çek cumhur yet ülke bülten

ÇEK CUMHURİYETİ
ÜLKE BÜLTENİ
Nisan 2009
ÜLKE BİLGİLERİ
Resmi Adı
Yönetim Şekli
Cumhurbaşkanı
Başbakan
Yüzölçümü
Sınır Komşuları
Nüfus
Etnik Gruplar
Başkent
Önemli Şehirler
Para Birimi
: Çek Cumhuriyeti
: Parlamenter Cumhuriyet
: Vaclav Klaus (Şubat 2003- halen görevde)
: Mirek Topolanek (Eylül 2006-Mart 2009 (hükümet düştü))
: 78,866 km2 (%54’ü tarımsal, %33’ü ormanlık alan)
: Almanya, Polonya, Avusturya, Slovakya
: 10,2 milyon
: Çek (%90,4), Moravyalı (%3,7), Slovak (%1,9), Diğer (%4)
: Prag
: Brno, Ostrava, Plzen
: Çek Kronu (CZK) 1 CZK=0.039 Avro, 1 Avro= 25.661 CZK
1 CZK= 0.0506 ABD $, 1 ABD $= 19.756 CZK
(Kaynak: Çek Merkez Bankası, 28 Nisan 2009 kuru)
1
SİYASİ GÖRÜNÜM
Çeklerin tarihi yaklaşık 5.yy.’a ve bölgesel olarak Karadeniz ve Karpat kıyılarına
dayanmaktadır. Takriben 8.yy.’da Orta Avrupa’ya göç etmişlerdir. Avrupa’nın
merkezinde yer alarak, kıtanın sanatsal, kültürel ve bilimsel gelişmesine büyük
katkılarda bulunmuşlardır. 16.yy. itibaren Habsburgların yönetimine girmiş, sırasıyla
Kutsal Roma İmparatorluğu, Avusturya İmparatorluğu ve Avusturya-Macaristan
İmparatorluğu’nun bir parçası olarak yer almışlardır.
I.Dünya Savaşı ile Avusturya Macaristan İmparatorluğu ortadan kalkınca, Orta
Avrupa’nın Slovakya, Bohemya, Morava, Silezya ve Karpat Rutenya bölgeleri
birleşerek Çekoslovakya’yı oluşturmuştur. Bu bölgesel birliktelik Slovakya’nın II.
Dünya Savaşı’nda Nazi Almanya’sını desteklemesi ile sonlanmıştır. Alman işgalinin
Amerikan birlikleri ile sonlandırılmasıyla Çekler ve Slovaklar bir kez daha
Çekoslovakya’yı oluşturmuştur. Çekoslovakya bu kez de batı dünyasından
uzaklaşarak, siyasi ve ekonomik olarak komünist doğu bloğu ülkelerine katılmıştır.
Sovyet Rusya’nın etkisinde geçen 41 yıldan sonra, Çekoslovakya yeni bir dönemin
kapılarını ‘Kadife Devrim’ ile aralamıştır. 1989 yılında gerçekleşen değişim ile
Çekoslovakya artık batı dünyasının yanında yer alacağını göstermiştir. Geçmişte
sıkça yaşanan Çek ve Slovak ayrılığı bir kez daha 1 Ocak 1993 tarihinde
gerçekleşmiş ve iki bölge de Çek Cumhuriyeti ve Slovakya Cumhuriyeti olarak
ayrılmıştır. 1969’dan itibaren görevde olan Slovak Gustav Husak’ın yerine, devrimin
mimarı toplumsal oluşum Yurttaşlık Forumu’nun lideri, aynı zamanda dünya çapında
tanınmış bir tiyatro yazarı olan Vaclav Havel 1993–2003 yılları arasında on yıllık bir
dönem süresince Cumhurbaşkanlığı görevini yürütmüştür.
Çek Cumhuriyeti siyasi olarak 1 Ocak 1993’de kurulmuş olsa da, köklü siyasi
geleneklere ve devlet yapısına sahiptir. 12 Mart 1999’da NATO’da, 1 Mayıs 2004’te
ise Avrupa Birliği’nde yer alarak, Orta Avrupa’nın siyasi olarak etkin önemli bir
Avrupa ülkesi konumuna gelmiştir.
2006 yılı Eylül ayındaki seçimler sonucunda Çek Yurttaşlık Partisi hükümeti
oluşturmuş ve Başbakan Mirek Topolanek olmuştur.
Çek Cumhuriyeti geçiş döneminde oluşturduğu güçler ayrılığı ilkesine dayalı devlet
kurumları ülkede politik sistemin düzenli işleyişini sağlamaktadır.
Çek Cumhuriyeti 1 Ocak 2009 itibariyle, altı ay süreyle AB Dönem Başkanlığı’nı
yürütmeye başlamıştır. Dünyanın enerji ihtiyacının arttığı ve krizin dünya piyasalarını
sarstığı bir dönemde göreve gelen Çek Cumhuriyeti’nin en büyük önceliği enerji
bağımlılığını azaltmak ve AB’de enerji politikaları konusunda uyum sağlayabilmektir.
Özellikle Rusya ve Ukrayna arasında yaşanan enerji krizinin boyutları, AB’nin enerji
konusundaki bağımlılığını yeniden gündeme taşımaktadır.
2009 yılı Mart ayı itibariyle, Sivil Demokrasi Partisi ve merkez sol parti; Çek Sosyal
Demokrat Partisi CSSD’nin aralarındaki fark kapanmakta, CSSD ülkedeki
popülerliğini artırmaktadır.
2
24 Mart 2009 tarihinde gerçekleşen güven oylamasında Başbakan Mirek Topolanek
başkanlığındaki hükümet düştü.
Çek Cumhuriyeti anayasasına göre güven oylamasıyla düşürülen hükümetin derhal
istifasını sunması gerekiyor. Anayasa, Cumhurbaşkanı yeni hükümeti kurma görevini
bir başkasına verinceye kadar eski hükümetin görevde kalmasını da öngörüyor.
Başbakan Topolanek başkanlığında ortanın sağı partilerden kurulan hükümet, 200
üyeli parlamentoda 96 sandalyeye sahipti. Parlamentoda muhalefetin 97,
bağımsızların ise 7 sandalyesi bulunuyor.
Çek Cumhuriyeti’nde iki siyasi parti 5 Nisan 2009 Pazar günü sonbaharda yapılacak
olan genel seçimlere kadar bir geçiş hükümeti kurmayı kabul etti. 24 Mart 2009’da
güvenoyunu kaybeden hükümetin Başbakanı Mirek Topolanek, geçici hükümeti
kurma görevinin halen Çek İstatistlik Dairesi Başkanlığı yapan Jan Fischer’a
verilmesinin beklendiğini söyledi. Fischer 9 Mayıs 2009’da geçici hükümetin başkanı
olacak ve Avrupa Birliği Çek Cumhuriyeti dönem Başkanlığı’nı da yürütecek.
Topolanek, mevcut hükümetin, Çek Cumhuriyeti Dönem Başkanlığı’ndan, yeni yıl
bütçesinin oluşturulması, ekonomik krizle ve devlet mekanizması kontrolünden
sorumlu olacaklarını belirtti. Topolanek erken seçimlerin 9-10 Ekim 2009 tarihine
çekilebileceğini söyledi.
EurActiv Strateji uzmanları uzun süre tartışmalara neden olan Lizbon Antlaşması’nın
Çek Cumhuriyeti tarafından kabul edilmesi olasılığının, hükümetin düşmesi ile büyük
oranda azaldığını belirtmektedir.
Siyasi Partiler
Çek Cumhuriyeti’nin öne çıkan siyasi partileri Çek Sosyal Demokrat Partisi (CSSD),
Sivil Demokrat Partisi (ODS), Bohemya ve Moravya Komünist Partisi (KSCM),
Hıristiyan Demokratik Birliği ve Yeşiller Partisi’dir.
2008 yılı Mayıs ayı itibariyle Temsilciler Meclisi ve Senato’daki sandalye dağılımı ise
aşağıdaki gibidir.
Temsilciler Meclisi’nin Bileşimi:
ODS :
81
CSSD:
71
KSCM :
26
KDU-CSL:
13
SZ:
6
Bağımsız:
3
Toplam :
20
Senato’nun Bileşimi:
ODS:
CSSD:
KDU-CSL:
Açık Demokrasi Grubu:
Bağımsız Adaylar Birliği:
KSCM :
Toplam:
41
13
11
7
6
3
81
Kaynak: T.C Prag Ticaret Müşavirliği
Çek Sosyal Demokrat Partisi (CSSD) ; liderliğini Jiri Paroubek’in yaptığı parti, 1878
yılında kurulmuştur. Parti, sosyal meseleler, çevre konuları ile ilgilidir ve devlet
tarafından regüle edilen bir iktisadi modelin destekleyicisidir.
Bohemya ve Moravya Komünist Partisi daha çok parasız eğitim ve sağlık hizmetini
savunmakta ve 35 saatlik çalışma haftasının kısaltılmasını talep etmektedirler.
3
Sivil Demokrat Partisi Siyasi Grubu “ODS”nin Başkanlığı’nı Vojtech Filip
yürütmektedir. Parti 1996 seçimlerinden lider olarak çıkmasına rağmen koalisyon
kurmak zorunda kalmıştır. Parti kültürel ve ekonomik olarak Batı Avrupa ile tam
entegrasyonu hedeflemektedir.
Hıristiyan Demokratik Birliği- Çekoslovak Halkın Partisi’nin (KDU- CSL) liderliği
Jiri Cunek tarafından yapılmaktadır. Muhafazakâr hristiyan bir parti olarak
tanımlanmaktadır. Temel görüşleri özelleştirmenin tamamlanması, denk bütçe,
doğrudan vergilerden dolaylı vergilere tedricen geçilmesidir.
Yeşiller Partisi’nin Genel Başkanı Martin Bursik, diğer ulusal yeşiller
hareketlerindeki gibi çevre-doğa dostu politikaları, insan hakları, kadın hakları, çocuk
hakları ve işçi haklarını savunmaktadır.
EKONOMİK YAPI
Çek Cumhuriyeti, Orta ve Doğu Avrupa’nın en gelişmiş ekonomilerinden birine
sahiptir. Komünist dönem sonrası değişim yaşayan geçiş ekonomileri arasında da
küresel ekonomi ile uyum sürecinde en başarılı performans gösteren ülkelerdendir.
Fakat Eylül 2008 tarihinde ABD eksenli ortaya çıkan ekonomik kriz, etkisini Çek
Cumhuriyeti’nde de hissettirmiştir. Tahminler, Çek Cumhuriyeti’nin 2010 itibariyle
ekonomik olarak toparlanmaya başlayacağı yönündedir. 20.yy. başından itibaren
sanayileşmede büyük adımlar atmış, dünya piyasaları ile bütünleşmiş olan Çek
Cumhuriyeti’nin son yıllarda ekonomi grafiği olumlu yönde gelişmiş, ancak küresel
kriz nedeniyle Eylül 2008–Mart 2009 arası durağan bir döneme geçmiştir.
Çek Cumhuriyeti’nin ekonomik kalkınmasında 1950 ve 60’lı yıllardaki ağır sanayi
hamlelerinin payı oldukça büyüktür. Çek Cumhuriyeti kazandığı bu ivme ile 1980’li
yıllarda daha çok kimya-ilaç sektörüne yatırımlar yapmıştır. Bu yatırımların geri
dönüşü sonucunda kişi başına düşen milli gelir yaklaşık 25,207 $ ‘a kadar
yükselmiştir.
2009 yılı itibariyle GSYİH 191
milyar ve GSYİH artış oranı -2,3
olarak beklenmektedir. Kişi başına
milli gelir yaklaşık 25 bin ABD
dolarıdır.
GSYİH-Sektörel Dağılım
Tarım ve
Balıkçılık 3%
Sanayi ve
İnşaatı 38%
Üretici fiyatlarında 2008 Aralık ayı
itibariyle sanayi de %-0,2, inşaat
sektöründe
%4
ve
hizmet
sektöründe %4,0 ve tarım alanında
% -23 oranında bir değişim
olmuştur.
Hizmet
Sektörü 59%
2008 yılının son çeyreği itibariyle, toplam istihdam 66,2 bin kişi ile artış göstermiştir.
Verilere göre çalışan sayısındaki artış geçen yıllara göre daha azdır. Buna rağmen
toplam işsiz sayısı ise 22,1 bin azalmıştır.
.
4
EKONOMİK
GÖSTERGELER
GSYİH
(Milyar Dolar)
Kişi Başı GSYİH
(Dolar)
GSYİH Büyüme Hızı
(%)
TÜFE
(Ortalama, %)
İhracat (fob)
(Milyar Dolar)
İthalat (fob)
(Milyar Dolar)
Cari Denge
(Milyar Dolar)
Toplam Dış Borç
(Milyar Dolar)
Döviz Rezervleri
(Milyar Dolar)
Dolar Kuru (ortalama)
2007
2008
*2009
*2010
174,0
216,4
191,3
205,6
24,341
25,521
25,207
25,678
6.0
3,5
-2,0
1,6
2,9
6,3
1,8
2,2
122,7
145,3
130,3
138,4
116,8
139,8
123,8
132,5
3,2
6,8
4,5
5,0
74,9
83,9
72,6
75,5
34,5
36,6
24,8
25,3
20,29
17.07a
19.48
18.56
Kaynak: Economist Intelligence Unit, Country Report of Czech Rep., March 2009-03-09
a
Güncel. b Economist Intelligence Unit finansal tahmini.
DIŞ TİCARET
COMECON’un dağılmasıyla doğan boşluğu doldurmak için Macaristan, Polonya, Çek
Cumhuriyeti ve Slovakya arasında Aralık 1992’de imzalanan anlaşma ile Orta Avrupa
Serbest Ticaret Ortaklığı (CEFTA) kurulmuştur. 1996, 1997 ve 1998 yıllarında
sırasıyla Slovenya, Romanya ve Bulgaristan da CEFTA üyesi olmuşlardır. Ocak 2002
itibariyle sanayi ürünlerinin serbest ticaretindeki tüm istisnalar kaldırılmıştır. 1 Mayıs
2004 tarihinde Macaristan, Çek Cumhuriyeti, Polonya, Slovakya ve Slovenya’nın AB
üyesi olmasıyla birlikte dış ticaretlerinde AB uygulamaları geçerli olmuştur
Çek ekonomisinde ihracatın ağırlıklı olması imalat sanayi dallarındaki üretimin dış
piyasalardaki gelişmelerden fazlasıyla etkilenmesine sebep olmaktadır. Doğrudan
yabancı yatırımların yüksek olduğu elektrikli ve optik teçhizat, makine ve ekipman
gibi dallarda yüksek performans görülürken, kimyasallar gibi yabancı yatırım
çekemeyen yerel sanayi dallarında durgunluk yaşanmaktadır.
2008 yılı itibariyle ihracat, bir önceki yılın aynı dönemine göre % 18,7 oranında
artarak, 145,6 milyar $, ithalat ise % 22,9 oranında artarak 141,3 milyar $ olmuştur.
2008 yılı sonu itibariyle, Çek Cumhuriyeti’nin Türkiye’den ithalatı % 22,4 oranında
artarken, Türkiye’ye ihracatı ise % 9,7 oranında artmış ve sırasıyla 969,5 milyon $ ve
802,3 milyon $ olarak gerçekleşmiştir
5
.
DIŞ TİCARET
(aylık bin ABD Doları)
İTHALAT
Dönem
2006
2007
İHRACAT
2008 Değişim
(1)
2006
2007
2008 Değişim (1)
Ocak
6.421.358
8.371.352 11.346.998
35.5% 6.894.880
8.850.665 12.022.278
%35.8
Şubat
6.489.591
8.346.132 11.881.398
42.4% 6.708.721
8.969.852 12.646.711
%41.0
Mart
7.575.959
9.616.797 12.532.338
30.3% 7.888.989 10.287.681 13.099.280
%27.3
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
7.030.130 9.268.309 13.663.013
8.088.107 9.586.626 12.354.717
7.865.162 9.557.307 13.067.181
7.323.375 9.623.458 13.367.702
7.605.460 9.498.671 10.576.900
8.154.538 10.028.985 12.374.341
9.182.104 12.248.276 11.917.361
9.458.250 12.347.614 9.872.271
8.235.781 9.973.365 8.478.042
47.4%
28.9%
36.7%
38.9%
11.4%
23.4%
-2.7%
-20.0%
-15.0%
%48.2
%32.1
%39.9
%43.7
%13.6
%21.3
%-7.6
%-24.5
%-19.8
6.945.900
8.198.227
8.193.182
7.172.378
7.555.203
8.485.469
9.353.867
9.686.829
8.059.646
9.506.535
9.807.768
10.019.688
9.582.489
9.490.310
10.719.352
12.671.621
13.035.915
9.818.389
14.086.985
12.959.150
14.013.266
13.770.800
10.778.881
13.001.425
11.704.589
9.848.308
7.872.666
Kaynak : The Economist Intelligence Unit March 2009; Çek Milli Bankası
En çok ihracat yapılan 10 ülke :
Sıra No Ülke
1
Almanya
2
Slovakya
3
Polonya
4
Fransa
5
İngiltere
6
Avusturya
7
İtalya
8
Hollanda
9
Macaristan
10
Rusya F.
Liste Toplamı
21
Türkiye
Genel Toplam
Çek Cumhuriyeti en önemli ihracatını üç
sınır ülkesine yapmaktadır; Almanya,
Slovakya ve Polonya. Bu üç ülkeye
yapılan
ihracatın
toplamı,
toplam
ihracatın
yaklaşık
%50’sini
oluşturmaktadır. Türkiye %0,6 ile , Çek
Cumhuriyeti’nin ihracat sıralamasında 21.
sırada yer almaktadır.
Pay
%32.6
%9.8
%6.8
%5.7
%5.1
%5.0
%4.9
%4.0
%3.0
%2.9
%79.8
%0.6
%100.0
Kaynak : The Economist Intelligence Unit March 2009; Çek Milli Bankası, DTM, Mart 2009
Tütün perakendecilerinden Imperial Tobacco CR karını 2008 yılında elde ettiği 9.149
milyar CZK ile kar oranını %23.5 artırdı. (EMIS)
2009 yılı itibariyle, Bölgesel gaz distribütörü Vychodoceska Plynarenska (VCP) net
karında bir yıl içerisinde 11.7 milyon Avro ile %29 oranında düşüş yaşadı. (EMIS)
2009 yılı itibariyle, Heineken, ünlü Çek bira markası Staropramen’i satın almayı
planlamaktadır. Satışın gerçekleşmesi durumunda, Çek Cumhuriyeti’nin 2. ve 3. en
6
büyük bira üreticileri aynı çatı altında toplanmış olacaktır. Ülkede Heineken bira
pazarının %14’üne, Staropramen ise %17’sine sahiptir.
En çok ithalat yapılan 10 ülke :
Sıra No Ülke
1
Almanya
2
Çin H.C.
3
Rusya Federasyonu
4
Polonya
5
Slovakya
6
İtalya
7
Fransa
8
Avusturya
9
Japonya
10
Hollanda
Liste Toplamı
23
Türkiye
Genel Toplam
Çek Cumhuriyeti, ithalatının %26,9’unu
yine komşusu Almanya ile yaparken, Çin
Halk
Cumhuriyeti
de
ithalat
sıralamasında ikinci sırada gelmektedir.
Son yıllarda Çin ürünleri Avrupa
pazarında geniş çapta yer bulmaktadır.
Türkiye ithalat sıralamasında 0,7 ile
23.sırada yer almaktadır.
Pay
%26.9
%8.7
%6.4
%5.9
%5.6
%4.5
%4.1
%3.7
%3.3
%3.1
%72.3
%0.7
%100.0
Kaynak : The Economist Intelligence Unit March 2009; Çek Milli Bankası, DTM, Mart 2009
YABANCI SERMAYE
Bugün gerçekleşen üretimin yaklaşık yarısından fazlası yabancı yatırımcılar
tarafından gerçekleştirilmektedir. Coğrafi konumu, AB ile uyumlu yasal
düzenlemeleri, Çek Cumhuriyeti’ni seçen yatırımcıların sayısını artırmaktadır.
2007 yılı itibariyle Çek Cumhuriyeti’nde kişi başına düşen yabancı sermaye tutarı
5,719 Euro’ya ulaşmıştır. Bu rakam, Orta ve Doğu Avrupa ülkeleri arasında
Macaristan’dan sonra kişi başına düşen en yüksek tutardır. Önde gelen yatırımcılar
arasında Siemens, Panasonic, Mercedes Benz Engineering, ABB/ALSTOM,
Bosch, Coca-Cola, Royal Dutch Shell, LG Philips, SAB Miller, Toyota Motor,
Daewoo, Volkswagen, Daimler-Chrysler sayılabilinir. Otomotiv ve yan sanayinde
dünya sıralamasında yer alan ilk 100 firmadan yaklaşık 40’ının Çek Cumhuriyeti’nde
imalat veya montaj yatırımı bulunmaktadır.
Avrupa Birliği ülkelerinden gelen sermaye dikkate değerdir. Almanya, Hollanda,
Avusturya ve Fransa toplam yatırımın %64’ünü teşkil etmektedir. ABD ise %7’lik bir
payla 5. büyük yatırımcı konumunda bulunmaktadır.
Doğrudan yatırımlar Çek Cumhuriyeti’nin finansal yapısında önemli paya sahiptir..
Doğrudan yabancı yatırımlar sadece cari işlemler açığının dengelenmesi açısından
değil, ekonomik büyümenin de temel taşlarından birisidir. Kümülatif toplam yabancı
sermaye 2007 yılı sonunda ise 75,8 milyar ABD Dolarına ulaşmıştır. 2005-2007 yılları
arasında 25 milyar $ sermaye girişi gerçekleşecek, 2007 yıl sonu itibariyle, yabancı
sermaye yatırımları tutarı 75,8 milyar dolara ulaşmıştır.
7
Çek Cumhuriyeti’nde Yabancı Sermayenin Sektörel Dağılımı (milyon $)
Sektör
İMALAT SANAYİ
Gıda ürünleri
Ahşap, yayım ve baskı
Petrol, kauçuk ve plastikten ürünler, kimyasallar
Metal dışı mineraller
Metal ürünler
Mekanik ürünler
Elektrikli makineler ve aksamı
Ofis makineleri, bilgisayar, haberleşme
cihazları, Radyo, TV
Motorlu araçlar ve parçaları
Geri dönüşüm ürünler
ELEKTRİK, GAZ VE SU
İNŞAAT
HİZMETLER
Ticaret
Ulaşım, haberleşme
Finansal Aracılık
Emlak, İş Dünyası
Diğer Hİizmetler
TOPLAM
2006
1.694,3
162
95
564
-264
324
265
278
138,5
20071)
3.852,0
363
4,3
676
351
595
290
255
-219
77,2
0,1
-26
142
4.220
1.240
-120
1.175
1.440
429,5
6.013
1.389
-15
-173
150
4.839
723
132
1.855
2.012
60
9.123
Toplam(2)
28.658,2
2.739
1.843
4.676
2.402
3.842
2.160
1.861
801
7.058
36
3.230
1.006
42.103
7.886
7.370
14.418
10.911
1.005
75.798
%
38
36
2
6.2
3
5
3
2.5
1
9
0.0
4.3
1.3
55.5
10.4
9.7
19.0
14.4
1.3
100.0
Kaynak: Çek Milli Bankası 2008
Çek Cumhuriyeti’nde Yabancı Sermaye Ülkeler İtibariyle Dağılımı (milyon $)
S.No
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
G.TOPLAM
Ülke
Hollanda
Almanya
Avusturya
Fransa
İspanya
ABD
Belçika
İngiltere
Lüksemburg
İsviçre
2008
2.628
760
1.068
979
-42
346
328
339
1.172
500,2
9.123,
Toplam
20.089
15.029
8.829
4.975
3.557
3.187
2.476
2.539
4.175
2.337
75.798
Pay
26,5%
19,8%
11,6%
6,6%
4,7%
4,2%
3,3%
3,4%
5,5%
3,1%
100,0%
Kaynak: Çek Milli Bankası 2008
Çek Cumhuriyeti’nde yerleşik toplam 1,954 yabancı sermayeli firma, ülkedeki işgücü
istihdamının %42’sini, yurtiçi satışın %59’unu ve toplam ihracatın %68’ini
gerçekleştirmektedir.
Doğrudan yabancı sermaye Çek Cumhuriyeti’ne know-how ve teknoloji aktarımını
sağlamıştır. Özellikle elektrik donanımı, elektronik, makine ve otomotiv sektöründe
teknolojik gelişim hızlıdır. Ayrıca gelen yabancı sermaye rekabeti arttırarak özel
sektörün gelişimini teşvik etmiştir. Avrupa Birliği üyeliği ve AB Dönem Başkanlığı da
yabancı sermayeyi ülkeye çeken önemli bir faktör olmuştur.
Bankacılık sektöründeki özelleştirme uygulamaları sonucunda finansal hizmetler
sektörüne yoğun bir yabancı sermaye girişi olmuştur. Başarılı bilim-mühendislik
mezunları oranının Çek Cumhuriyeti’nde yüksek olması nedeniyle Honeywell,
Panasonic, Simens, Hewlett-Packard gibi önde gelen teknoloji firmaları ARGE,
dizayn ve tasarım çalışmalarını bu ülkede gerçekleştirmektedirler.
8
Çoğunluk Hissesi Yabancı Yatırımcılarına Ait
Bankalar
1
Bawag Bank CZ a.s.
2
Citibank a.s
3
Česká spořitelna, a.
4
Československá obchodní banka, a.s
5
eBanka, a.s.
6
GE Money Bank, a.s
7
HVB Bank Czech Republic a.s
8
IC Banka, a.s.
9
Komerční banka, a. s
10 PPF banka a.s.
Kaynak:T.C Prag Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği, Rapor 2008
İŞ KURMA ESASLARI
Ülke mevzuatı, yabancıların Çek girişimcilerle aynı koşullarda ticari faaliyette
bulunmasına imkân tanımaktadır. Yabancı yatırımcılar bir şirketin kurucusu, kurucu
ortağı olabilir ya da mevcut bir Çek firmasıyla ortaklık tesis edebilirler. Yabancı
sermaye için bir sınırlama veya yatırım yapmak için özel bir izne ihtiyaç
bulunmamaktadır.
Ticaret Kanunu’na göre, “genel ticari ortaklık, limited şirket, anonim şirket, kooperatif
ve şube” şeklindeki oluşumlar tüzel kişilik olarak kabul edilmektedir. Limited şirket
genellikle tercih edilmektedir. Limited şirket için asgari sermaye miktarı 200,000 kron
(6,700 Euro)’dur. Kayıtlı sermaye tutarının en az % 30’unun şirketin ticari kaydı
sırasında ödenmesi gerekmektedir.
Vergi Oranları
Kurumlar vergisi
Gelir vergisi
Katma değer vergisi (KDV)
Özel tüketim vergisi
Yol vergisi
Emlak vergisi
Emlak devir vergisi
Miras ve intikal vergisi
%24
%15-32
% 5 (gıda, ilaç, sağlık hizmetleri, kitap)
% 19 (birçok mal ve hizmetler)
Petrol, sigara ve alkollü içeceklerden alınmaktadır.
1,200-4,200 kron (yolcu taşıtları)
1,800-44,100 kron (ağır vasıtalar)
Yer ve kullanım amacına göre değişmektedir.
%3
% 7- % 40
Sosyal Güvenlik ve Sağlık Sigorta Primleri alanında 2004 yılı itibari ile, AB üyeliği
nedeniyle değişiklik yapılmıştır. Buna göre :
9
Sağlık
sigortası
katkısı
Emeklilik
sigorta katkısı
İşsizlik fonuna
katkı
Sağlık ve diğer
katkılar
Toplam yapılan
ödeme
İşveren tarafından
yapılması gereken
ödemeler
%9
Çalışan tarafından
yapılması gereken
ödemeler
% 4.5
% 21.5
% 6.5
% 1.2
% 0.4
% 3.3
% 1.1
%35
%12.5
YATIRIM TEŞVİKLERİ
Çek Cumhuriyeti, jeo-politik stratejik konumu sebebiyle Avrupa’da etkinliği olan,
ekonomik olarak yabancı yatırımcıların dikkatini çekmiş bir Orta Avrupa ülkesidir. Çek
Cumhuriyeti’nde yabancı yatırım ve mal ve emlak alımında herhangi bir sınırlama
yoktur.
Stratejik konumu sebebiyle, yabancı yatırımcılara Orta Avrupa’da birçok farklı pazara
açılma imkânı tanımaktadır. Ülkenin yine en büyük avantajlarından biri “knowledge
pipeline” adi verilen uzman bilgi akışının rahatlıkla sağlanabilmesi ve yabancı
yatırımcıların bu bilgi akısından faydalanabilmesidir. Çek Cumhuriyeti, donanımlı iş
gücü, yabancı yatırımcıların çalışan ihtiyacını karşılamaya hazırdır.
2004 yılında gerçekleşen AB üyeliği kapsamında devlet yardımları AB mevzuatı ile
uyumlu hale getirilmiştir.
Yerli ve yabancı yatırımcılara sağlanan teşvikler CZECHINVEST tarafından
yönlendirilmektedir. Devlet yardımlarından yararlanmak isteyen yatırımcı, projesini
veya proje taslağını anılan kuruma sunmakta, bu kurum da yatırımcıya devlet
yardımları ve proje detayları (yer tahsisi vs.) konusunda bir nevi danışmanlık görevi
yapmaktadır. Yatırımcılar için kurum, özel finansal yardım ve profesyonel
danışmanlık hizmetleri sağlamaktadır. Ayrıca yatırım süreci boyunca kendisine
ücretsiz bir danışman da tahsis edilmektedir.
Kurum, endüstriyel faaliyetlere uygun olan ulusal emlak portföyünü, özellikle hükümet
tarafından belirlenen 103 özel alan yatırımcı ile buluşturmaktadır. Anılan kurum,
yabancı yatırımcıyı, güvenilir, endüstriyel bölge izni olan, teknik alt yapılarının
tamamlanmış olduğu bölgeler ile buluşturmaktadır.
Başvuru koşullarını yerine getiren yatırımcılar, yatırım teşvikleri alabilir, vergi
indiriminden, istihdam yaratma hibesinden ve daha farklı yardımlardan
faydalanabilirler. Bunun yanında endüstriyel yatırımlar için AB Yapısal Fonları’ndan
da yararlanılabilir
Son yıllarda yüksek kaliteli ofis, yasam alanları, endüstriyel alanlar talep edilmektedir.
Özellikle yaşam alanları ve endüstriyel alanlar konusunda uzmanlarla temasa
geçmek için Yabancı Yatırım Birliği’ne (www.afi.cz) başvurulabilir.
10
Yatırım Teşvikleri Sistemi
Üretim
Çek sanayinin rekabet gücünün artırılması amacıyla, Çek Hükümeti 1998 yılından bu
yana yerli ve yabancı yatırımcı ayırımı yapmaksızın aşağıdaki teşvikleri sunmaktadır.
•
•
•
•
•
Kurumlar vergisi muafiyeti
Uygun fiyatla arazi tahsisi
İstihdam Artırma Desteği
Eğitim Desteği
Arazi imar değişikliği
(Tarım arazisinden sanayi bölgesine gibi)
Kurumlar vergisi muafiyeti 10 yıl sürelidir.
İşsizlik oranı, Çek Cumhuriyeti ortalamasının en az % 50 üzerinde olan bölgelerde
istihdam yaratan her yeni işletme için 200.000 Çek Kronu’na kadar, ayrıca engelli
kişileri istihdam eden ya da teşvikten yararlanacak kişi 6 aydan daha uzun süreden
beri iş başvurusunda bulunmuş ise 50.000 Çek Kronuna kadar;
İşsizlik oranı, Çek Cumhuriyeti ortalamasının en az % 25 üzerinde olan bölgelerde
istihdam yaratan her yeni işletme için 100.000 Çek Kronu’na kadar, ayrıca engelli
kişileri istihdam eden ya da teşvikten yararlanacak kişi 3 aydan daha uzun süreden
beri iş başvurusunda bulunmuş ise 25.000 Çek Kronu’na kadar destek
alabilmektedir.
Eğitim desteğinde ise, işsizlik oranı, Çek Cumhuriyeti ortalamasından daha yüksek
ya da bu orana eşit olan bölgelerde, çalışanların kalitesini yükseltmek için yapılan
eğitim amaçlı harcamaların toplamının % 35’ine kadar teşvik sağlanmaktadır.
Çek Cumhuriyeti’nde teşviklerden yararlanabilmek için bu ülkede kayıtlı olunması
şarttır. Ayrıca, işletmenin yeni kurulmuş, mevcut ise üretim hattında esaslı bir
değişiklik öngörülmüş olması gerekmektedir. Teşviklerden yararlanabilmek için diğer
hususlar aşağıda belirtilmiştir.
•
İşletmenin, en az % 50’si öz kaynaklarından karşılanmış olması
şartıyla en az 200 milyon Çek Kronu sermaye ile kurulmuş
olması,
•
Toplam yatırımın en az % 40’ının makine alımında kullanılmış
olması,
Projenin çevre dostu olması
İşletmenin en az 5 yıl süreyle varlılığını sürdürebilmesi
•
•
Kurumlar vergisi muafiyetinden ülkenin neresinde olursa olsun yararlanılabilmekte
iken, diğer teşvikler işsizlik oranının nispeten daha yüksek olduğu bölgeler için
geçerlidir. İşsizlik oranının daha yüksek olduğu bölgelerde yatırımı teşvik etmek
amacıyla minimum sermaye oranı bazı bölgeler için 150 milyon Çek Kronu’na bazı
bölgelerde ise 100 milyon Çek Kronu’na indirilmiştir.
11
Teknoloji Merkezleri ve Stratejik Hizmetler Merkezleri
Çek Cumhuriyeti’ni Orta Avrupa’nın bilgi-iletişim (IT) merkezi olmasını sağlamak
amacıyla Çek Hükümeti tarafından 10 Aralık 2003 tarihinde çıkarılan 1238/2003
sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’yla bir teşvik programı hazırlamıştır. 17 Şubat 2004
tarihinde yürürlüğe konulan söz konusu program ile IT alanında yatırım yapan
firmalara aşağıda belirtilen destekler sağlanmaktadır.
1. İlk 5 yıl içinde satın alınan mülkün en fazla % 50’sine kadar
(KOBİ’ler için % 65) mali destek,
2. İlk 3 yıl içinde çalışanlara ödenen toplam brüt ücretin an fazla %
50’sine kadar mali destek,
3. Çalışanlara yönelik özel eğitim programları için yapılan
harcamaların en fazla % 35’i (Prag için % 30), genel eğitim
harcamaları için % 60 (Prag için % 55)’ine kadar mali destek,
yaratılan istihdama bağlı olarak 3 ila 5 yıl geçerli olmak kaydıyla.
Diğer taraftan, yaratılan istihdama bağlı olarak eğitim desteği her bir çalışan için en
fazla 100.000 ila 150,000 Çek Kronu’na kadar sınırlandırılmıştır.
Adı geçen teşviklerden yararlanabilmek için aşağıda belirtilen şartları yerine getirmek
gerekmektedir.
•
Stratejik Hizmetler Merkezi’nin (Müşteri Hizmetleri Merkezi, Yüksek
Teknoloji Onarım Merkezleri) en az % 50’si öz kaynaklarından
karşılanmış olması şartıyla en az 30 milyon Çek Kronu sermaye ile
kurulmuş olması,
•
•
3 yıldan fazla süre ile en az 50 kişi için istihdam yaratması,
Teknoloji Merkezi, yazılım geliştirme merkezi, uzman çözüm
merkezi ve uluslararası firmaların bölge merkezleri için ise yine en
az % 50’si öz kaynaklarından karşılanmış olması şartıyla 15 milyon
Çek Kronu sermaye,
•
3 yıldan fazla süre ile en az 15 kişi için istihdam yaratması.
İşsizlikten en çok etkilenen bölgeler için istihdam yaratma desteği
İşsizlikten en çok etkilenen bölgelerde iş imkânı yaratabilmek ve daha küçük ölçekli
firmaların teşvik sisteminden yararlanabilmesini sağlamak amacıyla 2 Haziran 2004
tarihinden itibaren geçerli olmak kaydıyla “işsizlikten en çok etkilenen bölgeler için
istihdam yaratma desteği” adı altında yeni bir teşvik programı uygulamaya
konulmuştur.
Teşvik programı kapsamında iki yıldan beri işsizlik oranının % 14’ten fazla olduğu
bölgelerde; % 50’sini öz kaynaklardan karşılanması kaydıyla en az 10 milyon Çek
Kronu sermayeli ve iki yıl süreyle en az 10 kişi için iş imkânı yaratan firmalar aşağıda
belirtilen imkanlardan yararlanmaktadır;
1. Her yeni istihdam için 200.000 Çek Kronu’na kadar mali destek,
2. İki yıl süreyle, toplam 30.000 Çek Kronu’nu aşmamak kaydıyla, her bir çalışan
için yapılan eğitim harcamalarının % 35’ine kadar eğitim desteği
12
SEKTÖREL BAKIŞ
Tarım : Ülke arazisinin % 33’ü orman, % 54’ü tarım arazisidir. Seller ülkedeki en
büyük doğal afet olup büyük zarara yol açmaktadır. Sovyetler Birliği döneminde tarım
konusunda kendi kendine yetebilen Çek Cumhuriyeti, o dönemde 1749 kooperatif ve
257 devlet çiftliği ile yaklaşık 650 bin kişinin istihdamını sağlamaktaydı. AB Tarım
politikasına uyum kapsamında tarıma sağlanan devlet sübvansiyonlarının kesilmesi
ve rekabetin artışı ile tarımın GSYİH’daki oranı %10 düşmüştür. Diğer taraftan tarım
alanında özel şirketler artmış, kooperatifler kurulmuştur.
2007 yılında tahıl üretiminde verim 4,48 ton/hektar olarak gerçekleşirken, aynı yıl
patates üretiminde ise verim 25,72 ton/hektar olmuştur. 2006 yılında 57.800 ha
alanda 31,6 bin ton haşhaş üretilirken, 2007 yılında 70.000 ha alanda 33,1 bin ton
haşhaş üretilmiştir. Ayrıca, organik tarım son yıllarda hızla gelişmekte olup organik
tarım alanları 27.000 ha bulmuştur.
Baklagiller ve köklü sebzelerin tarımdaki önemi azalırken ayçiçeği, kolza tohumu gibi
sanayi bitkilerinin önemi artmıştır. Çek Cumhuriyeti tarım politikasının AB Ortak
Tarım Politikası ile uyumlu hale getirilme çalışmaları sürmektedir. Ormancılık ise ağır
sanayi nedeniyle ciddi derecede çevre sorunları ile karşı karşıyadır.
Balıkçılık: Çek Cumhuriyeti denize kıyısı olmayan bir ülke olmasına bağlı olarak,
sadece tatlı su balığı, özellikle sazan ve alabalık üretmektedir. Sazan Çeklerin
geleneksel noel yemeğidir. Deniz balığı ve diğer deniz ürünleri ithal edilmektedir.
Çeklerin sağlıklı beslenmeye ağırlık vermelerine paralel olarak balıkçılık ürünleri
ithalatı da her geçen gün artmaktadır.
Kişi başına ortalama balık tüketimi 2007 yılı itibariyle 5,6 kg’dır. Ülke nüfusunun
yaklaşık 10.2 milyon olduğu dikkate alındığında yılda yaklaşık 60 bin ton balık eti
tüketilmektedir. Sazan balığının 2007 yılı ortalama fiyatı Prag bölgesi için 92,33
ÇK/kg, ülke geneli için ise 79,46 ÇK/kg’dır.
Balık tüketimi ağırlıklı olarak ithalat yoluyla karşılanmaktadır. 2007 yılı itibariyle balık
ithalatı 82,5 milyon ABD Dolarını bulmuştur. Aynı dönem itibariyle ihracat ise 17,2
milyon ABD Doları seviyesinde gerçekleşmiştir.
Ulaştırma ve İletişim: Çek Cumhuriyeti’ndeki iletişim teknolojisi ve ulaştırma Orta ve
Doğu Avrupa bölgesinin en gelişmişlerindendir. Hizmet kalitesi artmakla beraber yine
de halen Batı Avrupa standartlarının altındadır.
Çek Cumhuriyeti, 10.000 km’yi bulan bir demiryolu ağına sahiptir. Karayollarının
toplam uzunluğu ise 55,6 bin km’yi bulmaktadır. Karayollarının 633 km’si otobandır.
Çek Cumhuriyeti’nde iç sular taşımacılıkta kullanılmakta, 2007 yılı itibariyle 2,2
milyon ton nehirlerde taşınmaktadır. Ülkede, 19’u uluslararası olmak üzere toplam
90 adet havaalanı bulunmaktadır
AB üyeliği ile beraber tır ve kamyon taşımacılığında artış görülmüştür. Bunun en
önemli sebebi de malların serbest dolaşımının sağlanarak gümrük kapılarının
ortadan kalkmasıdır. 2006’dan itibaren ağır taşıtlar için elektronik paralı geçiş sistemi
uygulamaya geçmiştir. Ülkede nehir taşımacılığı ve havayolları taşımacılığı bulunsa
13
da pek tercih edilmemektedir. Ülkenin ulusal havayolları şirketi Çek Havayolları, 2009
yılı itibariyle özelleştirilecektir.
Posta ve haberleşme hizmet sektöründe yıllık ortalama % 4,3 oranında büyürken,
sektörde istihdam edilen kişi sayısında % 1,3 oranında bir azalma görülmüş ve
istihdam edilen kişi sayısı 64.184’e düşmüştür. Çek Cumhuriyeti’nde 2007 yılında,
trafiğe çıkan yeni ve kullanılmış araç sayısı 520 bini aşmıştır. Trafiğe çıkan araçların
% 65’ini otomobiller oluşturmaktadır.
Ülkede bir yıl içerisinde ortalama, 184 milyon kişi demiryolları ile, 370 milyon kişi kara
yolları ile, 14 milyon kişi ise hava yolları ile yolculuk etmektedir. Yük taşımacılğında
ise karayolları ağırlıklı olarak kullanılmaktadır. 2007 yılında taşınan toplam 625,2
milyon ton kargonun % 73,5’i karayolu, % 16’sı demiryolları, % 9,5’i ise hava yolu ile
taşınmıştır
Cesky Telecom, ülkenin GSM operatörlerinden Eurotel Praha’nın da % 51 hissesine
sahiptir. Eurotel Praha ise ülkedeki üç GSM şirketinin en büyüğü ve cep telefonu
pazarının lideri konumundadır.
Enerji: Kömür ülkedeki enerji kaynaklarının başında gelmektedir. Kömür üretimi iç
talebi karşılamakta, fazlası ihraç edilmektedir. Başlıca ihraç ülkeleri Slovakya,
Almanya ve Avusturya’dır. Çek Cumhuriyeti’nde petrol ve doğal gaz rezervleri çok
sınırlı olduğundan ülke bu kaynaklarda dışa bağımlıdır. Uzun yıllar Rusya ülkeye
petrol ve doğal gaz sağlayan tek ülke olmuştur. Ancak, Almanya ile yeni bir petrol
boru hattı inşasının kararlaştırılması ve Norveç ile yapılan doğal gaz anlaşması, Çek
Cumhuriyeti’nin enerji tedarikçilerini arttırıp Rusya’ya bağımlılığı azaltmak için yaptığı
girişimlerdendir. Çek Cumhuriyeti, nükleer enerji ve doğal gaz kaynaklarını arttırarak
ülke enerji kaynaklarını çeşitlendirmeye çalışmaktadır.
Enerji ve gaz piyasasında liberalizasyon Ocak 2002’den itibaren başlatılmış, 2004 yılı
itibariyle yeni enerji yasası kapsamında bu alandaki mevzuat AB direktifleri ile
uyumlu hale getirilmiştir. Buna göre Ocak 2005’ten itibaren firmalar elektrik
tedarikçilerini kendileri belirleme hakkını elde etmişlerdir. Gaz konusunda ise Ocak
2005’te bazı iş sahaları için bu hak verilmiştir.
Çek Cumhuriyeti’nde elektrik enerjisi büyük ölçüde fosil yakıt kullanılarak
üretilmektedir. Nükleer enerji üretiminin son 5 yılda ikiye katlanması, üretim yapısının
nükleer enerji lehine dönüşmesine sebep olmuştur. Nükleer enerjinin payı %
18,5’den % 29,9’a yükselmiştir.
Elektrik enerjisi tüketiminin yaklaşık üçte biri sanayi sektöründe, tüketimin yaklaşık
beşte biri konutlarda gerçekleşmektedir.
İmalat: İmalat sektöründe düşüş yaşanmaktadır. Zira COMECON ittifakının ve
Sovyetler Birliği’nin çöküşü ile geleneksel pazar kapanmış, Çek ürünleri yabancı
ürünlerle rekabet edememiştir. Bu nedenle yeni pazar arayışı içine girilmiştir. AB,
imalat sektöründe Çek Cumhuriyeti’nin en büyük ihraç pazarıdır. 1999 ve sonrası
yoğunlaşan doğrudan yabancı yatırımlar sayesinde imalat sektörü tekrardan
canlanmıştır. Özellikle Alman ve Japon yatırımcıların elektrikli ekipmanlardaki
yatırımları dikkate değerdir. Amerikan tütün firması Philip Morris Çek üreticisi Tabak
firmasını satın alarak tesislerini yenilemiştir. Şu anda Çek pazarını kontrol etmekte
14
olup genişleyerek eski Sovyet ülkelerine ihraçta Çek Cumhuriyeti’ni kendisine üs
yapmayı planlamaktadır. Doğrudan yabancı yatırımlar sayesinde, gıda sektörü de
diğerlerine göre daha iyi konumdadır.
GSYİH’nın yaklaşık 1/3’ünü tek başına üreten Çek imalat sanayi, toplam işgücünün
de yaklaşık % 30’unu istihdam etmektedir. 2007 yılında sanayi üretimi % 8 oranında
dinamik bir büyüme göstermiştir. Dayanıklı tüketim malları üretimi % 19 yatırım
malları üretimi % 14 dayanıksız tüketim malları % 0.6 ve ara mal üretimi % 7
oranında artarken, enerji üretimi % 1 oranında azalmıştır.
Otomotiv: İmalat sanayi içerisinde otomotiv önemli bir yere sahiptir. Avrupalı birçok
otomotiv firmasının Çek Cumhuriyeti’nde yatırımı bulunmaktadır. Çek Cumhuriyeti,
dünyanın en eski üç otomobil firmasına ev sahipliği yapmakta olup Orta Avrupa’nın
ilk otomobil üreticisidir. Yılda ortalama 450,000 araba üretilmektedir. Otomotiv
sektörü, imalat sektörünün toplam üretimine ortalama % 20 oranında katkıda
bulunmakta ve ülkenin toplam ihracatının da % 17,2’sini gerçekleştirmektedir.
1992 yılında Çek Skoda Auto’nun %70 hissesini alarak pazara giren Volkswagen
ülkedeki en başarılı yabancı yatırımcıdır. Skoda, Çek sektör ihracatının % 10-12’sini
kapsamaktadır. Japon Toyota ve Fransız PSA Peugeot-Citroen Kolin ülkede yeni bir
tesis yapmaktadır.
Toyota ve PSA’nın ortak projesi TPCA (Toyota Peugeot-Citroen Automobile Czech),
toplam 1,5 milyar Avro değerinde yatırım sermayesi ile bölgedeki büyük yatırımlar ve
otomotiv üretimini büyük oranda arttırmıştır.
Otomotiv üretiminin yanısıra parça üretimi ve yan sanayi de gelişmekte ve pazardaki
payı büyümektedir. Johnson Controls, Siemens, Faurecia, Visteon ve Peguform
Globak gibi global yan sanayi tedarikçileri Çek Cumhuriyeti’nde merkez kurmuştur.
Son dönemlerde TPCA projesi katma değeri yüksek artış kaydetmiştir.
DaimlerChrysler’in mühendislik merkezi gibi.
Çek otomotiv sektörüne yatırım yapmış 120’ye yakın çok uluslu şirketlerden
başlıcalar şunlardır: Autopal, Volkswagen (Skoda Auto a.s.), Denso, Continental
AG, Ford (Visteon), Siemens, Johnson Controls, Cooper Tire & Rubber, Robert
Bosch AG, Saint Gobain, Delphi, Dura, Federal Mogul, Hella, Showa, HayesLemmerz, Mannesmann, TRW, Valeo, Lucas Varity, Peguform ve Toyoda Gosei.
Çek Otomotiv Sanayicileri Derneği tarafından yapılan açıklamaya göre motorlu taşıt
üretimi bir önceki yıla göre % 0,8 oranında artarak, 2008 yılında 949.796’ya
ulaşmıştır. 2008 yılında bu üretimin 66.273’ü iç pazarda satılırken, bir önceki yıla
göre iç pazar satışı %12.10 azalmıştır. Otomobil üretimi ise % 0, 9 oranında artarak
939.600’e ulaşmıştır.
2008 yılında, ülkenin en büyük motorlu taşıt üreticisi Skoda Auto, 603.247 araç
üretirken, Toyota-PSA Peugeot-Citroën ortaklığı 324.289 araç üretmiştir. Aynı yıl,
ticari taşıt üretimi 2.726’ya ulaşırken, otobüs üretimi de 3.496 olarak gerçekleşmiştir.
Elektronik: Elektronik sektörü Çek ekonomisinin en hızlı büyüyen imalat sanayi
koludur. 2007 yılı itibariyle sektör 210.000 kişi istihdam etmektedir. Ülkede yaklaşık
400,000 firma faaliyet göstermekte olup bunların yaklaşık % 60’ı yabancı
yatırımcıların kontrolündedir.
15
Telekom, ulaşım, otomotiv ve bilgi teknolojisi alanlarında yapılan yatırımlar, elektrik
ve elektronik parça ithalatı ve üretimini desteklemiştir. Bu alanda ithalat, ihracattan
fazladır.
2007 yılında elektronik sektörü, imalat sanayi içindeki payını %16 artırmıştır. 2007’de
gerçekleşen elektronik üretiminin %56’sı ölçüm aletleri, %21’i tıbbı aletler, %13’ü
otomasyon ekipmanları, %10’u optik ekipmanlar ve %1’i zaman ölçüm
ekipmanlarından oluşmaktadır.
1998 yılında 109 milyar Çek Kronu değerinde ihracat yapan elektronik sanayi 2007
yılında bu alandaki ihracatını 600 milyar CZK’ya çıkarmıştır. En büyük ihracat pazarı
Almanya’dır.
Sektörde faaliyet gösteren başlıca yabancı yatırımcılar arasında ABB, Alps,
Amphenol-Tuchel, Asconn, Bebro, Bosh, Celestica, Conec, Connektel, Cherry,
Draka, Dura-Line, Electrolux, Eltodo, Epcos, Energizer, Felten & Guilleaume,
Fest, FIC, Foxconn, Goldcard, Hakel, Honeywell, Infineon, Kyocera/AVX,
Lexmark, Linet, Lucent, Magneton, Marconi, Matsushita, Narex, Océ, ON
Semiconductor/ Motorola, Onamba, Optrex, Osram, Philips, Preciosa-Crytur,
Sagem/Celestica, Schiedel, Schneider, Schurter, Schott, Tesla, Tyco/AMP, Y.S.
Corp, Varta ve Vishay sayılabilir.
İnşaat: Sektör büyümesinin en başında doğrudan yabancı sermaye yatırımları
gelmektedir.
Yeni imalat sanayi yatırımları, iş merkezlerinin inşası, kamu finansmanlı altyapı
projeleri sektörde büyümeyi ön plana çıkaran başlıca nedenleridir. Karayolları ağının
genişletilmesi, demiryolu ve karayolunun modernizasyonu, Prag Havalimanı’na yeni
terminal eklenmesi başlıca altyapı projelerindendir. Söz konusu projelerde büyük
şirketlerin yanında KOBİ’ler de yer almaktadır.
Düşük vergi ve faiz oranları da inşaat sektöründe büyümeyi desteklemiştir. Ayrıca
mortgage sistemi, inşaat sektörü portföyüne katkıda bulunmuştur. Yüksek kalitedeki
emlak talebi artmaktadır. Çek İstatistik Ofisi (CSU) kayıtlarına göre, 2007 yılının ilk
çeyreğinde konut inşaat sektöründe yıllık % 25,7 oranında artış kaydedilmiştir.
Finansal Hizmetler ve Bankacılık: Çek finans sektörü hızla büyümüş, 1990’da
banka sayısı 5 iken, 1995’te bu sayı 55’e yükselmiştir. Ancak bankacılık sektöründeki
ihtiyatsız borçlanma, hile ve müdahaleler nedeniyle 2006 yılında Çek Milli Bankası
lisanslı banka sayısını 37’ye indirmiştir. Bunların 29’u ise ya tamamen ya da kısmi
olarak yabancı sermayelidir. Bankacılık alanındaki özelleştirme büyük çoğunlukla
tamamlanmıştır. Yabancı bankalar özellikle kurumsal bankacılık alanında hâkimdir ve
sektörde uluslararası standartların yerleşmesine, risk ve maliyet analizi konularında
yapısal değişimlerin gerçekleşmesine katkı sağlamışlardır. Ülkedeki ilk yabancı
bankalardan olan Citibank önemli bir paya sahiptir. Diğer önemli yabancı bankalar
HypoVereinsbank, Creditanstalt, ING Barings, AMB Amro Bank ve Credit
Lyonnais’tir.
Bu hizmetler başında yatırım fonları gelmektedir. Ayrıca kredi kurumları,
uzmanlaşmış bankalar, sigorta firmaları da üst seviyede hizmet vermektedir.
Özel emeklilik sistemi 1994’ten beri uygulamada olmasına rağmen sektördeki rolü
fazla gelişmemiştir. Bunun en önemli sebebi de devletin yürütmekte olduğu “pay-as16
you-go” sistemi olarak tabir edilen politikadır. Bu sistem ile devlet göreceli olarak
daha fazla emekli maaşı vermektedir.
2007 yılında banka karlılık oranında geçmiş yıla göre % 20 oranında artış
kaydedilmiştir.Aynı yıl banka dışı mali kurum sayısında azalma sona ermiş ve sayı
951’e çıkmış, dolayısıyla çalışan sayısı ve ücret ödemeleri artmıştır.
Çek Cumhuriyeti’nde, finans ve bankacılık sektöründeki en önemli sorun denetim ve
danışmanlık hizmetlerinin eksikliği olarak göze çarpmaktadır.
Perakendecilik: Çek Cumhuriyeti’nde hızlı bir gelişme kaydeden bir diğer sektör de
perakendeciliktir. Perakende satışın % 55’i büyük alışveriş merkezleri tarafından
gerçekleştirilmektedir. Belçikalı Delhaize, Alman Metro, Fransız Carrefour ve İngiliz
Tesco Çek pazarında yerlerini almışlardır. Perakende zincirinde çeşitlilik
görülmektedir. Küçük fabrika satış mağazalarından (outlet) büyük mağazalara kadar
değişik yapılar mevcuttur. Dünyanın en büyük 15 perakendecisinden 9’u Çek
Cumhuriyeti’nde faaliyette bulunmaktadır. Hipermarket ve alış-veriş merkezi sayısı
da hızla artmaktadır.
Turizm:
Ülke yüzölçümünün % 16,2’si tarihi sit alanı uygulaması kapsamında
koruma alanıdır. Prag kültürel mirası ile turistleri en çok çeken şehirdir. Şehir dışına
turlar düzenleyerek ülkenin başka yerlerinde de turizm canlandırılmaya çalışılsa da
turistik altyapı yetersizdir. Ünlü uluslararası otel zincirleri Çek pazarında yer
almaktadır.
Çek Cumhuriyeti’ne yılda yaklaşık 100 milyon civarında yabancı giriş yapmaktadır.
Bunların yaklaşık % 95’i kara ve demir yolu ile çoğunluğu komşu ülkelerden yapılan
girişler ve transit geçişlerden oluşmaktadır.
Çek Cumhuriyeti’ne giriş yapan yabancıların yaklaşık % 75’i dört sınır komşusunun
vatandaşlarıdır. Ülkeye giriş yapan yabancıların %1’inden daha azı vizeye tabi
ülkelerden gelmektedir. Ülkeye girişlerin %50’si Almanya’dan yapılmaktadır.
Turizm sektörü, 7.500’ü aşkın tesisin faaliyet gösterdiği ve sadece otel ve
restaurantlar itibariyle toplam işgücünün yaklaşık % 4’ünün istihdam edildiği, Çek
ekonomisi için son derece önemli bir sektördür. Bununla birlikte, 5 yıldızlı oteller 442
bini bulan yatak kapasitesinin sadece % 2,3’ünü oluşturmaktadır. Ayrıca, yatak
kapasitesi itibariyle tesislerin % 16’sı Prag’da, % 11’i ünlü kaplıca merkezi Karlovy
Vary’de bulunmaktadır.
Çek Cumhuriyeti’ne gelen turistlerin % 58’i Prag’ı tercih etmektedir. Karlovy Vary ise
% 7,5 ile en cazip ikinci bölgedir.
17
TÜRKİYE – ÇEK CUMHURİYETİ
TİCARİ VE EKONOMİK İLİŞKİLERİ
1998 yılı Eylül ayında yürürlüğe giren Türkiye - Çek Cumhuriyeti Serbest Ticaret
Anlaşması ile iki ülke arasındaki sanayi ürünleri ticareti tamamen liberalize edilmiştir.
1 Mayıs 2004 tarih itibariyle Çek Cumhuriyeti’nin AB’ye tam üyeliği ile birlikte söz
konusu anlaşma feshedilmiş, yerine Gümrük Birliği yürürlüğe girmiştir. Ticari ilişkiler
gümrük birliği uygulamaları çerçevesinde yürütülmektedir.
2008 yılı Mart ayı itibariyle bir önceki yılın aynı dönemine oranla, Çek Cumhuriyeti’nin
Türkiye’den ithalatı % 47 oranında artarken, ihracat ise % 50 oranında artmıştır.
Çek Cumhuriyeti’nin toplam ithalatı içinde Türkiye’nin payı binde 4, Türkiye’nin toplam
ithalatından Çek Cumhuriyeti’nin aldığı pay da binde 6 dolayındadır. Türkiye - Çek
Cumhuriyeti ikili ticaretinde ulaşılan nokta mevcut potansiyel iş imkânlarını
yansıtmamaktadır.
2007 yılında Çek Cumhuriyeti’nin ve Orta Avrupa’nın en büyük seyahat
acentalarından olan ÇEDOK, 80 milyon ABD Doları ödenerek Saran Holding’in de
ortağı olduğu ODIEN Group tarafından satın alınmıştır.
Türkiye’de 13 Çek firması bulunmakla birlikte, Prag Büyükelçiliği Ticaret
Müsteşarlığı’nın bilgilerine göre, Çek Cumhuriyeti’nde 80’den fazla Türk firması
faaliyet halindedir. Genelde ticaret ve hizmet sektöründe faaliyet gösteren
firmalardan sadece bir tanesi üst yapı firması olup minibüs yedek parçası üretimi
yapmaktadır. Daha önce faaliyet gösteren iplik üretim firmaları kapanmıştır. Türk
firmalarının Çek Cumhuriyeti’ndeki yatırımları 20 miyon Avro’yu bulmaktadır. Türk
firmalarının çoğu küçük ölçekli olup tekstil ve hediyelik eşya sektörlerinde faaliyet
göstermektedir. Hediyelik eşya satan ve kuyumculuk yapan firmalarının çoğu
parekendecidir. Kuyumculuk alanında faaliyet gösteren LAPİS toptancılık da
yapmaktadır.
Yıl
2009*
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
Türkiye – Çek Cumhuriyeti Dış Ticareti
İhracat
İthalat
50.667.616
80.986.387
475.231.942
875.556.856
419.637.718
847.046.534
300.131.881
541.509.967
223.718.398
561.671.584
178.805.114
526.480.954
167.450.206
390.731.436
137.330.549
332.535.877
122.157.005
141.796.359
114.220.186
175.840.594
(Bin Avro)
Denge
-30.328.771
-400.324.914
-427.408.816
-241.378.086
-327.953.186
-347.675.840
-223.281.230
-195.205.328
-19.639.354
-61.620.408
Kaynak: TÜİK *2009 Ocak ve Şubat dönemi
2000 yılında toplam ihracat yaklaşık 114 milyon Avro iken, 2008 yılında 475 milyon
Avro’ya yükselmiştir. İthalat ise %400 artışla 175 milyon Avro’ya ulaşmıştır.
18
Türkiye – Çek Cumhuriyeti Dış Ticareti (İhracat 2008)
Ürünler
Motorlu kara taşıtları, traktör, bisiklet, motorsiklet ve
diğer
Örülmemiş giyim eşyası ve aksesuarları
Elektrikli makine ve cihazlar,aletler ve parçalar
Kazan; makine ve cihazlar,aletler, parçaları
Demir ve çelikten eşya
Plastik ve plastikten mamul eşya
İnciler, kıymetli taş ve metal mamülleri , madeni paralar
Yenilen meyveler, kabuklu yemişler, turunçgil, ve kavun
kab.
Mensucattan mamül , kullanılmış eşya, paçavra, diğer
eşya
Mobilyalar, aydınlatma, reklam lambaları, prefabrik
yapılar
Diğer
Toplam
İthalat (Avro)
149.802.939
48.868.665
36.959.438
38.333.386
16.244.001
14.609.319
12.832.815
11.462.257
9.451.770
7.286.537
475.231.942
Kaynak: Türkiye İstatistlik Kurumu Yıllık Verileri
İhracat içerisinde en önemli üç kalem (2008 yılı); motorlu kara taşıtları, traktör,
bisiklet, motorsiklet ve diğer, örülmemiş giyim eşyası ve aksesuarları, elektrikli
makine ve cihazlar,aletler ve parçalardır.
Türkiye – Çek Cumhuriyeti Dış Ticareti (İthalat 2008)
Ürünler
Kazan; makine ve cihazlar,aletler, parçaları
Motorlu kara taşıtları, traktör, bisiklet, motorsiklet ve
diğer
Elektrikli makine ve cihazlar,aletler ve parçalar
Plastik ve plastikten mamul eşya
Demir ve çelik
Demir ve çelikten eşya
Yün,kıl, at kılı, bunların iplik dokumalarım
Optik fotoğraf, sinema, ölçü, kontrol ayar, cihazları, tıbbı
alet
Cam ve cam eşya
Dokumaya elverişli suni ve sentetik lifler
Diğer
Toplam
İthalat (Avro)
265.027.486
197.040.503
167.179.727
30.457.767
30.100.637
23.559.111
21.833.295
13.567.987
11.451.466
8.036.143
875.556.856
Kaynak: Türkiye İstatistlik Kurumu Yıllık Verileri
2008 yılında gerçekleşen ithalat içerisinde en önemli üç kalem; kazan; makine ve
cihazları, aletler ve parçalar, elektrikli makine ve cihazlardır. İlk üç kalemde toplam
ithalat 629 milyon Avro’dur.
19
YATIRIM İLİŞKİLERİ
Türkiye’deki Çek Yatırımları
Türkiye ile Çek Cumhuriyeti arasında uzun vadeli ekonomik işbirliğinin tesisi karşılıklı
yatırımların artırılması ile mümkündür. 2008 yılı Temmuz ayı sonu itibariyle
ülkemizde 16 adet Çek Cumhuriyeti menşeli firma faaliyette bulunmaktadır. Söz
konusu firmaların toplam sermaye tutarı 1,6 milyar dolar düzeyindedir.
Son dönemde Çek ZENTIVA firması Eczacıbaşı İlaç firmasının %75 hissesini 615
milyon Euro karşılığında satın almış, ayrıca, yine ÇEK CEZ firması da 600 milyon
Euro yatırım yaparak Akenerji firmasına ortak olmuştur.
CEZ firması , Afşin-Elbistan (B) yenileme projesine ilgi duymaktadır. Muhtemelen
"AkCEZ OGC" olarak ihalelere girecektir. Ayrıca, Çek C.’de iki adet nükleer santral
işletmekte olan CEZ’in, Türkiye’de de yeni ortağı AkEnerji ile birlikte nükleer santral
projelerine ilgi duyması muhtemeldir. Diğer yandan, NABUCCO Projesi dışında
kalmak istemeyen Çek Hükümeti‘nin, yine "AkCEZ OGC" ile projede yer alması
beklenebilir. Türkiye’de imalat sanayi alanında “BTL Tıbbi Cihazlar San. A.Ş.” ve
“Korado Radyatör San. A.Ş.”, hizmet sektöründe ise “Çek Havayolları” faaliyet
gösteren diğer Çek Cumhuriyeti menşeli firmalardır.
Çek Cumhuriyeti’ndeki Türk Yatırımları
Prag Ticaret Müşavirliğimizden alınan bilgilere göre, Çek Cumhuriyeti’nde 71 adet
Türk firması faaliyette bulunmaktadır. Bu firmalar arasında en önemli yatırımcılar
Saran Grubu ile Arslanlı Grubudur. Saran Holding’in ortağı olduğu ODİEN Group,
2008 başında ülkenin en köklü turizm acentası CEDOK’u 80 milyon $’a satın almış,
Ayrıca, TAV firması 2007 yılında Çek Cumhuriyeti’nde Plzen şehri havalimanının
yenilenmesi ve işletilmesini üstlenmiştir.
Türk firmalarının çoğu tekstil ve hediyelik eşya sektörlerinde faaliyet göstermektedir.
Bir Alman firması olmakla birlikte sahipleri Türk olan ASKO, ülkenin en büyük
mobilya zincir mağazalarından biri ve IKEA’nın bu pazardaki en önemli rakibidir.
Hava Ulaşımı: Türkiye ile Çek Cumhuriyeti arasında 15 Nisan 1996 tarihinde
imzalanmış olan ikili Hava Ulaştırma Anlaşması kapsamında iki ülke milli havayolları
tarafından İstanbul ve Prag arasında her gün düzenli seferler yapılmaktadır.
Turizm: Ülkemiz ile Çekoslovakya arasında 30 Haziran 1981 tarihinde imzalanmış
bulunan bir “Turizm İşbirliği Anlaşması” mevcuttur. Çek Cumhuriyetinden ülkemize
gelen turist sayısı 2006 yılında 88.737, 2007 yılında 94.447 ve 2008 yılında 129.730
olarak gerçekleşmiştir.
Ülkemizden de Çek Cumhuriyeti’ne giderek artan bir turizm ilgisi bulunmaktadır.
2008’de Çek Cumhuriyeti’ni ziyaret eden Türk turistlerin sayısının 60.000’i bulmuştur.
20
İŞBİRLİĞİ OLANAKLARI
Türkiye ile Çek Cumhuriyeti arasında sanayi alanında işbirliği I.Dünya Savaşı
sonrasına dayanmaktadır. Türkiye’nin sanayi altyapısının tesisinde örneğin şeker
sanayi, otomotiv sanayi ve elektrik enerjisi üretim santrallerinin kurulmasında Çek
sanayisinin önemli katkıları olmuştur.
Gelişmiş bir sanayi altyapısına sahip olan Çek Cumhuriyeti’nde, ortak teknoloji
geliştirmesinin yanı sıra altyapı projeleri, tekstil, gıda, turizm, demir-çelik, mühendislik
ürünleri, makine-ekipmanlar, otomotiv ve yan sanayi, enerji-taahhüt projeleri,
denizcilik (sondaj, sismik teknoloji kullanımı, gemi parçaları vs.) alanında işbirliği
imkânları mevcuttur. Çek mamul ve yarı mamulleri diğer Avrupa ülkeleri ile
kıyaslandığında kalite ve fiyat avantajı nedeniyle Türk sanayisine cazip işbirliği
imkânları sunmaktadır.
Çek Cumhuriyeti ve firmaları özellikle Türkiye’nin coğrafi konumu dolayısıyla Orta
Asya ve Kafkaslar bölgesini Avrupa’ya bağlayacak gerekli altyapı projeleri, demiryolu
ağları, bölge enerji kaynaklarının taşınması ve aktarımı için boru hatlarının yapımı
konularında işbirliği olanakları ile ilgilenmektedirler. Yine, Türkiye’deki enerji
tesislerinin, santrallerinin inşası ve modernizasyonu, metro, otobüs, tramvay gibi
ulaşım ekipmanlarının temini, gıda ve tekstil makinelerinin temini alanlarında ileri Çek
teknolojisi ve mühendisliğinden yararlanılabilir. Bu ileri Çek mühendisliği Türk
firmaları ile ortak faaliyetlerle bölgedeki ülkelere yayılabilir. Çek Cumhuriyeti ile
beraber üçüncü ülkelerde ortak projelere girilmesi mümkündür.
Türkiye, altyapı ve çevre gibi çeşitli alanlarda gelişimi sağlamaya yönelik Avrupa
Birliği Çerçeve Programları fonlarından yararlanabilmektedir. Bu program fonlarından
yararlanmak için de Türk firmaları, Çek firmaları ile ortaklaşa proje sunabilir, böylece
projelerde Çek teknolojisinden yararlanmanın yansıra Çek firmalarının AB
tecrübesinden de faydalanılabilir.
Çek Cumhuriyeti’ndeki sanayi bölgelerinin gelişimi devlet teşvikleri ile
desteklenmektedir. Bu alanlarda yapılacak yatırımlar sayesinde hizmetlerden cazip
fiyatlarda yararlanılabilmektedir. Bohemya ve Moravya bölgeleri bunların başında
gelmektedir. Türk firmaları da bu alanlarda yatırım yapabilirler.
YATIRIM VE TİCARİ İLİŞKİLERDE
DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR
Çek Cumhuriyeti’nden ithal edilen malların hacmi küçük ama katma değerleri
yüksektir. Bu nedenle Türkiye’nin de ihraç mallarında daha çok ileri teknoloji içeren
katma değeri yüksek ürünlere ağırlık vermesi ticari dengenin sağlanmasında etkili
olacaktır.
Düşük verimlilik seviyesi, kötü marka yönetimi, zayıf yönetim (idare) kapasitesi ve
dağıtım sistemindeki ulaşım eksikliği (dağıtım ağlarının zayıflığı) Çek pazarının belli
başlı özellikleridir. Buna bağlı olarak Çek Cumhuriyeti ile ticari ilişkilerini geliştirmeyi
amaçlayan firmalarımızın bu hususları dikkate alıp, ürünlerinde “düşük fiyat, iyi kalite”
politikası yürütmeleri ve öncelikle perakende sektöründe yatırım veya ortak yatırım
yoluyla dağıtım sistemini kontrol altında bulundurmaları tavsiye edilmektedir.
Özellikle tekstil ve gıda alanında, Çek Cumhuriyeti’ndeki perakende zincirleri hedef
alınmalıdır. Hipermarket ve süpermarketlere fason üretim söz konusu olabilir. Refah
21
seviyesi hızla yükselen Çek Cumhuriyeti’ne markalı Türk tekstil-konfeksiyon ve deri
ürünlerinin ihracat şansı yüksektir.
Gelişmiş sanayi sektörünün yanı sıra, ileri düzeydeki ve modern otoyol ve demiryolu
ağı, Çek Cumhuriyeti’nin tüm Avrupa ile bağını güçlendirmektedir. Hızlı ve kolay
erişim, Çek Cumhuriyeti ile ticarette dikkate alınması gereken önemli bir faktördür.
Çek Cumhuriyeti’ne özellikle yüksek teknoloji (hi-tech) sanayisi alanında yatırım
yapmak avantajlıdır. Hizmet sektörlerinde (su, gaz, elektrik tedariki) özelleştirme
devam etmektedir.
Çek Cumhuriyeti, müşteri ilişkileri, AR-GE, tasarım, bilgi teknolojisi, uzman çözüm ve
yazılım-bilişim merkezlerini ülkeye çekerek bölgede lider olmayı hedeflemektedir. Bu
da gerek hizmetler konusunda gerekse inşaat sektöründe ülkeye yatırımı teşvik
etmektedir. Ayrıca yüksek kalitede emlak talebindeki artış da inşaat sektörünü Türk
firmaları için cazip hale getirmektedir. Ülkede ulaşım altyapı çalışmaları devam
ettiğinden Türk firmaları bu alanda da yer alabilirler.
Ancak 2008 tarihi itibariyle de Çek Cumhuriyeti’nin Schengen vize alanına dahil
olması Türk işadamları açısından büyük avantaj sağlamıştır.
SORUNLAR
İki ülke arasında muhabir bankacılık ilişkilerinin geliştirilmesi gerekmektedir.
T.C. Prag Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği’nin verilerine göre, özellikle vadeli
satışlarda firmalar arasında borç-alacak ilişkisi problemleri yaşanmaktadır.
İhracatçıların yapacakları satış anlaşmalarında bu hususa dikkat etmeleri
önerilmektedir.
İki ülke arasındaki karayolu taşımacılığında ücretsiz geçiş belge sayısının yeterli
olmamasından dolayı uluslararası taşımacılık alanında sıkıntı yaşanmaktadır.
ANLAŞMALAR
Ticaret Anlaşması (Ağustos 1975)
Uzun Vadeli Ekonomik, Teknik, Sınaî ve Bilimsel İşbirliği Anlaşması (Mart 1976)
Soma-B Özel Hesabının Tesisine İlişkin Protokol ( Şubat 1981)
Turizm İşbirliği Anlaşması (Haziran 1981)
Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Anlaşması (Mart 1982)
İkili Hava Ulaştırması Anlaşması (Nisan 1996)
Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması (Haziran 1997)
Serbest Ticaret Anlaşması (Eylül 1998- 1 Mayıs 2004 tarihi itibariyle Çek
Cumhuriyeti’nin AB üyeliği ile feshedilmiştir.
• Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması (Kasım 1999 imzalanmış, Ocak
2004 yürürlüğe girmiştir.)
•
•
•
•
•
•
•
•
22
DEİK / TÜRK – ÇEK İŞ KONSEYİ
Kuruluş
:
1991
Türk Kanadı Başkanı:
Nazmi Akıman, Yüce Auto Motorlu Araçlar Ticaret A.Ş.,
Yönetim Kurulu Başkan Vekili
Çek Kanadı Başkanı :
Frantisek Vladar, Çek Cumhuriyeti Ticaret Odası Başkan
Yard.
Muhatap Kuruluş
CKD Export, Genel Müdür
:
Türk-Çek İş Konseyi, DEİK bünyesinde, Aralık 1991’de iki ülke arasında ticari ve
ekonomik ilişkilerin geliştirilmesi, iş dünyaları arasındaki ilişkilerin güçlendirilmesi
amacıyla kurulmuştur. Konsey, iş çevreleri arasında diyalog ve temasları geliştirmeyi
hedeflemekte ve bilgi değişimini sağlamaktadır. İş Konseyi çalışmalarında Çek
Ekonomi Odası ile işbirliği yapılmaktadır. Türk tarafı başkanlığını Yüce Auto Motorlu
Araçlar Ticaret A.Ş. Yönetim Kurulu Başkan Yard. Nazmi Akıman, Çek tarafı
başkanlığını ise Çek Cumhuriyeti Ticaret Odası Başkan Yard. Frantisek Vladar
yönetmektedir.
İş Konseyi’nin kuruluşundan bu yana düzenlediği ortak toplantılar ve çalışma
ziyaretleri ile her iki ülke işadamlarını bir araya getirmektedir.
15 Kasım 2007 tarihinde, İş Konseyi Ortak Toplantısı Başbakan Sayın Recep Tayyip
Erdoğan’ın Çek Cumhuriyeti’ne resmi ziyareti vesilesiyle tarihinde Prag’da
düzenlendi.
9 Ekim 2008 tarihinde, Çek Cumhuriyeti Başbakanı Mirek Topolanek ve
beraberindeki Çek işadamları heyetinin Türkiye’ye ziyareti vesilesiyle Türk-Çek İş
Konseyi Ortak toplantısı ve sonrasında konuk Başbakan ile Başbakan Yard. ve
Devlet Bakanı Nazım Ekren’in katılımıyla bir çalışma yemeği düzenlendi.
Sayın Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ün 29-30 Nisan 2009 tarihleri arasında Çek
Cumhuriyeti’ne resmi ziyareti vesilesiyle, 30 Nisan 2009 tarihinde Çek Cumhuriyeti
Ticaret Odası işbirliği ile İş Konseyi Ortak Toplantısı Prag’da gerçekleşecektir.
23
FAYDALI ADRESLER
Çek İstatislik Ofisi
Çek Milli Bankası
Çek Ticaret Tedarikçi Arama Servisi
Çek Cumhuriyeti Ekonomi Odası
Çek
Cumhuriyeti
Fuar
ve
Sergi
Organizatörleri Derneği
Doing Business (İş Yapma)
Çek Cumhuriyeti Ankara Büyükelçiliği
Çek Cumhuriyeti İstanbul
Başkonsolosluğu
T.C. Prag Büyükelçiliği
www.czso.cz
www.cnb.cz
www.supplier.cz
www.komora.cz
www.czechfairs.cz
www.doingbusiness.cz/r/
Adres: Uğur Mumcu Cd.No:100/3
Tel : +90-312 405 61 39
Faks: +90-312 447 73 95
Adres: Abdi Ipekci Cad. 71
Maçka, 80212 İstanbul,
Tel : +90-212 232 90 46, 230 95 97
Faks: +90-212 2319493
E-posta: istanbul@embassy.mzv.cz
Adres: Stresovice , Pevnostni 3, 162
Prag 616
Tel : +420- 224 311 402;
224 311 403
Faks: +420- 224 311 279
E-posta: prag.be@worldonline.cz
turkembprague@ms.easynet.cz
Adres: Stresovice , Pevnostni 3, 162
Prag 616
Tel : +420- 224 311 402;224 311 403
Faks: +420- 224 311 279
E-posta: prag.be@worldonline.cz
turkembprague@ms.easynet.cz
Adres: Freyova 27 , 110 00 Praha 1
Tel : +420- 296 641 111
Faks : +420- 296 646 221
İnternet sitesi: www.komora.cz
Adres: Stepanska 15, Praha 2
120 00, Çek Cumhuriyet
Tel : +420- 296 342 500
Faks: +420- 296 342 502
İnternet Sitesi: www.czechinvest.org
Adres: Stepanska 15, Praha 2
120 00, Çek Cumhuriyet
Tel : +420- 296 342 500
Faks: +420- 296 342 502
İnternet Sitesi: www.czechinvest.org
Adres: Abdi İpekçi Cad. 71 İstanbul
Yetkili Kişi: Miroslav Kelnar
Tel : +90- 212 2199 847
Faks: +90- 212 2911 516
E-Posta: istanbul@czechtrade.cz
T.C. Prag Ticaret Müşavirliği
Çek Cumhuriyeti Ekonomi Odası
Czech Trade
(Çek Ticaret Geliştirme Ajansı
Czech Invest
(Çek Yatırım ve İş Geliştirme Ajansı)
Czech Trade İstanbul Ofisi
24
Kaynakça:
• European Intelligence Unit Country Report February 2009
• European Intelligence Unit Country Profile 2008
• Çek Milli Bankası Yayınları, 2009
• Çek İstatistik Ofisi Yayınları, 2009
• Investment Climate in the Czech Republic, Czechinvest
• Czech Automotive Sector, Czechinvest
• T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı
• T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü
• Marek Romancov, The Prague Tribune, 1 November 2004
• Paul Cahpman, Eastern European Logistics : Opportunities for Logistics Providers,
http://logistics.about.com/cs/globallogistics/a/uc080303.htm
• Energy Information Administration, www.eia.doe.gov/emeu/cabs/contents.html
• Prag Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği
25