas koordinasyonunun
düzenlenmesi, alerjik durumlar veya sakinleþtirici amaçlý verilen sedatif ilaçlar (Barbituratlar,
Antihistaminikler vb.) ise tükürük akýþýnýn azalmasýna sebep olurlar. Tükürük akýþýnýn
azalmasý da çürük ve diþeti hastalýklarýnýn daha sýk görülmesine sebep olabilir. Sürekli
Aspirin kullanan bireylerde ise eðer Aspirin yutulmadan önce aðýzda tutuluyorsa, oluþturacaðý
asidik ortam diþ çürüklerinin baþlamasýna sebep olabilir. Bazý antibiyotikler (Örn: Tetrasiklin
grubu) diþetlerin geliþim döneminde veya hamilelikte yazýlýrsa diþlerde renkleþmeler ve
estetik olmayan görüntülerin oluþmasýna sebep olabilir.
Engelli çocuklarda aðýz ve diþ saðlýðý bakýmýný nasýl yapmak
gerekiyor?
Aðýz ve diþ saðlýðý sorunlarýnýn baþlamadan önlenmesi özellikle çocuklarda çok önemlidir.
Bu diþlerin evde her gün düzenli olarak temizlenmesi demektir. Günlük aðýz ve diþ saðlýðý
bakýmý hem zevkli hem de yapýlmasý gereken bir iþlemdir. Diþ fýrçalamasý ve diþ ipi
kullanýmýný sizin yapmanýz çocuðunuzun aðýz ve diþ saðlýðý açýsýndan daha doðru olacaktýr.
Çocuðunuz diþ etini kendisi fýrçalayamasa bile siz diþ fýrçalamayý ve diþ ipi kullanýmýný
bitirdikten sonra onun diþ fýrçasýyla oynamasýna izin verin. Eðer kendisi diþlerini fýrçalayabiliyor
ise iþlemi ona uygulayarak gösterin. Elinden tutarak ilk fýrçalamasýnda ona rehberlik edin.
Fakat çocuðunuz tek baþýna bu iþlemi yapamýyorsa diþ fýrçalamayý mutlaka siz yapýn.
Aileler engelli çocuklarýnýn diþlerini nerede fýrçalayabilirler?
Iþýðýn yeterli olduðu herhangi bir odada çocuðunuzun diþlerini fýrçalayabilirsiniz. Örneðin
çocuðunuz tekerlekli sandalyede ise mutfak veya banyo diþ fýrçalamasý için ideal olabilir.
Eðer çocuðunuz yatakta ise hafifçe baþýný doðrultarak diþlerini fýrçalayabilir, suyla
çalkalama iþlemini bardak veya pipet yardýmýyla yaparak bir kap içersine tükürmesini
saðlayabilirsiniz. Diþ fýrçalamasý için en iyi yer çocuðunuzun kendini rahat hissettiði ve
sizin diþ fýrçalama iþlemini en iyi yapabileceðine inandýðýnýz yerdir.
2
Ailelerin iþini kolaylaþtýrabilecek özel teknikler ve pozisyonlar
var mý?
Çocuðunuzun diþlerini birçok pozisyonda fýrçalayabilirsiniz. Çocuðunuzun baþýnýn
desteklenmesi, dilinin parmaklar yardýmýyla ekartasyonu, görüþ pozisyonunuzun ve
el beceriniz diþ fýrçalamasý esnasýnda çok önemlidir.
Çocuk tekerlekli sandalyede ise;
Tekerlekli sandalyenin arkasýnda ayakta durun. Kolunuzu veya göðsünüzü çocuðunuzun
kafasýný desteklemek için kullanýn ve diþetlerini fýrçalayýn. Yada, tekerlekli sandalyenin
arkasýna oturun. Tekerlekli sandalyenin frenini kontrol ettikten sonra dizlerinize doðru
sandalyeyi hafifçe yatýrýn ve diþlerini temizleyin.
Tekerlekli Sandalye
Tekerlekli sandalyenin arkasýnda durun. Kolunuzu
veya göðsünüzü çocuðunuzun kafasýný desteklemek
için kullanýn ve diþlerini fýrçalayýn.
Veya tekerlekli sandalyenin arkasýna oturun. Tekerlekli
sandalyenin frenlerini kontrol ettikten sonra dizlerinize
doðru sandalyeyi hafifçe yatýrýn ve diþlerini temizleyin.
3
Oturarak, Yatarak
Çocuðunuzu yere oturtun, siz de onun arkasýnda bir
sandalyeye oturun. Çocuðun hafifçe baþýný dizlerinize
doðru yaslamasýna izin verin. Eðer uyumsuzluk
gösteriyorsa ellerini sabitlemek için bacaklarýnýzý
kullanabilirsiniz.
Çocuðun yatmasýna izin verin. Baþýnýn altýna bir yastýk
yerleþtirin ve dizinizden ve ellerinizden destek alarak
diþlerini fýrçalayýn.
Yatakta
Çocuðunuzu dizlerinizin üzerine yatýrýn. Ellerinizle
baþýný destekleyerek diþlerini fýrçalayýn.
Eðer çocuðunuz uyumsuz ve fýrçalamaya direniyorsa o
zaman ikinci bir kiþinin yardýmýyla diþlerini fýrçalayabilirsiniz.
Unutmayýn hangi pozisyonda fýrçalarsanýz fýrçalayýn; çocuðun kafasýnýn iyi bir sekilde
desteklendiðinden emin olmalýsýnýz.
4
Fýrçanýn Adapte Edilmesi
Fýrçayý çocuðunuzun eline
geniþ yüzeyi elastik bir
bantla tuttura bilirsiniz.
Kavrama yeteneði az olan
çocuklarda fýrçanýn tutma
yerini tenis topu, bisiklet
elcikleri gibi malzemelerle
kaIýnlaþtýrabilirsiniz.
Elini fazla kaldýramayan
çocuklarda; fýrça sapýný
bir cetvel veya tahta ile
uzatabilirsiniz.
Fýrça sapýný sýcak su
altýnda bir süre tutun.
Normal fýrça kullanamayan
çocuklara elektrikli diþ fýrçasý
önerilebilir.
Eðer çocuðunuz aðzýný
açmakta zorlanýyorsa
tahta bir çubuðun etrafýna
bez sarýlarak çocuðun bunu
ýsýrmasý saðlanýr ve diþler
bu þekilde fýrçalanabilir.
5
Aðýz Gargarasý
Fluor içeren aðýz gargarasý bir bardak
içersine önerilen miktarda koyulur.
Yaklaþýk bir dakika (60 sn) çocuðun
aðzýný bu gargara ile çalkalamasý söylenir.
Bu iþlemden sonra yarým saat bir þey
yenilmemesi ve içilmemesi gerekmektedir.
Aðzýný çalkalamakta zorlanan
çocuklarda küçük bir pamuk
(kulak temizleme pamuklarý) aðýz
gargarasý içerisine bandýrýlýr ve
diþler üzerine direkt olarak
sürülür.
Diþ Fýrçalama Tekniði
Fýrçalamaya üst çeneden baþlayýn.
Önce diþlerin yanak tarafýný, sonra
damak ve çiðneme yüzeylerini fýrçalayýn.
Alt diþler için de ayný iþlemleri yapýn.
Tüm diþlerin fýrçalandýðýndan emin olun.
Diþ fýrçasýný diþlerin diþeti ile birleþtiði
yere 45 derece açý ile yerleþtirin.
Çok bastýrmadan yuvarlak ve ileri
geri hareketlerle diþ yüzeylerini
fýrçalayýn.
6
Ön diþlerin arka yüzlerini ileri geri
hareketler ile fýrçalayýn.
Ferah bir nefes için dil üzerinin de
fýrçalanmasý gerekmektedir.
Diþ Ýpi Kullanýmý
Yaklaþýk 25-30 cm uzunluðundaki
diþ ipini koparýp orta parmaklarýnýza
dolayýn.
Arada 10 cm kalacak þekilde baþ
parmaklarýnýzý kullanarak diþ ipini
tutun.
Diþ ipini diþlerin arasýna yavaþça
yerleþtirin ve aþaðý yukarý hareketler
yaparak ara yüzleri temizleyin.
Diþ ipi kullanýmýnda diþ ipi
tutuculardan faydalanýlabilir.
7
PROFESYONEL DÝÞ HEKÝMLÝÐÝ YAKLAÞIMLARI
Düzenli Diþ Hekimi Kontrolleri
Düzenli Diþ Hekimi Kontrolleri, diþ taþý temizliði ve tedavileri dental problemlerin
önlenmesi çok önemlidir. Engelli, kronik hastalýðý olan veya özel ilgiye muhtaç
çocuklar normal çocuklardan daha fazla diþ hekimine kontrol için getirilmelidir.
Diþ Hekimi Randevusu Ýçin Öneriler
Randevular için
*
*
*
*
*
Diþ hekimini çocuðunuzun mevcut týbbi ve diþ sorunlarý hakkýnda bilgilendirin.
Randevu zamanýný çocuðunuzun kendisini rahat hissettiði saatlere göre ayarlayýn.
Evden çýkmadan önce kliniði arayýp yola çýkmak üzere olduðunuzu bildirin.
Randevu zamanýnda kliniðe ulaþmaya çalýþýn.
Tedavi ve muayene ücretleri konusunda bilgi alýn.
Klinikte
*
*
*
*
*
Çocuðunuzun özel durumundan dolayý kendinizi bekleme salonunda rahatsýz
hissetmeyin. Tüm aðýz-diþ saðlýðý hizmetlerinden yararlanmak sizin ve çocuðunuzun
en doðal hakkýdýr.
Hissettiklerinizi ve endiþelerinizi diþ hekimi veya yardýmcý personel ile paylaþýn.
Açýk ve net olarak çocuðunuzun týbbi geçmiþi ile ilgili bilgileri verin.
Anlamadýðýnýz veya aklýnýza takýlan iþlemleri çekinmeden sorun.
Diþ hekiminin uyarýlarýna ve yönlendirmelerine uymaya çalýþýn. (Örn: Sizi bekleme
salonunda bekletip muayene odasýnda çocuðunuzun yalnýz kalmasýný isteyebilir.)
Daha önceki diþ hekimliði tecrübelerinizi mutlaka anlatýn.
Keçiören Osmanlý Aðýz ve Diþ Saðlýðý Merkezi
Engelli Kliniði
8