DERLEME REVIEW Kalp Yetersizliği Bulunan Hastalarda Semptom

Journal of Cardiovascular Nursing
August 2016; 7(13):75-87
DOI: 10.5543/khd.2016.41736
DERLEME
REVIEW
Kalp Yetersizliği Bulunan Hastalarda Semptom Kontrolünde Egzersizin Önemi
Importance of Exercise in Controlling Symptoms in Patients With Heart Failure
Gül Kaya*, Seyhan Çıtlık Sarıtaş*
*
İnönü Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, İç Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı, Malatya.
ÖZET
ABSTRACT
Kalp yetersizliği dünyada görülme sıklığı
giderek artan ve kötü prognoza sebep olan
önemli bir sağlık sorunudur. Kalp yetersizliği dispne, yorgunluk ve egzersiz intoleransı ile karakterizedir. Hastalığın etkili yönetiminde semptom kontrolü önemli yer tutmaktadır. Hastalara özel planlanmış egzersiz programının semptom kontrolünü olumlu etkilediği bilinmektedir. Egzersiz semptomlarda iyileşme sağlamaktadır. Bu yazının amacı egzersizin, kalp yetersizliği hastalarında semptom kontrolündeki önemini
vurgulamaktır.
Anahtar Kelimeler: Kalp yetersizliği,
semptom kontrolü, egzersiz
Heart failure is a major health problem with
increasing incidence that leads to poor
prognosis. It is characterised by dyspnea,
fatigue and exercise intolerance. Symptom
control is important for effective management of the disease. Special exercise program for patients is known to have positive
impacts on the symptom control. Exercise
program improves symptoms. This paper
aims to emphasize the importance of exercise in controlling symptoms in patients
with heart failure.
Keywords: Heart failure, symptom control,
exercise
Geliş tarihi: 18.02.2016 Kabul tarihi: 30.06.2016
Sorumlu Yazar: Gül Kaya
Yazışma adresi: İnönü Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Kat 2 44100 Malatya - Türkiye
Telefon: 0(422)341-0220; E-posta: gulkaya2224@gmail.com
75
Egzersiz, fiziksel uygunluğun bir
GİRİŞ
Kalp yetersizliği (KY) tüm dünyada
veya birden çok bileşenini geliştirip ve de-
görülme sıklığı giderek artan, yüksek mor-
vam ettirmek için planlanmış tekrarlı vücut
talite ve morbidite oranlarına sahip, hastala-
hareketleri olarak tanımlanmaktadır. Fizik-
rı, ailelerini ve toplumu etkileyen bir sağlık
sel aktivite ise iskelet kaslarıyla yapılan,
yetersizliği’nin
vücudun enerji harcamasını gerektiren,
tedavisindeki gelişmelere ve koroner arter
yararlı vücut hareketleri olarak tanımlanır.
hastalıklarından
ölümlerin
Egzersiz ve fiziksel aktivitenin önemi her
azalmasına bağlı insidans ve maliyet oran-
ne kadar yıllardır vurgulansa dahi hala ge-
ları giderek artmaktadır.
reken önem verilmemektedir.[21]
sorunudur.
Kalp
[1,2,3,4,5,6]
kaynaklanan
[7,8,9]
Amerika’da 20 yaş ve üzeri 5.7
Sedanter yaşamın kalp hastalıkları-
milyon kişide KY olduğu saptanmıştır.
na neden olduğu ve kalp hastalarında sedan-
Ülkemizde de yürütülmüş olan
ter bir yaşam sürdürdükleri bilinmektedir.
[10,11,3]
HAPPY (Türkiye’de Kalp Yetersizliği Pre-
[21]
Toplam 52 ülkede kardiyak risk faktör-
valansı ve Belirleyicileri) çalışması sonuç-
lerinin belirlenmesi için yürütülmüş olan
larına göre genç nüfusa sahip ülkemizde
INTERHEART çalışmasında, risk faktörle-
KY prevalansının, yaşlı nüfusa sahip Avru-
rinden birinin düzensiz egzersiz yapma
pa ülkelerininkine göre daha fazla olduğu
olduğu saptanmıştır.
(%2.9) bulunmuştur. [12,7]
egzersiz azlığı KY olan erkek ve kadınların
[22]
Fiziksel aktivite ve
yapısal veya
mortalitelerinde önemli bir risk faktörüdür.
işlevsel bir kardiyak sorundan kaynaklanan,
Düzenli fiziksel aktivite ile kiloda azalma,
kalbin doku ve organlara metabolik gerek-
LDL kolesterol ve trigliserid seviyelerinde
sinimlerini
kanı
düşme, HDL kolesterol seviyesinde artma,
pompalayamaması ile sonuçlanan klinik bir
kan basıncında düşme, endotele bağlı vazo-
sendromdur.[13,14,8,15] Kalp yetersizliği’nin
dilatasyon ve fibrinolitik aktivitede artma
nedenleri arasında koroner arter hastalığı,
olur.
sistemik hipertansiyon, diyabet, dilatekar-
semptomlar egzersiz intoleransına bağlı
diyomiyopati, viral-bakteriyel miyokarditler
olduğu için, tedavide esas amaçlardan biri
gibi hastalıklar yer alır.[2,16,17,18,7] Kalp yeter-
de egzersiz toleransını artırmaktır. [24]
sizliği’nin tedavisi hem farmakolojik hem
KALP
de farmakolojik olmayan süreçleri içerir. [19]
LEN SEMPTOMLAR
Tanımlanmış KY hastalarında temel hedef
Kalp yetersizliğinde; dinlenme ya da egzer-
semptomları iyileştirmek, hastaneye yatışla-
siz sırasında nefes darlığı, halsizlik, yorgun-
rı azaltmak ve sağ kalım oranlarını arttır-
luk, ayak bileklerinde şişme gibi semptom-
maktır. [20,18,6]
ların yanı sıra konfüzyon, konsantrasyonda
Kalp yetersizliği,
karşılayacak
seviyede
Kalp yetersizliği hastalarında temel
[23]
YETERSİZLİĞİNDE
GÖRÜ-
azalma gibi serebral semptomlar ve bulantı,
76
asit, karın ağrısı gibi gastrointestinal semp-
dahil edilmesi gerekir. [29] Kalp yetersizliği
tomlar görülebilir.
Bunlar için-
hastalarının egzersiz kapasitelerinin değer-
deKY’nin en belirgin semptomları nefes
lendirilmesinde en sık kullanılan uygulama
darlığı, yorgunluk ve egzersiz intoleransı-
New York Kalp Cemiyeti’nin (NYHA)
dır. [21,29,5,14,30]
sınıflamasıdır. Sınıf bir en iyi egzersiz ka-
[25,26,7,27,28]
Kalp yetersizliği hastalarında semp-
pasitesi iken sınıf dört en kötü egzersiz
tomlarda iyileşmeye gidilebilmesi için ba-
kapasitesidir. [7,13]
kımda fonksiyonel durumların sınıflamaya
Tablo 1: Kalp Yetersizliği’nin Belirti ve Bulguları
BELİRTİLER
BULGULAR
Tipik
Daha spesifik
Nefes darlığı
Jügulervenlerde dolgunluk
Ortopne
Hepatojügülerreflü
Paroksismal nokturnal dispne
S3 kalp sesi (gallop)
Egzersiz toleransında azalma
Kalp tepe vurusunun sola kayması
Halsizlik,
yorgunluk,
egzersiz
sonrası Kalp seslerinde üfürüm
normale dönme süresinin uzaması
Ayak bileklerinde şişme
Daha az tipik
Daha az spesifik
Nokturnal öksürük
Periferde ödem olması
Hışıltı akciğer sesi
Pulmonerkrepitasyon
Kiloda artma olması (2 kgdan fazla/hafta)
Akciğerlerde havalanma azlığı ve akciğer
bazallerinde matite alınması
Kilo kaybı (ilerlemiş evrede)
Taşikardi
Abdomende şişkinlik hissi
Düzensiz nabız
İştah kaybı
Taşipne
Konfüzyon
Hepatomegali
Depresyon
Asit
Çarpıntı
Kaşeksi
Senkop
77
KALP
YETERSİZLİĞİNİN
SEMP-
TOMLARINA EGZERSİZİN ETKİSİ
düşürür. Kalp yetersizliği’nde kalbin pompa
gücündeki azalmaya bağlı hastalığın prog-
Kalp yetersizliğinde egzersiz, da-
nozu kötü etkilenir ve bu da dispnenin art-
mar yapılarında olumlu değişiklikler yapa-
masına neden olur.[36] Egzersiz programı
rak sol ventrikül dilatasyonunu azaltır ve
KY olan hastalarda solunum kontrolü sağ-
semptomlarda iyileşme sağlar.
lamaktadır. [37] Kalp yetersizliği olan hasta-
[22]
Kalp yetersizliğinin semptomları
larda yaptırılan egzersizler, hastalardaki
genelde birlikte görülmekte olup, bunlar
hiperventilasyon ve dispne durumlarında
içinde en yaygın rastlanılan yorgunluk-
azalma sağlar. [33]
tur.[31]Hastalığın prognozunda kötüleşmeye
Kalp yetersizliğinde görülen anksi-
ve mortalite oranlarında artışa neden olur.
yete ve depresyonda dispneye bağlı ortaya
[32]
Hastalarda kas atrofisi, kas gücünde
çıkabilmektedir.
[36]
KY hastalarında klinik
azalma ve dolayısıyla kaslarda erken yo-
açıdan önemli olan depresyon prevelansının
rulma görülür. Egzersizin yorgunluğu azalt-
%20’ye kadar çıkabildiği bilinmektedir.
tığına dair kanıtlar vardır. Egzersiz, iskelet
Depresyon morbidite ve mortalite artışıyla
kasına giden kan akımını artırır bu da iske-
bağlantılıdır.[38] Kalp yetersizliği hastaları-
let kasında oluşmuş olan intrensek değişik-
nın yaşadıkları depresyonda egzersizin
liklerde düzelme olmasını ve iskelet kasın-
azalma sağladığı bilinmektedir. Yapılan bir
daki atrofinin gerilemesini sağlar.
Kalp
çalışma sonucunda rehabilitasyondan sonra
yetersizliği hastalarına egzersiz yaptırılan
depresyon semptomlarında %40 azalma
bir çalışmada sonuç olarak egzersiz yapma-
olduğu görülmüştür.[39] Bazı zamanlarda da
nın yorgunluk düzeylerinde azalma sağladı-
yorgunluk ve depresyon birbiriyle bağlantılı
ğı görülmüştür.
Başka bir çalışma sonu-
olarak görülür. Depresyon ve yorgunluk
cunda da hastalara yaptırılan egzersizin
azalmış fiziksel aktivite ve düşük motivas-
kişilerin yorgunluk düzeylerinde azalma
yonla ilişkilidir.
[34]
[33]
sağladığı görülmüştür. [35]
Kalp yetersizliğinin başka bir
[31]
Kalp yetersizliği olan bireylerde
uykuyla ilişkili solunum bozuklukları olabi-
semptomu da egzersiz intoleransıdır. Eg-
lir.
zersizle miyokard fonksiyonunun artması,
depresyon ve paroksismal nokturnal dispne
iskelet kasında metabolik fonksiyonun faz-
nedeniyle de bireylerin uyku kaliteleri dü-
lalaşmasıyla arteriyoler vazokonstruksiyon-
şüktür.[37]
da azalma görülür. Bu da egzersiz toleran-
azalan sempatik ve artan parasempatik akti-
sının yükselmesine neden olur.[33]
vite ile kalp hızı ve kan basıncı üzerinde
[34]
Aynı zamanda yaşanılan anksiyete,
Uyku esnasında gece boyunca
Kalp yetersizliğinin sık görülen
önemli değişiklikler olur. Günlük yedi veya
semptomlarından bir diğeri olan dispne,
sekiz saat uykunun mortalite ve morbidite-
ciddi düzeyde bireylerin işlevsel kapasitele-
de azalma sağladığı bilinmektedir. Bireyle-
rini olumsuz etkileyerek yaşam kalitelerini
re yaptırılan egzersiz programları uykuyu
78
bireylerin
kalitesinin daha yüksek olduğu ve on yıl
uykuya dalmalarını kolaylaştırdığı ve uyan-
boyunca deney grubundan sekiz kişinin,
dıklarında kendilerini daha iyi hissettikleri
kontrol grubundan 25 kişinin hastaneye
bilinmektedir.[41] Kalp yetersizliği olan
yattığı görülmüştür. Deney grubunda baş-
hastalarda fiziksel aktivite ve uyku kalitesi
vuran kişilerin problemleri ilaç tedavisi ile
arasındaki ilişkinin incelendiği bir çalışma-
çözümlenmiştir. Kontrol grubundaki kişi-
da, bireylerin egzersiz alışkanlıklarının çok
lerden beş tanesine implante kardiyoverter
yetersiz olduğu bulunmuştur. Aynı zaman-
defibratör takılmak zorunda kalınmıştır.
da bu kişilerin uyku kalitelerinin de düşük
Geri kalan 15 kişi içinde iki kişi kalça kırığı
olduğu saptanmıştır. Bundan dolayı birey-
ile iki kişi iskemik inme ile, bir tanesi uns-
lerde günlük olumlu egzersiz alışkanlıkları-
tabil anjinapektorisle ve on kişide ileri dev-
nın yaygınlaştırılması önerilmiştir. [42]
re ağır KY semptomları ile başvurmuştur.
EGZERSİZ VE KALP YETERSİZLİĞİ
Sonuç olarak egzersizin fonksiyonel kapasi-
İLE İLGİLİ ÇALIŞMALAR
tede ve yaşam kalitesinde artmaya, semp-
etkilemektedir.[40]
Egzersizin,
Hastanın fonksiyonel kapasitesine
tomlarda iyileşmeye yarar sağladığı görül-
göre planlanmış egzersiz programının mor-
müştür.
talitede ve hastaneye tekrar yatışlarda azal-
na göre sağ kalp yetersizliği olan hastaların
ma sağladığı görülmüştür.
egzersiz planına uyumlarının daha zayıf
[33,24]
Hastane ve
evde yapılan egzersizin hastalarda benzer
[48]
Yapılan bir çalışmanın sonucu-
olduğu görülmüştür. [49]
sonuçlar gösterdiği, düşük yoğunlukta plan-
Kalp yetersizliği hastalarında dü-
lanmış egzersiz programının fiziksel kapasi-
zenli egzersiz programları, kullanılan ilaçla-
teyi ve yaşam kalitesini artırdığı bilinmek-
rın dozlarını azaltmada, kilo vermede,
Yapılan bir çalışma sonucunda
semptomları azaltmada, yaşam kalitesini
kişilere özel hazırlanan düzenli ve planlı
artırmada yarar sağladığı yapılan çalışma-
egzersiz programının tedavi sürecinde ilaç
larda görülmüştür.[7,50]
ve uygun diyete ilave edilerek uygulanma-
KALP YETERSİZLİĞİNDE EGZER-
sının hastaların yaşam kalitelerini artıracağı
SİZ ÖNERİLERİ
tedir.
[21]
ve mortalitede azalma sağlayacağı görülmüştür.
Amerikan Kalp Derneği (AHA) ve
Yapılan çalışmaların sonuçla-
Amerikan Kardiyoloji Birliği (ACC) KY
rında egzersiz programlarının semptomla-
hastalarına bireysel egzersiz programı ha-
rıiyileştirdiği ve yaşam kalitesini arttırdığı
zırlanarak mevcut tedavisine eklenmesini
bulunmuştur. [29,44,45,46,47]
önermektedir.
[43]
Kalp yetersizliği olan 123 hasta on
Egzersiz yaptırılacak
[45,20,7]
hastalar dekompanse KY olmayan bireyler
yıl boyunca egzersiz yaptırılarak takip
olmalıdır.
edilmiştir. Bunların içinden 63 kişi deney
siyon yönünden stabil olmalıdırlar. Hastala-
grubu, 60 kişi kontrol grubu olarak belir-
rın altı hafta süresince NYHA sınıflaması
lenmiştir. Egzersiz yapan grubun yaşam
değişmez, hastaneye yatışları olmaz ve
[21]
Bu bireyler sistolik disfonk-
79
komplikasyon gelişmezse stabil olarak kabul edilirler.
[51]
şük şiddette aerobik egzersizlere başlanır.
[33]
Bu dönem yaşam şekli değişikliklerinin
Fiziksel aktivite ve egzersiz kardi-
en etkin şekilde hayata geçirildiği dönem-
yak rehabilitasyonun (KR) önemli bir ba-
dir. [52] Faz-3’te hastalara egzersiz program-
samağını oluşturmaktadır.
Kardiyak
larını günlük hayatlarına entegre etmeleri
rehabilitasyon, hastaların fiziksel, sosyal,
önerilir.[53] Bu dönemde aerobik egzersizle-
psikolojik ve mesleki açıdan en iyi duruma
rin yoğunluğunda artışa gidilir. [33]
[33]
gelmelerini sağlamak için yapılan çalışma-
Kanada Kardiyovasküler Cemiyeti
lardır. [33,52] Kardiyak rehabilitasyon, hasta-
KY Yönetimi Klavuzu 2013 Güncelleme-
lığın ilerlemesini durdurmak ya da yavaş-
si’nde KY’nde egzersiz programına ilişkin
latmak, semptomları iyileştirmek, egzersiz
sıralanan öneriler şunlardır:
toleransını artırmak, mortalite ve morbidi-
1. NYHA sınıflamasına göre; I-III düze-
teyi azaltarak yaşam kalitesini artırmak için
yinde semptom yaşayan stabil tüm has-
planlanmalıdır.
Kalp yetersizliği hasta-
taların egzersiz toleransını ve yaşam
ları için egzersiz planlanırken onların eg-
kalitesini artırmak için gözetimli eg-
zersiz kapasiteleri, aritmi riskleri ve egzer-
zersiz programına dahil edilmeleri öne-
sizden hem evde hem hastanede en iyi sevi-
rilmektedir.
[13,53]
yede fayda görmesi gibi kriterler göz önüne
alınmalıdır.
2. Hasta KY eğitim programına alınma-
Egzersiz temelli rehabili-
dan önce klinik durumunun uzman bir
tasyon programlarının KY hastalarının
kardiyolog tarafından değerlendirilme-
semptomlarında, yaşam kalitelerinde olum-
si gerekmektedir.
[44]
lu gelişmeler sağladığı ve hastaneye yatışları ve ölümleri azalttığı görülmüştür. [50]
3. Kademeli olarak mobilizasyon veya
küçük kas gruplarını gerdirme/esnetme
Kardiyak rehabilitasyon, dört fazdan
hareketlerinin en kısa zamanda tek ba-
meydana gelmektedir. Faz-1 hastane içi
şına veya kombine şekilde NYHA sınıf
dönemi
IV semptomları olan KY hastalarında
(yedi-on gün), Faz-2 taburculuk
sonrası erken dönemi (iki-on iki hafta), Faz-
da düşünülebilir.
3 egzersiz eğitimi dönemi (üç-dokuz ay),
4. Kalp yetersizlikli hastalarda Borgdisp-
Faz-4 hayat boyu devam edecek idame
neskalası (10’luk) üç-beş, maksimum
dönemden oluşur.
Faz-1’de egzersiz
kalp hızı %65-85 veya tepe VO2 (da-
hastaya özgü planlanmalı ve egzersiz kesin-
kika başı tüketilen oksijen litresi) %50-
tiye uğratılmamalıdır.
Bu dönemde
75 olacak şekilde orta yoğunlukta de-
egzersiz ve hasta eğitimi ile hastanın yaşam
vamlı aerobik egzersiz eğitimi tavsiy
şekli düzenlenmeye çalışılır. Güvenli ve
edilmektedir (güçlü öneri, orta kalitede
devamlı bir egzersiz ile hasta sürekli yat-
kanıt). [53,54]
[33,21,53]
[21,52]
manın getirebileceği olumsuz etkilerden
Faz-4 ise oldukça önemlidir. Diğer
korunmaya çalışılır.[52] Faz-2’de hasta dü-
tüm fazlardan elde edilen alışkanlıkların
80

hastanın bireysel sorumluluk alarak idame
ettireceği dönemdir.
Hastalığa özgü diyete uymalarını
sağlamak
[33,21]
KALP YETERSİZLİĞİ VE HEMŞİRE-

LİK BAKIMI
Hastaların deri bütünlüğünü korumak
Kalp yetersizliği, farmakolojik ve

nonfarmakolojik tedavi süreciyle multidi-
Hasta ve ailesine eğitim vermektir.[56,44]
sipliner ekip çalışmasını gerektirmektedir.
Hastalara verilecek olan bakım
[24]
Kalp yetersizliği yönetiminde hastalar
hemşirelik süreci doğrultusunda planlana-
için yapılan planlamalarda hemşire genel-
rak verilir. Hemşirelik süreci; hemşirelik
likle ekibin işbirliği içinde çalışmasını sağ-
uygulamalarının temelidir. Hemşirelik süre-
Hemşire ekip üyeleriyle beraber bi-
ci birbiriyle bağlantılı ama farklı olan beş
reyin fiziksel sınırlılıklarına rağmen müm-
aşamadan oluşur. Bunlar; durumun saptan-
kün olduğunca bağımsız fonksiyonlarını
ması, hemşirelik tanısının karar verilmesi,
maksimum düzeyde tutmasına yardım eder.
plan yapılması, uygulama ve değerlendir-
Hemşireler, hastaların semptomlarını
medir. Bu doğrultuda uygulanan hemşirelik
tanıyabilmelerine ve fiziksel stabilitelerini
bakımı ile bireylerin sağlık bakım ihtiyaçla-
sürdürmelerine yardımcı olmalıdır.
rı doğru olarak belirlenir ve bireylere özgü
lar.
[41]
[24]
[55]
Re-
habilitasyon süreci boyunca hemşirenin altı
bakım verilmesi sağlanır. [57.56,19]
önemli rolü vardır:
Hemşire liderliğindeki bakım ve iz-
1. Eğitici rolü
lem programlarının KY hastalarının yaşa-
2. Araştırmacı rolü
dıkları sürece olumlu katkıda bulunduğu
3. Bakım koordinatörlüğü rolü
bilinmektedir.
4. Hastaların haklarını savunucu rolü
mıyla KY hastalarında mortalite ve morbi-
5. Hastalara danışmanlık rolü
ditede önemli derecede azalma sağlanmak-
6. Bakım verme rolü
tadır. [58]
Hemşire bu rollerini kullanarak
Etkin bir hemşirelik bakı-
[55]
ÖRNEK VAKA SUNUMU
ekip içinde aktif rol oynayarak hastaların
Sosyo-demografik özellikler: AT 47 ya-
egzersiz kapasitelerini mümkün olan en üst
şında erkek hasta, evli, iki çocuk babası ve
düzeye çıkarmaya çalışırlar. [21]
öğretmendir.
Kalp yetersizliğinde hemşirelik bakımının amaçları:



Sağlık hikâyesi:

Yakınması: Dispne, alt extremitelerde
Kardiyopulmoner fonksiyonları iyi-
ödem
leştirmek
mmHg)
Hastaların istirahat etmesini sağla-

ve
hipertansiyon
(150/90
Öyküsü: Hastanın son zamanlarda
mak
efordispnesi ve bacaklarında şişme
Farmakolojik tedavinin işlevini de-
oluyormuş. Bu şikâyetleri ile acil ser-
ğerlendirmek
vise başvurmuş. Yoğun bakım ünite81

sinde perlinganit ve lasixinfüzyon tedavisi gören hasta iki gün takip edil-



niminden az
dikten sonra servise çıkarılmış. Hasta-
AT’ye uygun planlanmış egzersiz programı
nın ejeksiyonfraksiyonu (EF) %40 ol-
ile sağlık yönetiminin daha etkili hale gele-
duğu görülmüş.
ceği, anksiyete, yorgunluk ve dispnesinde
Öz geçmişi: Hasta on yıldır hipertan-
azalma sağlanacağı düşünülmektedir.
siyon hastası. Geçirilmiş miyokardin-
AT için belirlenen temel hemşirelik giri-
farktüs (MI) öyküsü mevcut.
şimleri:
Soy geçmişi: Annesi hipertansiyon

jik ve nonfarmakolojik tedaviye uyum
Alışkanlıkları:20 yıldır günde 15 adet
düzeyi değerlendirilir.

Kullandığı ilaçlar: Digoxin 0,25 mg

amaçla verildiği ve neden düzenli kul-
(gün aşırı), Concor 5 mg tb.
lanması gerektiği bireye anlatılmalıdır.
Laboratuvar değerleri: Serum sodyum düzeyi: 3.4 mEq/L, Kreatin düze-


AT
sağlık
Aldığı-çıkardığı sıvı izlemi, günlük
kilo takibi yapılmalıdır.
Sağlığını algılama ve etkili yönetme
durumu:
Sigaradan mutlaka uzak durması gerektiği söylenmelidir.
yi: 2.6 mgr, BUN: 47 mgr.

durumundan
memnun değil. Kendisini yorgun hal-
Dekübitüs riski açısından cilt bakımına
dikkat edilir.

Anksiyete ve yorgunluk düzeyi değer-
siz hissediyor. Hekim tarafından ken-
lendirilmeli, yapılan işlemler ve uygu-
disine egzersiz yapması önerilmesine
lamalar konusunda birey bilgilendiril-
rağmen yapmadığını söylüyor. Kendi-
melidir.
sine önerilen diyet programına da

uyumsuz olduğunu belirtti.
Dispneyi azaltmak için fowler pozisyon verilebilir, sakin ve sessiz ortam
AT için belirlenen hemşirelik tanıları:
82
Diyetine uymasının önemi, ilaçların ne
tb, Delixplus 5 mg tb, lasix 40 mg tb
yum düzeyi: 129 mEq/L, Serum potas-

Günlük yaşam aktivitelerini yerine
getirmedeki yetersizlik düzeyi saptanır.
su: 85 kg.

Kişinin kendisine önerilen farmakolo-
hastası. Amcası MI kaynaklı exitus.
sigara içmekte. Boyu: 170 cm, Kilo
Dengesiz beslenme: beden gereksi-
sağlanmalıdır.

Etkisiz bireysel sağlık yönetimi

Bireyin aktivite düzeyi değerlendirilir.

Sağlığın sürdürülmesinde değişim

Egzersiz programı bireye özel olarak

Anksiyete

Yorgunluk

Aktivite intoleransı riski
leceği şekilde kademeli olarak arttırıl-

Bireysel bakımda yetersizlik riski
malıdır.

Gaz alışverişinde bozulma
hazırlanır.

Fiziksel aktivite, bireyin tolere edebi-

Hastaya göğüs ağrısı, baş dönmesi,
https://dx.doi.org/10.1016/j.transproceed
nefes darlığı ve yorgunluğa neden olan
.2013.06.009
terk etmesi gerektiği anlatılır.


2. Özcan Ö. Konjestif kalp yetmezliği.
Hastaya gün boyunca kendisine din-
İçinde: Erol Ç, Biberoğlu K, Atalar E
lenme periyotları oluşturması söylenir.
(çeviri editörleri). Current Kardiyoloji
Aktivite toleransında azalma olursa
Tanı ve Tedavi. 1. Baskı, Güneş Kitabe-
doktor/hemşireye başvurması söylenir.
vi, İstanbul. 2006: 217-248.
3. Kim SM, Han H. Evidence-based strate-
[56]
SONUÇ
Kalp yetersizliği, artan görülme
gies to reduce readmission in patients
with heart failure. The Journal for Nurse
sıklığıyla beraber semptomlarının da gide-
Practitioners,
2013;
9(4):
224-232
rek ağırlaşarak hastaların yaşam kaliteleri-
https://dx.doi.org/10.1016/j.nurpra.2013.
nin hızla düştüğü ve mortalite oranlarının
01.006
arttığı bir hastalıktır. KY semptomlarına
4. Mert H, Demir-Barutçu C. Kalp yeter-
erken dönemde uygulanan etkili tedavi ve
sizliğinde palyatif bakım. TAF Preventi-
bakım semptomları azaltmada ve yaşam
ve Medicine Bulletin 2012; 11(2): 219-
kalitesini artırmada etkilidir. Tedavi basa-
224.
maklarından biri olan egzersiz KY’nde
1308553974
https://dx.doi.org/10.5455/pmb.1-
önemlidir. Hastalara uygun planlanan eg-
5. Özer S. Kalp yetersizliğinde aile/bakım
zersiz planları hastalığın semptomlarını
verici yükü. Türk Kardiyoloji Derneği
azaltmada yarar sağlayacak ve hastaların
Kardiyovasküler
Hemşirelik
yaşam kalitelerini de artıracaktır. Hemşire
2010;
1(1):
de bu süreçte aktif çalışmalı ve hastaların
https://dx.doi.org/10.5543/khd.2010.001
egzersiz programlarına uyumlarını destek-
6. Nakou ES, Vardas PE. New therapeutic
lemelidir. Ekip içinde hemşire egzersiz
options in heart failure. International Jo-
konusunda bireylere rehberlik etmelidir.
urnal of Cardiology 2013: 170: 95-106.
Hemşirelik bakımı bu kriterler göz önüne
https://dx.doi.org/10.1016/j.ijcard.2013.
alınarak planlanmalıdır.
10.038
KAYNAKLAR
Dergisi
3-7.
7. Badır A. Kronik kalp yetersizliği. İçin-
1. Karapolat H, Engin C, Eroğlu M, Yagdi
de: Durna Z (editör). Kronik Hastalıklar
T, Zoghi M, Nalbantgil S et al. Efficacy
ve Bakım. 1. Baskı, Nobel Matbaacılık,
of the cardiac rehabilitation program in
2012: 147-160.
patients with end-stage heart failure, he-
8. Akgün G. Kalp yetmezliği. İçinde: İliçin
art transplant patients and left ventricu-
G, Biberoğlu K, Süleymanlar G, Ünal S
lar assist device recipients. Transplanta-
(editörler). İç Hastalıkları. 3. Baskı, Gü-
tion Proceedings 2013; 45: 3381-3385
neş Kitabevi, 2012: 250-268.
83
9. Bowers MT. Managing patients with
16. Sankaralingam S, Lopaschuk GD. Car-
heart failure. The Journal for Nurse
diac energy metabolic alterations in
Practitioners
634-640
pressure overload-induced left andright
https://dx.doi.org/10.1016/j.nurpra.2013.
heart failure. Pulmonary Circulation
08.025
2015,
10. American
2013;
Heart
9(10):
Association.
Heart
Disease and Stroke Statistics-2015 Up-
1:
15-28.
https://dx.doi.org/10.1086/679608
17. Jurgens CY, Goodlın S, Dolansky M,
date.
Ahmed A, Fonarow GC, Boxer R et al.
http://circ.ahajournals.org/content/131/4/
Heart failure management in skilled
e29.extract 17 Şubat 2015.
nursing facilities. Journal of Cardiac
11. Ziaeian B, Fonarow GC. The prevention
Failure
2015;
21(4):
263-296.
of hospital readmission in heart failure.
https://dx.doi.org/10.1161/HHF.000000
Progress in Cardiovascular Diseases
0000000005
18. Turan-Kavradım S, Canlı-Özer Z. Kalp
2015.
https://dx.doi.org/10.1016/j.pcad.2015.0
yetersizliği tanısı alan bireylerde semp-
9.004
tom yönetimi. Türk Kardiyoloji Derneği
12. Değertekin M, Erol Ç, Ergene O, Tok-
Kardiyovasküler
Hemşirelik
Dergisi
gözoğlu L, Aksoy M, Erol MK ve ark.
2013;
Türkiye’deki kalp yetersizliği prevalansı
https://dx.doi.org/10.5543/khd.2013.007
ve öngördücüleri: HAPPY çalışması.
19. Enç N, Alkan Öz H. Kronik kalp yeter-
Türk Kardiyoloji Derneği Arşivi 2012;
sizliği hastalarının hastane içi hemşirelik
40(4):
298-308.
bakımı. Türk Kardiyoloji Derneği Kar-
https://dx.doi.org/10.5543/tkhda.2012.65
diyovasküler Hemşirelik Dergisi 2012;
031
3:
4(6):
1-14.
85-100.
13. Mcmurray JJV, Adamopoulos S, Anker
https://dx.doi.org/10.5543/khd.2012.009
SD, Auricchio A, Böhm M, Dickstein K
20. Ovayolu N, Ovayolu Ö. Temel İç Hasta-
et al. Akut ve kronik kalp yetersizliği ta-
lıkları Hemşireliği ve Farklı Boyutlarıy-
nı ve tedavisine yönelik 2012 ESC kıla-
la Kronik Hastalıklar. 1. Baskı, Nobel
vuzu. Türk Kardiyoloji Derneği Arşivi
Tıp Kitabevi, 2016: 598-606.
2012; 3: 77-137.
14. Sueta CA, Adams KF. Konjestif kalp
yetmezliği tedavisi. İçinde: Buğdacı MS
(editör). Netter’in Kardiyolojisi. Nobel
21. Uzun M. Kardiyak ve Pulmoner Rehabilitasyon. 1. Baskı, İstanbul Tıp Kitabevi,
İstanbul. 2014: 59-350.
22. Gatta L, Armoni A, Iellamo F, Consoli
Matbaacılık, İstanbul. 2008: 167-173.
C, Molinori F, Caminiti G et al. Effects
15. İlerigelen B. Yaşlılarda kalp yetersizliği.
of a short-term exercise training on se-
Türk Geriatri Dergisi 2010; 2: 21-32.
rum factors involved in ventricular remodelling in chronic heart failure pa-
84
tients. International Journal of Cardiolo-
failure. Journal of Physiotherapy 2011;
gy
57:
2012;
155:
409-413.
157-163.
https://dx.doi.org/10.1016/j.ijcard.2010.
https://dx.doi.org/10.1016/S1836-
10.045
9553(11)70036-4
23. Yeşil P, Altıok M. Kardiyovasküler
30. Zitwin SR, Benjamin IJ. Kalp yetmezliği
hastalıkların önlenmesi ve kontrolünde
ve kardiyomiyopati. İçinde: Mıstık S
fiziksel aktivitenin önemi. Türk Kardi-
(editör). Andreoli and Carpenter’s Cecil
yoloji Derneği Kardiyovasküler Hemşi-
Essential of Medicine. Nobel Matbaacı-
relik
lık, İstanbul. 2008; 68-75.
Dergisi
2012;
3:
39-48.
https://dx.doi.org/10.554/khd.2012.005
31. Jones J, McDermott CM, Nowels CT,
24. Uzun M. Kardiyak rehabillitasyonda
Matlock DD, Bekelmon DB. The expe-
hasta eğitimi ve egzersiz. Anadolu Kar-
rience of fatigue as a distressing symp-
diyoloji Dergisi 2007; 7: 298-304.
tom of heart failure. Heart&Lung 2012;
25. Ergene O. Kalp hastalıkları. İçinde:
41:
484-491.
Biberoğlu K (editör). Harrison İç Hasta-
https://dx.doi.org/10.1016/j.hrtlng.2012.
lıkları Prensipleri. Nobel Tıp Kitabevle-
04.004
ri, İstanbul, 2013: 1443-1498.
32. Fink AM, Gonzales RC, Lisowski T,
26. Adalet K, Bilge AK. Kronik kalp yeter-
Fantuzzi G, Levy WC, Pıano MR. Fa-
sizliği. İçinde: Adalet K (editör). Klinik
tigue, inflammation and projected mor-
Kardiyoloji Tanı ve Tedavi. İstanbul
tality in heart failure. Journal of Cardiac
Medikal Yayıncılık, 2013: 585-665.
Failure
27. Efe F, Olgun N. Kalp yetersizliği olan
hastalarda dispne, yorgunluk ve yaşam
2012;
18(9):
711-716.
https://dx.doi.org/10.1016/j.cardfail.201
2.07.003
kalitesi üzerine eğitimin etkisi. Hacette-
33. Karapolat H, Durmaz B. Kardiyak reha-
pe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakülte-
bilitasyonda egzersiz. Anadolu Kardiyo-
si Hemşirelik Dergisi 2011: 1-13.
loji Dergisi 2008; 8: 51-57.
28. Whellan DS, Goodlin SI, Dıckınson
34. Çıtlık-Sarıtaş S. Kalp yetersizliğinde
MG, Heidenreich PA, Jaenicke C,
egzersiz eğitiminin yorgunluk üzerine
Stough WG et al. End-of-life care in pa-
etkileri. KY Bülteni 2008; 7(2): 127-
tients with heart failure. Journal of Car-
132.
diac Failure 2014; 20(2): 121-134.
35. Lombardi C, Carubelli V, Lazzorini V,
https://dx.doi.org/10.1016/j.cardfail.201
Vizzardi E, Bordonali T, Ciccarese C et
3.12.003
al. Effects oral administration of or dis-
29. Chien C, Lee C, Wu Y. Home-based
persible levo-carnosine on quality of life
exercise improves the quality of life and
and exercise performance in patients
physical function but not the psycholog-
with chronic heart failure. Nutrition
ical status of people with chronic heart
2015;
31:
72-78.
85
https://dx.doi.org/10.16/j.nut.2014.04.02
ler. Türkiye Klinikleri Journal Cardio-
1
vascular Science 2006; 18: 196-205.
36. Kupper N, Banhof C, Westerhuis B,
43. Karadağ A, Cicioğlu İ, Balin M, Yavuz-
Widdershoven J, Denollet J. Determi-
kır M. Aerobik egzersiz programının
nants of dyspnea in chronic heart failure.
kardiyak rehabilitasyon ve koroner risk
Journal
faktörlerine etkisi. Fırat Üniversitesi
of
Cardiac
Failure
2015.
https://dx.doi.org/10.1016/j.cardfail.201
Sağlık Bilimleri Dergisi 2007; 21(5):
5.09.016
203-210.
37. Abraham WT, Krum H. Kalp Yetersizli-
44. Smolis-Bak E, Dabrowski R, Piotrowicz
ği Tedavisine Pratik Bir Yaklaşım. AND
E,
Yayıncılık, 2007: 9-169.
Wasilewska B, Kowalik I et al. Hospi-
Chwyazko
T,
Dobraszkiewicz-
38. Dickstein K, Cohen-Solal A, Flippatos
tal-based and tele-monitoring guided
G, Mcmurray JJV, Panikowski P, Poole-
home-based training program: Effects
Wilson PA et al. Akut ve kronik kalp
on exercise tolerance and quality of life
yetersizliği tanı ve tedavisine yönelik
in patients with heart failure (NYHA
2008 ESC kılavuzu. Türk Kardiyoloji
class III) and cardiac resynchronization
Derneği Arşivi 2008; 3: 41-95.
therapy. International Journal of Cardi-
39. Keteyian SJ. Exercise training in con-
ology
2015;
199:
442-447.
gestive heart failure: risks and benefits.
https://dx.doi.org/10.1016/j.ijcard.2015.
Progress in Cardiovascular Diseases
07.041
2011;
53:
419-428.
45. Ades PA, Keteyian SJ, Balady GJ, Hou-
https://dx.doi.org/10.1016/j.pcad.2011.0
ston-Miller N, Kitzman DW, Mancini
2.005
DM et al. Cardiac rehabilitation exercise
40. Chennaoui M, Arnol PJ, Sauvet F, Leger
and self-care for chronic heart failure.
D. Sleep and exercise: a reciprocal is-
JACC: Heart Failure 2013; 1(6): 540-
sue? Sleep Medicine Reviews 2015; 20:
547.
59-72.
https://dx.doi.org/10.1016/j.jchf.2013.09
https://dx.doi.org/10.1016/j.smrv.2014.0
.002
6.008
46. Albert NM. A systematic review of
41. Vardar SA. Egzersiz ve uyku ilişkisi tam
transitional-care strategies to reduce re-
olarak biliniyor mu? Genel Tıp Dergisi
hospitalization in patients with heart
2005; 15(4): 173-176.
failure.
42. Arat N, Yıldırım N, Altay H, Şahin O,
Sökmen Y, Sabah İ. Kompanse kalp ye-
86
Heart&Lung
2016:
1-14.
https://dx.doi.org/10.1016/j.hrtlng.2015.
12.001
tersizlikli hastalarda fiziksel aktivite
47. Chrysohoou C, Angelis A, Tsitsinakis
alışkanlığı ve uyku kalite indeksi ile ilgi-
G, Spetsioti S, Nasis I, Tsiachris D et al.
li klinik ve ekokardiyografik parametre-
Cardiovascular effects of high-intensity
interval aerobic training combined with
52. Uysal H. Kardiyak rehabilitasyon ve
strength exercise in patients with chronic
hemşirenin sorumlulukları. Türk Kardi-
heart failure. International Journal of
yoloji Derneği Kardiyovasküler Hemşi-
Cardiology
relik
2015;
179:
269-274.
https://dx.doi.org/10.1016/j.ijcard.2014.
Dergisi
2012;
3:
49-59.
https:dx.doi.org/10.5543/khd.2012.006
53. Tokem Y. Kalp yetersizliğinde rehabili-
11.067
48. Belardinelli R, Georgiou D, Cianci G,
Purcaro A. 10-Year exercise training in
tasyon. Türk Kardiyoloji Derneği KY
Bülteni 2015;7(4).
chronic heart failure. Journal of the
54. Moe GW, Ezekowitz JA, O’Meara E,
American College of Cardiology 2012;
Hawlett JG, Fremes SE, Al-Hesayen A
60(16):
et al. The 2013 canadian cardiovascular
1521-1528.
https:dx.doi.org/10.1016/j.jacc.2012.06.
Society heart failure Management guide-
036
lines update: Focus on rehabilitation and
49. Liu WH, Luo Q, Liu ZH, Zhao Q, Xi
exercise and surgical coronary revascu-
QY, Zhao ZH. Differences in exercise
larization. Canadian Journal of Cardiol-
capacity in patients with chronic left
ogy
heart failure and chronic right heart fail-
https:dx.doi.org/10.1016/j.cjca.2013.10.
ure. Heart, Lung and Circulation 2014;
010
23:
1036-1040.
https:dx.doi.org/10.1016/j.hlc.2014.05.0
03
2014;
30:
249-263.
55. Özer S, Sezgin D. Kalp yetersizliğinde
öz bakım. KY Bülteni 2015; 7(4).
56. Enç N, Yiğit Z, Altıok MG, Özer S,
50. Adsett JA, Mudge AM, Morris N, Kuys
Oğuz S. Kalp yetersizliği. Türk Kardiyo-
S, Paratz JD. Aquatic exercise training
loji Derneği Kalp Yetersizliği, Akut Ko-
and stable heart failure. International
roner Sendromlar, Hipertansiyon Hemşi-
Journal of Cardiology 2015; 186: 22-28.
relik Bakım Kılavuzu 2007: 11-33.
https:dx.doi.org/10.1016/j.ijcard.2015.0
3.095
57. Birol L. Hemşirelik Süreci. Etki Yayıncılık, 2011: 97-154.
51. Sezgin D, Mert H. Kalp yetersizliği olan
58. Enç N. Kalp Yetersizliği. İçinde:
bireylerin hemşirelik bakımında kanıta
Nuray Enç, editör. İç Hastalıkları
dayalı yaklaşımlar. Dokuz Eylül Üniver-
Hemşireliği. İstanbul: Nobel Tıp Ki-
sitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik
tabevleri; 2014:108.
Dergisi 2015; 8(2): 108-118.
87