omurgalı hayvanlar sistematiği

Berkay, Fırat, Nazlı, Tuğba
Sayfa 1
08.03.2009
CBÜ – OMURGALI HAYVANLAR SiSTEMATiGi
DERS NOTLARI
Copy Controlled
1
Berkay, Fırat, Nazlı, Tuğba
Sayfa 2
08.03.2009
OMURGALI HAYVANLAR SİSTEMATİĞİ
Aristo ilk kez tür bazında sınıflandırma yapmıştır. Linne ilk bilimsel sınıflandırmayı
yapmıştır. Sınıflandırmada yan dallara ihtiyaç duyulmuştur. Taksonomi ve sistematik ortaya
çıkmıştır.
Taksonomi: Hayvanları sınıflandırmak için gerekli olan bütün kural ve kaideleri koyan
bilim dalıdır.
Sistematik: Taksonominin koyduğu kanunları uygulayarak sınıflandırma yapa bilim
dalıdır.
İlk yapılan sınıflandırmada hayvanlardaki analog organlar (görevleri aynı)
kullanılmıştır.(Kuşun kanadı, böceğin kanadı).Bu suni sınıflandırmadır ve hayvan akrabalık
derecelerini ortaya konmaz.
Günümüzde homolog organlara göre sınıflandırma yapılır. Akrabalık dereceleri ortaya
konur. Basitten gelmişe doğru hiyerarşik şekilde sınıflandırma yapılır. Bu sınıflandırma tabii
sınıflandırmadır. Bunda temel birim tür (species) ‘tir.
Geçmişten günümüze 3 tür çıkmıştır:
1.Tipe bağlı tür (Morfospecies) :
Esas olan tip formudur. Tipe benzeyen bütün bireyler aynı tür olarak kabul edilir. Yalnız
eşeysel dimorfizm, polimorfizm ve yaş farklılıkları nedeniyle aynı türe ait bireyler arasında
farklılıklar bulunabilir. Bu nedenle bunlar arı birer tür olarak değerlendirilir.
2.Nominalistik Tür:
Esas ve gerçek olan bireydir. Bu kavramı kabul eden bilim adamları doğada gerçek tür
olmadığını kabul edip türün sadece insan düşüncesinin ürünü olduğunu söylerler.
3.Biyolojik Tür:
Günümüzde kullanılan kavramdır. Birbirlerine ve ana babalarına çok benzeyen doğal
koşullar altında çiftleşerek sürekli bir üreme yeteneği gösteren bireylerin oluşturduğu
topluluktur.
Bir türe ait bireyler ortak atadan gelmeli ve aralarında bir kan akrabalığı olmalı ve
bunlar aralarında serbestçe üreyebilme yeteneğine sahip olurlar ve oluşan yavrular doğurgan
olmalıdır.
Farklı türler arasında üreme yeteneği yoktur. Çok yakın iki tür çiftleşse bile oluşan
yavru kısırdır.
♣ Türlerin yayılım alanları
1.Simpatrik Tür: Aynı kökeden gelen ve aynı coğrafik bölgede yaşayan türlere denir.
2.Allopatrik Tür: Farklı Coğrafik bölgelerde bulunan türler için kullanılır.
3.Sibling Tür (İkiz Tür): Morfolojik olarak benzeyen fakat üreme bakımından birbirinden
ayrlan türlere verilen isimdir.
4.Alt türe göre türler ikiye ayrılır:
Politipik Tür: İki ve ya daha fazla sayıda alttüre sahip türlere denir.
Monotipik Tür: Alttürü olmayan türlere denir.
♣ Türlerin yeryüzündeki dağılımları
1.Kozmopolit Tür: Dünyada geniş alanlara yayılmış tür demektir.
2.Kontinental Tür: Belli kıtalarda bulunan türlere denir.(Endemik Tür)
Tür altında tek kategori vardır. Alttür ve ya Species.
Aynı gen havuzuna sahip bir türe ait bireyler bulundukları çevrede ekolojik bir birlik
oluştururlar, böylece türün bir çok local populasyonu ortaya çıkar. Bu local populasyonlar
bazı özellikler ile türden ayrılmaktadır. İşte böyle bireylerin oluşturdukları tür altı gruplara alt
tür veya species denir.
Copy Controlled
2
Berkay, Fırat, Nazlı, Tuğba
Sayfa 3
08.03.2009
♣ Alttürlerde Kültür Sonucu Oluşan Irklar:
1. Mendel Irkı: Bir tür içinde birbirinden bir gen çifti bakımından ayrılan bireylere
denir.
2. Coğrafik Irk: Bir türün ayrı coğrafik bölgelerinde yaşayan topluluklarına denir.
3. Ekolojik Irk: Aynı coğrafi bölgede farklı çevre koşullarında yaşayan bireylerine
verilen isimdir.
4. Gen Irkı:
♣ Omurgalı Hayvanların Sınıflandırılmasında Kullanılan Bazı Temel Özellikler
1. Simetri: Kordalılar (Chordata) bilateral simetrilidir.
2. Vücud boşluğu ve ya sölom:
3. Segmentli yapı: Chordata ‘da görülür. Vücut segment adı verilen arka arkaya dizilmiş
halkalardan oluşmuştur. Metamer (Somid) her halkaya verilen addır. Chordata ‘da
segmentli yapı vücudun içindedir. Dıştan segmentli yapı görülmez. Sinir sistemi, kas,
kan damarlarına indirgenmiş olabilir.
4. Üyeler: Hareket ve beslenmede görev almak için oluşmuş vücut uzantılarına denir.
Kollar, bacaklar, kanatlar üyelerdir.
5. İskelet: İki tip iskelet vardır. İç ve dış İskelet. İskelet vücuda destek ve koruma görevi
yapmaktadır. Kordalı hayvanlarda genel olarak iç iskelet bulunur.
6. Eşey: Eşey organlarının bulunduğu yere göre monoik ve dioik olmak üzere ikiye
ayrılır.
Monoik: Erkek ve dişi üreme organı aynı birey üzerinde ise (Hermafrodit)
Dioik: Erkek ve dişi organlardan bir tanesi bireyde bulunur.
7. Embriyonik gelişim: Hayvanlardaki yumurta tipleri ve yumurta segmantasyonu
8. Larva: Larvalar erginlerde bulunmayan ve hayvanların akrabalık derecesi hakkında
bilgi veren özelliklere sahiptir. Her hayvandan şekil ve görünüş bakımından ergine
benzemeyen larvaları bulunur.
9. Sindirim sistemi: Kordalı hayvanlarda sindirim borusu tamdır. Herbir uçta agız ve
anüs bulunur.
♣ Kordalıların Genel Özellikleri
1. Vücutları bilateral simetrilidir.
2. Hepsi Triploblastik hayvanlardır.
3. Sindirim sistemleri ve sölomları iyi gelişmiştir.
4. Vücutlarında bir kuyruk bölgesi vardır.
5. Sırt tarafta boru şeklinde bir sinir şeridi bulunur.
6. İlkel Omurga (Notokord=Sırt ipliği) vardır.
Sadece Kordalılara Özgü!
7. Yutakta solungaç yarıkları bulunur.
Copy Controlled
3
Berkay, Fırat, Nazlı, Tuğba
Sayfa 4
08.03.2009
♦Kordalılarda vücut bölgeleri
Kordalılarda gelişmiş bir baş bulunur. Burada duyu organları, ağız ve bununla ilgili
yapılar bulunur. Yüksek yapılı kara omurgalılarında başın vücuda bağlanmasını sağlayan ve
hareketinden sorumlu olan bir boyun kısmı vardır. Boyun kısmının arkasından anüs ve ya
kloak’ ta son bulan kısım gövde adını alır. Memelilerde gövde kalp ve akciğerlerin
bulunduğu göğüs ile sindirim sisteminin büyük bir kısmının yer aldığı karın (abdomen)
olmak üzere 2 kısma ayrlır. Omurgalılarda gövdeden sonra kuyruk (Kaudal) bölgesi
bulunur. Göğüs(toraks)
♦Kordalılarda Sinir Sistemi
Kordalılardan sinir sistemi notokord ve ya omurganın üstünde uzanan iplik şeklinde bir
yapıdır. Sinir şeridi ganglionlar oluşturmaz. Ortasında sıvı dolu bir boşluk içerir ve boru
şeklindedir. Bu yapı embriyonal gelişim sırasında gastrula evresinden sonra dorsalde
ektodermin içeriye çökmesiyle meydana gelir. Sinir şeridinin ön kısmı ilkel kordalılarda
genişleyerek sinir gangliyonunu, yüksek omurgalılarda ise beyini oluşturur.
♦Notokord
Bütün kordalıların embriyo evresinde vücudun sırt tarafında baştan kuyruğa kadar
uzanan uzun esnek ve çubuk şeklinde notokord=sırt ipliği ve ya Korda dorsalis bulunur.
İlkel destek organı olan notokord sindirm sisteminin üst bölgesinden uzun çubuk şeklindeki
hücrelerden oluşur. Bu hücreler ince çeperli olup içerisinde basınca dayanıklı jelatinimsi bir
madde bulunur. Hücrelerin üzeri telsel bağ dokudan yapılmış bir kılıf ile örtülüdür. Bunun
üzerinde ise elastik bir kılıf bulunur. Ergin dönemde körelir ve bunun yerini omurga alır.
Telsel kılıf
Notokord
.. Notokordun Yapısı ..
Kordalıların Kökeni:
1. Annelid varsayımı
2. Arachnoid varsayımı
3. Echinoderm varsayımı
1. Annelid Varsayımı:
Benzerliker:
· Vücutları bilateral simetrilidir.
· Sölomları çok iyi gelişmiştir.
· Uzun sinir şeridi ve kan damarları bulunur.
· Dolaşım sistemleri kapalıdır.
· Sinir şeridi ön tarafta beyin benzeri bir kütle oluşturur.
Copy Controlled
4
Berkay, Fırat, Nazlı, Tuğba
Sayfa 5
08.03.2009
Farklılıklar:
· Kordalılarda segmentleşme kas tabakası gibi belli dokulara indirgenmiştir.
· Sinir şeridi boru şeklindedir ve dorsalde bulunur.
2. Arachnoid Varsayımı:
· Kordalıların bu hayvan gruplarıyla evrimleştiği görüşü vardır. Ancak bu görüş fazla
tutulmaz.
3. Echinoderm Varsayımı:
Embriyolojik ve biyokimyasal özellikleri nedeniyle echinodermler ilk kordalılar
birbirine en yakın 2 şubedir. Echinodermlerde görülen Bipinnaria Larvası Hemichordata da
görülen Tornaria larvası arasında büyük benzerlikler vardır. Bunlar;
· Vücut dışında bantlar halinde siler vardır.
· Sırt tarafta bir delik vardır.
· Vücudun ön tarafında duyu silleri bulunur.
· Sindirim sistemlerinde ağız ve anüs yoktur.
· Sölom boşluklarındaki odacıkların sayısı eşittir.
OMURGALI HAYVANLARIN SINIFLANDIRILMASI
Şube: Chordata
Grup1: Acrania – Protochordata (kafa tası
yok)
(İlkel Omurgalılar – İlkel Chordalılar)
1.Altşube: Hemichordata (Yarım kordalılar)
1.Classis: Enteropneusta
2.Classis: Pterobranchia
3.Classis: Graptozoa
Grup2: Craniata (Vertebrata) (Kafa tası
var)
(Gerçek omurgalılar)
1.Altşube: Agnatha (Çenesizler)
1.Classis: Ostracoderm
2.Classis: Cyclostomata
2.Altşube: Urachordata (Kuyruk kordalılar)
Tunicata (Tulumlular)
3.Altşube: Cephalochordata (Başı kordalılar)
2.Altşube: Gnahthostomata
(Çeneliler)
1. Infraclassis: Pisces ( Balıklar )
1.Classis: Placodermi
2.Classis: Chondrichthyes
3.Classis: Osteichthyes
2.Infraclassis: Tetrapoda
1.Classis: Amphibia (Amfibiler)
2.Classis: Reptilia (Sürüngenler)
3.Classis: Aves (Kuşlar)
4.Classis: Mamalia (Memeliler)
Copy Controlled
5
Berkay, Fırat, Nazlı, Tuğba
Gnathostomata
Agnatha
Pisces
Tetrapoda
Cyclostomata
Chondrichthyes
Osteichthyes
Amphibia
Reptilia
Aves
Mamalia
Sayfa 6
Anamniota
08.03.2009
Poikilotherm
Pentadactyla
Amniota
Homoiotherm
GRUP1: ACRANIA – PROTOCHORDATA (İLKEL KORDALILAR)
1. Altşube: Hemichordata (Yarım Kordalılar)
Genel Özellikleri:
· Notokord vücudun ön ksımında çok kısa olarak bulunur.
· Vücutları proboscis, yaka ve gövde olmak üzere üç bölgedir.
· Solungaç yarıkları çift haldedir.
· Sinir şeritleri epidermis içersinde bulunur. Dorsale ve ventrale uzanır.
3 tane Classisi vardır.
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
I. Classis: Enteropneusta
Bu sınıf içinde yer alan hayvanlar, deniz diplerinde kum ve çamurlar içerisine açtıkları U
borusu biçimindeki tünellerde yaşarlar.
Boyları 2 cm ile 2 metre arasında değişir.
Baş, solunum ve beslenme görevlerinde olduğu için yukarı konumludur.
Kalpleri, pompalama görevinde değildir.
Dolaşım, sırt tarafında öne, karın kısmında ise arkaya doğrudur.
Boşaltım, Proboscis'te bulunan kılcal yapılar ile gerçekleştirilir.
Tüm denizlerde bulunurlar.
Balanoglossus
II. Classis: Pterobranchia
Denizlerde sesil ve ya koloni halinde yaşarlar.
Kolonideki bireylerin her birine zooid adı verilir.
Vücutları proboscis, yaka ve gövde olarak üç bölgedir.
Eşeyli ve tomurcuklanma ile ürerler.
Rhabdopleura
Cephalodiscus ve
III. Classis: Graptozoa
2. Altşube: Urochordata ( Kuyruğu Kordalıar ) - Tunicata
Genel Özellikleri:
· Notokord yalnız larva döneminde ve kuyruk kısmında bulunur.
· Vücutları üzerinde selüloz benzeri bir madde olan tunisin den yapılmış bir kılıf
bulunduğundan bunlara Tunicata ismide verilir.
Copy Controlled
6
Berkay, Fırat, Nazlı, Tuğba
·
·
·
·
Sayfa 7
08.03.2009
Tunicata Larvası:
Döllenmiş yumurtalardan şeffaf ve serbest yüzen larvalar çıkar. Görünüş olarak kurbağa
larvasını andırır.
Kuyruk kısmında kütikuladan yapılmış bir yüzgeç bulunur. Ayrıca kuyruktan sonra
notokord vardır. Sinir şeridi sırt tarafadır.
Baş ve vücutta mukus salgılayan 3 tane bez bulunur. Ağız dorsaldedir. Yutağın alt
kısmında bir çukurluk içerisinde endositil denen kirpikli bir yapı bulunur. Sindirim
sisteminde mide, bağırsak ve solungaç yarıkları ve anüs bulunur.
Başın dorsalinde retina, mercek ve kornea kısımlarını içeren bir gözleri vardır. Sölom
ve dolaşım sistemi gelişmiştir.
Ergin Tunicata Larvası:
Vücut mezoderm kökenli tunisinden yapılmış elastik bir tabakayla kuşatılmıştır. Dış
ortam ile bağlantıyı sağlayan 2 açıklık vardır. Bunlar İngesyon (Ağız Açıklğı), Egesyon
(Atriopor) adını alır.
Sindirim sistemi ingesyon açıklığı ile başlar. Daha sonra solunum kesesi altında büyük
bir yutak bulunur. Yutağın çeperi üzerindeki deliklerde bulunan kirpiklerin oluşturduğu su
akıntısıyla besinler vücuda alınır. Yutağın altında endostil bulunur. Su ile vücuda giren
besinler özofagusa aktarılır. Özofagus kıvrımlı mideye bağlanır. Mide çeperinden amilaz,
lipaz ve proteaz enzimleri salgılanır. Mideden sonra besinlerin emildiği kıvrımlı bağırsaklar
gelir. Bağırsaklar anüs ile egesyon boşluğuna bağlanır.
Tunicatlarda atık maddeler ve eşey hücreleri solunumda kullanılan su ile birlikte dışarı
atılır.
Genellikle hermafrodit olan tunicatlarda sperm ve yumurtalar aynı zamanda
olgunlaşmadıkları için endi kendilerini dölleyemezler. Döllenme koloni halinde yaşanlarda iç
döllenme, ayrı yaşayanlarda ise dış döllenme şeklindedir. İç döllenme görülen kolonilerde
yavru gelişimi vücut içinde olur.
Tunicatlarda tomurcuklanma şeklinde çoğalmada görülür. Yani üreme eşeyli ve eşeysiz
olarak iki tiptir.
Ergin Tunicata Larvası
Copy Controlled
7
Berkay, Fırat, Nazlı, Tuğba
Sayfa 8
08.03.2009
Tunicata’da Döl Değişimi:
·
Salpa’da döl değişimi: Salpada döle değişimi sırasında tek olarak yaşayan soliter
Salpa’lar meydana gelir. Bu bireylere ana kuşak (ozooid) denir. Bunların eşey
organları ve eşemleri yoktur. Bu bireylerin vücutlarının arka kısmının alt tarafında
stolon adı verilen ve tomurcuklanma yapabilenbir yapı bulunur. Stolonun
tomurcuklanması ile iki sıra halinde dizilmiş zincir şeklinde bireyler meydana gelir.
Zincirden kopan 50-100 bireyi içeren bir parça eşeyli üreme yapacak zincir kuşağını
Blastozooid oluşturur. Blastozooiddeki bireyler hermafrodittir. Bunlarda önce
ovaryumlar sonra testisler gelişir. Böylece eşey organları bulunan eşeyli kuşak
meydana gelir. Eşeyli kuşağın oluşturduğu her bir yumurtadan bir embriyo oluşur. Bu
embriyolar bir sap ile eşeyli bireyin solungaç boşluğuna tutunarak besinlerini bir süre
bu şekilde sağlar. Sap yüksek omurgalılardaki plesanta ile anologtur. Daha sonra bu
embriyo gelişerek tomurcuklanmaya çoğalan ana kuşak bireylerini meydana getirir.
·
Doliolum ‘da döl değişimi: Eşey organı içeren eşeyli kuşağı, soliter olarak yaşayan
bireyler şeklindedir. Yumurtalardan kuyruklu larvalar çıkar. Larvalar metamorfoz
geçirerek (eşeysiz çoğalarak) fıçı şeklindeki ana kuşağı (Oozooid) oluşturur. Bu
bireylerin emriyonik yapıdaki stolonundan göçmen tomurcuklar meydana gelir.
Pseudopodları ile hareket eden ilk göçmen tomurcukar stolonun yan tarafında
gelişerek lateral tomurcukları (Trofozooid) oluştururlar. Bunlar gelişerek kaşık şeklini
alır. Stolonun üzerinde sesil olarak yaşayan bu bireylerin eşeysel organları yoktur.
Fakat ağızları çok büyüktür. Görevleri: Gelişmekte olan diğer tomurcukların ve ana
hayvanın beslenmesini ve solunumunu sağlamaktır. Bundan dolayı bu bireylere
‘’besleyici bireyler’’ de denir. Stolona ikinci olarak gelen göçmen tomurcuklar
stolonun ortasında toplanarak median tomurcuları (Forozooid) oluştururlar. Serbest
olarak hareket edebilen bu bireylerde eşeysel organlar yoktur. Görevleri: Eşey
bireylerini taşımak ve onların bakımını sağlamaktır. Bu nedenle bu bireylere
‘yetiştirici bireyler’ denir. Stolona son olarak gelen göçmen tomurcuklar ise yetiştirici
bireylerin sapları üzerine yerleşirler. Daha sonra burada bir çok ez bölünerek eşem
bireylerini (Gonozooid) oluştururlar. Bu şekilde besleyici, yetiştirici ve eşem
bireylerini taşıyan kuşağa polimorf eşeyli kuşak denir. Bunlar ana hayvandan ayrılan
ve serbest olarak yüzen yetiştirici bireylerin sapları üzerinde eşeysel olgunluğa
erişinceye kadar taşındıktan sonra ayrılır ve soliter olarak yaşayan eşeyli kuşağı
oluşturur. Bunların yumurtalarından yeniden kuyruklu larvalar çıkar böylece döl
değişimi tamamlanır.
Copy Controlled
8
Berkay, Fırat, Nazlı, Tuğba
Sayfa 9
08.03.2009
3. Altşube: Cephalochordata
Notokord hayvanın burun ucundan kuyruğuna kadar uzanır ve tüm yaşamı boyunca
bulunur. İlkel Chordalılar içersinde omurgalılara en çok benzerlik gösteren gruptur. Bu
hayvanlar denizlerin kumlu kısımlarında baş kısmı dışarıda kalacak şekilde toprağa
gömülerek yaşarlar. İlkel Chordalılar ile omurgalılar arasında geçit hayvanı olarak kabul
edildiklerinden önemlidirler.
Amphioxus ‘un morfolojik özellikleri:
Ergin bir Amphioxus balık şeklinde iki ucu sivri ve en fazla 5cm boyundadır.
Derilerinde pigment bulunmaz. Vücuddan ayrılmış baş, göz, burun, kulak ve çeneleri yoktur.
Vücudun ön tarafına rostrum denir. Ağız boşluğunun dışarıya açılan kısmının etrafında
uyartılara hassas 20 tane tentakül (ağız uzantısı) bulunur. Çok sayıdaki solungaç yarıkları
deri kıvrımı ile örtülü olduklarından dıştan görülmez. Bunlar arkada atriopor ile dış ortama
bağlanan ve atrium adı verilen bir boşluğa açılır. Atriopordan ağza kadar vücudun karın
tarafında yer alan metapleural deri kıvımları atriumun dışarıya olan uzantılarıdır. Sırtta
uzun bir sırt yüzgeçleri ve bunun devamı şeklinde kaudal bir kuyruk yüzgeci ve kısa bir
ventral yüzgeçleri vardır. Bu yüzgeçler bağ dokudan yapılmış yüzgeç ışınları ile desteklenir.
Kaudal yüzgeç ile ventral yüzgecin birleştiği yerde anüs bulunur. Vücudun sonunda belirgin
bir kuyruk bölgesi vardır.
Copy Controlled
9
Berkay, Fırat, Nazlı, Tuğba
Sayfa 10
08.03.2009
Amphioxus’ un ilkel ve gelişmiş özellikleri
-İlkel Özellikler:
· Besinlerini kirpiklerle yakalaması ve endostil ile yapıştırması.
· Epidermisin bir hücre tabakasından meydana gelmesi.
· Afferent sinirlerin duyu hücrelerine benzer hücrelerden çıkması.
· Vücud boyunca segmentli miyotomların bulunması.
· Beynin oluşmaması.
· Başın bulunmaması.
· Çift haldeki üyelerinin ve duyu organlarının bulunmaması.
· Kalbin bulunmaması.
· Eşey organlarının segmental yapıda olması ve kanallarının bulunmaması.
· Nefridiumların her segmentte ayrı ayrı bulunması.
-Gelişmiş ve kendine özgü özellikler:
· Atriumun bulunması.
· Solungaç yarıklarının vücudun çok büyük bir bölümünü kaplaması.
· Embriyonik gelişiminin kısa sürede tamamlanması.
· Notokordun başın en uç kısmına kadar uzanması.
· Solunumun, sindirim sisteminin ön kısmıyla yapılması.
· Boru şeklinde sinir şeridinin notokordun üstünde bulunması.
· Dolaşım sisteminin kapalı olması ve kan akış yönünün sırtta önden arkaya, karında
arkadan öne doğru olması.
Şube: Chordata
Grup2: Craniata (Vertebrata) (Kafa tası var – Gerçek omurgalılar)
1.Altşube: Agnatha (Çenesiz)
1.Classis: Cyclostomata
Günümüzde yaşayan hayvanların en basit omurgalılarıdır. Gerçek çeneleri yoktur.
·
·
·
·
·
·
·
·
·
Tanıtıcı Özellikleri:
Vücut uzun ve yuvarlaktır. Kuyruk bölgesi yassı, tek yüzgeçleri kıkırdak ışınlarla
desteklenmiş, deri kaygan ve yumuşak, bol miktarda bir hücreli mukoz bez içerir.
Pulları, çeneleri, çift yüzgeçleri yoktur.
Ağız vücudun ön ventralinde ve emici yapıdadır. Etrafında tentaküller ve ya etli
uzantılar vardır. Burun delikleri tek ve mediandır.
Notokord, kafatası ve solungaç yarıkları kıkırdak yapıdadır. Notokord her zaman
vardır.
Kalpleri bir karıncık ve bir kulakçık olmak üzere iki gözlüdür. Kanlarında lökosit ve
eritrositler bulunur.
Solungaç açıklıkları 1 ile 16 çift arasında olup solungaçlar farinkste yer alan cep
şeklindeki keseler içinde bulunur.
Ürogenital açıklığa birer kanal ile açılan 2 böbrekleri vardır.
Beyinleri farklılaşmış ve beyinden 8-10 çift sinir çıkar. İşitme organları 1-2 tane yarım
daire kanalı içerir.
Vücut sıcaklığı sabit değildir.
Üreme organları bir tane ve büyüktür. Kanalları yoktur. Döllenme dış döllenme
şeklindedir. Gelişmeleri ya doğrudan doğruya olur ve ya bazılarında bir larva evresi
geçirerek olur.
Copy Controlled
10
Berkay, Fırat, Nazlı, Tuğba
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
Sayfa 11
08.03.2009
♦Cyclostomata’ nın omurgalı özellikleri:
Farklılaşmış beyine sahiptirler.
Çift haldeki sinir şeritlerinin varlığı.
Gözler ve iç kulağın bulunması.
Segmentleşmeye başlamış bir notokordun varlığı.
Karakteristik organların bulunması.
Kanlarında alyuvar e akyuvar bulunması.
♦Cyclostomata’ nın diğer omurgalılardan farkları:
Belirli bir başlarının olmaması.
Çenelerinin, çift haldeki üyelerinin, kaburga ve üreme kanallarının bulunması.
Tek bir burun deliğine ve üreme organına sahip olmaları.
Her bir kulakta bir ve ya iki tane yarım daire kanalının bulunması.
Endostil ve velumun varlığı.
Böbreklerinin segmental yapıda olması.
Özel yapılışta bir midenin ve yüzgeç ışını, diş gibi dermal iskelet elemanlarının
bulunmaması.
·
Takım: Petromyzontes (Dokuz gözlüler)
Tanıtıcı Özellikleri:
· Baş ve gövde arasında belirli bir boyun bölgesi yoktur. Vücut yuvarlak, kuyruk yan
taraftan yassılaşmıştır. Vücudun dorsal kısmının arka yarısında 2 tane ve kuyrukta 1
tane deriden yapılmış median (tek) yüzgeç vardır. Başın ön ventralinde geniş huni
şeklinde bir kısım bulunur. Bu boşluğun etrafında tentaküller ve ektodermden
meydana gelmiş yeşil renkli boynuzumsu dişler bulunur. Burun deliği bir tane olup
başın üst orta kısmındadır. Bunun arkasında sarı leke şeklinde pineal göz bulunur. İki
büyük göz başın yan taraflarında bulunur ve üzeri şeffaf deri ile örtülüdür. Göz
kapakları yoktur. Her gözün arkasında 7 çift yuvarlar solungaç açıklıkları bulunur.
· Anüs kuyruğun ön alt kısmındadır. Anüsün arkasında ürogenital açıklıklar bulunur.
· Deri çok tabakalıdır ve bol miktarda mukus bezi içerir. Pulları yoktur.
· Beyin çift haldeki duyu organları ve beyin notokord bütün hayatı boyunca bulunur ve
vücudun esas destek organıdır.
· Hareket vücut üzerinde seri şekilde dizilmiş ‘W’ şeklindeki miyotomlarla yapılır.
· Hayvan olgunlaşmadan önce eşemi belli değildir. Yani hermafrodittir. Olgunlaşınca
eşemi yavaş yavaş belli olur. Erkek ve dişi bireyler dimorfizm gösterdiklerinden
birbirlerinden kolaylıkla ayrılırlar. Eşeysel olgunluğa erişen bir hayvanda tek ve uzun
yapıda olan üreme organı vücut boşluğunun büyük bir kısmını doldorur. Eşey
organlarının kanaları yoktur. Yumurta ve spermler doğrudan doğruya vücut boşluğuna
dökülür oradan genital açıklıkla ürogenital kanala, oradanda dışarıya atılır.
· Döllenme dış döllenmedir.
Takım: Myxinoides
Bu takım Petromyzontes takımından farklılıklar gösterir. Bu farklılıklar:
· Emici bir ağızları ve bir tane epidermal yapıda konik dişleri vardır. Fakat huni
şeklindeki ağız boşluğu yoktur.
· Ağız etrafında yumuşak uzantılar halinde 4 çift tentakül bulunur.
· Solungaçları 6-14 çift kadardır. Nispeten daha geride yer almıştır.
· Boşaltım organları segmentli pronefroz şeklindedir.
· Beyin daha basit yapılıdır ve cerebellum (beyincik) belli değildir.
Copy Controlled
11
Berkay, Fırat, Nazlı, Tuğba
·
·
·
·
·
·
Sayfa 12
08.03.2009
Gözleri körelmiştir.
Her bir kulakta yalnız bir tane yarım daire kanalı vardır.
Yan çizgi sistemi körelmiştir.
Ergin safhada ayrı eşeylidir. Yumurtaları büyük ve yumurta kabuğu ovaryumda
oluşur.
Burun deliği yutak ile bağlantılıdır.
Dorsal ve ventral sinir kökleri birleşmiştir.
Şube: Chordata
Grup2: Craniata (Vertebrata) (Kafa tası var – Gerçek omurgalılar)
1.Altşube: Agnatha (Çenesiz)
1.Classis: Cyclostomata
Takım: Petromyzontes Özellikleri:
Yılan şeklindedir. Erginlerinde gözler iyi gelişmiştir. Ağızları ventralde bulunur ve çok sayıda
diş taşıyan huni şeklinde bir kısım içerir. Burun delikleri başın dorsalinde bulunur ve ağız
boşluğu ile irtibatlı değildirler. Her biri ayrı ayrı dışarıya açılan 7 çift solungaçları vardır.
Sırtta iki dorsal ve bir kaudal yüzgeç bulunur. Yumurtaları küçüktür. Dünyanın her tarafında,
denizlerde, akarsularda, göllerde yaşar. Denizde ve acı sularda yaşayanlar yumurtlama zamanı
tatlı suları göç ederler.
Tür: Petromyzontes marinus (Deniz 9gözlüsü)
Boyları 90 cm kadardır. Denizlerde yaşarlar. Üreme için tatlı sulara göç ederler. Yalnız
erkekleri yuva yapar. Bir mevsimde 240.000 yumurta bırakırlar. Yumurtalar 8-20 günde
açılır.
Tür: Lampetra fluviatilis (Nehir 9gözlüsü)
Boyları 50 cm kadardır. Denizlerde ve acı sularda yaşarlar. Üremek için tatlı sulara göç
ederler. Yumurtaların döllenmesi dişinin kloak’ında olur. Bir dişi birden fazla erkekle
çiftleşebilir. Her çiftleşme sonunda dişi bir miktar yumurta bırakır. Bir üreme mevsiminde
26.000 yumurta yaparlar. Yumurtalar 9-20 günde gelişir.
Tür: Lampetra planeria (Dere 9gözlüsü)
20 cm boyundadır. Tüm yaşamlarını tatlı sularda geçirirler. Yuva yapma özelliği yoktur.
Yumurta sayıları 1500 kadardır. Döllenme dış döllenme şeklindedir.
Takım: Myxinoides Özellikleri:
Ağız terminal, etrafında 4 çift tentakül bulunur. Ağız hunisi yoktur. Gözleri deri altındadır.
Sadece denizlerde yaşarlar.
Copy Controlled
12
Berkay, Fırat, Nazlı, Tuğba
Sayfa 13
08.03.2009
Şube: Chordata
Grup2: Craniata (Vertebrata) (Kafa tası var – Gerçek omurgalılar)
2.Altşube: Gnahthostomata (Çeneliler)
1. Infraclassis: Pisces ( Balıklar )
2.Classis: Chondrichthyes (Kıkırdaklı Balıklar)
Tanıtıcı Özellikleri:
· Vücut fusiform, mekik şeklinde ve ya yassılaşmıştır. Deri plakoid§ pullarla kaplıdır
ve bol mukus bezi içerir. Median (tek) ve lateral (çift) yüzgeçleri vardır. Ventral
yüzgeç erkeklerde kopulasyon organına dönüşmüştür. Kuruk yüzgeci heteroserktir.
· Ağız venraldedir. Burun delikleri 1-2 tanedir. Ağız boşluğu ile bağlantısı yoktur. Alt
ve üst çeneleri vardır. Barsakların içersinde helezon şeklinde kıvrımlar vardır.
· İç iskelet kıkırdak olup gerçek kemikler yoktur. Notokord her zaman vardır. Pektoral
ve ventral kemerler bulunur. Kafa tası çift haldeki duyu kapsülleri ile birleşmiştir.
· Kalpleri bir kulakçık ve bir karıncık olmak üzere 2 gözlüdür. Alyuvarları çekirdekli ve
ovaldir.
· Solungaçları 5-7 çifttir. Solungaçlar ayrı ayrı deliklerle dışarıya açılır. Hava keseleri
yoktur.
· Beyinleri gelişmiştir. Beyinden 10 çift sinir çıkar.
· Her bir kulakta 3 tane yarım daire kanalı bulunur.
· Boşaltım organları mezonefroz tiptedir.
· Vücut sıcaklıkları değişken hayvanlardır. Poikiloterm
· Ayrı eşeylidirler. Üreme organları çift haldedir ve kanalları kloak’a açılır. İç döllenme
görülür. Segmentasyon tam değildir. Ovipar, Ovovivipar ve vivipar olarak çoğalırlar.
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
♦Kıkırdaklı Balıkların Cyclostomata’ya göre gelişmiş özellileri:
Vücutlarında pul bulunması.
2 çift lateral yüzgeçlerinin bulunması.
Kafatasına bağlı hareketli çenelerinin bulunması.
Dişlerin mine ile kaplı olması.
Dermal yüzgeç ışınlarına sahip olması.
Mide ve pankreaslarının bulunması.
Her kulakta 3 yarım daire kanalının bulunması.
Dorsal kaburganın bulunması.
Üreme organı ve kanallarının çift halde olması.
Omurganın notokordu sıkı bir şekilde kuşatması.
·
·
·
·
·
♦Kıkırdaklı balıkların Kemikli balıklardan ilkel özellikleri:
İskeletlerinin kıkırdak yapıda olması ve gerçek kemiklerinin bulunmaması.
Plakoid pulların bulunması.
Solungaçlarının ayrı ayrı açılması.
Hava keselerinin olmaması.
Yutak ile bağlantılı spirakulumlarının olması.
§
Homolog yapılar: Plakoid pul memeli dişiyle aynı orjindendir (ektoderm). Mine ve dendrit ise mezoderm
kökenlidir.
§
Hava kesesi = Yüzme kesesi
Copy Controlled
13
Berkay, Fırat, Nazlı, Tuğba
Sayfa 14
08.03.2009
Chondrichthyes ‘in Morfolojik Özellikleri:
Köpek balıklarında baş sivri, gövde mekik şeklindedir. Pektoral yüzgeçlerin bulunduğu
kısımda vücut en yüksek olup kuyruğa doğru gittikçe incelir. Dorsal yüzgeç 2 tanedir.
Squalus ta anal yüzgeç yoktur. Mustelus ta bir anal yüzgeç bulunur. Ventral yüzgeçlerin arka
kısmında çiftleşme esnasında spermleri dışarıya aktaran clasper ası verilen bir kopulasyon
organı bulunur. Kaudal yüzgeç heteroserk yapıdadır. Omurga dorsal lobun içine kadar uzanır.
Ağız ve iki burun deliği ventralde bulunur. Gözler bağın yan taraflarında olup göz kapakları
yoktur. Pektoral yüzgeçlerin ön kısmında oval yapıda 5 çift solungaç yarığı bulunur. 1 çift
solungaç yarıklarının değişmesiyle oluşan spirakulum gözlerin hemen arkasındadır ve birer
delikle dışarıya açılır. Spirakulumlar yutak ile bağlantılıdır.
Solunun suyu ağız ile alınır. Raja da vücut dorsoventral yassılaşmıştır. Pektoral
yüzgeçleri çok büyüktür. Solungaç açıklıkları ağız ve burun delikleri ventralde bulunur.
Gözler dorsalde ve arkasında bulunan spirakulumlar suyun girmesini sağlar. Kuyrukları kısa
ve yuvarlaktır. Çift yüzgeçler ilk defa hayvanlar aleminde Chondrichthyes ‘te görülür.
Bunlardan başın hemen arkasındakilere Pektoral (Göğüs), karın kısmındakilere ise ventral
(pelvik) yüzgeç denir.
Balinalardan sonra günümüzde yaşayan en büyük omurgalı hayvanlar bu sınıfta bulunur.
· Carcharodon carcharias (Büyük beyaz köpek b.): 12 m boyundadır.
· Cetorhinus maximus ( Büyük camgöz b.): 14 m boyundadır.
· Rhincodon typus (Balina köpek b.): 18 m boyundadır.
Fulya balıklarından olan şeytan balığı Mobula mobular da vücut 5m boyunda 6m
enindedir. En küçük kıkırdaklı balık Etmopterus spinax (Fener Balığı) 45 cm boyundadır.
Deri ve Renk:
Deri ince plakoid pullarla örtülüdür. Bunlar mezodermden salgılanmış ve pulun kalkel
kısmını oluşturan sert dentin den meydana gelmiştir. Bunun üzerinde ektodermden meydana
gelmiş mine tabakası bulunur. Memeli dişiyle plakoid pul homolog yapılardır.
İskelet Sistemi:
Pullar yüzgeç ışınları ve iç iskelet kısmından oluşur. İç iskeletin tümü kıkırdak iç iskelet
ten oluşur. Kıkırdak iç iskelet:
1. Aksiyal İskelet: Baş, omurga, notokord ve kaburgadan oluşur.
2. Appendiküler İskelet: Median ve lateral yüzgeçlerden oluşur.
· Median yüzgeç: Dorsal, anal, kaudal yüzgeçlerdir.
· Lateral yüzgeç: Pektoral, pelvik yüzgeçlerdir.
Sindirim Sistemi:
Ağız geniştir ve içinde geriye doğru kıvrık sivri dişler bulunur. Dişler dökülerek yerine
yenileri gelir. Besinler parçalanmadan bütün halinde yutulur. Ağzın ventralinde yassı bir dil
vardır. Yutağın iki yanındaki açıklıklar solungaç yarıkları ve spirakulum ile bağlantılıdır.
Kısa olan özofagus ‘J’ harfi şeklindeki mideye bağlanır. Midede asit peptik sindirim
gerçekleşir. Mideden sonra gelen ince bağırsaklar içinde kıvrımlar bulunur. İnce bağırsak
kloak ile anüse bağlantılıdır. Kıkırdaklı balıklarda vücuy boşluğunun ön kısmına açılan 2
loblu karaciğer bulunur. Karaciğer besinlerin depolanması ve alyuvarların parçalanmasında
görev alır. Pankreas mide ile ince bağırsak arasında bulunur. Görevi bilinmemektedir.
Copy Controlled
14
Berkay, Fırat, Nazlı, Tuğba
Sayfa 15
08.03.2009
Dolaşım Sistemi:
Kalp solungaçların alt kısmında ve ‘Perikardial Kese’ içinde bulunur. Sinus venosis,
kulakçık, karıncık olmak üzere 3 kısımdan oluşur. Alyuvarları hemoglobinli olduğu için
kanları kırmızı renklidir.
Solunum Sistemi:
Ağzın açılması ile su ağza girer. Kapatılınca suyun farinks boşluğuna girmesi ve daha
sonra solungaç delikleri ve spirakulum açıklığından dışarı çıkması sağlanır. Solungaçların
üzerinde çok sayıda kılcal damarlarla donatılmış solungaç ipleri bulunur. Ventral aorta’ dan
gelen kirli kan kılcal damarlardan geçerken içerisindeki CO2 yi suya verir. Sudaki erimiş O2 yi
alır.
Boşaltım Sistemi:
Mezonefroz tipinde siyah renkli uzun yapılı iki böbreği sölom boşluğunun üst kısmına
yerleşmiştir. Böbrek kanalları uzun ve geniş bir kanal olan ürogenital sirus ile birleştikten
sonra arkaya doğru uzanır ve 2 idrar kanalı (üreter) halinde kloakın üstünde bulunan
ürogenital papilla ya ulaşır. Daha sonra kloak la dışarı açılır.
Sinir Sistemi:
Merkezi, çevresel (periferal) ve otonom olmak üzere 3 kısımdır.
Merkezi sinir sistemi: Beyin, omurilik
Çevresel (Periferal) sinir sistemi: Beyin ve omurilikten çıkan sinirlerden
Otonom sinir sistemi: Sempatik ve parasempatik sinirlerden oluşur.
Beyin 5 bölgeye ayrılır.(Önden arkaya doğru):
· Telencephalon (=Cerebrum): Büyük ön beyin
· Diencephalon (=Ara beyin)
· Mezencephalon (=Orta beyin)
· Metencephalon (=Cerebellum) Küçük beyin, arka beyin
· Myelencephalon (=Medulla oblongata) Son beyin
Duyu Organları:
Koku alma organları olarak burun bulunur. Burun ile çok uzaktaki besin maddelerinin
bulunması sağlanır. Yutak üzerinde dağınık halde bulunan tat alma tomurcukları hayvanın
yakınındaki besinlerini bulmasını sağlar. İyi gelişmiş olan gözleri hareketlidir. Kafatası
içersinde bulunan kulakların 2 görevi vardır.
· Sesleri tespit etmek.
· Balığın yönünü ve dengesini tayin etmek.
Kıkırdaklı balıklarda her bir kulakta 3 er tane yarım daire kanalı bulunur. Orta ve dış
kulakları yoktur. Vücudun yanlarında baştan kuyruğa kadar uzanan yan çizgi duyu organı
olarak görev yapar.
Üreme Sistemi:
Ayrı eşeylidirler. Tümünde iç döllenme görülür. Yumurtaları meroblastik bölünme
yapar. Gelişme süresi 9-25 ay kadardır. Yumurtaları boynuzumsu yapıda kahverengi kabuk
taşır. Genellikle köşelerindeki iplikler ile birlikte yapışırlar. Bu yumurtaları deniz kenarına
birikmiş kurumuş kabuklarına mermaid çantası denir. Embriyonal gelişim Leeli köpek
balıklarında 6 ay, yakalı köpek balıklarında 2 yıldır. Köpek balıkları ve vatozlar Ovovivipar
dır. Yumurtalarında kabuk yoktur. Yumurta hayvanın vücuduna açılır ve yavrular canlı olarak
dış ortama çıkarlar. Derin deniz balıklarında ise yavrular annenin vücudu içersinde gelişir ve
doğrulur.(Viviparlık) Bazı türlerde aynı uterusta bulunan yaşlı embriyolar genç embriyoları
ve döllenmiş yumurtaları yerler. Buna doğum öncesi Kannibalizm adı verilir.
Copy Controlled
15
Berkay, Fırat, Nazlı, Tuğba
Sayfa 16
08.03.2009
Kıkırdaklı Balıkların Sistematiği
Şube: Chordata
Grup2: Craniata (Vertebrata) (Kafa tası var – Gerçek omurgalılar)
2.Altşube: Gnahthostomata (Çeneliler)
1. Superclassis: Pisces ( Balıklar )
1.Classis: Placodermi
Fosil balıkları içerir.
2.Classis: Chondrichthtyes
Günümüzde yaşayan kıkırdaklı balıkları içerir. Birinci solungaç yarığı spirakuluma
dönüşmüştür. Pulları küçük ve plakoid tiptedir. Erkeklerde klasper organı bulunur.
Altsınıf: Selachiformes (Elasmobranchii) Köpek Balıkları ve Vatozlar
Solungaçların her biri ayrı birer delikle dışarıya açılır. Solungaçları kapakları yoktur. Gözün
arkasında birer tane spirakulum bulunur. Kloakları vardır.
Takım: Squaliformes
Vücutları iğ veya mekik şeklindedir. Kuyruk yüzgeci hetoroserk tipedir. Pektoral yüzgeçleri
iyi gelişmemiştir. Solungaç açıklıkları 5-7 çifttir.
1. Alttakım: Notidanoidei (Tarak dişli köpek balıkları)
Alt çenede tarak şeklinde dişler bulunur.
Familya: Hexanchidae (Sığır köpek balıkları)
Tür: Hexanchus griseus (6 solungaçl k.b.): 5m kadardır. İnsan için tehlikelidirler.
2. Alttakım: Galeoidei (Köpek b.)
Dorsal yüzgeçleri 2 tanedir. Bunların ön tarafında diken ışınlar yoktur. Solungaç açıklığı 5
çifttir.
Familya: CarchariidaeTür: Carcharias ferox (öfkeli k.b.): 4m boyundadır. 2 yavru
doğurur. Doğum öncesi kannibalizm görülür. İnsanlara saldırır.
Familya: Scapanurhynchidae (Şeytan k.b.)
Familya: Isuridae (Dev K.b.)
Burun sivridir. 1. dorsal yüzgeç oldukça büyük 2. dorsal yüzgeç ve anal yüzgeç küçüktür. Sırt
tarafı genellikle gri karın tarafı beyazımsıdır. Ülkemiz sularında yaşayanların boyları 10-13 m
kadardır. İnsan için çok tehlikelidir. Bu nedenle insan yiyen k.b. olarak da isimlendirilir.
Tür: Carcharodon carcharias (Büyük beyaz k.b.) 12m boyunda , 3 ton ağırlığında. Pektoral
yüzgeçleri orak şeklindedir. İnsanlar için tehlikelidir. Eti lezzetli değildir.
Tür: Lamna nasus (Dik burun Carcharias b.) 6m, Eti lezzetlidir. Yazın 75cm boyunda 3-5
yavru doğurur. İnsanlar için tehlikeli değildir.
Familya: Cetorhinidae
Tür: Cetorhinus maximus (Büyük Camgöz k.b.) En büyük köpek balıklarındandır. 14m,4
ton D2 ve anal yüzgeç küçüktür. Caudal yüzgeç orak şeklindedir. İnsanlar için tehlikeli
değildir. Vivipardır. En fazla 2 yavru doğurur.
Familya: Alopiidae (Sapan balıkları) Kuyruklarının çok uzun olması nedeniyle diğer
k.b.lndan ayrılır.
Tür: Alopias vulpinas (Tilki b.) 6m. Kuyrukları tilki gibi çok uzundur. Ovovivipardır. En
fazla 4 yavru doğurur.
Familya: Rhinocodontidae (Balina k.b.)
Tür: Rhincodon typus (Balina k.b) En büyük köpek balığıdır. 18m, 12 tondur. İnsan için
tehlikeli değildir. Bir defa da 20 yavru doğurur.
Familya: Scyliorhinidae (Köpek b.)
Copy Controlled
16
Berkay, Fırat, Nazlı, Tuğba
Sayfa 17
08.03.2009
Tür: Scyliorhinus caniculus (Küçük lekeli k.b.) 80cm, Ovipar, İç döllenme. Bir dişi 18-20
yumurta yapar. Etleri sert ve kokuludur. Fakat sevilerek yenilir.
Tür: Galeus melanostomus (Siyah ağızlı k.b.) 90cm
Familya: Trikidae (Kaygın derili k.b.)
Tür: Mustelus mustelus (Asıl k.b.) 160cm, Viviapar, İnsanlar için zararlı değildir. Eti yenir.
Familya: Carcharhinidae (Gri köpek b.)
Dorsal yüzgeç 2 tanedir. Spirakulum vardır. Dişleri jilet gibi keskindir. Ovovivipar vve ya
vivipardırlar. İnsanlar için çok tehlikelidir.
Tür: Prionace glauca (Pamuk balığı = insan yiyen köpek balığı) 4m. Gözleri P,V,yanal
yüzgeçler mavi olduğundan mavi köpek balığı da denir.
Familya: Sphyrnidae (Çekiç balıkları) Burunları ‘T’ şeklinde ve ya çekiç şeklindedir.
Spirakulum yoktur. Viviparlardır.
Tür: Sphyra zyganea (Çekiç b.) 4m. Ovovivipar. Bir defada 29-37 yavru doğurur.
1. Alttakım: Squaloidei (Dikenli k.b.)
D yüzgecin ön kısmında diken şeklinde bir yapı bulunur. Anal yüzgeçleri yoktur.
Tür: Squalus acanthias (Mahmuslu camgöz balığı) 1,5m Ovovivipar. Bir defada 4-8 yavru
doğurur. Eti yenir ve lezzetlidir.
Takım. Rajiformes
Vücutları dorso-ventral yassılaşmıştır. P çok büyük. Solungaç açıklıkları 5 çift olup başın
hemen alt kısmında bulunur. Gözler başın üzerindedir. Gözlerin arkasında spirakulum vardır.
Anal yüzgeçleri yoktur. Kuyruk sapı üzerinde 2 tane dorsal yüzgeç vardır.
1.Alttakım: Rhinobatoidei (Gitar balıkları)
Familya: Rhinobatidae
Tür: Rhinobates rhinobates
2.Alttakım: Torpedinoidei (Elektrikli balıklar)
Familya: Torpedinidae (Elektrikli balıklar)
Vücutları pulsuz, Kuyrukları kısa ve kalındır. Pektoral yüzgeçlerin kaidesinde elektrik organı
bulunur. 200 wolt elektrik üretir.
Tür: Torpedo torpedo (Lekeli elektrikli balık) Sırtarlında 5 tane göz benzeri leke vardır.
3.Alttakım: Rajaidei
Vücutları yassılaşmış ve üstten bakıldığında kare şeklinde görülür. Kuyruk kalınlaşmış ve
üzerinde dikenler yoktur.
Familya: Rajidae (Vatoz balıkları)
Tür: Raja clavata (Vatoz)
4.Alttakım: Myliobatoidei (Kartal Vatozları)
Kuyruk iplik şeklindedir. Kuyruk üstünde keskin ve 2 yanında dişcikler içeren büyük bir
diken bulunur. Bu dikenin dip kısmında zehir bezi vardır.
Familya: Dasyatidae (İğneli – Uyuşturan vatozlar)
Başta sırtta ve kuyrukta zehirli dikenler bulunur. Kuyruk yüzgeçsiz ve kamçı şeklindedir.
Tür: Dasyatis pastinaca (Dikenli – uyuşturan) Kuyruk üzerindeki diken 35cm olabilir.
Altsınıf: Holocephali
Sadece kıkırdak iskelete sahip olmaları nedeniyle kıkırdaklı balıklara benzerler.
Operkulumları vardır. Solungaçları 4 çifttir. Kloak ve spirakulumları yoktur. D1 oldukça
Copy Controlled
17
Berkay, Fırat, Nazlı, Tuğba
Sayfa 18
08.03.2009
büyüktür ve ön kısmında uzun bir diken taşır. Bu dikenin dip kısmında zehir bezi vardır. P
yüzgeçleri gelişmiştir.
Takım: Chimaeriformes
Familya: Chimaeridae (Deniz Kedileri)
Kuyrukları iplik şeklindedir ve üzerinde yüzgeç yoktur.
Tür: Chimaera monstrosa (Deniz kedileri - Tavşan Balığı)
Şube: Chordata
Grup2: Craniata (Vertebrata) (Kafa tası var – Gerçek omurgalılar)
2.Altşube: Gnahthostomata (Çeneliler)
1. Superclassis: Pisces ( Balıklar )
3.Classis: Osteichthyes (Kemikli Balıklar)
Genel özellikleri:
· Derileri mukus salgılayan çok sayıda bezleri içerir. Vücut dermis tabakasından
meydana gelmiş gonoid, cycloid ve ctenoid pullarla örtülüdür. Bazıları tamamen
pulsuzdur. Tek ve çift yüzgeçleri vardır. Bunlar kemik ve ya kıkırdak ışınlarla
desteklenir.
· Ağızları çoğunlukla terminaldir. Diş taşır. Çeneleri iyi gelişmiş olan kafatasına eklem
yapar. Başın dorsalinde 2 tane burun deliği vardır. Bunlar ağız boşluğu ile irtibatlı
değildir. Göz kapakları yoktur.
· İskeletleri kemik yapıdadır. Mersin balığı ve Polyodon’ da kıkırdak haldedir. Çok
sayıda omurları vardır. Kuyruk yüzgeçleri genellikle homoserktir.
· Kalpleri 1 kulakçık ve 1 karıncık olmak üzere 2 gözlüdür. Aort yayları 4 çifttir.
Alyuvarları oval ve çekirdeklidir.
· Solunumlarını kemik yapılı solungaç yayları üzerinde bulunan solungaçlar ile
yaparlar. Solungaçlar operkulum adı verilen bir kapakla örtülüdür.
· Beyinden 10 çift sinir çıkar.
· Vücut sıcaklığı sabit değildir.
· Ayrı eşeylidirler. Genellikle ovipardırlar. Ovovivipar ve viviparlıkta görülür.
Döllenme dış döllenmedir. Segmentasyon meroblastik tiptedir.
!!!Kemikli balıklar kemik iskelete, pullara, kemik plaklara, yüzme kesesine ve gelişmiş bir
beyine sahip olmaları nedeniyle kıkırdaklı balıklardan üstün sayılırlar.!!!
Morfolojisi:
Çeneleri iyi gelişmiştir. Ağız diş taşır. Ağız terminaldir. Başın üstünde iki tane burun
deliği vardır. Gözleri başın yan tarafında bulunur. Göz kapakları yoktur. Gözlerin arkasında
solungaçları örten operkulum vardır. Baş operkulumun arka tarafına kadar devam eder.
Operkulumların sonundan anüse kadar olan kısım gövde adını alır. Geriye kalan kısma
kuyruk adı verilir. Anüs ve ürogenital açıklık ayrı olup anal yüzgeçlerin önüne yerleşmiştir.
Pektoral yüzgeçler (P) ve ya göğüs yüzgeçleri operkulumun yakınında bulunur. Ventral
yüzgeçler (V) pelvik ve ya kalın yüzgeçleri olarak isimlendirilir. Yılan balıklarında pelvik
yüzgeç yoktur. Dorsal yüzgeçler (D) sırt yüzgeci 1,2,3 tane olabilir. Alabalık ve yayın
balıklarında D den başka küçük ışınsız ve eli yapıda bir yağ yüzgeci (adipöz) vardır. K
büyükçe ve A bulunur. Diskiz sazancıkta ve bazı vivipar balıkların erkeklerinde A ön kısmı
değişerek gonopodium şeklindeki kopulasyon organına dönüşmüştür. P ve V yüzgeçler
vücudun yan tarafında da bulunduğu için lateral yüzgeçler ve ya çift halde bulunduklarından
çift yüzgeçler denir. D,K,A vücudun ortasına geçen düzlemde yer aldığı için median yüzgeç
ve ya tek halde bulunduklarından tek yüzgeç olarak isimlendirilir. Yüzgeçler vücut örtüsünün
Copy Controlled
18
Berkay, Fırat, Nazlı, Tuğba
Sayfa 19
08.03.2009
faklılaşmasıyla oluşan zar yapılarının yüzgeç ışınlarıyla desteklenmesiyle oluşur. Kıkırdaklı
balıkların yüzgeç ışınları boynuzumsu yapıda ve eklemsidir. Kemikli balıkların yüzgeç
ışınları ise kemik yapıda ve eklemlidir. Bunlara Lepidotrichia denir.
En küçük kemikli balık Pandaka adı verilen 10mm boyundaki balıktır. En büyük balık
ise 8-9 m boyundaki Huso huso dur.
Deri:
Deri epidermis ve dermis olmak üzere 2 tabakalıdır. Epidermiste çok sayıda mukus
salgılayan bez bulunur. Mukus:
· Sudaki hareketi kolaylaştırır.
· Düşmanları tarafından yakalanmayı zorlaştırır.
· Hastalık yapan mikroorganizmaların vücuda girmesini engeller.
Pullar dermis kökenlidir ve kemik yapıdadır. Yılan balıklarından pullar küçük ve
dağınık halde bulunur. Yayın balıklarında pul yoktur (Siviridae). Kemikli balıklarda 3 tip pul
bulunur.
· Ctenoid pul: Arka kenarında ince diken şeklinde dişcikler bulunur. Tatlı su levreği
(Perca) da bulunur.
· Cycloid pul: Arka kenarında diken şeklinde çıkıntılar yoktur. Kemikli balıkların
çoğunda bulunur.
· Ganoid pul: Dış yüzeyi mine tabakası ile örtülü pullara denir. Mersin balıkları.
Pullar değiştirilmez. Balığın yaşan süresi boyunca büyümeye devam eder. Pul büyümesi
kışın durur ve kalın bir kış halkası oluşur. Yaz halkası ise daha incedir. Kış ve yaz halkaları 1
yıla karşılıktır. Üreme zamanında balıklarda büyüme durur. Vücutlarının iki yanında baştan
kuyruğa kadar uzanan yan çizgi lateral çizgi bulunur. Bu çizgide bulunan pullar üzerinde
küçük delikler altlarında bulunan uzun kanallar ile bağlantılıdır. Burada bulunan duyu
hücreleri su içersinde meydana gelen titreşimleri algılamaya yarar.
Renk:
Kemikli balıklarda renk dermis tabakasında bulunan pulların içine ve dışına
yerleştirilmiş olan kromotoforlar ile olur. Balıklardaki sarı-siyah, kahverengi-portakal sarısı
renkler farklı şekillerde ortaya çıkar. Siyah ve sarı bileşiminden yeşil renk, kırmızı-sarı ve
kırmızı-siyah bileşiminden ise kahverengi renk oluşur. İridosit hücrelerinde bulunan guanin
kristalleri ise gümüş rengi oluşturur. Bunlar pigment taşımazlar. Pigment taşıyan balıklarda
renk pigmentlerinin bir araya toplanması ve ya dağılmasıyla oluşur. Pigmenler hücrelerin
ortasına toplanırsa daha açık renk dağılırsa renk koyulaşır.
İskelet Sistemi:
İç ve Dış iskelet olmak üzere 2’ye ayrılır.
Dış iskelet: Pullar, kemik plaklar ve yüzgeç ışınları
İç İskelet: Aksiyal iskelet ve Appendüküler İskelet (Yüzgeç ışınlarını destekleyen ve vücuda
bağlanmasını sağlayan)
Dış iskelet elemanları ilk oluştuklarında kıkırdak yapı göstermezler. Endoiskelet
elemanlarının bazıları ilk oluştuklarında kıkırdak halde olup daha sonra kemikleşirler. Bu
kemiklere kıkırdak kemikler denir. İlk oluştuklarında kemik yapıda olan kemiklere ise
dermal kemikler denir.
Copy Controlled
19
Berkay, Fırat, Nazlı, Tuğba
Sayfa 20
08.03.2009
1.Akiyal İskelet: Baş, omurga, notokord, kaburga’lardan oluşur.
A. Baş:
Neurocranium: Tüm kıkırdak kemiktir. Nazal (burun), optik(göz) ve otik(kulak) bölgeleri
kapsar.
Dermatocranium: Başın üst kısmını oluşturan kemikler ile yüze şekil veren ve ağız boşluğu
içinde bulunan kemiklerden oluşur. Dermal kemik tipindedir.
Viscerocranium: Ağız, dil ve solungaçları destekleyen 7 çift yaydan oluşur. Dermal ve
kıkırdak kemik yapısındadır. Dil yayının arkaya doğru uzamasıyla solungaç kapağı
(operkulum) oluşur. Kafatası omurgaya sıkı biçimde bağlı olduğundan hareket ettirilemez.
B. Omurga: Başın arkasından kuyruğun sonuna kadar uzanır. Omurları amfisöl tiptedir.
2. Appendiküler İskelet: Median yüzegeçlerden D ve A omurgaya 3 kemik ile bağlanır. Bu
kemiklere Pterygiophore denir. Pterygiophordaki 3 kemikten omurgaya yakın olanına
axanost, ortadakine internediyer pterygiophore, en üsttekine ise baseost denir. Kuyruk
yüzgeci nöral ve hemal dikenlerle desteklenir. Telaost’ larda en çok homoserk tip kuruk
yüzgeci bulunur. Bu tipte loblar eşittir. Fakat omurganın birkaçının birleşmesiyle oluşan
urostyle dorsal lobun içine uzanır. Kuyruk yüzgeç (C), Anal yüzgeç (A)
Protoserkal
Heteroserk
Difiserk
Homoserk
Hyposerk
Kas Sistemi:
Segmental dizilim gösteren ve miyotom ad verilen kaslar bulunur. Bunlar köken olarak
mezodermden oluştukları için somatik kaslar da denir. Kas segmentleri her bir omurga bir
tane gelecek şekilde dizilir. Miyotomlar S şeklindedir ve bağ doku ile birbirine bağlanır. Her
miyotom yatay olarak bir septum ile 2ye bölünür. Bunlardan dorsaldekine epaxonic,
ventraldekine ise hypaxonic denir.
Hareket:
Balıklarda hareket genelde kasların kasılıp, omurganın uzatılıp kısaltılmasıyla sağlanır.
Bazı balıklarda yüzgeçler kullanılır. D ve A yüzgeçler balığın yönünün saptanmasında, kaudal
yüzgeç ise ileri doğru harekette rol oynar. Pelvik yüzgeçler balığın derinlere inip, su üstüne
çıkmasında görev alır. Balıkların ağırlık merkezi genelde hava keselerinin içinden geçer.
Çeşitli derinliklere uyma hava keselerindeki gazın azaltılıp çoğaltılmasıyla ilişkilidir.
Sindirim Sistemi:
Ağız ile başlar. Ağız dudaklı veya dudaksız olabilir. Ağızın konumu beslenme biçimine
bağlı olarak değişir. Yüzeyde beslenenlerde dorsal konumlu, zeminde beslenenlerde ventral
konumlu, farklı derinliklerde beslenenlerde ise terminal konumludur. Çenelerinde konik
düşler bulunur. Bunun dışında ağız boşluğu ve dil üzerinde diş bulunabilir. Bu dişler plakoid
pul yapısındadır. Vücut üzerinde bulunmaz. Besinler bütün halde yutulduğundan yutak
bölgesinden geçişi kolaylaştırmak için çok sayıda mukus bezi vardır. Mukus salgısı sindirim
enzimi içermez. Ağız boşluğunun tabanına yapışıktır ve solunum suyunun hareket etmesinde
Copy Controlled
20
Berkay, Fırat, Nazlı, Tuğba
Sayfa 21
08.03.2009
rol oynar. Yutağın iki yanında solungaçlar bulunur. Yutaktan sonra kısa özofagus ve mide
gelir. Özofagusun mideye, midenin ince bağırsağa bağlandığı alanlarda kapakçıklar bulunur.
Midenin özofagusa yakın olan kısmına cardiac ince bağırsağa yakın kısmına pyloric denir.
Midenin son kısmında pyloric uzantılar denen kör barsaklar bulunur. Bu uzantıların bazı
salgılar salarak sindirime yardımcı oldukları ve fazla besin maddelerinin emilmesinde rol
aldıkları sanılmaktadır. Vücut boşluğunun ön kısmında karaciğer bulunur. Karaciğer sindirim
enzimleri salgılar. Ayrıca bazı vitaminleri de depo eder. Mideden sonra ince barsak daha
sonra kalın barsak gelir. Kalın barsağın son kısmı rektum adını alır. Anüs eşeyli boşaltım
organının önünde bulunur.
Dolaşım sistemi:
Kalp, sinus venosis, bir kulakçık, bir karıncık’tan oluşur. Kıkırdaklı balıklardaki
conus arteriosus yerine bunlarda bulbus arteriosus vardır. Aorta kısa ve 4çift getirici
solungaç atardamarı Afferent branchial arter bulunur. 4 çift olan götürücü solungaç
atardamarı Efferent branchial arter, Aort kökleriyle birleşir. Bunlarda birleşerek dorsal
aortayı yapar. Kan oval yapıdadır ve çekirdekli alyuvarları vardır.
Solunum sistemi:
Solungaçlar yutağın yanlarında ve operkulumun altında dörder çift solungaç yayları
üzerinde bulunur. Bir solungaçta 2 sıra halinde dizilmiş yuvarlak solungaç iplikleri bulunur.
Her iplik çok sayıda yan yana dizilmiş çok ince levhacıklardan oluşur. Bunların üzerinde ince
bir epitelyum tabakası bulunur ve arasına getirici ve götürücü kılcal damarlar yerleşir. Her
solungaç bir solungaç yayı ile desteklenir. Solungaç yaylarının uç kısmında solungaç dikeni
bulunur. Solungaç dikeni yutulan cisimlere karşı solungaçları korur. Aynı zamanda yutulan
besinlerin solungaçlara kaçmasını engeller. Kemikli balıklarda spirakulum yoktur.
Solungaç Filamentinin yapısı
Bazı balıklar su dışında da yaşayabilirler. Öreneğin yılan balıklarının Anguilla bazen
ıslak çayırlarda geceleri kurbağa avlamaları. Hindistanda yaşayan ve tırmanıcı levreklerden
olan Anabas’ ın yaşamının büyük bir çoğunluğunu ağaçlara tırmanarak geçirir. Yılan
balıklarının hava oksijeni ile solunumu sağlayan özel yapıları yoktur. Oksijeni deri yoluyla
alırlar. Anabas’ ın solungaçlarının altında yer alan özel hava odacıkları bulunur. Su dışına
çıkarak hava yutarlar. Cobitidae familyasının bazı türleri kemik kapsül içindeki hava keseleri
ile solunum yapar. Hindistan’da yaşayan ve hava keseli yayın balıklarından olan
Heteropneustes te solungaçlardan başlayarak vücudun ventraline uzanan büyük hava keseleri
Copy Controlled
21
Berkay, Fırat, Nazlı, Tuğba
Sayfa 22
08.03.2009
vardır. Günümüzdeki kemikli balıklarda bulunan hava kesesi 1 veya 2 odacıklıdır. İlkel
kemikli balıklarda hava kesesinin yutakla bağlantısı yoktur. Actinopterygii bireylerinde ise
bu bağlantı iyi gelişmiştir. Hava kesesi ile yutak arasında bağlantı bulunan balıklara fizostom,
bulunmayanlara ise fizoklist balıklar adı verilir. Tatlı sularda fizostom, denizlerde ise
fizoklist balıklar yaygındır. Fizostom balıklarda hava kesesinin gazı dış ortamdan sağlanır.
Gazın boşaltılmasıda aynı yolla olur. Fizoklist balıklarda ise gaz hava kesesinin ön
ventralindedir. Kılcal damarlar ile sarılmış olan ve retina mirabila (kırmızı cisim) denen
organ tarafından sağlanır. Salgılanan gaz oksijen, azot, CO2 karışımıdır. Karışımdaki O2 ve
CO2 miktarı atmosfere göre daha azdır. Gazın boşaltılma şekli farkılık gösterir. Bazılarında
gaz bütün kese yüzeyiyle absorbe edilmelerine karşılık 2 odacıklı hava kesesi olanlarda arka
oda epitelyumi tarafından emilir. Hava kesesi hidrostatik bir organ olarak görev yapar.
Balığın suyun çeşitli derinliklerindeki basınca dayanabilmesi için keseye gaz doldurulur yada
boşaltılır. Eğer balık bulunduğu yerden daha derinlere inecekse keseye hava doldurmak,
yüzeye çıkacaksa keseden hava boşaltmak zorundadır. Hava kesesi bu görevin dışında
solunum, ses çıkarma, işitmeye yardımcı olma gibi görevleri de vardır. Bataklık balıklarında
hava kesesi yapısal olarak değişikliğe uğramış ve kılcal damar bakımından çok zengin bir
akciğer görünümü kazanmıştır. Bu nedenle akciğerli balıklar Dipnoi, CO2 bakımından zengin
O2 Bakımından fakir olan sularda kolaylıkla yaşayabilirler.
Boşaltım sistemi:
Yüzme kesesinin üstünde ve omurganın altında bir çift mezonefroz tip böbrekleri
bulunur. Kıkırdaklı balıklarda olduğu gibi mezonefroz tip böbreğin arka bölgesindeki kanallar
kılcal damarlar ağı ile kuşatılarak mezonefroz tip böbreğe benzer yapı kazanır. Bu nedenle bu
tip böbreklere Opistonefroz tip böbrek adı verilir. Böbreklerden çıkan kanallar tek bir kanal
halinde ürogenital sinus ‘a ulaşır. Mezoderm kökenli olan bu yapı görev bakımından idrar
kesesine benzer. Ürogenital sinustan çıkan boşaltım kanalı genelde üreme kanalları ile
birleşerek anüsün arkasından dışarıya açılır. Kemikli balıklarda kloak yoktur. Kemikli
balıkların en önemli özelliği hem tatlı sularda, hem de tuzlu sularda yaşayabilmeleridir.
Alabalıklar, yılan balıkları, mersin balıkları ve deniz kefalleri denizden tatlı sulara ve ya tatlı
sulardan denizlere göç ederler. Glomerulus ve kanalları ilk kez tatlı suda yaşayan balıklarda
ortaya çıkmıştır. Tatlı su hayvanları, suyun vücuda alınmasını ve tuzun kaybedilmemesi için
değişiklikler oluşmuştur. Örneğin; deri suya karşı daha az geçirgendir ve mukus salgısı suyun
geçişini engeller. Deniz balıkları ise suyun vücutta tutulması ve tuzun dışarıya atılması
zorunludur. Bu nedenle deniz balıklarının böbreklerinde glomeruluslar körelmiş ve ya
tamamen kaybolmuştur. Bu durum su kaybını önlemeye yarar. Deniz balıkları vücudunda
fazla miktarda tuz içerirler. Bu tuz eniz suyundan ve besinlerden alınır. Bu tuzun bir kısmı
böbrekler ile dışarı atılır. Geriye kalan tuz ise bağırsaklardan kana geçer ve solungaçlardaki
özel klorit hücre dışına atılır.
Endokrin bezler:
Yüksek omurgalılardaki tüm endokrin bezler kemikli balıklarda da vardır. Bu bezler ve
salgılarının görevleri:
· Hipofiz: Solungaçların gerginliğini, melanin’in hücrede dağılımını düzenlemede,
büyümeyi olumlu yönde etkilemekte, tiroid ve eşey hormonlarının salgılarını
denetlenmesi
· Tiroid: Eşeysel olgunlaşmayı çabuklaştırır ve metabolizmayı denetler.
· Urohipofiz: Klorit dengesi düzenlenmesinde
· Timus: Büyümede.
· Epifiz: Melanofor işleyişinde rol oynar.
Copy Controlled
22
Berkay, Fırat, Nazlı, Tuğba
1.
2.
3.
4.
5.
·
·
·
·
·
·
Sayfa 23
08.03.2009
Sinir sistemi:
Beyin 5 bölgeden oluşmuştur.
Telencephalon: Koku alma merkezi.
Diencephalon: Işığa karşı duyarlıdır.
Mezencephalon: Görme merkezi.
Metencephalon: Denge merkezi.
Myelencephalon: Solunum, uyum, osmatik basınç düzenlenmesini sağlar.
Duyu organları:
Dokunma Organı (Deri almaçları): Bıyıklar, baş ve yüzgeçler, sıcaklık ve basınç
değişimlerini almaya besin ve düşmanlarını hissetmeye yarayan sinir tomurcukları taşır.
Koku alma Organı: Her burunda genelde 2 delik bulunur. Su ön burun deliğinden girer
arka burun delikten çıkar. Bu esnada kimyasal maddelerin kokusu alınır. Burun çok
uzaktaki besinlerin bulunmasına yol açar. Kemikli balıklarda burun delikleri solunumda
görev almadıklarından gırtlak ile bağlantısı yoktur.
Görme Organı: Başın yanlarında mercekli 1çift gözleri vardır. Anabas gibi karaya çıkan
balıklarda gözler hava da görür. Cyprinodontidae familyasında gözler yatay siyah bir bant
ile iki bölüme ayrılır. Üst bölme havada, alt bölme suda görmeyi sağlar.
İşitme ve Denge Organı: Dış kulak ve kulak zarı yoktur. Titreşimler doğrudan doğruya
vücut yüzeyi ile algılanır. Her bir kulakta 3 tane yarım daire kanalı, 3 tane kese şeklinde
boşluk bulunur.
Tat Alma Organı: Tat alma organı, koku alma organı üzerinde denetim görevi yapar.
Balıklarda dudaklar ve bıyıklar dokunma ile ilgili organlardır. Kaslı yapıda olan dil
solunum suyunu solungaçlara doğru hareketinde görev alır. Bu nedenle tat alma
tomurcukları vücudun değişik bölgelerine yayılmışlardır.
Akıntı Duyu Organı: Yan çizgi lateral line sistemi kemikli balıklarda iyi gelişmiştir. Bu
sistem vücudun her iki yanına boyuna uzanan noktalar veya kesik çizgiler şeklindedir.
Nokta veya çizgiler duyu hücrelerinin dışarıya açıldıkları deliklerdir. Basınç değişiklikleri
ve su dalgalanmaları bu organ ile saptanır.
Üreme:
Kemikli balıklarda üreme bisexuel, hermafroditlik ve partenogenetik olmak üzere 3
çeşit üreme görülür.
Bisexuel üremede sperm ve yumurtalar ayrı bireylerde bulunur. Erkek ve dişileri dış
görünüşlerine göre ayırmak zordur. Bazı türlerde seconder eşey tayini yapılabilir. Örneğin;
Osmerus ‘ta üreme mevsiminde erkek bireylerin başında küçük beyaz kabarcıklar oluşur.
Derin deniz balığı Photocarynus ‘ta erkek dişi üzerinde parazit olarak yaşar.
Serranidae türlerinde gerçek hermafroditlik görülür. Protandrik hermafroditlikle
aynı eşey organında önce spermler daha sonra yumurtalar oluştuğundan kendi kendini
dölleyemezler.
Partenogenetik çoğalmada Poecilia formosa ‘da görülür. Bu tür erkek ile çiftleşir
fakat spermler yumurtaları döllemez, sadece yumurtayı uyarır. Meydana gelen yavruların
tamamı dişi olup annelerine benzer. Buna ginegenezis denir.
Tropik bölge balıkları her mevsim üreyebilir. Diğer türler genelde ilkbahar ya da yazın
ürerler. Alabalıklar sonbahar ya da kışın yumurta bırakırlar. Balıklar genellikle ovipar’dır.
Poecilidae, Anaplepidae familyaları vivipardır. Jenynsiidae, Goodeidae familyaları ise
ovovivipardır. Bazı balıklarda üreme mevsiminde yuva yapma görülür. Alabalıklar
yumurta bırakacakları dere tabanındaki ince kum ve çamuru kuyruk yüzgeci ile temizler.
Yumurtalarını buraya bıraktıktan sonra spermlerle döllenen yumurta hücresi üzerini küçük
çakıllarla örter. Dikence balıkları, Gasterosteus erkekleri çok ince bitki liflerini
Copy Controlled
23
Berkay, Fırat, Nazlı, Tuğba
Sayfa 24
08.03.2009
böbreklerinden çıkardıkları bir salgı ile yapıştırarak küre şeklinde yuva yaparlar. Bir veya
birden fazla dişinin bu yuvaya yumurtlaması sağlandıktan sonra erkek, yuvadaki genç
bireylere bekçilik eder. Deniz atında Hippocampus; erkek, dişinin bıraktığı yumurtaları
kuluçka kesesinde taşır.
Yaşama ortamları ve beslenme:
Kutuplardan ekvatora kadar 4500-5000m yükseklikten 11000m derinliğe kadar tüm
sularda yaşarlar. Sivasın Kangal ilçesinde 360C deki suyu olan yılanlı çermiklerinde Garra
rufa obtusa alttürü yaşar.
Balıkların bir kısmı üremem mevsimlerinde tuzlu sulardan tatlı sulara göç ederler. Bu
balıklara anadrom balıklar denir. Tatlı su yılan balıkları ise üreme mevsiminde denizlere
doğru göç ederler. Böyle balıklara da katadrom balıklar denir.
Korunma Mekanizmaları:
Kemikli balıklar düşmanlarından korunmalarında hızlı yüzmeleri, kuvvetli çeneleri,
iyi gelişmiş duyu organları ve beyinlerinin önemi büyüktür. Hızlı hareket edemeyen
balıklarda korunmaya yardımcı yapılar gelişir. (Pullar ve kemik plaklar, sivri dikenler,
zehir bezleri, elektrik organı, ışık organı, renk değiştirme…)
·
·
·
·
·
·
·
·
Balıkların Kullanım Alanları
İnsanlar için besin kaynağı olarak.
Çiğ balık yağı boyalarda ve öldürücü dezenfektan ilaçlarla kullanılır.
Mezgit balık yağı ve diğer balık yağları D vitamini olarak kullanılır.
Balık artıkları öğütülerek tavukçulukta yem olarak ve tarlalarda gübre olarak kullanılır.
Balıkların baş ve yüzgeçleri kaynatılarak sıvı yapıştırıcılar elde edilir.
Yumurtaları havyar olarak kullanılır.
Alburnus’un pulları inci yapımında kullanılır.
Sivri sinek mücadelesinde Ganbusia kullanılır.
Şube: Chordata
Grup2: Craniata (Vertebrata) (Kafa tası var – Gerçek omurgalılar)
2.Altşube: Gnahthostomata (Çeneliler)
1. Superclassis: Pisces ( Balıklar )
1.Classis: Placodermi
2.Classis: Chondrichthtyes
3. Classis: Osteichthyes
1.Subclassis: Brachiopterygii
2.Subclassis: Actinopterygii (Işınlı, yüzgeçli balıklar-Modern Balıklar)
1.Üsttakım: Chondrostei (İlkel ışınlı yüzgeçli balıklar-kıkırdaklı kemikli balıklar)
Takım: Acipenseriformes
Burunları ve kuyruk yüzgeci heteroserktir.
Familya: Acipenseridae (Mersin b.): Ağız ventralde ganoid pulları taşır. Hava
keselerinden balık zamkı yapılır. Yumurtalarından havyar elde edildiği için ekonomik
bakımdan önemlidir.
Tür: Acipenser ruthenus (Çuka-Çiga b.)
Familya: Polydontidae (Kaşık burunlu mersin b.)
Tür: Polyodon spathula
2.Üsttakım: Holostei (İlkel kemikli b.)
3.Üsttakım: Telostei (Kemikli b.) Kaudal yüzgeçleri homoserktir.
Copy Controlled
24
Berkay, Fırat, Nazlı, Tuğba
Sayfa 25
08.03.2009
Ordo: Clupeiformes
Alttakım: Clupeoldei
Familya: Clupeidae (sardalya, tirsi, ringa balıkarı) line lateral yoktur.
Tür: Allosa fallax (Dişli tirsi)
Familya: Engraulidae (Hamsi balıkları) Ağız büyük ve ventraldedir.
Tür: Engraulis engrasicholus (Hamsi)
Altaktım:Salmonoidei
Familya: Salmonidae (Alabalıklar-Som b.) Dorsal yüzgecin arkasında ışınsız bir
yağ yüzgeci adipöz yüzgeç bulunur. Etleri lezzetli ve değerlidir.
Tür: Salmo turutta (Alabalık) Ülkemiz sularında 4 alttürü yaşar
Salmo trutta labrax: Karadeniz ve Karadenize dökülen akarsularda, Çıldır gölünde
yaşarlar.
Salmo trutta macrostigma: Uludağ akarsularında, tortum gölünde, Dicle ve Fıratın üst
bölgelerinde yaşarlar.
Salmo trutta caspius: Aras nehri, Kars çayırlarında
Salmo trutta abanticus: Abant gölünde yaşarlar.
Alttakım: Esocoidei
Familya: Esocidae (Turna b.) Çeneleri öne doğru uzamıştır.
Tür: Esox lucius (Turna b.) Çok yırtıcı ve doymak bilmeyen bu balıklar yiyecek bulamadığı
zaman tek bir birey kalıncaya kadar birbirlerini yerler. Eti sert beyaz ve lezzetlidir.
Ordo: Cypriniformes
Alttakım: Characoidei
Familya: Characoidae Dorsal yüzgecin arkasında küçük bir yağ yüzgeci bulunur.
Tür: Serrasalmus piraye (Pirana) Eti yenir.
Alttakım: Gymnotoidei
Familya: Electrophoridae (Elektrikli yılan b.) Pulları dorsal, ventral ve kaudal
yüzgeçleri yoktur. Anal yüzün üzerinde elektrik organı bulunur.
Tür: Electrophorus electricus (Elektrikli Yılan b.)
Alttakım: Cyprinoidei
Familya: Cyprinidae (Sazangiller) Çenelerinde diş yoktur.
Tür: Cyprinus carpio (Sazan b.) Pulları büyüktür. 2 çift bıyıkları vardır.
Tür: Alburnus alburnus (İnci b.)
Tür: Barbus plebejus (Bıyıklı b.) Yumurtaları zehirlidir. Eti lezzetlidir.
Tür: Garra rufa (Sivas-Vantuzlu b.)
Tür: Leuciscus cephalus (Tatlı su kefali) Eti lezzetli olmasında karşın kılçığı nedeniyle tercih
edilmez.
Tür: Capoeta tinca (İn kefali)
Familya: Cobitidae (Taş yiyenler) Vücutları küçük pullarla kaplı ve ya çıplaktır.
Ağız etrafında 6-12 bıyık bulunur. Yaz aylarında sular kuruyunca çamur içerisine gömülüp
hava solunumu yaparlar.
Tür: Cobitis taenia (Taş ısıran)
Alttakım: Siluroidei Pul yoktur
Familya: Siluridae (Yayın b.)
Tür: Silurus glanis (Yayın b.) Bir çift üst, 2 çifti alt çenede olmak üzere 3 çift bıyıkları vardır.
Etleri çok lezzetlidir.
Familya: Tachysuridae (Ağızda kuluçka yapanlar) Erkekleri döllenmiş
yumurtalrı ağzına alıp burada açılmalarını sağlarlar.
Tür: Osteogeneiosus militaris
Copy Controlled
25
Berkay, Fırat, Nazlı, Tuğba
Sayfa 26
08.03.2009
Familya: Ictaluridae
Tür: Ictalurus nebulosus Eti çok lezzetlidir.
Ordo: Anguilliformes Vücut küçük pullu ve çıplaktır. Dorsal, Anal ve Kaudal yüzgeçleri
birleşmiştir. Larvalarına Leptocephalus denir.
Alttakım: Anguilloidei
Familya: Anguillidae (Tatlı su yılan balıkları)
Tür: Anguilla anguilla (Avrupa tatlı su yılan b.) Tatlı suda kaldıkları süre içerisinde sırt
yeşilimsi-kahverengimsi, karın ve yan tarafları sarıdır. Sarı yılan balığı olarak bilinir. 9-15 yıl
sonra renk değiştirir. Bu sırada sırt siyah, yan tarafları gümüş renk alır. Bunlara gümüş yılan
balığı denir. Üreme zamanlarında tatlı sulardan denizlere ulaşırlar. Hatta denizle bağlantısı
kesilmiş sularda yaşayanlar ıslak çayırlardan geçerek denizlere ulaşırlar. Üreme zamanı yılan
balıkları Mexica’nın Saragosa körfezine giderek burada 6000m derinlikte yumurtlarlar.
Familya: Muraenidae
Tür: Muraena helena (Müren b.) Pul yoktur. Derileri oldukça kalındır. Pektoral yüzgeçleri
bulunmaz. Ağız, gözlerin gerisine kadar uzanır. Dişlerin dip kısmında zehir bezleri bulunur.
Zehir ısırılarak canlıya aktarılır. İnsanı ısırırsa hemen öldürebilir.
Ordo: Beloniformes Yüzgeçleri dikenli ışın içermez.
Familya: Belonidae
Tür: Belone euxini (Zargana)
Familya: Scomberesoidae
Tür: Scomberesox saurus (Uskumru turnası)
Familya: Exocoetidae (Uçan balıklar) Pektoral yüzgeç genişlemiş ve kanat
şeklini almıştır.
Tür: Exoceotus volitans (Uçan balık)
Ordo: Gadiformes
Familya: Gadidae
Tür: Gadus euxinus (Mezgit)
Ordo: Gasterosteiformes Dorsal yüzgeçte 2 veya daha fazla diken ışın bulunur.
Alttakım: Syngnathoidei
Familya: Syngnathidae Vektoral yüzgeç yoktur. P, A ve C yüzgeçler
bulunmayabilir. Vücutta pul yerine kemik plaklar vardır.
Tür: Syngnathus acus
Ordo: Cyprinodentiformes P abdominal konumlu veya yoktur. Yüzme kesesi yutak ile
bağlantılı değildir.
Alttakım: Cyprinodentidei
Familya: Cyprinodentidae (Dişi sazanlar)
Tür: Aphanius chantrei Eşeysel dimorfizm görülür.
Ordo: Zeiformes
Familya: Zeidae Pulları çok küçük ve ya hiç yoktur.
Tür: Zeus faber (Dülger b.=Peygamber balığı) Çok yırtıcı ve oburdur. Ağızları çok büyüktür.
Vücudun her bir yanında siyah bir leke bulunur.
Copy Controlled
26
Berkay, Fırat, Nazlı, Tuğba
Sayfa 27
08.03.2009
Ordo: Perciformes Sırtta birleşik halde 2 D vardır. Yüzme kesesinin yutak ile bağlantısı
yoktur. Pulları ctenoid tiptedir.
Alttakım: Percoidei
Familya: Serranidae (Hani b.)
Tür: Serranus seriba (Deniz hani b.)
Familya: Percidae
Tür: Perca fluvatis (Tatlı su lervreği)
Familya: Pomatomidae
Tür: Pomatomus saltatrix (Lüfer)
Familya: Carangidae
Tür: Trachurus trachurus (İstavrit)
Familya: Mullidae (Barbunya tekir b.) Alt çene uzun ve etli 2 bıyık bulunur.
Tür: Mullus barbatus (Barbunya balığı) Akdenizin en lezzetli balığı
Familya: Sparidae
Tür: Boops salpa (Yahudi b.)
Familya: Trachinidae
Tür: Trachinus draco (Trakonya, çarpan b., deniz akrebi) D ve solungaç kapaklarındaki
dikenler zehirlidir.
Tür: Trachinus vipera (Varsan b.) Denizlerde yaşayan zehirli balıkların en tehlikelisidir.
Familya: Uranoscopidae
Tür: Uranoscopus scaber (Kurbağa balığı)
Alttakım: Scombroidei
Familya: Scombridae (Uskumru balıkları)
Tür: Scomber scomber (Uskumru)
Tür: Sarda sarda (Palamut)
Tür: Thunnus thynnus (Ton balığı = Orkinos) Kuyruk bölgesi ve karaciğerindeki özel kan
damarları nedeniyle vücut sıcaklığı çevreden 6-120C daha fazladır. Vücudun arka kısmındaki
pullar küçük, öndekiler büyüktür.
Alttakım: Luvaroidei
Familya: Xiphiidae (Kılıç b.) Üst çene kılıç şeklinde uzamıştır.
Tür: Xiphius gladius (Kılıç b.)
Alttakım: Gobioidei
Familya: Gobiidae (Kaya b.) V birleşerek vantuz oluşturmuştur.
Tür: Gobius niger ( Kömürcü kaya b.)
Tür: Pandaka pygmea (Cüce b.) Boyları 11mm
Alttakım: Cottoidei
Familya: Scorpaenidae (İskorpit)
Tür: Scorpaena scrofa (İskorpit b.) Familyanın en zehirli türüdür. Etleri sert ve oldukça
lezzetldir. Denizden çıkarılınca kusarlar. Bu madde renklerini bozar.
Familya: Triglidae (Kırlangıç b.) P ilk 3 ışını parmak şeklinde uzamıştır. Bunlar
ile su tabanında yürüyebilirler. Yüzme keseleri ile ses çıkarırlar.
Tür: Trigla hirundo (Kırlangıç b.)
Alttakım: Anabantoidei
Familya: Anabantidae (Tırmanıcı levrekler) Solungaç boşlukları bulunan özel
yapılar nedeniyle su dışında kalarak havanın oksijeniyle de solunum yapabilirler.
Tür: Anabas testudineus (Tırmanıcı levrek) Yağmurlu ve nemli havalarda su dışına çıkarak
kayalar üzerinde belli bir süre kalırlar. Bir sudan diğer suya karadan geçebilirler. Bu sırada
suya ulaşamazlarsa nemli olan bölgelerde toprağa gömülerek tehlikenin geçmesini
bekleyebilirler. Etleri çok lezzetlidir.
Alttakım: Sphyraenoidei
Copy Controlled
27
Berkay, Fırat, Nazlı, Tuğba
Sayfa 28
08.03.2009
Familya: Sphyraenidae (Iskarnoz b.)
Tür: Sphyraena sphyraena (Iskarnoz) Eti lezzetli değildir.
Alttakım: Mugilioidei
Familya: Mugilidae (Kefal b.)
Tür: Mugil cephalus (Paçoz balığı) Yan çizgileri yoktur. Eti yağlı beyaz ve lezzetlidir. Fırtına
ve gök gürültüsü olduğu zamanlar denizlere kaçarlar.
Ordo: Pleuronectiformes Gözler vücudun yalnız bir tarafında bulunur.
Familya: Soleidae (Deniz dil b.) Gözler vücudun sağ tarafındadır. Üstteki göz
altındakinden daha ileride yer alır. Pullar küçük ctenoid tiptedir.
Tür: Solea solea (Dil b.)
Familya: Scophthalmidae (Kalkan balığı) Gözler vücudun sol tarafında bulunur.
Ağız terminaldir.
Tür: Scaphthalmus maximus (Kalkan b.) Eti en lezzetli balıktır. Erkeklerinin eti daha çok
tercih edilir.
Ordo: Lophiiformes D1 diken ışınlar taşır. Bunlardan uç kısmı solucana benzeyen 1. ışın
harekete ettirilerek avlarının kendilerine yaklaşması sağlanır.
Familya: Lophiidae
Tür: Lophius piscatorius (Fener b.) Derileri pulsuz ve kaygandır. Dokunulduğu zaman elleri
tahriş eden bir salgı çıkarırlar. Sudan çıkarıldıktan sonra uzun süre yaşarlar. Pankreasından
insülin elde edilir.
Ordo: Coelacanthiformes Yüzgeçleri lob şeklindedir. Bu yüzgeçler iskelet elemanları
tetrapodlarınkine benzer. C 3 loblu ve difiserk yapıdadır. İskeletlerinin büyük bir kısmı
kıkırdaktır. Spirakulum vardır. Bağırsaları spiral kıvrımlar içerir.
Tür: Latimeria chalumnae
Ordo: Dipteriformes (=Dipnoi) (Akciğerli Balıklar) Hem solungaç hem akciğer benzeri
yüzme keseleri ile hava solunumu yaparlar. Spirakulum yoktur.
Familya: Ceratontidae
Tür: Neoceratodus forsteri (Avusturalya Akciğerli b.) Yüzgeçleri yaprak şeklinde kurak
mevsimlerde çamura gömülmezler. Böyle zamanlarda su birikintilerinin olduğu alanlarda
toplanarak hava solumunu toparlar.
Familya: Lepidosirenidae (Güney Amerika Afrika Akciğer b.) Yüzgeçler iplik
şeklindedir. Kurak mevsimlerde çamura gömülerek yaşarlar. Yuva yaparlar ve erkekleri
yumurtalara bekçilik eder.
Tür: Lepidosiren paradoxa Güney Amerika tatlı sularında yaşar.
Tür: Protopterus annectes Orta Afrika tatlı sularında yaşarlar.
Copy Controlled
28
Berkay, Fırat, Nazlı, Tuğba
Sayfa 29
08.03.2009
Şube: Chordata
Grup2: Craniata (Vertebrata) (Kafa tası var – Gerçek omurgalılar)
2.Altşube: Gnahthostomata (Çeneliler)
2.Infraclassis: Tetrapoda
1.Classis: Amphibia (İki yaşamlılar)
Hem suda hem karada yaşadıklarından 2 yaşamlılar anlamına gelen Amphibia ismi
verilmiştir.
Amfibiler balıkların Dipnoi grubundan evrimleşmiştir. Omurgalılar , su yaşamından kara
yaşamına geçerken birçok değişiklik meydana gelmiştir.Bunlardan önemli olanları şunlardır ;
1. Deri : Karasal hayvanlar sahip oldukları sert derileriyle su kaybını önler.Sucul
hayvanlarda bulunan yumuşak epidermis yerine kara hayvanlarında ölü hücrelerin
oluşturduğu bir keratin kılıf bulunur.
2. Amniotik yumurta : Kara hayvanları karada yumurtlar bu yumurtaların kuruma ve
mekanik etkenlerden korunabilmesi için sert ve delikli bir kabuğa fazla miktarda yedek
besin maddesine ve amnion , koriyon ve allantois gibi embriyonik zarlara gereksinim
vardır.Ayrıca iç döllenme ve döllenme sırasında çiftleşme davranışı zorunludur.Bu tip
yumurtalar ilk kez karasal yaşama çok iyi uyum yapmış olan Reptilia ‘ da görülür.
Amfibiler yumurtalarını suya bıraktıklarından bu tip değişikliklere gerek duymamıştır.
3. Solunum : Karasal hayvanlarda solungaçlar yerine akciğerler oluşmuştur.Akciğerlerin
korunabilmesi ve su kaybının önlenebilmesi için vücudun iç kısımlarında yer
almıştır.Akciğerlerin bu konumundan dolayı farinks , trake ve bronşlar oluşmuştur.
4. Dolaşım sistemi : Akciğerlerin oluşmasıyla birlikte dolaşım sistemindede değişiklikler
olmuştur.Balıklardaki solungaç dolaşımı ventral aorta’dan gelen kan ile
sağlanmaktadır.Kara hayvanlarında aort yayları vücut dolaşımını sağlayan Sistemik ve
akciğer dolaşımını sağlayan Pulmonar olmak üzere 2 kısımdan meydana gelmiştir.Buna
bağlı olarak kalpte 2 kulakçık oluşmuştur , bunlar vücut ve akciğerden gelen kanı ayrı ayrı
toplar.
5. Hareket : Sucul hayvanlardaki lob şeklindeki yüzgeçlerin yerini karasal hayvanlarda
yürüme , koşma , tırmanma ve uçmaya uyum yapmış eklemli üyeler alır.
6. Duyu Organları : Sucul hayvanlarda en fazla gelişmiş duyu organı koklamadır.Kara
hayvanlarında ise görme duyusu gelişmiştir ve buna bağlı olarak kurumayı önlemek ve
korunmayı sağlamak amacıyla göz kapağı oluşmuştur.Balıklarda yakına ayarlanmış olan
göz merceği kara hayvanlarında uzağa da uyum yapmıştır.Yan çizgi sistemiyle algılanan
su titreşimleri karasal hayvanlarda ses iletimi sudan daha kötü olduğu için çok iyi bir
işitme organının oluşmasına neden olmuştur.
7. BOŞALTIM SİSTEMİ : Tatlı su hayvanları protein metabolizmasının son ürünü olan
amonyağı amonyum şeklinde dışarı atar.Amonyum zehirli bir maddedir.Yeteri kadar su
ile seyreltildikten sonra dışarıya atılır.Karasal hayvanlarda vücuttan su kaybını önlemek
için amonyum kuş ve sürüngenlerde Ürik aside , memelilerde karaciğer enzimlerinden
olan Arginaze ile üreye dönüştürülerek atılır.
Bu değişikliklerin tümünü ilk karasal hayvanlar olan amfibilerde görmek mümkün
değildir.Yalnız amfibilerde bu geçiş esnasında deri hava basıncına dayanabilecek bir yapı
kazanmış , solungaçlar yerine akciğerler oluşmuş , dolaşım sistemi akciğer ve deri solunumu
sağlayacak bir yapı kazanmış , çift yüzgeçler yerine üyeler oluşmuş , su ve hava içersinde
görev yapabilecek duyu organları gelişmiştir.
Copy Controlled
29
Berkay, Fırat, Nazlı, Tuğba
Sayfa 30
08.03.2009
Genel Özellikleri
1. Derileri çok sayıda salgı bezi içerir ve her zaman nemlidir.Dış pullar ve yüzgeç ışınları
yoktur.Bazılarında zehir bezi bulunur.Pigment hücreleri renk değişiminde rol oynar.
2. Yüzme ve yürümede kullanılan 2çift üyeleri , 4-5 veya daha az sayıda parmakları
vardır.Bazılarında üyeler körelmiştir.
3. Ağızları geniştir.Sadece üst çenede veya her 2 çenede küçük dişler bulunur.Burun
delikleri 2 tane ve ağız boşluğuyla irtibatlıdır.Göz kapakları hareketlidir.Bazılarında
gözlerin arkasında orta kulak zarı bulunur.Dilleri hareketlidir.
4. İskeletlerinin büyük bir kısmı kemiktir.Omur sayısı değişiklik gösterir.Kaburgalar var ise
Sternuma bağlanmaz.
5. Kalpleri 2 kulakçık ve 1 karıncık olmak üzere 3 gözlüdür.Vücut ve akciğer olmak üzere 2
dolaşım görülür.Alyuvarları oval ve çekirdeklidir.
6. Solunum ; akciğer , solungaç , deri ve ağız boşluğuyla yapılır.Larva evresinde bulunan
dış solungaçlar bazılarında yaşam boyunca kalır.
7. Poikiloterm hayvanlardır.
8. Beyinden 10 çift sinir çıkar. Bunlara Cranial sinirler denir.
9. Ayrı eşeylidirler.İç veya dış döllenme görülür.Çoğunluk ovipardır.Yumurtalar jelatin bir
kılıf içersinde bırakılır.Yedek besin maddesi bakımından fakirdir. Segmentasyon
holoblastik tiptedir. Embriyonik zarlar yoktur.Metamorfoz geçirirler.
Morfoloji
Üyesiz Amfibilerde(=Apoda) vücut toprak solucanına benzer ve halkalı yapı
gösterir.Deri altında küçük pullar bulunur. Kuyruklu 2 yaşamlılarda(=Urodela ) vücut uzun
ve yuvarlaktır. Baş ve boyun belirgindir. Gövdenin sonunda kuyruk bulunur. Kurbağalar
(=Anura)’da baş ve gövde birleşmiştir.Boyun ve kuyruk yoktur.Ön üyeler kısa , arka üyeler
uzundur ve dinlenme sırasında ‘Z’ harfi şeklinde katlanmış olan arka üyelerin üzerinde
otururlar.Ön üyeler 4 , arka üyeler 5 parmaklıdır.Arka üyelerdeki parmaklar arasında yüzme
zarları bulunur.Erkek kurbağaların ön üyelerinin iç tarafta bulunan ilk parmaklarının üzeri
çiftleşme sırasında dişiyi yakalamaya yarayan kabartı şeklinde bir yastık taşır.Alt ve üst göz
kapaklarından başka şeffaf 3.bir göz kapağı daha vardır.Bu yapı Amfibi , Reptil ve Kuşlarda
bulunur.Memelilerde ise körelerek gözün iç köşesinde bulunan küçük bir çukurluğa
dönüşmüştür.Orta kulağın bir kısmı olan kulak zarları gözlerin arkasında bulunur.Bazı
kurbağaların ön ve arka üyelerinin aya kısmında bulunan tüberküller toprağı kazarak yuva
yapımında kullanılır.Yaprak kurbağasında bütün parmaklar küçük disk şeklinde tüberküller
taşır. Bu sayede hayvan dik yerlere tırmanabilir. Urodela’nın çoğu 8-20 cm boyundadır. Dev
semenderlerden Megalobatrachus japonicus 1,5-2 m boyundadır. Afrika’da yaşayan Dev
kurbağa Rana goliath 30 cm boyundadır. Küba’da yaşayan bir ağaç kurbağası Sminthillus
limbatus 1cm boyundadır.
Deri:
Derileri çıplak ve her zaman nemlidir.Epidermis ve dermis olmak üzere 2 tabakalıdır.
Epidermis hücreleri canlıdır ve epidermis üzerinde kara kurbağalarında çok ince bir kutikula
tabakası bulunur. Dermis bağ dokudan oluşmuştur ve epidermisten oluşan mukus ve zehir
bezlerini taşır. Mukus salgısı;
1. Derinin nemli kalmasını
2. Vücuda fazla suyun girmemesini
3. Vücut sıcaklığını düzenlemede rol oynar.
Zehir bezleri salgıladıkları zehir ile düşmanlarından korur.
Copy Controlled
30
Berkay, Fırat, Nazlı, Tuğba
Sayfa 31
08.03.2009
Renk:
Genellikle yeşil , turuncu ve sarı nadiren kırmızı veya mavi renkte olurlar.Renklenme
yapısal ve kimyasal olmak üzere 2 ‘ ye ayrılır. Yapısal renkler vücut tarafından ışığın kırılımı
, dağılımı ve saçılımı gibi fiziksel olaylarla oluşur. Kimyasal renklenme ise kromotofor
hücreleri içerisinde bulunan pigmentler ile oluşur. Bu rengi pigmentlerden ‘Melanofor’ siyah
, kahverengi rengi ; Guanofor gümüşi rengi ; Lipofor sarı ,kırmızı ve turuncu rengi oluşturur.
Renk değişimi Hipofiz bezinin arka lobundan salgılanan İntermedin miktarına bağlı olarak
yapılır.
İskelet Sistemi:
Aksiyal ve Appendikular olarak 2 kısımdan oluşur.
· Aksiyal İskelet : Baş , omurga , göğüs kemiği ve kaburgalardan oluşur.
Baş iskeleti: Neurocranium ve Viscerocranium olarak 2ye ayrılır.
Neurocranium kıkırdak yapısındadır.Burada cranium , nazal ve otik kapsüller
tamamen kıkırdak haldedir.
Viscerocranium’da yer alan ;
√ Maksillar yay (Üst çene )→Premaksilla , maksila
√ Mandibular yay ( Alt çene ) → Articular , angular , spleniyal , dental , meckelian
kemiklerden meydana gelmiştir.
· Appendikular İskelet : Göğüs kemeri , ön bacaklar , kalça kemeri ve arka
bacaklardan meydana gelmiştir. Tetrapodlarda ön ve arka ekstremitelerde bulunan
kemikler şunlardır ;
ÖN EKSTREMİTE
Humerus
Radius
Ulna
Radiale
İntermedium
Ulnare
Karpale
Metakarpale
ARKA EKSTREMİTE
Femur
Tibia
Fibula
Tibiale
Fibulare
Sentrale
Tarsus
Metatarsus
Kas Sistemi:
Düz kas , çizgili kas ve kalp kası bulunur. Deri kası bulunmaz.
Sindirim sistei
Ağız ile başlar.Üst çenede ve ağız tabanında çok ince dişler bulunur.Bazı
semenderlerde her 2 çenede de diş vardır.Kara kurbağalarının bir kısmında diş
yoktur.Ağız içinde ve dil üzerinde çok az mukus bezi vardır. Dil besini yakalamak için
kullanılır. Ayrıca tat almada, ağzın temizlenmesinde, iç burun deliklerinin kapatılmasında
, besinlerin yutağa iletilmesinde rol oynar. Ağızdan sonra kısa bir özefagus ve mide gelir.
Midenin iç yüzünü astarlayan mukus bezleri hem asit hem pepsin salgılar. Mideden sonra
kısa incebağırsak bunu kalın bağırsak takip eder. Kalın bağırsak kloakla birleşir ve
anüsle dışarıya açılır.
Kalınbağırsağın alt kısmında bu kısmın içeriye doğru çökmesiyle idrar kesesi
oluşur.Bu kese yüksek omurgalılarda ‘Allantois zarını ‘ meydana getirir.
Copy Controlled
31
Berkay, Fırat, Nazlı, Tuğba
Sayfa 32
08.03.2009
Dolaşım Sistemi:
Kalpleri 2 kulakçık ve 1 karıncıktan oluşur.Sol kulakçığa temiz kan , sağ kulakçığa
kirli kan gelir ve bunlar karıncıkta karışır.Solungaç solunumu yapan 2 yaşamlıların larva
evresinde ‘ truncus arteriosus ‘ 4çift solungaç atardamarına ayrılır.Akciğer solunumu
yapan erginlerde ise bunlar ; 1.çift karotid başa giden damarları , 2.çift Sistemik , 3.çift
kurbağalarda kaybolmuştur , 4.çift akciğer deri atardamarını meydana getirir.
Kurbağalarda akciğer deri atar damarı ‘ Ductus botalli ‘ denen küçük bir kanal ile aort
köküne bağlanır.
Solunum Sistemi:
Solungaç , akciğer , deri ve ağız boşluğu ile solunum yaparlar.2yaşamlıların
hepsinin embriyo ve larva evresinde solungaç solunumu vardır.Sucul semenderlerin
erginlerinde solungaçlar tüm yaşamı boyunca bulunur.Akciğerleri basit kese
şeklindedir.Suda yaşayan Hidrostatik organ olarakta görev yapar.Deri kılcal damarlar
bakımından zengin olup solunuma yardım eder. Deri solunumu ile daha çok C02 dışarıya
atılır.
Boşaltım Sistemi:
Mezonefroz tip böbrekleri bulunur.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Duyu Organları:
Dokunma organı : Deri ile algılanır.Deri sıcak ve soğuğa karşı hassastır.
Koku alma organı : Burun deliklerinin başlangıç kısmında bulunur.İç burun
deliklerinin koku alma ile ilgisi yoktur.Hayvanlar aleminde ilkkez görülen
Jacobson organı koku alma ile ilgilidir.Bu organ burun kanallarının içeriye doğru
çökmesiyle meydana gelmiş olup içi koku alma epiteliyle örtülmüştür.Bu organ ile
ağza alınan besinlerin kokusu algılanır.
Görme organı : 1çift göz ve göz kapakları bulunur.Üst göz kapağı sabit , alt göz
kapağı ise hareketledir.Bu kapakların altında gözü tehlike sırasında örten şeffaf 3.
bir göz kapağı daha vardır.
İşitme ve Denge organı : Semenderlerde orta kulak yoktur.Kurbağalarda hem orta
kulak hemde başın 2 yanında kulak zarları ( = Timpanal Organ ) bulunur.
Yan Çizgi Sistemi : Sucul 2 yaşamlıların larva evresinde ve Pipidae familyasına ait
kurbağaların erginlerinde bulunur.
Tat alma Organı : Tat tomurcukları yalnız ağzın tavan kısmında , dilde ve
çenelerdeki mukuslu bölgelerde bulunur.
Üreme
Dış döllenme görülür.Semenderlerde iç döllenme görülür.Yumurtalar tek tek veya toplu
halde bırakılır.Semenderlerde ve bazı kuyruklu 2yaşamlılarda larva evresi çok uzun
olduğundan larva evresinde eşeysel olgunluğa erişme , çiftleşme ve döl meydana getirme
görülür.Bu olaya Neoteni denir. Metamorfoz sırasında bir larvanın geçirdiği başlıca
değişiklikler şunlardır ;
1. Ağız genişler , keratin çenelerin yerine gerçek çeneler oluşur
2. Solungaçlar kaybolur.Solungaç yarıkları kapanır.Akciğerler meydana gelir.
3. Ön üyeler oluşmaya başlar
4. İncebağırsak kısalır
5. Sırt ve kuyruk yüzgeci absorbe edilir.
Copy Controlled
32
Berkay, Fırat, Nazlı, Tuğba
Sayfa 33
08.03.2009
Şube : Chordata
Grup : Craniata
Altşube : Gnathostomata
Üstsınıf : Tetrapoda ( 4üyeliler ) : 2çift üyesi bulunan ve çoğunlukla karasal yaşam
gösteren omurgalılardır.İskeletleri kemikleşmiştir. Burun delikleri ağız boşluğuyla
bağlantılıdır.
Sınıf : Amphibia ( 2 Yaşamlılar )
Altsınıf : Anuromorpha : Kuyrukları yoktur.
Takım : Anura : Kuyrukları yok kaburgaları bulunmaz.
Alt takım : Opistocoela
Familya : Discoglossidae ( Disc dilli kurbağalar )
Tür : Bombina bombina ( Kırmızı kurbağa ) : Boyu en fazla 5 cm kadardır.Karın
bölgesinde kırmızı lekeler bulunur.Korkutulduğu zaman ön üyelerini baş ,arka
bacaklarını sırtına koyar.Bu şekilde salgıladığı sabun köpüğüne benzeyen zehri tüm
vücudu örter.Pırasaya benzeyen bir kokuya sahip olan bu salgı insanın gözlerinin
yaşarmasına neden olur.Ülkemizde Adapazarı yöresinde bulunur.
Alt takım : Anomocoela
Familya : Pelobatidae (Toprak kurbağaları )
Tür : Pelobates syriacus (Toprak kurbağası ) : Boyları en fazla 8 cm kadardır
Toprağı kazarak iç kısmına gömülürler.Ancak besin aramak ve üremek için buradan
çıkarlar.Akciğerleri büyüktür.Savunmak amacıyla akciğerlerini şişirirler.Tehlike
sırasında sarımsağa benzer koku çıkarırlar.Batı ve Güney bölgelerinde bulunurlar.
Alt takım : Procoela
Familya : Bufonidae (Kara Kurbağaları ) : Ayak parmakları arasındaki yüzme
perdeleri yarımdır.Çenelerinde diş bulunmaz.Vücutları tamamen sillidir.
Tür : Bufo bufo (Siğilli kurbağa ): Dilleri önden ağız tabanına yapışık arkası
serbesttir.Gözlerinin arkasında çok büyük yapıda beyaz renkli zehir salgılayan parotit bezleri
bulunur.Bu zehir göz , dudak ve ağız gibi kısımlarda yaralara neden olur.Dolaşım sistemine
enjekte edilirse insanı zehirleyebilir.
Tür : Bufo viridis (Gece kurbağası ) : Sırt gri veya zeytin yeşili ve üzerinde
kenarları siyah olan yeşil lekeler bulunur .
Familya : Hylidae ( Ağaç kurbağaları ): Parmak uçları yapıştırıcı disk şeklinde
genişlemiştir.
Tür : Hyla arborea (Ağaç kurbağası ) : Boyları 4 cm kadardır .
Familya : Rhinodermatidae
Tür : Sminthillus limbatus : Boyları en fazla 1 cm kadardır.Dünyanın en küçük
kurbağasıdır.Kübada yaşar.
Alt takım : Diplaciocoela
Familya : Ranidae (Gerçek su kurbağaları )
Tür : Rana ridibunda ( Ova kurbağası )
Altsınıf : Urodelomorpha
Takım : Urodela (Kuyruklu 2 yaşamlılar ) : Vücutlarında pul yoktur.Baş ve gövde arasında
boyun bölgesi bulunur.
Alt takım : Salamandroidea
Familya : Salamandridae : Erginlerinde solungaç yoktur.Akciğer ve göz kapakları
bulunur.
Tür : Salamandra salamandra (Ateş semenderi = Lekeli semender )
Tür : Triturus vulgaris ( Küçük semender )
Copy Controlled
33
Berkay, Fırat, Nazlı, Tuğba
Sayfa 34
08.03.2009
Altsınıf : Caecilimorpha : Solucana benzerler.Üyeleri omuz ve kalça kemerleri yoktur.Deri
içersine gömülü mezoderm kökenli pulları bulunur.
Takım : Apoda ( Üyesiz 2 yaşamlılar ) : çok sayıda omurları ve uzun kaburgaları
vardır.Deri üzerinde mukus ve zehir bezleri bulunur.
Şube: Chordata
Grup2: Craniata (Vertebrata) (Kafa tası var – Gerçek omurgalılar)
2.Altşube: Gnahthostomata (Çeneliler)
2.Infraclassis: Tetrapoda
2.Classis: REPTILIA (Sürüngenler)
Genel Özellikleri:
· Vücut epidersmisten oluşmuş; keratinleşmiş pullardan meydana gelen dış iskelet ile
kaplıdır. Vücutta dermal kökenli kemik plaklarda bulunur. Derilerinde salgı bezi çok
azdır.
· İki çift üyeleri vardır. Her üye 5 parmak ve parmak uçlarında keratin tırnak bulunur.
· İskeletleri çok iyi kemikleşmiştir. Göğüs kafesi oluşmuştur.
· Kalpleri 3 gözlü kalp ile 4 gözlü kalp arasında bir durum gösterir. Kalp 2 kulakçık ve
kısmen 2’ye bölünmüş 1 karıncıktan oluşur. Timsahlarda karıncık tamamen 2’e
bölünmüştür.
· Solunum daima akciğerlerde yapılır. Sucul kaplumbağalar kloak vasıtasıyla solunum
yaparlar.
· Poikiloterm hayvanlardır. Beyinlerinden 12 çift sinir çıkar. Ayrı eşeylidir. Döllenme
daima iç döllenmedir. Ovipardırlar. Segmantasyon meroblastik tiptedir.
· Metamorfoz yoktur. Yumurtadan çıkan yavru ergine benzer.
·
·
·
·
·
Sürüngenlerin 2yaşamlılardan üstün özellikleri;
Kara hayatına uymuş kuru ve pullu bir derinin bulunması
Hızlı hareketi sağlayan üyelerinin varlığı
Temiz ve kirli kanın kesmende olsa birbirinden ayrılmasını sağlayan kalbin varlığı
Kemikleşmiş bir iskelete sahip olmaları
Karada gelişmesini tamamlayan embriyoyu koruyacak yumurta kabuğunun bulunması
Sürüngenlerin özellikleri
Morfoloji:
Timsahlarda vücut baş, boyun, gövde ve kuyruk olmak üzere 4 kısımdan oluşmuştur.
Parmak uçlarında keratin tırnaklar bulunur. Parmak aralarında perdeler vardır. Ağızda konik
dişler bulunur.2 tane küçük burun delikleri vardır. Gözleri büyük ve başın yan taraflarında
bulunur. Gözleri hareketlidir. Alt ve üst göz kapakları vardır. Bu kapakların altında şeffaf
3.bir göz kapağı vardır. Kulakları küçüktür ve gözlerin arkasında bulunur. Anüs arka
üyelerin gerisindedir. Kaplumbağalarda vücut oval yapıdaki bir kabuk içinde bulunur.
Kabuğun dış bükey durumdaki dorsal kısmına karapaks düz olan ventral kısmına plastron
denir. Kaplumbağalarda gögüs bölgesindeki omurlar ile
kaburğalar karapaks ile
kaynaşmıştır. Bu nedenle hayvan kabuğunu terk edemez . Çenelerinde düş yoktur. Sadece
keratin çıkıntılar bulunur. Parmaklarının uç kısmında keratin tırnaklar bulunur. Kara
kaplumbağalarında üyeler kısa, deniz kaplumbağalarında ise yüzmeyi sağlamak için kürek
şeklini almıştır.
Yılanlarda vücut uzun ve yuvarlaktır. Üyeleri tamamen kaybolmuştur. Boğa
yılanlarında Phyton ’larda pelvik kemer küçülmüş ve arka üyeler körelerek deri içinde
Copy Controlled
34
Berkay, Fırat, Nazlı, Tuğba
Sayfa 35
08.03.2009
kalmıştır. Göz kapakları yoktur. Gözlerin üzeri şeffaf bir keratin ile örtülüdür. Dış kulak zarı
ve açıklığı bulunmaz. Dişleri geriye doğru kıvrıktır. Ağız tavanında ve çenelerde bulunur.
Günümüzde yaşayan en büyük sürüngen Eunectes murinus (anakonda) 10m boyundadır.
Leptotyphlops (kör yılan) 15-20 cm boyundadır. Lepidoblepharis isimli kertenkele 5 cm
boyundadır.
Deri:
Vücut epidermal ve dermal olmak üzere 2 tip pul vardır. Epidermal kökenli pullar
vücut yüzeyinde bulunur ve belirli aralıklarla dökülür. Dermal kökenli pullar deri içerisine
gömülü olup sürekli burada kalırlar. Vücudun en altında yer alan keratinli epidermis tabakası
kertenkele ve yılanlarda belirli aralıklarla yılda 2-6 kez değiştirilir. Bu duruma gömlek
değiştirme denir. Bir kertenkele veya yılan gömlek değiştireceği zaman epidermis kökenli
eski keratinli tabakasının altında yeni bir keratin tabakası meydana getirir, daha sonra üstteki
eski keratinli tabaka yeni tabakadan ayrılmaya başlar. Eski gömlek önce baş bölgesinden
gevşer, daha sonra gözler üzerinde şeffaf bir şekilde oluşan kısımla birlikte geriye doğru
kıvrılır ve hayvan sağa sola hareket ederek bu kılıfın içinden çıkar. Yılanlarda bu sırada göz
üzürinde bulunan keratin tabakasından dolayı görme zayıflar. Yılanlar ve bacaksız
kertenkeleler gömleklerini tek parça halinde atarlar. Bazı kertenkeleler ise gömleklerini
parçalar halinde atarlar. Engerek ve çıngıraklı yılanlarda burun ucunda veya gözlerin üzerinde
bulunan boynuz şeklindeki yapılar epidermal kökenli pullardan oluşur.
Çıngıraklı yılanlarda bulunan epidermal kökenli çıngıraklar gömlek değiştirme sırasında
kaybedilmez. Her gömlek değiştirmede yeni bir çıngırak oluşturulmaz. Kaplumbağaların
dermal kökenli karapaks ve plastron kısımlarında epidermal kökenli pullar bulunur. Bu pullar
dökülmez. Timsahlarda da vücut epidermal kökenli pullarla örtülüdür. Pullar dökülmez.
Aşınan pulların yerine yenisi oluşur. Yılanlarda vücudun ventralinde ağzın arkasından
başlayarak anüse kadar tek sıra halinde uzanan pullarla ventral pullar veya gastrosteg denir.
Kuyruğun ventralinde 1 veya 2 kısa halinde dizilen pullara ise subkaudal pullar veya
urosteg denir.
·
·
·
·
·
Renk:
Derini , dermis tabakasının içinde kromotoforlar bulunur. Renk;
Ortama uymada
Korunmada
Karşı eşeyin tanınmasında,
Vücut sıcaklığının ayarlanmasında
Güneşin zararlı ışınlanın tutulmasında rol ayar.
Sindirim sistemi:
Sürüngenlerde çeneler kuvvetli olup, avın tutulmasına yarar. Yılanların çatal şeklinde
olan dilleri bazı kimyasal uyartıların alınmasına yarar. Bukalemunların uç kısmı kalın ve
yapıştırıcı olan dillerin böceklerin yakalanmasında kullanılır. Kaplumbağa ve timsahlarda dil
ileriye uzatılamaz. Ağızda palatine, lingual, sublingual, labial salgı bezleri bulunur.
Kaplumbağaların dişleri yoktur. Üst ve alt dudaklar keratin bir tabaka ile örtülüdür.
Timsahların dişlerinin hepsi konik şeklindedir ve memelilerde olduğu gibi bir çukurluk
içerisine yerleşmiştir. Thecodont olarak isimlendirilen bu dişlerde kırılma ve düşme olanağı
azdır. Sürüngenlerin çoğu timsahlarda olduğu gibi ağızda tek tip dişlere sahiptir, buna
Homodont denir.
Çok az sürüngende memelilerde olduğu gibi kesici, köpek ve öğütücü dişler bulunur. Bu
şekilde ağızda farklı dişlerin bulunması durumuna Heteredont denir. Kertenkelelerde dişler
çenenin üst yüzeyine yapışmış halde bulunur. Buna Acrodont denir. Bazı kertenkelelerde ise
Copy Controlled
35
Berkay, Fırat, Nazlı, Tuğba
Sayfa 36
08.03.2009
dişler çenenin iç kenarına yapışıktır buna Pleurodont denir. Zehirli bir yılan ve zehirli bir
kertenkele olan Helodermada olduğu gibi içinde kanal bulunan zehir dişlerine Opisthoglyphs
denir. Yılanlarda zehir dişleri arkaya doğru yatık halde bulunur ve ancak ağız açıldığında
zaman dik konuma geçer .Bu şekildeki opisthoglyhs dişlerine Solenoglyphs denir ve
çıngıraklı yılanlarda görülür. Geriye doğru yatırılamayan ve her zaman dik durun zehir
dişlerine ise Proteroglyphs denir. Sürüngenlerde düşen dişlerin yerine yenileri gelir.
Timsahlarda dilin arka kenarında yer alan ve velum olarak isimlendirilen bir yapı ağız
boşluğunu farinksten ayırır. Timsahların midesinde kalın çeperli ve kaslı yapıda bir taşlık
bölgesi bulunur. Sürüngenlerin ince bağırsakları oldukça uzundur. İnce ve kalın bağırsağın
birleştiği yerde kör bağırsak bulunur. Kalın bağırsak kloaka açılır. Kloak çok iyi gelişmiştir.
Kurak ortamlarda yaşayan sürüngenler hem dışkı hem idrardaki fazla suyu geri emerek su
gereksinimlerini karşılar. Yılanlardaki zehir salgısı besinlerin sindirilmesine de etkili
olmaktadır.
Üreme:
Üremek için suya gereksinim duymazlar. Döllenme iç döllenme şeklindedir. Çoğunda
davranışı ve kur yapma görünür. Timsahlarda boyun ve kloakta bulunan koku bezleri
çiftleşmede rol oynar. Yumurtalar ana hayvan vücudunda engerekler, çıngıraklı yılanlar, tatlı
su yılanları ve deniz yılanlarında görülür. Yumurtanın yedek besin kısmı diğer hayvanlara
göre çok fazladır. Bu nedenle sürüngenlerdeki yumurta büyüklüğünün hayvan vücuduna oranı
diğer hayvanlara göre daha yüksektir. Embriyonun gelişimi esnasında amniyon, koriyon ve
allantois gibi zarlar embriyoyu kuşatır. Bu zarlar omurgalı hayvanlar arasında ilk kez
sürüngenlerde görülür. Yumurtadan çıkan yavru ergine benzer. Metamorfoz geçirmezler.
·
·
·
·
·
·
·
·
Zehirli bir yılan ile zehirsiz bir yılanı birbirinden ayırmaya yarayan özellikler;
Zehirli yılanların başlarının dorsalinde küçük ve çok sayıda, zehirsiz yılanlarda ise büyük
ve en fazla 9 tane pul vardır.
Zehirli yılan göz ile üst çene kenarı arasındaki pullar çok sayıda, zehirsiz yılanlarda ise 1
sıralıdır.
Zehirli yılanlarda kuyruk ucu küt, zehirsiz yılanlarda ise uca doğru gittikçe incelir.
Zehirli yılanlarda vücut iri lekeli ve güzel renkli , zehirsiz yılan ise lekesizdir.
Zehirli yılanlarda göz bebekleri elips , zehirsizlerde ise yuvarlaktır.
Zehirli yılanlarda baş üçgen şeklinde olup boyun belirli , zehirsiz yılanlarda ise baş elips
şeklinde boyun belirsizdir.
Zehirli yılanlarda üst çenenin ön ucunda iki tane zehir dişi vardır. Zehirsiz yılanlarda
yoktur.
Zehirli yılanlardan bazıları ovovipar, zehirsiz yılanların tümü ovipardır.
Şube: Chordata
Grup2: Craniata (Vertebrata) (Kafa tası var – Gerçek omurgalılar)
2.Altşube: Gnahthostomata (Çeneliler)
2.Infraclassis: Tetrapoda
2.Classis: REPTILIA (Sürüngenler)
Alt sınıf: Anapsida (kafatasılı sürüngenler)
Takım; Chelonia =Testudinata (kaplumbağalar) Dişleri yoktur. Çeneleri keratin bir örtü
ile kuşatılmıştır. Dilleri dışarı uzatılamaz. Göz kapakları bulunur. Genellikle karada
yaşayanları herbivor ,suda yaşayanları karnivordur.
Familya; Emydidae (tatlı su kaplumbağaları )
Tür; Emys arbicularis (benekli kaplumbağalar)
Familya; Testudinidae (kara kap. Veya tosbağagiller)
Copy Controlled
36
Berkay, Fırat, Nazlı, Tuğba
Sayfa 37
08.03.2009
Tür; Testudo graeca (adi tosbağa)
Familya; Cheloniidae (deniz kaplumbağaları) Kabuk tam kemikleşmemiş ve
kaplumbağaların uçları dışarı çıkar.kafa ve üyeler kabuk içine çekilemez.
Tür; Chelonia mydas (çorba kap.)Yalnız deniz bitkileriyle beslenir, etleri çok lezzetlidir.
Tür; Caretta caretta (adi deniz kap.)
Familya; Trionychidae Burun öne doğru uzamış ve burun delikleri bu uzantının uç
kısmında yer almıştır. Isırmayı çok severler.
Tür; Trionyx euphraticus (Fırat kap.)
Alt sınıf; Lepidosauria (kafataları diapsid tiptedir)
Takım; Rhynhocephalia (taraklılar)
Kertenkelelere benzer İlker sürüngenlerdir. Boyun, sırt ve kuyruklar median hat boyunca
tarak dişlerini andıran yassı ve uzun pullar bulunur. Sırt ve karın kısımları kemik zırh ile
örtülüdür. Şekil bakımından kertenkelelere benzemesine karşın;
· Kafatasında 2 temporal yayın bulunması
· Kudaraltumun hareketsiz olması
· Dişlerin çene kenarlarına bağlanması
· Başın tepe kısmında bir pineal gözün bulunması
· Abdominal kaburgaların varlığı
· Kopulasyon organlarının bulunmaması nedeniyle kertenkelelerden ayrılır.
Familya; Sphenodontidae
Tür; Sphenodon punctata (tuatora)
Takım; Squamata
Alt takım; Lacertilia (=Sauria, kertenkeleler) Vücut uzun ve 4 üyelidir. Bazılarında üyeler
körelmiş veya tümüyle kaybolmuştur. Çoğunluğunda hareketli göz kapakları bulunur.
Familya; Gekkonidae ( gekolar ve evkelerleri) 4 üye ve her üyede 5 parmak bulunur.
Çogunda göz kapakları hareketli degildir. Dillerini dışarıya çıkarabilirler. Deri degiştirirler ve
dökülen derilerini yerler. Ses çıkarırlar. Kolaylıkla renk degiştirirler.
Tür; Crytodactylus heterocercus (Mardin keleri )
Tür; Hemidactylus turcicus (geniş parmaklı keler )
Familya; Agamidae (kelerler) 2 çift üyeleri ve her bir üyede 5 parmak vardır. Göz
kapakları hareketli, göz bebekleri yuvarlaktır. Görme duyusu zayıftır. Bazılarında kulak deligi
bulunmaz.
Tür; Agama stellio (dikenli keler)
Familya; Chameleonidae (bukalemun) Göz kapakları kalındır. Ayakları yakalayıcı
tüptedir. Kulak deligi yoktur. Dişleri acrodont diptedir.
Tür; Chamaeleo chamaeleon (adi bukalemun)
Familya; Scincidae (parlak kertenkeleler) Üyeleri kısa veya tümüyle kaybolmuştur. Göz
kapakları saydam, göz bebekleri yuvarlaktır.
Tür; Mabuya vittaka (şeritli kertenkele)
Familya: Lacertidae (gerçek kertenkeleler) Göz kapakları hareketlidir. Göz bebekleri
yuvarlaktır. Dış kulak deliği her zaman bulunur. Dilleri uzun ve uç kısmı çatallıdır.
Kuyrukları kolay kopar ve rejenere edilir. Kuyruklarının 6. omurundan sonra bir kopma
noktası vardır. Rejenere edilen kuyrukta omur bulunmaz sadece ortasında kıkırdak bir çubuk
bulunur.
Tür; Lacerta viridis (yeşil kertenkele)
Familya; Amphisbaenidae (kör kertenkeleler) Vücut halkalı ve soluncan şeklindedir.
Ağız alt tarafta, gözler deri ile örtülü ve kulak delikleri yoktur. Çoğunda üyeler bulunmaz.
Tür; Blanus strauchi (kör kertenkele)
Copy Controlled
37
Berkay, Fırat, Nazlı, Tuğba
Sayfa 38
08.03.2009
Familya; Anguidae (yılan kertenkeleleri) Bazılarında üyeler gelişmiş ve her birinde 5
parmak bulunmasına karşın bazılarında tamamen körelmiştir. Kuyrukları uzun ,kolay kopar
ve rejenere edilir. Göz kapakları hareketli, göz bebekleri yuvarlaktır.
Tür; Ophisaurus apodus (olvuklu kertenkele)
Familya; Helodermatidae (zehirli kertenkeleler) Kertenkeleler içerisinde zehirli tek
familyadır. Vücut ve kuyruk kalın,üyeler kısadır. Dilleri kalın, çatallı ve dışarıya uzatılabilir.
Dişleri genellikle geriye kıvrıktır. Zehir bezleri alt çenenin arkasında bulunur.
Tür; Helederma suspectum
Familya; Varanidae (dev kertenkeleler)
Alt takım; Ophidia (=serpentes, yılanlar) Üyeleri ve omuz kemeri bulunmayan
hayvanlardır. Dış kulak ve orta kulak yoktur. Göz kapakları kaynaşarak saydam bir tabaka
şeklini almıştır. Dilleri çatallı ve oldukça uzundur. Ağız kapalı iken dudakların ön tarafındaki
çukurluktan dışarı uzatılabilir.
Familya; Boidae Çoğunda kalça kemeri ve arka bacak kalıntıları mevcuttur. Zehirsizdir.
Boyları 10 m kadar olabilir.
Tür; Eryx jaculus (mahmuzlu yılan)
Tür; Eunectes murinus (anakonda)
Familya; Pythonidae (Akciğerleri çift haldedir)
Tür; Phython reticulatus
Familya; Typhlopidae (kör yılanlar) Vücutları silindirik kuyrukları çok kısa, gözleri
küçülmüş veya körelmiştir.
Tür; Typhlops vermicularis (kör yılan)
Familya; Colubridae Çoğunlukla zehir dişleri yoktur. Bazılarında üst çene kemiğinin
arkasında bulunan zehir dişleri ısırma sırasında kullanılmadığından insanı ısırsalar bile
zehirleyemezler ancak yutma sırasında avını zehirlerler.
Tür; Coluber caspius (ok yılanı)
Tür; Natrix natrix (küpeli yılan)
Tür; Natrix tesellata (su yılanı)
Familya; Elapidae (kobralar) Arka üye kalıntıları mevcut değildir. En zehirli ve insanlar
için en tehlikeli olan yılanlardır. Zehirleri nörotoksik etki yapar. Zehirli yılanları bile yerler.
Tür; Ophiophagus hannah (kral kobra) Dünyadaki en zehirli yılanlardan biridir. Zehir dişleri
10cm kadar olabilir.en zehirli kobraları bile yerler. Bir insanı ısırdığında serum verilmez ise
15 dk da öldürebilir.
Tür; Naja naja Boyları 2 m kadardır. Başını yukarı kaldırarak boyun omurlarındaki
kaburgaları yanlara doğru açar ve saldırı durumuna geçer. Bir ısırmada tüm zehirinin 1/5 ini
boşaltır. 1gr zehir 140 köpek, 167000 fare ve 165 insanı öldürebilir. Zehiri kendisi ile
beslenen yırtıcı kuşları etkilemez.
Familya; Hydrophiidae (deniz yılanları)
Tür; Laticauda colubrina
Familya; Viperidae (engerek yılanları) Zehirleri çok şiddetlidir ve hemotoksik etki
gösterir. Bir insanı ısırınca ateşi yükselir, rengi beyazlaşır,kan basıncı aniden düşer, dokular
dejenere olur, iç kanama meydana gelir. Kalp durur ve ölüm meydana gelir.
Tür; Vipera ammodytes (boynuzlu engerek) Burun ucunda yukarı doğru yönelmiş boynuz
şeklinde bir yapı bulunur. Zehiri insan için çok tehlikelidir. Yalnız 1/10000 lik sulu zehir acı
giderici merhem ,kan yapıcı romatizma ve siyatik ilaçların yapımında kullanılır.
Tür; Vigera xanthina (alaca engerek)
Sırtta baklava dilimi şeklinde siyah lekeler bulunur.
Familya; Crotalidae (çıngıraklı yılanlar) Burun ile gözler arasında sıcaklık farklarını
algılamaya yarayan pit organı bulunur.
Tür; Crotalus adamentus Çıngıraklı yılanların en büyüğü ve en zehirlisidir.
Copy Controlled
38
Berkay, Fırat, Nazlı, Tuğba
Sayfa 39
08.03.2009
Alt takım; Archosauria
Takım; Crocodilia (=Loricata) Ön üyeler 5 arka üyeler 4 parmak taşır. Göz bebekleri
dikeydir. Alt çene hareketsiz üst çene hareketlidir.
Familya; Crocodylidae (burun yuvarlak ve uzundur)
Tür; Crocopdylus porosus
Familya; Alligatoridae (burun geniştir)
Tür; Alligator missippiensis
Takım; Pterosauria (uçan sürüngenler) Ön üyelerindeki 4 parmak uzamış ve açma
sırasında görev yapan kanat benzeri bir deri içerir.
Şube: Chordata
Grup2: Craniata (Vertebrata) (Kafa tası var – Gerçek omurgalılar)
2.Altşube: Gnahthostomata (Çeneliler)
2.Infraclassis: Tetrapoda
3.Classis: AVES (KUŞLAR)
Karakteristik Özellikleri:
· Derilerinde salgı bezleri yoktur. Sadece kuyruk kökünde yağ bezi bulunur. Deri üzerinde
dış iskelet görevi yapan ve epidermisten meydana gelmiş tüyler bacaklarda ise
epidermisten oluşan pullar bulunur.
· Üyeleri iki çifttir. Ön üyeler uçmayı sağlamak için kanat şeklini almıştır. Arka üyelerse
yürümeye, yüzmeye, tırmanmaya ve eşinmeye uyum göstermiştir. Ayaklarında dört
tane parmak vardır.
· Ağız keratin yapıdaki bir gaganın ucunda bulunur. Gaga beslenme biçimine bağlı olarak
değişiklik gösterir. Günümüzde yaşayan kuşlarda diş yoktur.
· İskelet tamamen kemikleşmiştir. Vücut ağırlığı hafifletmek için büyük kemikler içinde
hava boşlukları bulunur.
· Kalpleri iki kulakçık ve iki karıncık olmak üzere dört gözlüdür. Bir çift aort yayından
sadece sağ aort yayı bulunur.
· Akciğer solunumu yaparlar. Akciğerlerin iç organlar arasında ve kemiklerin içinde
bulunan ince çeperli hava keseleri ile bağlantısı vardır. Trake ve bronşların bağlandığı
bölgede çok gelişmiş “syrinx” ses çıkarma kutusu bulunur.
· Homoterm hayvanlardır.
· Boşaltım sistemi metanefroz tip böbreklerdir. Boşaltım maddesi yarı katı haldedir.
· Beyinden 12 çift sinir çıkar.
· Ayrı eşeylidirler. Erkeklerde bir çift testis, sperma kanalı ile kloaka açılır. Dişilerde yalnız
sol yumurtalık ve sol yumurta kanalı gelişmiş, sağdakiler körelmiştir. İç döllenme görülür.
Tümü ovipardır ve yumurtaların gelişmesi için kuluçkaya yatarlar. Amnion,
korion,allantois gibi embriyonik zarlar embriyonel gelişim sırasında yumurtanın içinde
oluşur. Megapodes dışındakilerin tümünde yavru bakımı görülür.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Kuşların gelişmiş özellikleri:
Vücutlarının tüylerle kaplı olması
Kalplarinin dört gözlü olması
Sabit vücut sıcaklığına sahip olmaları
Yüksek bir metabolizmanın varlığı
Uçma yeteneklerinin olması
Çok gelişmiş ses, işitme ve görme organlarının bulunması
Yavrularına özel bir bakım göstermeleri
Copy Controlled
39
Berkay, Fırat, Nazlı, Tuğba
Sayfa 40
08.03.2009
Morfoloji:
Vücut; baş, boyun, gövde ve kuyruk olmak üzere dört kısımdan oluşmuştur. Ağız,
gaganın ucunda bulunur. Gaga üzerinde pullar vardır. İnce ve uzun iki yarık şeklinde olan
burun delikleri üst gagada bulunur. Gözleri büyüktür. Göz kapakları hareketlidir. Göz
kapaklarının altında saydam 3. bir göz kapağı vardır. Gözün alt arka kısmında kulak
bulunur. Baş üzerinde yer alan ibik tavuk, sülün ve diğer kuşlar için tipiktir. Ön üyeler
uzun uçma tüylerine sahiptir. Bunlara “remiges” denir. Arka üyeler üzerinde keratin
yapıda pullar bulunur.
Günümüzde yaşayan en büyük kuş Afrika’da yaşayan deve kuşu Struthio
camelus’dur. 2-2.5 m boyunda 150 kg ağırlığında olabilir. Kolibri’lerde boy 5-6 cm
ağırlık 2-3 gr kadardır.
Kuşların Ağırlıklarının azaltılmasını sağlayan özellikleri:
İnce ve içi boş kemiklere sahip olması
Oldukça hafif tüylerin varlığı
Deri bezlerinin bulunmaması
Diş ve ağır çenelerinin bulunmaması
Kuyruk omurlarının ve bazı eklemlerin kaybolması
Göğüs, kalça kemerleri ve omurgadaki kemiklerin birbiriyle kaynaşarak geniş
kemikleri meydana getirmeleri
7. İç organlar arasında hava keselerinin bulunması
8. Ovipar üreme göstermeleri
9. Üreme mevsimi dışında gonatların küçülmesi ve dişilerde sağ ovaryumun körelmesi
10. Besin değeri yüksek gıdalarla beslenmesi
11. Hızlı bir sindirime sahip olmaları
12. Boşaltım maddeleri ürik asit şeklinde atılması
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Kuşların güçlerinin artırılmasında yardımcı olan özellikleri
Sıcak kanlı olmaları
Sıcaklık kaybını önleyecek tüylerin bulunması
Besinlerinin yüksek enerjili olması
Hızlı ve etkili bir sindirime sahip olmaları
Kanlarındaki glikoz miktarının yüksek olması
Kalplerinin 4 gözlü olması ve buna bağlı olarak akciğer ve vücut dolaşımlarının
ayrılması
7. Hızlı ve yüksek basınçlı dolaşıma sahip olmaları
8. Etkili bir solunum sisteminin varlığı
9. Soluk alıp verme hareketlerinin kanat çırpma ile uyumlu yapılması
10. Metabolizma hızının yüksek olması
1.
2.
3.
4.
5.
6.
1.
2.
3.
4.
5.
Kuşlarda bulunan hava keselerinin görevleri:
Solunuma yardımcı olma
Vücut ısısını ayarlamak
Vücut ısısını düşürmek suretiyle testislerin olgunlaşmasını sağlamak
Tüylerin kabartılmasını sağlamak
Su kuşlarında vücut ağırlığının azaltılmasında rol oynar.
Copy Controlled
40
Berkay, Fırat, Nazlı, Tuğba
Sayfa 41
08.03.2009
Şube: Chordata
Grup2: Craniata (Vertebrata) (Kafa tası var – Gerçek omurgalılar)
2.Altşube: Gnahthostomata (Çeneliler)
2.Infraclassis: Tetrapoda
3.Classis: AVES (KUŞLAR)
Alt sınıf: Archaeornithes (fosil kuşlar)
Alt sınıf: Neornithes (gerçek kuşlar) : Çenelerinde diş yok ve her zaman keratin bir örtü
taşır.
Takım: Sphenisciformes (=Impennes), Penguenler : Göğüs kemikleri çıkıntılı fakat
uçamayan deniz kuşlarıdır. Kanatlar yüzmede kullanılmak için kürek şeklini almıştır. Tüyleri
çok yoğundur. Kanatları üzerindeki tüyler pul şeklini almıştır. Gagaları uzun ve üzeri bir çok
parçadan meydana gelmiş bir örtü taşır. Dişleri yoktur. Ayaklarında 4 parmak bulunur.
Parmak aralarında yüzme perdeleri vardır.
Familya: Spheniscidae (penguenler)
Tür: Aptenodytes potagonica (kral penguen): hem erkek em dişi kuluçkaya yatar.
Tür: Aptenodytes forsteri (imparator penguen): sadece erkek kuluçkaya yatar.
Takım: Struthioniformes (gerçek deve kuşları) : uçma özelliği olmayan büyük kara
kuşlarıdır. Göğüs kemiklerinde karina yok. Ayakları 2 parmaklıdır. Baş,boyun ve
ayaklarındaki tüyler kıl şeklinde ve çok seyrektir.
Familya: Struthionidae
Tür: Struthio camelus ( Afrika deve kuşları)
Takım: Rheiformes (Amerika deve kuşları) : göğüs kemiklerinde karina yok. Baş ve boyun
kısmındaki tüyler seyrektir. Ayakları 3 parmaklıdır.
Familya: Rheidae
Tür: Rhea americana (Amerika deve kuşu)
Takım: Apterygiformes: (kanatsız kuşlar, kiviler) : kanatları körelmiş üzerinde uçma telekleri
bulunmayan karasal kuşlardır. Göğüs kemiklerinde karina yoktur. Ayakları 4 parmaklıdır.
Kuyruk telekleri kaybolmuştur.
Familya: Apterygidae
Tür: Apteryx australis
Takım: Gaviiformes: (dalgıç kuşları): Ayakları kısa ve vücudun gerisinde bulunur. İlk 3
parmağı arasında yüzme perdeleri verdır.
Familya: Gaviidae
Tür: Gavia arctica
Takım: Procellariiformes (tüp burunlu kuşlar): burun deliklerinin keratinleşmiş tüpler
şeklinde olmasıyla bu isim verilmiştir. Tüpler içerisinde tuz bezleri bulunur.
Familya: Diomedeidae (albatroslar) : kanat açıklıkları 3.5m kdr olan deniz
kuşlarıdır.
Tür: Diomediea exulans
Takım: Pelecaniformes (kürek ayaklı kuşlar) : ayaklarındaki parmakların dördüde öne
yöneliktir ve aralarında yüzme perdeleri bulunur. Gagaları oldukça uzun, burun delikleri
körelmiş veya tamamen kaybolmuştur.
Familya: Pelecanidae( kaşıkçı kuşları)
Tür: Pelecanus onocratulus (kaşıkçı kuşu, pelikan)
Copy Controlled
41
Berkay, Fırat, Nazlı, Tuğba
Sayfa 42
08.03.2009
Familya: Phalacrocoracidae (kara bataklar)
Tür: Phalacrocorax carbo (kara batak)
Takım: Ciconiiformes: Uzun gagalı ve uzun bacaklı kuşlar ve 4 tane parmakları vardır.
Familya: Ardeidae : (balıkçıl kuşlar) : ensede 1 tüy demeti var.
Tür: Ardea cinerea (gri balıkçıl)
Familya: Ciconiidae (leylekler)
Tür: Ciconia ciconia (beyaz leylek)
Familya: Treskiornithidae
Tür: Geranticus eremita (kelaynak)
Familya: Phoenicopteridae (flamanlar)
Tür: Phoecopterus ruber (flamingo)
Takım: Anseriformes: (süzgeç gagalı kuşlar) : gagaları geniş ayakları kısadır. Gaga
kenarlarında keratinden yapılmış olan ve sudan besinlerini süzmeye yarayan plaklar bulunur.
Familya: Anatidae (ördekgiller)
Tür: Cygnus cygnus (ötücü kuğu)
Tür: Anser anser (yaban kazı)
Tür: Anas platyrhynchos (yeşil baş ördek)
Takım: Falconiformes (gündüz yırtıcı kuşları)
Familya: Accipitridae
Tür: Neophron percnopterus (akbaba)
Tür: Buteo buteo (şahin)
Tür: Accipiter nisus (atmaca)
Tür: Circus cyoneus (mavi doğan)
Tür: Aquila heliaca (şah kartalı)
Familya : Falconidae
Tür: Falco subbuteo (delice doğan)
Takım: Galliformes (tavukgiller): başlarında tüysüz çıplak kısımlar veya ibik ve benzeri
yapılar bulunur.
Familya: Phasianidae (sülünler)
Tür: Alectoris graeca (kızıl keklik)
Tür: Coturnix coturnix (bıldırcın)
Tür: Phasianus colchicus (sülün)
Familya: Meleagrididae (hindiler)
Tür: Meleagris gallopavo (hindi)
Takım: Gruiformes
Familya: Gruidae (turna kuşları)
Tür: Grus grus (turna)
Tür: Anthoropoides virgo (telli turna)
Familya: Rallidae (su tavukları)
Tür: Fulica atra (su tavuğu)
Takım: Charadriiformes (yağmur kuşları)
Familya: Charadriidae (yağmur kuşları)
Tür: Vanellus vanellus (kız kuşu)
Familya: Scolpacidae (çulluklar)
Tür: Scolopax rusticola (çulluk)
Copy Controlled
42
Berkay, Fırat, Nazlı, Tuğba
Sayfa 43
08.03.2009
Familya: Laridae (martılar)
Tür: Larus ridibundus (kara başlı martı)
Tür: Sterno hirundo (deniz kırlangıcı)
Takım: Columbiformes (güvercinler)
Familya: Columbidae (güvercinler)
Tür: Colunba palumbus (tahtalı)
Tür: Streptopelia turtur (adi kumru)
Takım: Psittociformes (papağanlar)
Familya: Psittocidae
Tür: Melopsittacus undulatus (muhabbet kuşu)
Tür: Psittacus erithacus (gri papağan)
Takım: Cuculiformes (guguk kuşları)
Familya: Cuculidae (guguk kuşları)
Tür: Cuculus canorus (sincabi guguk kuşu) : kuluçka parazitidir. Dişi guguk kuşu
yumurtasını bırakmadan önce yuvayı gözetler ve kuşlar yuvadan uzaklaşınca bu yuvaya
gelerek yumurtaların birini yer ve kendi yumurtasını bırakır.
Takım: Strigiformes (gece yırtıcı kuşları, Baykuşlar)
Familya: Tytonidae (peçeli baykuşlar)
Tür: Tyto alba (peçeli baykuş)
Familya: Strigidae (asıl baykuşlar)
Tür: Bubo bubo (puhu kuşu)
Takım: Caprimulgiformes ( Çoban aldatanlar )
Familya: Caprimulgidae ( Çoban aldatanlar )
Tür: Caprimulgus europaeus ( Çoban aldatanlar )
Takım: Apodiformes
Familya: Trochilidoe ( kalibriler )
Tür: Mellisuga minima ( Cüce Kalibri )
Takım: Carociformes
Familya: Alcedinidoe (Yalı Çapkınları )
Tür: Alcedo atthis (Yalı Çapkınları )
Familya: Merapidoe ( Arı kuşları )
Tür: Merapus opiaster ( Arı kuşları )
Familya: Upupiade (Çavuş kuşları )
Tür: Upupa epops (Çavuş kuşları hüthüt )
Takım: Piciformes (Ağaç kakanlar )
Familya: Indicatoridae = Kuluçka paraziti olarak yaşarlar.
Tür: Indicator indicator
Familya: Picidoe (Ağaç kakanlar )
Tür: Picus viridis ( yeşil Ağaç kakanlar )
Takım: Passeriformes Ses çıkarma organları iyi gelişmiştir. Ayaklarında üçü öne biri arkaya
yönelik 4 parmak vardır. Parmak aralarında zar yoktur.
Copy Controlled
43
Berkay, Fırat, Nazlı, Tuğba
Sayfa 44
08.03.2009
Alt takım: Posseres ( Ötücü kuşlar )
Familya: Hirundinidae ( Kırlangıçlar )
Tür: Hirundo rustica ( Kır Kırlangıcı )
Tür: Delichan urbica ( Pencere kırlangıcı )
Familya: Motacillidae ( kuyruk sallayanlar )
Tür: Motacilla albo ( Beyaz kuyruk sallayanlar )
Familya: Muscicapidae
Alt familya: Sylviinae ( Çalı bülbülleri )
Tür: Cettia cetti ( seti Bülbülü )
Alt Familya: Regulianae ( Çalı kuşları )
Tür: Regulus regulus ( çalı kuşu )
Alt Familya: Turdinae ( Kara tavuklar )
Tür: Luscinae megarhyachos ( Bülbül )
Tür: Erithaacus rubecula ( Kızıl gerdan, Nar bülbülü )
Tür: Turdus turdus ( Kara tavuk )
Familya: Remizidae ( Çuha kuşları )
Tür: Remiz pendulinus ( Çuha kuşları
Familya: Paridae ( Baştan karalar )
Tür: Perus ater ( Çam baştan karası )
Familya: Certhiidae ( Tırmaşık kuşlar )
Tür: Certhia familiaris ( Orman tırmaşık kuşları )
Familya: Fringillidae ( yeni dünya tohum yiyiciler )
Tür: Fringilla coelebs ( İspinoz )
Tür: Corduelis carduelis ( Saka kuşu )
Familya: Ploceidae ( Eski dünya tohum yiyiciler )
Tür: Passer domesticus ( Serçe )
Familya: Sturnidae ( sığırcık kuşları )
Tür: Sturnis vulgaris ( Sığırcık )
Familya: Corridae ( Kargalar )
Tür: Garrulus glandorius ( Kestane kargası, Ala karga )
Tür: Pica pica ( Saksağan )
Tür: Covus carax ( kara karga )
Şube: Chordata
Grup2: Craniata (Vertebrata) (Kafa tası var – Gerçek omurgalılar)
2.Altşube: Gnahthostomata (Çeneliler)
2.Infraclassis: Tetrapoda
4.Classis: MAMALİA (MEMELİLER)
Yavrularını süt salgılayan göğüs bezleriyle beslediklerinden bu hayvanlara Mammalia
adı verilmiştir. Bu hayvanlar Jurada memeli benzeri sürüngenlerden (Synapsida alt sınıfının
Therapsida takımından) ayrı bir dal şeklinde meydana gelmişlerdir. Bu gruptaki hayvanların
temel özelliklerinden birisi de tümünün vücudunda az ya da çok sayıda kılın bulunmasıdır.
Bir çoğu gece faaliyet gösterdiğinden (nokturnal) bunları görmek ve saptamak hemen hemen
olanaksızdır.
Copy Controlled
44
Berkay, Fırat, Nazlı, Tuğba
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
Sayfa 45
08.03.2009
Karakteristik Özellikleri:
Vücutları genel olarak belirli zaman aralıklarında dökülen kıllarla kaplıdır. Derilerinde
ter, yağ, koku ve süt bezleri gibi çeşitli salgı bezleri bulunur. Bazı memelilerin vücut ve
kuyruk kısımlarında sürüngenlerinkine benzeyen pullar vardır.
Balinalar (Cetacea) ve Deniz inekleri (Sirenia) gibi deniz memelileri dışında kalanlarda
dört üye vardır. Bu deniz memelilerinde arka üyeler kaybolmuştur. Her bir üyede 5 veya
daha az sayıda parmak bulunur. Gerek üyeler ve gerekse parmaklar çeşitli yaşam
biçimlerine göre, örneğin, yürümek, koşmak, tırmanmak, yüzmek, uçmak ve kaçmak gibi
görevleri yerine getirecek şekiller kazanmışlardır. Parmak uçlarında boynuz yapısında
tırnak ve toynaklar, parmak altlarında ise etli yastıklar mevcuttur.
İskelet iyi bir şekilde kemikleşmiştir. Kafataslarında 2 oksipital kondil, boyunlarında 7
tane omur bulunur. Kuyrukları uzun ve hareketlidir.
Her iki çenede de mevcut olan dişlerin kök kısımları çukurluklar içerisine gömülüdür.
Dişler beslenme durumlarına göre çeşitli şekiller gösterir. Bazılarında dişler bulunmaz.
Dilleri çoğunlukla hareketlidir. Gözlerinde hareketli göz kapakları, kulaklarında etli bir
dış kulak kısmı bulunur.
Kalpleri 2 kulakçık ve 2 karıncık olmak üzere 4 odacıklıdır. Kuşların tersine bunlarda
yalnız sol aort kökü bulunmaktadır. alyuvarları yuvarlak ve çekirdeksizdir.
Solunumları yalnız akciğerlerle olur. Larinkste ses çıkarmaya yarayan ses telleri bulunur.
Kalp ve akciğerlerin yer aldığı göğüs boşluğunu karın boşluğundan ayıran ve diyafram adı
verilen kaslı bir bölme vardır. Böyle bir yapı memeliler dışında hiç bir hayvan grubunda
görülmez (kuşlardaki bölme kaslı değildir).
Vücut sıcaklığı sabittir ve çevre koşularına bağlı olarak değişiklik göstermez
(Homoiothermus). Vücut sıcaklığı metabolizma sonucunda sağlanır (endeterm). Vücut
üzerinde bir kıl örtüsünün varlığı, deri altında vücudu saran bir yağ tabakasının bulunması
ve kirli kan ile temiz kan dolaşımının birbirlerinden tümüyle ayrılmış olması, vücut
sıcaklığının değişmezliğini sağlayan özelliklerinden bazılarıdır.
Sidik keseleri vardır ve boşaltım maddesi sıvı haldedir.
Beyinleri gelişmiş, cerebrum ve cerebellum kısımları oldukça büyüktür. Beyinden 12
çift sinir çıkar.
Erkeklerinde bir kopulasyon organı (penis) mevcuttur. Testisleri genellikle karın boşluğu
dışında yer alan ve scrotum adı verilen torbalar içerisinde bulunur. Yumurtaları küçük ve
kabuksuzdur. Yumurtanın gelişmesi yumurta kanalı (ovidukt)nın değişmesiyle meydana
gelen döl yatağında (uterus) tamamlanır. Amnion, korion ve allantois gibi embriyonik
zarlar mevcuttur. Genellikle embriyoyu uterusa bağlayarak onun beslenmesini ve
solunumunu sağlayan bir plasenta bulunmaktadır. Yavrular doğumdan sonra dişi hayvanın
süt bezlerinden salgılanan süt ile beslenir.
Memeliler sürüngenlerden meydana gelmiş olmalarına karşın onlardan bir çok yapısal
farklılıklar gösterirler. Bu farklılıkların en önemlileri şunlardır:
· Memelilerde vücut örtüsü olarak pullar yerine kıllar bulunur. Yalnız bazı memelilerin
vücutlarında ve kuyruk bölgelerinde sürüngenlerden kalma bir özellik olarak hala pullar
mevcuttur.
· Memelilerin kafatasında iki oksipital kondil bulunur (sürüngenlerde bir tane) ve beyin
kutusu daha büyüktür.
· Memelilerde göğüs boşluğu ile karın boşluğunu birbirinden ayıran kaslı bir diyafram
vardır.
· Memelilerde alt çene kemiği bir parça halindedir (sürüngenlerde çok sayıda).
Copy Controlled
45
Berkay, Fırat, Nazlı, Tuğba
·
·
·
·
·
·
Sayfa 46
08.03.2009
Memelilerde alt çene kemiği doğrudan kafatası ile eklem yapmaktadır (sürüngenlerde
quadratum ile eklem yapar).
Memelilerin orta kulağında incus, malleus ve stapes olmak üzere üçlü bir kemik zinciri
vardır (sürüngenlerde yalnız stapes karşılığı olan Columella iç kulakta bulunur, diğer iki
kemik çene ile birleşmiştir).
Memelilerde belirli zamanlarda dökülen dişler bulunur (sürüngenlerde dişler belirli
zamanlarda değiştirilmez).
Memelilerde kalp dört odacıklıdır ve yalnız sol aort kökü mevcuttur.
Memelilerde ses kutusu çok iyi gelişmiştir (sürüngenlerde körelmiştir).
Memeliler yavrularını salgıladıkları süt ile beslerler.
Vücutlarında kılların bulunması, görme, işitme ve koku alma duyularının çok gelişmiş
olması, beyinlerindeki cerebrum ve cerebellum kısımlarının gelişmişliğine bağlı olarak tüm
faaliyetleri iyi bir şekilde koordine edebilmesi, öğrenme ve öğrenilen şeylerin hatırda
tutulmasına yarayan bir bellek oluşumu ise memelilerin kuşlardan daha evrim geçirmiş
olduklarını kanıtlayan özelliklerdir.
Şube: Chordata
Grup2: Craniata (Vertebrata) (Kafa tası var – Gerçek omurgalılar)
2.Altşube: Gnahthostomata (Çeneliler)
2.Infraclassis: Tetrapoda
4.Classis: MAMALİA (MEMELİLER)
Alt sınıf : Prototheria ( Yumurtlayan memeliler )
Takım : Monotremata ( 1 delikliler)
Familya : Tachyglossidae ( Karınca kirpileri : Dikenli karınca yiyenler : Ekidnalar )
· Tür : Zaglossus bartoni ( Uzun burunlu ekidna )
Familya : Ornithorynchidae ( Ördek gagalı memeliler)
· Tür : Ornithorhynchus anatinus
Alt sınıf : Metatheria ( Keseli memeliler )
Takım : Marsupialia ( Keseli memeliler )
Familya : Didelphidae ( Amerikan opussumları : Keseli sıçanlar )
· Tür : Monodelphis domestica
Familya : Dasyuridae ( Etçil keseliler : Keseli sansarlar )
· Tür : Dasyurus maculatus ( Keseli sansar )
Familya : Myrmecobiidae ( Keseli karınca yiyenler )
· Tür : Myrmecobius fasciatus
Familya : Phalangeridae ( Uçan sincaplar )
· Tür : Acrobates pygmaeus
Familya : Macropodidae ( Kangurular )
· Tür : Macropus rufus ( Kırmızı kanguru)
Copy Controlled
46
Berkay, Fırat, Nazlı, Tuğba
Sayfa 47
08.03.2009
Altsınıf : Eutheria ( Plasentalı memeliler )
Takım : Insectivora
Familya : Erinaceidae ( Kirpiler )
· Tür : Erinaceus europacus ( Kirpi )
Familya : Saricidae ( Cüce fareler )
· Tür : Sorex minutus ( Cüce fare )
Familya : Talpidae ( Köstebekler )
· Tür : Talpa europaea ( Köstebek )
Takım : Dermoptera ( Uçan lemurlar :Abalı memeliler )
Takım : Chiroptera ( Yarasalar : Uçan memeliler )
Familya : Pteropidae
· Tür : Eidolon helvum
Alt takım : Microchiroptera ( Böcek yiyen yarasalar )
Familya : Rhinolophidae ( Nalburunlu yarasalar )
· Tür : Rhinolophus hipposideros
Familya : Phyllostomidae ( Yaprak burunlu yarasalar )
· Tür : Vampirum spectrum ( Yalancı yarasa )
Familya : Desmodontidae
· Tür : Desmodus rotundus ( Vampir yarasa )
Takım : Edentata
Familya : Dasypodidae ( Kemerli hayvanlar : Armadillolar )
· Tür : Dasypus novemcinctus ( 9 bantlı armadillo )
Familya : Myrmecophagidae ( Karınca yiyenler )
· Tür : Myrmecophaga tridactyla ( Dev karınca yiyen )
Takım : Pholidota ( Pullu hayvanlar )
Familya : Manidae
· Tür : Manis tricuspis
Takım : Lagomorpha
Familya : Leporidae ( Tavşanlar )
· Tür : Lepus europaeus ( Adi tavşan )
Takım : Rodentia ( Kemiriciler )
Familya : Sciuridae ( Sincapgiller )
· Tür : Sciurus vulgaris ( Kırmızı sincap )
Familya : Castoridae ( Kunduzlar )
· Tür : Castor fiber (Kunduz )
Familya : Spalacidae ( Kör fareler )
· Tür : Spalax leucodon (Küçük kör fare )
Familya : Muridae ( Eski dünya fare ve sıçanları )
· Tür : Rattus rattus ( Siyah sıçan : Ev sıçanı )
· Tür : Mus musculus ( Ev faresi )
Familya : Gliridae ( 7 uyurlar )
· Tür : Glis glis ( 7 uyur )
Copy Controlled
47
Berkay, Fırat, Nazlı, Tuğba
Sayfa 48
08.03.2009
Takım : Cetacea ( Balinalar )
Alt takım : Mystacoceti ( Dişsiz Balinalar )
Familya : Balaenidae ( Gerçek balinalar )
· Tür : Balaena mysticetus
Familya : Balaenopteridae ( Sırt yüzgeçli balinalar )
· Tür : Balaenoptera musculus ( Mavi balina )
Alt takım : Odontoceti (Dişli balinalar )
Familya : Physeteridae ( Kaşalotlar )
· Tür : Physeter catodon ( Kaşalot )
Familya : Delphinidae ( Gerçek yunuslar )
· Tür : Delphinus delphis ( Gerçek yunus : Tırtak )
Takım : Carnivora ( Etçiller : Yırtıcılar )
Alt takım : Fissipedia ( Yarık ayaklılar : Karasal etçiller )
Familya : Mustelidae ( Sansargiller )
· Tür : Mustela erminea ( Beyaz gelincik )
· Tür : Mustela vison ( Amerikan minki )
· Tür : Martes martes ( Ağaç sansarı )
· Tür : Meles meles ( Porsuk )
· Tür : Mephitis mephitis ( Kokarca )
· Tür : Lutra lutra ( Kunduz : Su iti )
Familya : Ursidae ( Ayıgiller )
· Tür : Ursus arctos ( Boz ayı )
· Tür : Ursus americanus ( Siyah ayı )
Familya : Hyaenidae ( Sırtlanlar )
· Tür : Hyaena hyaena ( Çizgili sırtlan )
Familya : Canidae ( Köpekgiller )
· Tür : Canis lupus ( Kurt )
· Alttür : Canus lupus familiaris ( Evcil köpek )
· Tür : Vulpes vulpes ( Kızıl tilki )
Familya : Felidae ( Kedigiller )
· Tür : Felis silvestris ( Yabani kedi )
· Tür : Felis lynx ( Vaşak)
· Tür : Puma concolor ( Puma : Dağ aslanı )
· Tür : Panthera pardus ( Pars : Panter )
· Tür : Panthera onca (Jaguar )
· Tür : Panthera tiglis ( Kaplan )
· Tür : Panthera leo ( Aslan )
Alt takım : Pinnipedia ( Sucul etçiller )
Familya : Phacidae ( Fok balıkları )
· Tür : Monachus monachus ( Akdeniz foku )
Takım : Proboscidae
Familya : Elephantidae ( Filler )
· Tür : Elephas maximus ( Asya fili )
· Tür : Loxodonta africanus ( Afrika fili )
Takım : Perrisodactyla ( Tek tırnaklılar )
Alttakım : Hippomorpha
Copy Controlled
48
Berkay, Fırat, Nazlı, Tuğba
Sayfa 49
08.03.2009
Familya : Equidae ( Atgiller )
· Tür : Equus przewalskii ( Yabani at )
Alt takım : Ceratomorpha
Familya : Tapiridae ( Tapirler )
· Tür : Tapirus terrestris ( Amerikan tapiri )
Familya : Rhinocerotidae ( Gergedanlar )
· Tür : Rhinoceros unicornis ( Hint gergedanı )
Takım : Artiodactyla ( Çatal : Çift tırnaklılar )
Alt takım : Nonruminantia ( Geviş getirmiyenler )
Familya : Suidae ( Domuz benzeri memeliler : Eski dünya domuzları )
· Tür : Sus scrofa ( Yabani domuz )
Familya : Hippopatalidae ( Hipopotallar )
· Tür : Hippopotamus amphibius ( Nil aygırı )
Alt takım : Tylopoda ( Topuk tabanlılar )
Familya : Camelidae ( Devegiller )
· Tür : Camelus ferus ( 2 hörgüçlü deve )
· Tür : Camelus dromedarius ( Hacı devesi )
Alt takım : Ruminantia ( Geviş getirenler )
Familya : Cervidae ( Geyikler )
· Tür : Dama dama ( Ala geyik )
· Tür : Cervus elaphus ( Kızıl geyik )
· Tür : Capreolus capreolus ( Karaca )
· Tür : Rangifer tarandus ( Ren geyiği )
Familya : Giraffidae ( Zürafalar )
· Tür : Giraffa camelopardalis ( Zürafa )
Familya : Bovidae ( Boynuzlu hayvanlar )
Alt familya : Bovinae ( Sığırlar )
· Tür : Bubalus arnee ( Hint mandası : Su mandası )
· Tür : Bison bison ( Amerikan bisonu )
Alt familya : Hippotraginae ( Mavi ve al antiloplar )
· Tür : Hippotragus equinus ( Mavi antilop )
Alt familya : Antilopinae ( Gerçek antiloplar )
· Tür : Gazella dorcas ( Ceylan )
Alt familya : Caprinae
· Tür : Capra aegagrus ( Kızıl dağ keçisi : Evcil keçinin atası )
· Tür : Ovis ammon ( Yabani koyun : Evcil koyunun atası )
Takım : Primates
Alt takım : Prasimiae
Familya : Tupaiidae
· Tür : Tupaia glis
Familya : Lemuridae
· Tür : Lemur catta
Familya : Indriidae
· Tür : Indri indri
Copy Controlled
49
Berkay, Fırat, Nazlı, Tuğba
Sayfa 50
08.03.2009
Familya : Lorisidae
· Tür : Loris tordigradus
Alt takım : Simiae
Grup : Catarrhina
Familya : Cercopithecidae
· Tür : Macaca ( Rhesus) mulatta
· Tür : Papio ursinus ( Babun )
Familya : Hylobatoidae ( Gibbonlar )
· Tür : Hylobates concolor ( Siyah gibon )
Familya : Pongidoe
· Tür : Pongo pygmaeus
· Tür : Gorilla gorilla ( Goril )
· Tür : Pan troglodytes ( Şempanze)
İnsan Sistematik
Alem : Animalia
Şube : Chordata
Grup : Craniata
Alt şube : Gnathostomata
Üst sınıf : Tetrapoda
Sınıf : Mammalia
Altsınıf : Eutheria
Takım : Primates
Grup : Catarrhina ( Eski dünya maymunları )
Familya : Hominidae
Alt familya : Homininae
· Tür : Homo erectus
·
Alt tür : Homo erectus erectus ( Java insanı )
·
Alt tür : Homo erectus pekinensis ( Pekin insanı )
·
Alt tür : Homo erectus mauritanicus ( Mauretania insanı )
·
Alt tür : Homo erectus heidelbergensis (Hedelberg insanı )
·
Tür : Homo sapiens
·
Alt tür : Homo sapiens neanderthalensis ( Neaderthal insanı )
·
Alt tür : Homo sapiens fossilis ( Cro – magnon insanı )
·
Alt tür : Homo sapiens sapiens ( Modern insan )
JJÇalışma Soruları JJ
2007 / Büt:
1. Amfibilerdeki görme duyusunu açıklayınız.
2. Ginegenezis nedir? Açıklayınız.
3. Doğum öncesi kannibalizm nedir? Açıklayınız.
4. Kıkırdaklı balıklarda sindirim sistemini açıklayınız.
5. Tunicata larvasını açıklayınız.
6. Tornaria ve bipinnaria larvaları arasındaki benzerlikler nelerdir?
7. Deniz balıklarındaki boşaltım sistemini açıklayınız.
8. Kuşlarda hava keselerinin görevlerini yazınız.
9. Cyprinidae familyasına 3 örnek veriniz.
10. Cyclostomata’nın omurgalı özelliklerinden 5 tane yazınız.
Copy Controlled
50
Berkay, Fırat, Nazlı, Tuğba
11.
12.
13.
14.
15.
Sayfa 51
08.03.2009
Aciperseriformes takımına 3 örnek veriniz.
Akciğerli balıklara 3 örnek veriniz.
Enteropneusta’nın 5 özelliğini yazınız.
Zehir dişleri nedir? Açıklayınız.
Homo erectus’un 4 alttürünü yazınız.
2007 / Final
1. Nominalistik tür nedir?
2. Coğrafik ırk nedir?
3. Chordalıların hepsinde bulunan özelliklerden 5 tane yazınız.
4. Bipinnaria ile tornaria larvası arasındaki benzerlikleri yazınız.
5. Chordata şubesi 2 gruba ayrılır bunlardan birincisi …………………… (……………………),
ikincisi ise ……………………….. (…………………………..)
6. Pisces’in sınıflarını yazınız.
7. Hemichordata’nın genel özelliklerini yazınız.
8. Enteropneusta sınıfının genel özelliklerini yazınız.
9. Tunicata larvasını açıklayınız.
10. Doliolum’da döl değişimini çizerek açıklayınız.
11. Cyclostomatanın tanıtıcı özelliklerini yazınız.
12. Cyclostomatanın omurgalı özelliklerini yazınız.
13. Dere Dokuz gözlüsü:
Öfkeli köpek balığı:
Siyah ağızlı köpek balığı:
Uçan balık:
14. Kıkırdaklı balıkların boşaltım organları hakkında bilgi veriniz.
15. Kıkırdaklı balıkların sindirim sistemi hakkında bilgi veriniz.
16. Kannibalizm nedir? Açıklayınız.
17. Akciğerli balıklara 3 örnek yazınız.
18. Aciperseriformes takımına 3 örnek yazınız.
19. Amfibilerin duyu organları hakkında bilgi veriniz.
20. Zehirli dişler hakkında bilgi veriniz.
21. Kuşlardaki hava keselerinin görevlerini yazınız.
22. Fizoklist, Fizostom, Ginegenezis nedir?
23. Üreme kemikli balıklarda ……………………, ………………………, ………………………
olmak üzere 3 tiptir. ………………….., ………………….., …………………….,
………………….. türleri hermafrodittir. Partenogentik çoğalma
…………………………………… türünde görülür ……………………………. her mevsim
üreyebilir. ……………………., ………………………. familyaları vivipar. ……………….,
………………… familyaları ovovivipardır. En küçük amfibi …………………………. 1 cm
boyundadır.
XXX
1. Homo erectusun alt türlerini yazınız.
2. Podidae? familyası türlerini yazınız.
3. Alemden insana kadar sistematiğini yazınız.
4. Covidae familyası türlerini yazınız.
5. Clasper nedir?
6. Evcil koyunun atası nedir?
7. Memelilerde bulunan orta kulak kemikleri nelerdir?
8. En küçük ve en büyük kıkırdaklı balık türlerini yazınız.
9. Felidae familyasının türlerini yazınız.
10. En büyük kuş türünü yazınız.
11. En büyük sürüngen türünü yazınız.
12. Zehirli bir yılanı kuyruğuna bakarak nasıl anlarsınız.
13. Sucul ortamdan karasal ortama geçerken dolaşım sistemi nasıl bir değişikliğe uğramıştır?
14. Amphibialarda aorta ile deri atardamarını bağlayan damarın adı nedir?
15. Katadrom nedir?
16. Tiroid, Hipofiz, Epifiz bezlerinin görevlerini yazınız.
Copy Controlled
51
Berkay, Fırat, Nazlı, Tuğba
Sayfa 52
08.03.2009
17. Fizostom nedir?
18. Kemikli balıkların kıkırdak iskelete sahip olanına 2 örnek veriniz.
19. Mermaid çantası naısl oluşur?
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Diş formülleri ve çeşitlerini yazınız.
Jacobson organı nedir? Görevi.
Kurbağalarda dilin görevini yazınız.
Kaplumbağların morfolojisi hakkında bilgi veriniz.
Lacerta ile …………….. takımı arasında farkları yazınız.
Haloderma ile ………………. takımı arasındaki farkları yazınız.
Sürüngenlerde bulunan salgı bezlerinin adlarını yazınız.
Gastrosteg, Urosteg nedir?
Monotremata ile Marsupialia takımları arasındaki farklar nelerdir?
Dere 9gözlüsü:
Siyah ağızlı köpek balığı:
Asıl köpek balığı:
Çuha balığı:
Alabalık:
Turna balıkları:
Sazangiller:
Bıyıklı balık:
İnci balığı:
Ağızda kuluçka yapanlar:
Müren balığı:
Uçan balık:
Hani balıkları:
Deniz hani balığı:
Trakonya:
Akciğerli balıklar:
Kaplumbağalar:
Benekli kaplumbağa:
Gerçek kertenkeleler:
Eryx jaculus Sistematiği
Penguenler:
Serçe:
Yaprak burunlu yarasalar:
Balinalar:
Sırtlanlar:
Kedigiller:
Afrika deve kuşu:
Kiviler:
Kara batak:
Gri balıkçıl:
Albatroslar:
Kelaynak:
Akbaba:
Şahin:
Atmaca:
Deliceoğlan:
Tavukgiller:
Kızıl keklik:
Turna:
Çulluk:
Tahtalı
Muhabbet kuşu:
Guguk kuşları:
Çoban aldatanlar:
Kolibriler:
Çulha kuşu:
Yeni dünya tohum yiyicileri:
Saksağan:
Kunduz:
Ayıgiller:
Köpekgiller:
Kızıl dağ keçisi:
SON SÖZ: EMEĞİ GEÇEN ARKADAŞLARA TEŞEKKÜRLER. İNŞALLAH GEÇERİZ ARTIK.
Berkay Bora
1-28 / 44-45 / 50-52
Fırat Soyarat
28-34 / 46-50
Nazlı Turan
34-39
Tuğba
39-44
Copy Controlled
52