Menkul Sermaye Gelirleri 2009 Yılı Vergi Rehberi

Menkul Sermaye
Gelirleri
2009 Yılı Vergi
Rehberi
Ocak 2009
Sunu[
Menkul sermaye gelirlerinin vergilendirilmesi, son yıllarda gittikçe önem kazanan ve geni[
kitlelerin parasını deNerlendirdiNi para ve sermaye piyasalarında küçük veya büyük yatırımı
olanlar bakımından hem güncel hem de önemli bir konu. ENer belirli ko[ullar gerçekle[mi[se,
bu piyasalardan 2008 yılında gelir elde edenlerin, 1 - 25 Mart 2009 tarihleri arasında
beyanname verip, vergilerinin ilk taksitini de 31 Mart 2009 tarihine kadar ödemeleri
gerekecek.
Mevduat, repo, hisse senedi, menkul kıymet yatırım fonu, Hazine bonosu ve Devlet tahvili
gibi farklı nitelikteki para ve sermaye piyasası yatırım araçlarının vergilendirilmesi ve beyan
esasları farklılık gösterir. Bu gelirlerin vergilendirilmesine yönelik düzenlemeler, çoNu
yatırımcı tarafından anla[ılması zor ve karma[ık bir yapıya sahiptir. Bu çerçevede, hangi gelir
için beyanname verilip hangileri için verilmeyeceNi, beyanname verilmesi durumunda vergisel
yükümlüklerin ne olacaNı konusunda yatırımcıları bilgilendirmek amacıyla bu rehberi
hazırladık. Konuyla ilgili açıklamalarda özellikle herkesçe anla[ılabilir, sade bir dil kullanmaya
çalı[tık.
Menkul sermaye gelirlerinin beyan ve vergilendirme esasları 5281 sayılı Kanun ile önemli
deNi[ikliNe uNradı, banka ev aracı kurumlar vasıtasıyla elde edilen bazı menkul sermaye
gelirlerinde stopaj esası getirildi. Bu Kanun ile Gelir Vergisi Kanununa eklenen ve 2006
yılından itibaren yürürlüNe giren Geçici 67 nci Madde, 5436 ve 5527 sayılı Kanunlar ile bazı
deNi[ikliklere uNradı. Son olarak 14 Kasım 2008 tarihinden geçerli 2008/14272 numaralı
Bakanlar Kurulu Kararı ile tam mükellef gerçek ki[i ve kurumların hisse senedi (menkul
kıymetler yatırım ortaklıkları hisse senetleri hariç) alım – satım kazançlarından yapılan stopaj
oranı sıfırlandı.
5281 sayılı Kanun ile düzenlenen yeni vergileme rejimi 2006 yılından itibaren elde edilen
gelirlere uygulanacak olmakla birlikte, 31/12/2005 tarihi itibariyle elde bulunan menkul
kıymetlerden 2006 ve sonrasında elde edilen gelirler bakımından 2005 yılında geçerli olan
hükümler uygulanacaktır.
DiNer yandan, 2007 yılından itibaren Kontrol Edilen Yabancı Kurum kazançlarının beyanına
ili[kin düzenlemeler yürürlüNe girdi. Bu düzenlemelere göre, yurt dı[ındaki [irketlere %50 ve
daha fazla oranda sermaye, kâr payı veya oy hakkı sahipliNi veren i[tiraklerin belirli ko[ulları
saNlayan kurum kazançları temettü olarak daNıtılmasa dahi Türkiye’de beyan ve vergilemeye
tabi olacaktır.
Rehberde, temelde 2008 yılında elde edilen gelirlerin vergilendirme ve beyan esaslarına yer
verilmi[ olmakla birlikte 2009 yılında elde edilecek menkul sermaye gelirlerinin
vergilendirilme ve beyan esaslarına ili[kin olarak da bilgi vermeyi uygun gördük. Böylece
2009 yılında para ve sermaye piyasası araçlarına yatırım yapacak gerçek ki[i bireysel
yatırımcıların hangi vergi yükleriyle kar[ıla[acaklarını önceden bilerek daha saNlıklı tercih
yapmaları mümkün olacaktır.
Çalı[mamız ilgililere yararlı olduNu ölçüde, bizler de yatırımcıları bilgilendirme görevini yerine
getirmenin mutluluNunu duyacaNız.
Saygılarımızla,
Niyazi Çömez
Vergi OrtaNı
07.10.2001 tarihinden itibaren düzenlenen [ahıs sigorta ve bireysel
emeklilik poliçeleri dolayısıyla elde edilen gelirler
1998 ve önceki yıl kârlarının daNıtımından elde edilen kâr payları
(temettü)
Kârın, yedeklerin ve özsermaye enflasyon farklarının sermayeye ilavesi
nedeniyle elde edilen kâr payları (bedelsiz hisse senetleri)
Vadeli .[lem ve Opsiyon Borsasında (VOB) yapılan i[lemlerden elde
edilen kazançlar
1/1/2006’dan itibaren ihraç edilen her nevi tahvil ve bono (Eurobond
hariç) ile Borsada i[lem gören hisse senetlerinden banka ve aracı
kurumlar vasıtasıyla elde edilen gelirler
1/1/2006’dan itibaren iktisap edilen, Borsada i[lem görmeyen tam
mükellef kurum hisse senetlerinin 2 yıldan sonra elden çıkarılmasından
saNlanan alım – satım kazancı
¾
¾
¾
¾
¾
¾
Her nevi alacak faizleri
Stopaja ve istisnaya konu olmayan diNer her nevi menkul ve
gayrimenkul sermaye iratları
¾
¾
Not: 960 TL’lik beyan sınırı yukarıda sayılan gelirlerin her birine
ayrı ayrı deNil tamamının toplamına uygulanır
Her çe[it senetlerin iskonto edilmesi kar[ılıNında alınan iskonto
bedelleri
.[tirak hisselerinin sahibi adına henüz tahakkuk etmemi[ kâr
paylarının devir ve temliki kar[ılıNında alınan para ve ayınlar
Hisse senetleri ve tahvillerin vadesi gelmemi[ kuponlarının
satı[ından elde edilen bedeller
¾
¾
¾
¾
1/1/2006 öncesinde ihraç edilmi[ ve maliyet revizesinden sonraki tutarı 16.000 TL’yi
geçen; HB, DT, Eurobond ile özel sektörce ve Toplu Konut .daresi, Kamu OrtaklıNı ile
Özelle[tirme .darelerince çıkarılan menkul kıymetlerin döviz veya endeks cinsinden
alım-satım kazançları
Endeks veya kur farkı hariç toplamı 19.800 TL’yi geçen yurt içinde döviz cinsinden
ihraç edilmi[ veya herhangi bir deNere endeksli HB ve DT ile Eurobond faizi
Toplamı 56.410,26 TL’yi geçen, 1/1/2006 öncesinde ihraç edilmi[ Devlet tahvili (DT)
ve Hazine bonosu (HB) ile özel sektörce ve Toplu Konut .daresi, Kamu OrtaklıNı ile
Özelle[tirme .darelerince çıkarılan menkul kıymetlerin TL cinsinden faizleri
¾
¾
Brüt toplamı 39.600 TL’yi geçen; kurumlardan elde edilem kâr payları (temettü) ve
i[tirak hisselerinden doNan kazançlar (ltd. [irket ve i[ ortaklıkları ortaklarının ve
komanditerlerin kâr payları) (***)
¾
BEL.RL. TUTARI GEÇERSE BEYAN ED.LECEKLER(**)
(*) Tablo sadece beyanname verilip verilmeyeceNine ili[kin bilgi vermektedir. Ne kadar gelir beyan edileceNinin tespiti için Rehberdeki açıklamalara bakılmalıdır. (**) Bu sütunda sayılan gelirlerin birden fazlasının elde edildiNi durumda,
belirtilen tutarlardan daha az gelir elde edildiNinde de beyanname vermek gerekebilir. Beyan sınırını belirten tutarlar genel bir bilgi vermek amacıyla verilmi[tir, yanlı[ yapmamak için ilgili bölümdeki açıklamalara ba[vurulmalıdır. (***)
Kâr payının 2003 ve sonraki hesap dönemleri kazancından daNıtıldıNı varsayılmı[tır.
Repo geliri
.vazsız (örn. veraset veya baNı[ yoluyla) iktisap edilen hisse
senetlerinden elde edilen alım –satım kazançları
Özel finans kurumlarında (katılım bankaları/faizsiz bankacılık) açılan
hesaplara ödenen kâr payları
¾
¾
31/12/2005’de elde bulunan ve bir yıldan daha fazla süreyle elde
tutulduktan sonra 2008’de elden çıkartılan, tam mükellef (kanuni veya
i[ merkezi Türkiye’de bulunan) kurumların hisse senetlerinden elde
edilen alım-satım kazançları
¾
¾
Menkul kıymetler yatırım fonu katılma belgeleri kâr payı
31/12/2005’de elde bulunan ve üç aydan daha fazla süreyle elde
tutulduktan sonra 2008’de elden çıkarılan Borsada i[lem gören hisse
senetlerinden elde edilen alım-satım kazançları
¾
¾
¾
Mevduat faizleri (döviz tevdiat hesaplarından ve Takasbank’ta
deNerlendirilen paralardan elde edilenler dahil, yurtdı[ındaki off-shore
hesaplardan elde edilenler hariç)
¾
Yurt dı[ında elde edilen ve Türkiye’de istisna ve tevkifata konu
olmayan bütün menkul ve gayrimenkul sermaye iratları (faiz,
repo, temettü, kira geliri vb.)
960 TL’yi Geçerse BEYAN ED.LECEKLER
Tutarı Ne Olursa Olsun BEYAN ED.LMEYECEKLER
TAM MÜKELLEF GERÇEK K.9.LER.N 2008 YILINDAK. MENKUL SERMAYE GEL.RLER.N.N BEYAN ESASLARI (ÖZET TABLO) (*)
Faizsiz Kredi Veren
Kurumlara (Katılım
Bankaları/ÖFK) Ödenen
Kâr Payı (***)
Mevduat Faizleri (Borsa
Para Piyasası Takasbank’ta
elde edilenler dahil) (***)
Repo Gelirleri(***)
Her Nevi Tahvil ve Bono
Faizleri(***)
- Hazine Bonosu (HB)
- Devlet Tahvili (DT)
- Eurobond,
- Özel Sektör Tahvili,
- Finansman Bonosu,
- VarlıNa Dayalı Menkul
Kıymet.
Menkul Kıymet Yatırım
Fonları (A ve B Tipi)
Katılma Belgeleri Kâr Payı
ve
Borsa Yatırım Fonu AlımSatım Kazancı
Gelir
Mükellef
Eurobond hariç diNerlerinden,
faizleri stopaja tabi
olmayanlardan elde edilenler
tam mükelleflerin tabi olduNu
esaslara göre münferit
beyanname ile beyan edilir.
Eurobond faizleri beyana tabi
deNil.
Beyan edilmez, stopaj nihai
vergi.
x
x
x
x 1.1.2006 öncesi ihraç edilenlerden TL cinsinden elde
edilenlere uygulanacak % 64,9 enflasyon indiriminden
sonraki tutarın diNer vergiye tabi gelirlerle (Eurobond
faizi dahil) birlikte tutarı 19.800 TL’yi geçerse tamamı
beyan edilir.
x
Türkiye’de elde edilenler beyan edilmez, stopaj nihai
vergi.
Off-shore faizinde Türkiye’de stopaj yok, diNer stopaja
tabi tutulmayan menkul ve g.menkul sermaye iratlarıyla
birlikte toplamı 960 TL’yi a[arsa tamamı beyan edilir.
(****)
Türkiye’de elde edilenler beyan edilmez.
x
x
x
Türkiye’de elde edilenler beyan edilmez, stopaj nihai
vergi.
x Hazinece ihraç edilen Eurobond faizleri beyan e[iNi olan
19.800 TL’yi a[arsa tamamı beyana tabi. (**)
x
Beyan edilmez, stopaj nihai
vergi.
Beyan edilmez, stopaj nihai
vergi.
Banka ve aracı kurumlar
vasıtasıyla elde edilenler beyan
edilmez, sıfır stopaj.
x
x
Yabancı ülke fonlarından elde
edilenler tam mükellefteki
esaslara göre münferit
beyanname ile beyan edilir.
x
x 1.1.2006 sonrası ihraç edilenlerden Türkiye’deki banka
veya aracı kurumlar vasıtasıyla elde edilen faiz beyan
edilmez.
Banka ve aracı kurumlar
vasıtasıyla elde edilenler beyan
edilmez, sıfır stopaj
Dar Mükellef (*)
x
x Türkiye’de kurulu tam mükellef fonlardan banka ve aracı
kurumlar vasıtasıyla elde edilenler beyan edilmez, stopaj
nihai vergidir.
x Yabancı ülke fonlarından elde edilenler deNer artı[
kazancı olarak beyana tabi.
x Yabancı fonları elde bulundurma süresindeki (son ay
hariç) ÜFE artı[ı % 10 veya daha fazla olursa maliyet
revizesi (ÜFE endekslemesi) yapılır.
Tam Mükellef
x
x
x
x
Yapılan stopaj
kurumlar vergisinden
mahsup edilir.
Kurum kazancına dahil.
Yapılan stopaj kurumlar
vergisinden mahsup
edilir.
Kurum kazancına dahil.
x Kurum kazancına dahil.
x Yapılan stopaj kurumlar
vergisinden mahsup
edilir.
kurumlar vergisinden
mahsup edilir.
x Kurum kazancına dahil.
x Yapılan stopaj
x Kurum kazancına dahil.
x Yapılan stopaj
kurumlar vergisinden
mahsup edilir.
Tam Mükellef
x Türkiye’deki i[yerince elde edilenler
beyana ve vergiye tabi (yapılan stopaj
kurumlar vergisinden mahsup edilir).
x DiNerlerinde beyan edilmez.
x Türkiye’deki i[yerince elde edilenler
beyana ve vergiye tabi (yapılan stopaj
kurumlar vergisinden mahsup edilir).
x DiNerlerinde beyan edilmez.
x DiNerlerinde beyan edilmez.
x Türkiye’deki i[yerince elde edilenler
beyana ve vergiye tabi (yapılan stopaj
kurumlar vergisinden mahsup edilir).
x Eurobond faizleri beyana tabi deNil.
x Banka ve aracı kurumlar vasıtasıyla elde
edilenlerde sıfır stopaj, beyan yok.
x Eurobond hariç diNerlerinden faizleri
stopaja tabi olmayanlardan elde edilenler
tam mükelleflerin tabi olduNu esaslara
göre hesaplanarak özel beyanname ile
beyan edilir.
x Yabancı kurumun Türkiye’deki i[yerince
elde edilenler beyana ve vergiye tabi
(yapılan stopaj kurumlar vergisinden
mahsup edilir).
x Yabancı kurumun Türkiye’deki i[yerince
elde edilenler beyana ve vergiye tabi
(yapılan stopaj kurumlar vergisinden
mahsup edilir).
x DiNerlerinde banka ve aracı kurumlar
vasıtasıyla elde edilenler beyan edilmez.
x Yabancı ülke fonlarından elde edilenler
özel beyanname ile beyan edilir.
Dar Mükellef(*)
KURUM
2008 YILINDA ELDE ED.LEN MENKUL SERMAYE GEL.RLER.N.N BEYAN VE VERG.LEME ESASLARI (1)
GERÇEK K.9.
DiNerlerinde alım-satım kazancı (kâr payı)
üzerinden % 10 stopaj.
Fon portföyünün % 51 ve daha fazlası
.MKB’de i[lem gören hisse senetlerinden
olu[an yatırım fonlarının 1 yıldan fazla
süreyle elde tutulan katılma belgelerinin
elden çıkârtılmasında stopaj yok.
Fon bünyesinde stopaj sıfır.
Borsa yatırım fonları, emeklilik yatırım
fonları, menkul kıymetler yatırım fonları ve
ortaklıkları, konut finansman fonları ve varlık
finansman fonlarına yapılan ödemelerde %0
Stopaj % 15.
x Stopaj % 15.
x Borsa yatırım fonları, emeklilik yatırım
fonları, menkul kıymetler yatırım fonları ve
ortaklıkları, konut finansman fonları ve varlık
finansman fonlarına yapılan ödemelerde %0
x Stopaj % 15.
x Borsa yatırım fonları, emeklilik yatırım
fonları, menkul kıymetler yatırım fonları ve
ortaklıkları, konut finansman fonları ve varlık
finansman fonlarına yapılan ödemelerde %0
x Bankalar arası mevduat ve aracı kurumun
Takasbankında stopaj yok
x
x
x DT ve HB faizlerinde (TK. ve KO. tarafından
çıkârtılanlardan elde edilenler dahil) % 10,
x Hazinece yurt dı[ında ihraç edilenlerden
(Eurobond) elde edilenlerde % 0,
x Özel sektör tahvil ve bonolarından elde
edilenlerde % 10
x 1.1.2006’dan önce ihraç edilen tahvil ve
bonoların faiz gelirinden Geç. 67’ye göre
stopaj yapılmaz (GVK ve KVK’ya göre stopaj
yapılır (HB ve DT’de stopaj % 0)).
x Borsa yatırım fonları, emeklilik yatırım
fonları, menkul kıymetler yatırım fonları ve
ortaklıkları, konut finansman fonları ve varlık
finansman fonlarına yapılan ödemelerde %
0 (özel sektör faizlerinde % 10)
x
x
x
STOPAJ
(a)
(b)
Borsada i[lem gören hisse senetlerinin 3 ay, diNer tam mükellef kurumların
hisse senetlerinin 1 yıldan sonra satı[ından saNlanan kazanç vergi dı[ı.
Kazancın, elde bulundurma dönemindeki (son ay hariç) maliyet revizesi
sonrası tutarının 16.000 TL’yi a[an kısmı beyana tabi.(****)
tarih sonrasında iktisabı dahil):
x 1.1.2006 öncesi iktisap edilen (1.1.2006 öncesi ihraç edilen HB ve DT’nin bu
(a) Türkiye’deki banka veya aracı kurumlar vasıtasıyla elde edilen veya
Türkiye’de GVK Geç Md. 67’ye göre stopaja tabi tutulan kazanç beyan
edilmez.
(b) Tam mükellef kurumların .MKB’de i[lem gören hisse
senetlerinin 1 yıldan (.MKB’de i[lem görmeyenlerde 2 yıldan) sonra
satı[ından saNlanan kazanç beyan ve stopaj dı[ı.
(c) DiNerlerinde elde bulundurma dönemindeki (son ay hariç) ÜFE artı[ı % 10
veya daha fazla olursa maliyet revizesi sonrası tutar beyan edilir.
x 1.1.2006 sonrası ihraç (hisse senetlerinde iktisap) edilen:
x Borsada i[lem görmeyenlerin ivazsız olarak iktisap edilenlerinden elde edilenler
beyana ve GVK Geçici Md. 67 stopajına tabi deNil.
x Türkiye’deki vadeli i[lem ve opsiyon borsalarında elde edilen kazançlarda beyan
yok.
x Kur farkından doNan
kazanç vergi dı[ı.
x DiNerleri tam
mükelleflerdeki esaslara
göre münferit
beyanname ile beyan
edilir.
x Türkiye’deki banka ve
aracı kurumlar
vasıtasıyla SPK
mevzuatına tabi menkul
kıymetlerde yapılan
i[lemlerden elde
edilenler beyan edilmez,
sıfır stopaj (stopaja tabi
olmamakla birlikte
Eurobondlardan elde
edilenler dahil).
x Kurum kazancına
dahil.
x Beyan edilmez, stopaj
nihai vergi.
x Kurum nezdinde yapılan stopaj öncesi (brüt) tutarın yarısı istisna, kalan 19.800
TL’yi a[arsa tamamı beyan edilir. (**)
x Bedelsiz hisse senedi olarak daNıtılan temettüler beyan ve vergi dı[ı.
x Kâr payı üzerinden daNıtan kurum nezdinde yapılan stopajın tamamı
beyannamedeki vergiden mahsup edilir.
x 1998 ve öncesi kazançtan daNıtılanlar beyan dı[ı.
x 1999 – 2002 istisna kazancından daNıtılanların net tutarının 1/9 fazlasının yarısı
dikkate alınır. Beyan edilen tutarın 1/5’i mahsup edilir.
x 1/1/2006 öncesi edinilen YO kâr payına enflasyon indirimi var.
x Yapılan stopaj
kurumlar
vergisinden
mahsup edilir.
x Kurum kazancına
dahil.
.[tirak kazançları
istisnası uygulanarak
vergi dı[ı bırakılır
(yatırım ortaklıkları kâr
payları istisnadan
yararlanamaz). (KVK
md 5/1(a)(1))
Tam Mükellef
Dar Mükellef (*)
Tam Mükellef
x Yabancı kurumun Türkiye’deki i[yerince
elde edilenler beyana ve vergiye tabi.
x Banka ve aracı kurumlar vasıtasıyla SPK
mevzuatına tabi menkul kıymetlerden
elde edilenlerden stopaja tabi tutulanlar
beyan edilmez (stopaja tabi olmamakla
birlikte Eurobondlardan elde edilenler
dahil). DiNerleri tam mükelleflerin tabi
olduNu esaslara göre hesaplanarak özel
beyanname ile beyan edilir.
x .zin alınarak Türkiye’ye getirilen sermaye
ile iktisap edilen menkul kıymet ve i[tirak
hisselerinin arızi olarak satı[ından elde
edilen kazancın hesabına kur farkları dahil
edilmez.
x Kur farkının vergilenmemesi için kazancın
sadece bu [ekilde iktisap edilen menkul
kıymetler ve i[tirak hisselerinin satı[
kazancı ve/veya bunların temettü ve faiz
gelirlerinden ibaret bulunması [arttır.
x DiNerlerinde beyan edilmez.
x Yabancı kurumun Türkiye’deki i[yerince
elde edilenler kurum kazancına dahil edilir
ve i[tirak kazançları istisnası uygulanarak
vergi dı[ı bırakılır (yatırım ortaklıkları kâr
payları istisnadan yararlanamaz). (KVK md
5/1(a)(1))
Dar Mükellef(*)
KURUM
2008 YILINDA ELDE ED.LEN MENKUL SERMAYE GEL.RLER.N.N BEYAN VE VERG.LEME ESASLARI (2)
GERÇEK K.9.1
(j) Tam mükellef kurumların .MKB’de
i[lem gören hisse senetlerinden 1
yıldan fazla elde tutulanlardan elde
edilenler,
( j) Hazinece yurt dı[ında ihraç edilen
tahvil ve bonolardan (Eurobond)
elde edilenler
(j) Tam mükellef kurum ve dar
mükellef
kurum [ubeleri (banka ve
finans
kurumlarında [ube [artı yok)
arasında
vadeli i[lem ve opsiyon
i[lemleri
x 1.1.2006 sonrası iktisap edilen hisse
senetlerinden banka veya aracı kurumlar
vasıtasıyla elde edilen kazançtan aynı takvim
yılının üçer aylık dönemleri itibarıyla % 10
(14/11/2008 tarhihinden sonra MKYO hisse
senetleri hariç % 0) stopaj yapılır.
x VOB’daki i[lemlerden elde edilen kazançlardan
% 0 stopaj yapılır.
x SPK’ya tabi borsa ve emeklilik yatırım
fonlarının kazançlarında stopaj yok.
x 1.1.2006 öncesinde ihraç edilen menkul
kıymetlerden elde edilen kazançlardan stopaj
yapılmaz.
x Takvim yılı a[ılmamak kaydıyla üçer aylık
dönemlerde aynı türden menkul kıymetlerden
olu[an zarar stopaj matrahından indirilir.
x A[aNıda sayılan gelirler stopaja tabi deNil.
x Tam mükellef kurumlara ve yabancı kurum
[ubelerine daNıtılan kâr paylarından stopaj
yapılmaz, diNer gerçek ve tüzel ki[ilere
daNıtılanlar % 15 stopaja tabi.
x Gayrimenkul Yatırım OrtaklıNı, Giri[im
Sermayesi YO, Menkul Kıymet YO hisse senedi
temettülerinde stopaj yapılmaz.
x Kârın sermayeye ilavesi halinde stopaj
yapılmaz.
x 1998 öncesi kurum kazancından, 1999 –
2002 istisna kazançlarından ve GVK Geç. Md.
61 kapsamında daNıtılanlardan stopaj
yapılmaz.
STOPAJ
1
Ticari veya zirai kazanca dahil olmayan yatırımlardan elde edilen gelir dikkate alınmıútır.
(*) Uluslararası vergi anla[maları dikkate alınmalıdır. (**)Beyan sınırı, varsa Türkiye’de stopaja tabi tutulmu[ diNer menkul sermaye iratları (mevduat faizi, repo, yatırım fonu kâr payı, ÖFK kâr payı hariç) ve gayrimenkul sermaye iratlarının
(örn. i[yeri kira geliri) eNer yararlanıyorsa enflasyon indirimi ve istisna uygulaması sonrası tutarları eklenmek suretiyle dikkate alınır. Birden sonraki i[verenden elde edilen brüt ücret 19.800 TL’yi a[ıyorsa ücretler ile MS. ve GMS.’nin tamamı
beyan edilir.(***) Yurt dı[ında elde edilenlerin Türkiye’de stopaja ve istisna uygulamasına konu olmayan diNer menkul ve gayrimenkul sermaye iratlarıyla birlikte toplamı 960 TL’yi a[mıyorsa beyan edilmez, a[ıyorsa tamamı beyan edilir. (****)
16.000 TL’nin hesabına 1/1/2006 öncesinde ihraç (hisse senetlerinde ikitsap) edilmi[ her nevi menkul kıymetin yansıra GVK Mük. Md. 80, 2 ila 6 nolu bentteki kazançlar dahildir.
Hisse Senedi ve
DiNer Menkul
Kıymetlerin AlımSatım Kazançları
(Her Türlü Bono,
Eurobond ve
Tahvil ile Vadeli
.[lem ve Opsiyon
Sözle[meleri
Dahil)
Tam Mükellef
(Kanuni veya .[
Merkezi
Türkiye’de
Bulunan)
Kurumlardan
Elde Edilen Kâr
Payı (Temettü)
Mükellef
Gelir
Faizsiz Kredi Veren
Kurumlara (Katılım
Bankaları/ÖFK) Ödenen
Kâr Payı (***)
Mevduat Faizleri (Borsa
Para Piyasası
Takasbank’ta elde
edilenler dahil) (***)
Repo Gelirleri
(***)
Her Nevi Tahvil ve Bono
Faizleri(***)
- Hazine Bonosu (HB)
- Devlet Tahvili (DT)
- Eurobond,
- Özel Sektör Tahvili,
- Finansman Bonosu,
- VarlıNa Dayalı Menkul
Kıymet.
Menkul Kıymet Yatırım
Fonları (A ve B Tipi)
Katılma Belgeleri Kâr
Payı ve
Borsa Yatırım Fonu
Alım-Satım Kazancı
Gelir
Mükellef
x
x
x
x
Türkiye’de elde edilenler beyan edilmez.
Off-shore faizinde Türkiye’de stopaj yok, diNer stopaja tabi
tutulmayan gelirlerle birlikte toplamı 1.070 TL’yi a[arsa tamamı
beyan edilir. (****)
Türkiye’de elde edilenler beyan edilmez, stopaj nihai vergi.
Türkiye’de elde edilenler beyan edilmez, stopaj nihai vergi.
x 1.1.2006 öncesi ihraç edilenlerden TL cinsinden elde edilenlere
uygulanacak 2009 yılı enflasyon indiriminden sonraki tutarın
diNer vergiye tabi gelirlerle (Eurobond faizi dahil) birlikte tutarı
22.000 TL’yi geçerse tamamı beyan edilir.
x Hazinece ihraç edilen Eurobond faizleri beyan e[iNi olan 22.000
TL’yi a[arsa tamamı beyana tabi. (**)
x 1.1.2006 sonrası ihraç edilenlerden Türkiye’deki banka veya aracı
kurumlar vasıtasıyla elde edilen faiz beyan edilmez.
x Türkiye’de kurulu tam mükellef fonlardan banka ve aracı
kurumlar vasıtasıyla elde edilenler beyan edilmez, stopaj nihai
vergidir.
x Yabancı ülke fonlarından elde edilenler deNer artı[ kazancı olarak
beyana tabi.
x Yabancı fonları elde bulundurma süresindeki (son ay hariç) ÜFE
artı[ı % 10 veya daha fazla olursa maliyet revizesi (ÜFE
endekslemesi) yapılır.
Tam Mükellef
Eurobond faizleri
beyana tabi deNil.
Beyan edilmez, stopaj
nihai vergi.
x
x
Beyan edilmez, stopaj
nihai vergi.
Eurobond hariç
diNerlerinden faizleri
stopaja tabi
olmayanlardan elde
edilenler tam
mükelleflerin tabi
olduNu esaslara göre
münferit beyanname
ile beyan edilir.
x
x
Banka ve aracı
kurumlar vasıtasıyla
elde edilenler beyan
edilmez, sıfır stopaj.
x
Beyan edilmez, stopaj
nihai vergi.
Yabancı ülke
fonlarından elde
edilenler tam
mükellefteki esaslara
göre münferit
beyanname ile beyan
edilir.
x
x
x Kurum kazancına dahil.
x Yapılan stopaj kurumlar
vergisinden mahsup edilir.
Banka ve aracı
kurumlar vasıtasıyla
elde edilenler beyan
edilmez, sıfır stopaj
x
x
x
x
x
Yapılan stopaj kurumlar
vergisinden mahsup edilir.
Kurum kazancına dahil.
Yapılan stopaj kurumlar
vergisinden mahsup edilir.
Kurum kazancına dahil.
x Kurum kazancına dahil.
x Yapılan stopaj kurumlar
vergisinden mahsup edilir.
vergisinden mahsup edilir.
x Kurum kazancına dahil.
x Yapılan stopaj kurumlar
Tam Mükellef
Dar Mükellef (*)
x Türkiye’deki i[yerince elde edilenler
beyana ve vergiye tabi (yapılan stopaj
kurumlar vergisinden mahsup edilir).
x DiNerlerinde beyan edilmez.
x Türkiye’deki i[yerince elde edilenler
beyana ve vergiye tabi (yapılan stopaj
kurumlar vergisinden mahsup edilir).
x DiNerlerinde beyan edilmez.
x Türkiye’deki i[yerince elde edilenler
beyana ve vergiye tabi (yapılan stopaj
kurumlar vergisinden mahsup edilir).
x DiNerlerinde beyan edilmez.
x Eurobond faizleri beyana tabi deNil.
x Banka ve aracı kurumlar vasıtasıyla
elde edilenlerde sıfır stopaj, beyan yok
x Eurobond hariç diNerlerinden faizleri
stopaja tabi olmayanlardan elde
edilenler tam mükelleflerin tabi olduNu
esaslara göre hesaplanarak özel
beyanname ile beyan edilir.
x Yabancı kurumun Türkiye’deki
i[yerince elde edilenler beyana ve
vergiye tabi (yapılan stopaj kurumlar
vergisinden mahsup edilir).
x Yabancı kurumun Türkiye’deki
i[yerince elde edilenler beyana ve
vergiye tabi (yapılan stopaj kurumlar
vergisinden mahsup edilir).
x DiNerlerinde banka ve aracı kurumlar
vasıtasıyla elde edilenler beyan
edilmez.
x Yabancı ülke fonlarından elde
edilenler özel beyanname ile beyan
edilir.
Dar Mükellef(*)
KURUM
2009 YILINDA ELDE ED.LEN MENKUL SERMAYE GEL.RLER.N.N BEYAN VE VERG.LEME ESASLARI (1)
GERÇEK K.9.
Yabancı kurum [ubesi olmayan dar
mükelleflerde stopaj % 0.
Stopaj % 15.
Borsa yatırım fonları, emeklilik yatırım
fonları, menkul kıymetler yatırım fonları ve
ortaklıkları, konut finansman fonları ve varlık
finansman fonlarına yapılan ödemelerde %
0
x Stopaj % 15.
x Borsa yatırım fonları, emeklilik yatırım
fonları, menkul kıymetler yatırım fonları ve
ortaklıkları, konut finansman fonları ve varlık
finansman fonlarına yapılan ödemelerde %
0
x Bankalar arası mevduat ve aracı kurumun
Takasbankında stopaj yok
x Stopaj % 15.
x Borsa yatırım fonları, emeklilik yatırım
fonları, menkul kıymetler yatırım fonları ve
ortaklıkları, konut finansman fonları ve varlık
finansman fonlarına yapılan ödemelerde %
0
x
x
x DT ve HB faizlerinde (TK. ve KO. tarafından
çıkârtılanlardan elde edilenler dahil) % 10,
x Hazinece yurt dı[ında ihraç edilenlerden
(Eurobond) elde edilenler % 0,
x Özel sektör tahvil ve bonolarından elde
edilenlerde % 10
x 1.1.2006’dan önce ihraç edilen tahvil ve
bonoların faiz gelirinden Geç. 67’ye göre
stopaj yapılmaz (GVK ve KVK’ya göre stopaj
yapılır (HB ve DT’de stopaj % 0)).
x Borsa yatırım fonları, emeklilik yatırım
fonları, menkul kıymetler yatırım fonları ve
ortaklıkları, konut finansman fonları ve varlık
finansman fonlarına yapılan ödemelerde %
0 (özel sektör faizlerinde % 10)
DiNerlerinde alım-satım kazancı (kâr payı)
üzerinden % 10 stopaj.
x
Fon portföyünün % 51 ve daha fazlası
.MKB’de i[lem gören hisse senetlerinden
olu[an yatırım fonlarının 1 yıldan fazla
süreyle elde tutulan katılma belgelerinin
elden çıkârtılmasında stopaj yok.
Fon bünyesinde stopaj sıfır.
x
x
x
STOPAJ
Türkiye’deki banka veya aracı kurumlar vasıtasıyla elde edilen kazanç
beyan edilmez.
Tam mükellef kurumların .MKB’de i[lem gören hisse senetlerinin 1
yıldan (.MKB’de i[lem görmeyenlerde 2 yıldan) sonra satı[ından
saNlanan kazanç beyan ve stopaj dı[ı.
Elde bulundurma dönemindeki (son ay hariç) ÜFE artı[ı % 10 veya
daha fazla olursa maliyet revizesi sonrası tutar beyan edilir.
(b)
(a)
Borsada i[lem gören hisse senetlerinin 3 ay, diNer tam mükellef
kurumların hisse senetlerinin 1 yıldan sonra satı[ından saNlanan
kazanç vergi dı[ı.
Kazancın, elde bulundurma dönemindeki (son ay hariç) maliyet
revizesi sonrası tutarının 17.900 TL tutarı a[an kısmı beyana
tabi.(****)
bu tarih sonrasında iktisabı dahil):
x 1.1.2006 öncesi iktisap edilenler (1.1.2006 öncesi ihraç edilen HB ve DT’nin
(c)
(b)
(a)
x 1.1.2006 ‘dan itibaren ihraç (hisse senetlerinde iktisap) edilenler:
x Borsada i[lem görmeyenlerin ivazsız olarak iktisap edilenlerinden elde
edilenler beyana ve GVK Geçici Md. 67 stopajına tabi deNil.
x Türkiye’deki vadeli i[lem ve opsiyon borsalarında elde edilen kazançlarda
beyan yok.
x Beyan edilmez, stopaj
nihai vergi.
x Kurum nezdinde yapılan stopaj öncesi (brüt) tutarın yarısı istisna, kalan tutar
22.000 TL’yi a[arsa tamamı beyan edilir. (**)
x Bedelsiz hisse senedi olarak daNıtılan temettü beyan ve vergi dı[ı.
x Kâr payı üzerinden daNıtan kurum nezdinde yapılan stopajın tamamı
beyannamedeki vergiden mahsup edilir.
x 1998 ve öncesi kazançtan daNıtılanlar beyan dı[ı.
x 1999 – 2002 istisna kazancından daNıtılanların net tutarının 1/9 fazlasının
yarısı dikkate alınır. Beyan edilen tutarın 1/5’i mahsup edilir.
x 1/1/2006 öncesi edinilen YO kâr payına enflasyon indirimi var.
x Kur farkından doNan
kazanç vergi dı[ı.
x DiNerleri tam
mükelleflerdeki
esaslara göre
münferit beyanname
ile beyan edilir.
x Türkiye’deki banka ve
aracı kurumlar
vasıtasıyla SPK
mevzuatına tabi
menkul kıymetlerde
yapılan i[lemlerden
elde edilenler beyan
edilmez, sıfır stopaj
(stopaja tabi
olmamakla birlikte
Eurobondlardan elde
edilenler dahil).
Dar Mükellef
Tam Mükellef
(*)
x Yapılan stopaj kurumlar
vergisinden mahsup
edilir.
x Kurum kazancına dahil.
x .[tirak kazançları
istisnası uygulanarak
vergi dı[ı bırakılır
(yatırım ortaklıkları kâr
payları istisnadan
yararlanamaz). (KVK md
5/1(a)(1))
x Kurum kazancına dahil.
Tam Mükellef
x Yabancı kurumun Türkiye’deki
i[yerince elde edilenler beyana
ve vergiye tabi.
x Banka ve aracı kurumlar
vasıtasıyla SPK mevzuatına
tabi menkul kıymetlerden elde
edilenler den stopaja tabi
tutulanlar beyan edilmez
(stopaja tabi olmamakla
birlikte Eurobondlardan elde
edilenler dahil).
x .zin alınarak Türkiye’ye
getirilen sermaye ile iktisap
edilen menkul kıymet ve i[tirak
hisselerinin arızi olarak
satı[ından elde edilen kazancın
hesabına kur farkları dahil
edilmez.
x Kur farkının vergilenmemesi
için kazancın sadece bu
[ekilde iktisap edilen menkul
kıymetler ve i[tirak hisselerinin
satı[ kazancı ve/veya bunların
temettü ve faiz gelirlerinden
ibaret bulunması [arttır.
x Yabancı kurumun Türkiye’deki
i[yerince elde edilenler kurum
kazancına dahil edilir ve i[tirak
kazançları istisnası
uygulanarak vergi dı[ı bırakılır
(yatırım ortaklıkları kâr payları
istisnadan yararlanamaz). (KVK
md 5/1(a)(1))
x DiNerlerinde beyan edilmez.
Dar Mükellef(*)
KURUM
2009 YILINDA ELDE ED.LEN MENKUL SERMAYE GEL.RLER.N.N BEYAN VE VERG.LEME ESASLARI (2)
GERÇEK K.9.2
x A[aNıda sayılan gelirler stopaja tabi deNil.
(a) Tam mükellef kurumların .MKB’de i[lem gören hisse
senetlerinden 1 yıldan fazla elde tutulanlardan elde
edilenler,
(b) Hazinece yurt dı[ında ihraç edilen tahvil ve
bonolardan (Eurobond) elde edilenler
(c)
Banka ve finans kurumları ile diNer tam mükellef
kurum ve dar mükellef kurum [ubeleri arasında
yapılan vadeli i[lem ve opsiyon i[lemleri
x Takvim yılı a[ılmamak kaydıyla üçer aylık dönemlerde
aynı türden menkul kıymetlerden olu[an zarar stopaj
matrahından indirilir.
x 1.1.2006 öncesinde ihraç edilen menkul kıymetlerden
elde edilen kazançlardan stopaj yapılmaz.
x SPK’na göre kurulan borsa ve emeklilik yatırım fonlarının
kazançlarından stopaj yapılmaz.
x Türkiye’de kurulu vadeli i[lem ve opsiyon borsalarında
hisse senedine ve hisse senedi endeksine dayalı olmayan
i[lemlerden elde edilen kazançlardan % 10 stopaj yapılır.
x 1.1.2006 sonrası iktisap edilen hisse senetlerinden banka
veya aracı kurumlar vasıtasıyla elde edilen kazançtan aynı
takvim yılının üçer aylık dönemleri itibarıyla % 10
(14/11/2008 tarhihinden sonra MKYO hisse senetleri
hariç % 0) stopaj yapılır.
x Tam mükellef kurumlara ve yabancı kurum [ubelerine
daNıtılan kâr paylarından stopaj yapılmaz, diNer gerçek
ve tüzel ki[ilere daNıtılanlar % 15 stopaja tabi.
x Gayrimenkul Yatırım OrtaklıNı, Giri[im Sermayesi YO,
Menkul Kıymet YO hisse senedi temettülerinde stopaj
yapılmaz.
x Kârın sermayeye ilavesi halinde stopaj yapılmaz.
x 1998 öncesi kurum kazancından, 1999 – 2002 istisna
kazançlarından ve GVK Geç. Md. 61 kapsamında
daNıtılanlardan stopaj yapılmaz.
STOPAJ
2
Ticari veya zirai kazanca dahil olmayan yatırımlardan elde edilen gelir dikkate alınmıútır.
(*) Uluslararası vergi anla[maları dikkate alınmalıdırr. (**) Beyan sınırı, varsa Türkiye’de stopaja tabi tutulmu[ diNer menkul sermaye iratları (mevduat faizi, repo, yatırım fonu kâr payı, ÖFK kâr payı hariç) ve gayrimenkul sermaye
iratlarının (örn. i[yeri kira geliri) eNer yararlanıyorsa enflasyon indirimi ve istisna sonrası tutarları eklenmek suretiyle dikkate alınır. Birden sonraki i[verenden elde edilen brüt ücret, 22.000 TL’yi a[arsa ücretler ile MS. ve GMS.’nin
tamamı beyan edilir.(***) Yurt dı[ında elde edilenlerin Türkiye’de stopaja ve istisna uygulamasına konu olmayan diNer menkul ve gayrimenkul sermaye iratlarıyla birlikte toplamı 1.070 TL’yi a[mıyorsa beyan edilmez, a[ıyorsa tamamı
beyan edilir. (****) 17.900 TL’nin hesabına 1/1/2006 öncesinde ihraç (hisse senetlerinde iktisap)edilmi[ her nevi menkul kıymetin yanısıra GVK Mük. Md. 80, 2 ila 6 nolu bentteki kazançlar dahildir.
Hisse Senedi ve
DiNer Menkul
Kıymetlerin AlımSatım Kazançları
(Her Türlü Bono,
Eurobond ve Tahvil
ile Vadeli .[lem ve
Opsiyon
Sözle[meleri Dahil)
Tam Mükellef
(Kanuni veya .[
Merkezi Türkiye’de
Bulunan)
Kurumlardan Elde
Edilen Kâr Payı
(Temettü)
Mükellef
Gelir
.çindekiler
1. Genel Bilgi
1.1.
Bu Rehber Kimin .çin Hazırlandı?
1.2.
Menkul Sermaye Geliri
1.2.1.
Menkul sermaye iratları
1.2.2.
DeNer artı[ı kazancı (menkul kıymet alım – satım kazancı)
1.3.
.ndirim Oranı (Enflasyon .ndirimi) Uygulaması
1.4.
TEFE (ÜFE) Endekslemesi
1.5.
Menkul Kıymet Alım-Satım Zararının Kazançtan .ndirilmesi
(Mahsubu)
1.5.1.
31/12/2005 itibarıyla elde bulunan hisse senetleri ile 1/1/2006
öncesinde ihraç edilmi[ her nevi tahvil ve hazine bonoları
1.5.2.
1/1/2006 tarihinden itibaren ihraç edilen menkul kıymetler ile bu
tarihten itibaren iktisap edilen hisse senetleri
1.6.
Menkul Sermaye Geliri Ne Zaman Elde Edilmi[ Sayılır?
1.6.1.
Genel olarak
1.6.2.
Kontrol edilen yabancı kurum kazancında elde etme
1.6.2.1. Yurt dı[ı i[tirakin kurum kazancının türkiye’ de gelir vergisine tabi
tutulabilmesine ili[kin [artlar
1.6.2.2. .[tirakin yurt dı[ında ödediNi vergilerin mahsubu
1.6.2.3. .[tirakin kâr paylarını daNıtması durumunda vergileme
1.6.2.4. Kontrol edilen yabancı kurum müessesesinin çifte vergilendirmeyi
önleme anla[maları kar[ısındaki durumu
1.7.
Menkul Sermaye .ratlarında (Faiz, Repo, Kâr Payı) Beyanname
Verme Sınırının Geçilip GeçilmediNi Nasıl Belirlenir?
1.8.
Ticari ve Mesleki Kazanç Sahiplerinin Menkul Sermaye .ratlarının
(MS.) Durumu
1.9.
1/1/2006 Tarihinden .tibaren .ktisap Edilen Hisse Senetleri ile Bu
Tarihten .tibaren .hraç Edilen DiNer Menkul Kıymetlerden Elde
Edilen Gelirlerden Yapılacak Stopaj
1.9.1.
Tevkifata (stopaja) tabi gelirler
1.9.1.1. Genel düzenleme
1.9.1.2. Genel düzenlemenin istisnaları
1.9.2.
Tevkifat matrahının tespiti
1.9.2.1. Alım – satım i[lemlerinde tevkifat matrahı
1.9.2.2. Komisyon iadeleri
1.9.2.3. Aynı menkul kıymet veya diNer sermaye piyasası aracından deNi[ik
tarihlerde alımlar yapıldıktan sonra bunların bir kısmının elden
çıkarılması
1.9.2.4. Bir menkul kıymet veya diNer sermaye piyasası aracının alımından
önce elden çıkarılması
1.9.2.5. Sermaye artırımları dolayısıyla sahip olunan hisse senetlerinin alı[
tarihi ve bedelleri
1.9.2.6. Rüçhan hakkı kuponlarının satı[ı halinde maliyet bedeli
1.9.2.7. .htiyari beyan
1.9.2.8. Virman .[lemlerinde tarih ve maliyet bildirimi
Sayfa
1
1
2
4
4
5
5
6
6
7
9
9
10
11
11
11
12
12
13
14
14
14
14
15
15
15
15
17
17
19
19
23
1.9.2.9.
Menkul kıymet veya diNer sermaye piyasası aracının fiziken bir
banka veya aracı kuruma teslim edilmesi
1.9.2.10. Menkul kıymet veya diNer sermaye piyasası aracının itfası halinde
tevkifat marahı
1.9.2.11. Dönemsel getirilerde tevkifat matrahı
1.9.2.12. Ödünç i[lemlerinde tevkifat matrahı
1.9.2.13. Birden fazla banka veya aracı kurumla çalı[ılması
1.9.2.14. Birden fazla hesap kullanılması ve mü[terek hesaplar
1.9.3.
Tevkifat oranı
1.9.4.
Tevkifat dönemi
2. Hisse Senedi ve Ödünç Menkul Kıymet Komisyonları
2.1.
Genel Olarak
2.2.
Hisse Senedi Alım-Satım Kazançları
2.2.1.
31/12/2005 tarihinde sahip olunan hisse senetleri
2.2.2.
1/1/2006 sonrasında iktisap edilen hisse senetleri
Beyan edilmeyecek hisse senedi alım – satım kazançları
2.2.3.
2.2.3.1. 31/12/2005 tarihinde sahip olunan hisse senetleri
2.2.3.2. 1/1/2006 tarihinden itibaren iktisap edilen hisse senetleri
2.2.4.
Beyan edilecek hisse senedi alım – satım kazançları
2.2.4.1. 31/12/2005 tarihinde sahip olunan hisse senetleri
2.2.4.2. 1/1/2006tarihinden itibaren iktisap edilen hisse senetleri
2.2.5.
Hisse senedi alım – satım kazancında elde bulundurma süresinin ve
vergi matrahının tespiti
2.2.6.
Elde bulundurma süresinin belirlenmesinde hisse senetlerinin
iktisap tarihinin tespiti
2.2.6.1. Sermaye artırımları dolayısıyla sahip olunan bedelsiz hisse senetleri
2.2.6.2. Aynı hisse senedinden yıl içinde birden fazla alım satım yapılması
2.2.6.3. Aracı kurumlar vasıtasıyla alınan hisse senetlerinin iktisap tarihi
2.2.7.
Sermaye artırımları dolayısıyla sahip olunan bedelsiz hisse
senetlerinin maliyet bedeli
2.2.8.
Geçici ilmühaberler
2.2.9.
Kayden izlenen hisse senetleri
2.3.
Hisse Senedi Kâr Paylarının (Temettü) Beyanı ve Vergilenmesi
2.3.1.
Genel olarak
2.3.2.
Bedelsiz hisse senetlerinin durumu
2.4.
Ödünç Menkul Kıymet Komisyonları
3. Yatırım OrtaklıNı Hisse Senetlerinin Kâr Paylarının Beyanı ve
Vergilenmesi
3.1.
31/12/2005 Tarihinde Sahip Olunan YO Hisse Senetlerinden Elde
Edilen Kâr Payı
3.2.
1/1/2006 Tarihinden .tibaren .ktisap Edilen YO Hisse Senetlerinden
Elde Edilen Kâr Payı
24
24
25
25
25
25
26
26
27
27
27
27
27
28
28
29
29
29
30
31
32
32
32
33
33
34
34
34
34
37
38
39
39
41
4. Devlet Tahvili (DT) ve Hazine Bonosu (HB)
4.1.
Genel Olarak
4.2.
1/1/2006 Tarihinden Önce .hraç Edilmi[ DT ve HB’den Elde Edilen
Gelirler
4.2.1. Faiz geliri
4.2.2. Alım – satım kazancı
4.3.
1/1/2006 Tarihinden .tibaren .hraç Edilen DT ve HB’den Elde Edilen
Gelirler
4.3.1. Faiz geliri
4.3.2. Alım – satım kazancı
4.4.
Tevkifat Matrahının Tespiti
4.4.1. Kuponlu tahvillerde alı[ bedeli
4.4.2. Tahvil alı[ bedelinin itfa bedeli ve i[lemi[ faiz tutarının üzerinde
olması
4.4.3. Dövize, altına veya ba[ka bir deNere endeksli menkul kıymet veya
diNer sermaye piyasası araçları
4.4.4. TÜFE’ye endeksli devlet iç borçlanma senetlerinde tevkifat
matrahının tespiti
4.4.5. Yabancı para cinsinden ihraç edilen menkul kıymetler veyadiNer
sermaye piyasası araçları
5. Özel Sektör Tahvili
1/1/2006 Öncesinde .hraç Edilen Özel Sektör Tahvilleri
5.1.
5.1.1.
Faiz geliri
5.1.2.
Alım – satım kazancı
5.2.
1/1/2006 Tarihinden .tibaren .hraç Edilen Özel Sektör Tahvilleri
5.2.1.
Faiz geliri
5.2.2.
Alım – satım kazancı
6. Eurobondlar
Genel Olarak
6.1.
6.2.
1/1/2006 Tarihinden Önce .hraç Edilen Eurobondlardan Elde Edilen
Gelirler
Faiz geliri
6.2.1.
6.2.2.
Alım – satım kazancı
6.3.
1/1/2006Tarihinden .tibaren .hraç Edilen Eurobondlardan Elde Edilen
Gelirler
6.3.1.
Faiz geliri
6.3.2.
Alım – satım kazancı
6.4.
Yabancı Kurum ve Kurulu[larca .hraç Edilen Eurobondlar
7. Mevduat ve Repo
8. Yatırım Fonları Katılma Belgesi Kâr Payları
9. Borsa Para Piyasasında (Takasbank’ta) Elde Edilen Faizler
42
42
42
42
44
45
45
45
45
45
47
48
48
50
52
52
52
54
54
54
55
56
56
56
56
57
57
57
58
58
60
61
62
10. Vadeli .[lem ve Opsiyon Borsalarında Yapılan .[lemlerden Elde Edilen
Kazançlar
10.1.
VOB’da Elde Edilen Gelirlerde Tevkifat Matrahının Tespiti
11. Türkiye’de Yerle[ik Olmayanların (Dar Mükelleflerin) Vergilendirilmesi
11.1.
Genel Olarak
11.2.
Dar Mükellef Gerçek Ki[i ve Kurumların Özel Amaçlı
Araçlardan(ADR, GDR, DR) Elde Ettikleri Kazançların
Vergilendirilmesi
12. Beyannamenin Verilmesi ve Vergilerin Ödenmesi
12.1.
Genel olarak
12.2.
Aile bireylerinin gelirlerinin beyanı
13. Vergi Tarifesi
14. Beyan Edilen Gelir Üzerinden Ödenen Vergilerin Mahsubu
15. D.E Üretici Fiyatları Endeksi
63
64
68
68
70
73
73
73
74
75
76
1. Genel Bilgi
1.1. Bu Rehber Kimin .çin Hazırlandı?
Menkul sermaye gelirlerinin vergilendirilmelerine ili[kin açıklamaların yer aldıNı bu rehber,
2008 yılında faiz, kâr payı, repo geliri ile hisse senedi, bono ve tahvil gibi menkul
kıymetlerden alım – satım kazancı elde eden gerçek ki[i bireysel yatırımcılar için
hazırlanmı[tır. 2009 yılında elde edilen söz konusu gelirlerin vergilendirilme esaslarına da
ayrıca yer verilmi[tir.
5281 sayılı Kanun ile Gelir Vergisi Kanununa eklenen Geçici 67 nci Madde çerçevesinde
1/1/2006 tarihinden itibaren yürürlüNe giren yeni düzenleme ile menkul kıymet alım – satım
kazançlarında bir nevi kaynakta vergi kesintisi esasına dayalı vergileme rejimine geçilmi[tir.
Söz konusu yeni vergileme rejimi 1/1/2006 tarihinden itibaren iktisap edilen hisse senetleri
ile 1/1/2006 tarihinden itibaren ihraç edilen her nevi tahvil ve Hazine bonoları ile Toplu
Konut .daresi ve Özelle[tirme .daresince çıkarılan menkul kıymetlerden elde edilen gelirlere
uygulanacaktır.
31/12/2005 itibarıyla elde bulundurulan hisse senetleri ile yine bu tarih itibarıyla ihraç edilmi[
her nevi tahvil ve Hazine bonoları ile Toplu Konut .daresi ve Özelle[tirme .daresince çıkarılan
menkul kıymetlerden 2006 ve sonrasında elde edilen gelirler 31/12/2005 tarihi itibarıyla
geçerli mevzuata göre vergilendirilecektir. Bu nedenle, 31/12/2005 tarihi itibarıyla elde
bulunan menkul kıymetlerden 2008 yılında ve sonrasında elde edilen gelirlerin durumu 2005
yılında geçerli mevzuata göre ayrıca açıklanmı[tır.
Bireysel yatırımcıların 2008 yılında elde ettikleri gelirlerin beyan ve vergileme durumunu tam
olarak tespit edebilmeleri için öncelikle bu gelirlerin hangi vergileme rejimine (1/1/2006
sonrası mı yoksa 31/12/2005 tarihinde geçerli rejim mi) tabi olduNunu belirlemeleri
gerekmektedir.
Açıklamalar Türkiye’de yerle[ik tam mükellef gerçek ki[ilerin durumu esas alınarak yapılmı[tır
(çalı[ma veya oturma izni alarak altı aydan daha fazla bir süredir yurt dı[ında ya[ayan Türk
vatanda[ları Türkiye’de yerle[ik sayılmamakta, bunlar dar mükellef kabul edilmektedirler).
Türkiye’de yerle[ik olmayan dar mükellefler için ayrı bir bölümde açıklama yapılmı[tır. Aksine
bir belirleme yapılmadıNı takdirde Rehberdeki tüm açıklamalar tam mükellefler için yapılmı[
sayılmalıdır.
A[aNıda sayılanlar tam mükellefiyet esasında gerek yurt içinde gerekse yurt dı[ında elde
ettikleri bütün gelirler için Türk vergi mevzuatına göre vergilendirilirler.
Medeni Kanuna göre ikametgâhı Türkiye’de bulunanlar,
1
-
Bir takvim yılı içinde Türkiye’de devamlı olarak altı aydan fazla oturanlar (geçici
ayrılmalar Türkiye’de oturma süresini kesmez),
-
Resmi daire ve müesseselere veya merkezi Türkiye’de bulunan te[ekkül ve
te[ebbüslere baNlı olup adı geçen daire, müessese, te[ekkül ve te[ebbüslerin i[leri
dolayısıyla yabancı memleketlerde oturan Türk vatanda[ları
(Bu gibilerden, bulundukları memleketlerde elde ettikleri kazanç ve iratları
dolayısıyla gelir vergisine veya benzeri bir vergiye tabi tutulmu[ bulunanlar, bu
kazanç ve iratları üzerinden ayrıca Türkiye’de vergilendirilmezler.)
A[aNıda yazılı yabancılar ülkemizde altı aydan fazla kalsalar dahi, Türkiye’de yerle[mi[
sayılmadıkları için tam mükellef kabul edilmezler. Dolayısıyla bu ki[iler dar mükellef sayılarak,
sadece Türkiye’de elde ettikleri gelirleri üzerinden vergilendirilirler.
-
Belli ve geçici görev veya i[ için Türkiye’ye gelen i[, ilim ve fen adamları, uzmanlar,
memurlar, basın ve yayın muhabirleri ve durumları bunlara benzeyen diNer
kimselerle tahsil veya tedavi veya istirahat veya seyahat maksadıyla gelenler,
-
Tutukluluk, hükümlülük veya hastalık gibi elde olmayan sebeplerle Türkiye’de
alıkonulmu[ veya kalmı[ olanlar.
Yukarıdaki kriterlere göre Türkiye’de yerle[ik sayılmayan ki[iler dar mükellef olarak
nitelendirilir ve bu ki[iler dar mükellefiyet esasında sadece Türkiye’de elde ettikleri gelirleri
üzerinden vergilendirilirler. Çalı[ma veya oturma izni alarak altı aydan daha fazla bir süredir
yurt dı[ında ya[amakta olan Türk vatanda[ları Türkiye’de yerle[ik sayılmadıklarından, sadece
Türkiye’de elde ettikleri gelirleri üzerinden vergilendirilirler.
Dar mükelleflerin Türkiye’de elde ettikleri gelirlerinin vergilendirilmesi tam mükelleflere göre
önemli farklılıklar gösterir. Dar mükelleflerin vergileme esaslarına ileride ayrı bir bölümde yer
verilmi[tir.
Rehberdeki açıklamalar her bir yatırım aracından elde edilen gelir için ayrı ayrı verilmi[tir.
Farklı yatırım araçlarından gelir elde edildiNi durumda her bir yatırım aracından elde edilen
gelirin beyan durumu birlikte deNerlendirilmeli, beyanı gerekenler aynı beyannamede
birle[tirilmelidir.
Bazı durumlarda, beyanname verilmesi belirli bir miktarı a[an gelirin elde edilmesine baNlıdır.
Bu gibi durumlarda beyan sınırının a[ılıp a[ılmadıNı, aynı gruba giren gelirlerin toplamı
dikkate alınarak belirlenmelidir.
ÖrneNin hisse senedi alım – satım kazancı ile Hazine bonosu ve Devlet tahvili alım – satım
kazancı menkul kıymet alım – satım kazancıdır ve diNer kazanç ve irat (deNer artı[ kazancı)
olarak isimlendirilir. Hazine bonosu ve Devlet tahvili faizi, mevduat faizi, hisse senedi kâr payı
ve repo geliri ise menkul sermaye iradı olarak isimlendirilir. Bu konuda bölüm içerisinde
yapılan açıklamalar göz önünde bulundurulmalıdır.
Rehberdeki açıklamalar, aksi belirtilmedikçe Türkiye’deki yatırım araçlarından elde edilen
gelirlere yöneliktir. Yabancı yatırım araçlarından elde edilen gelirlerin beyanı, bu durum
belirtilerek açıklanmı[tır.
1.2. Menkul Sermaye Geliri
Menkul sermaye gelirini, menkul sermaye iradı ve menkul kıymet alım – satım kazancı
olarak ikiye ayırmak mümkündür.
Menkul sermaye iradı, nakdi sermaye veya para ile temsil edilen deNerlerden olu[an
sermayenin kâr payı, faiz, kira ve benzeri iratlarıdır. Genel olarak ifade etmek gerekirse,
menkul sermaye iradı, nakdi sermayenin doNrudan veya belirli bir menkul kıymete
baNlanarak üçüncü ki[ilerin kullanımına sunulmasından kaynaklanan gelirdir.
Menkul kıymet alım – satım kazancı ise nakdi sermayeyi temsil eden menkul kıymetin alımsatımından kaynaklanan kazancı ifade eder.
2
Vergi kanunlarımıza göre menkul sermaye iradı aynı isimli gelir unsurunu ifade ederken,
menkul kıymet alım – satım kazancı “deNer artı[ı kazancı (diNer kazanç ve irat)” olarak farklı
bir gelir unsurunu ifade eder.
ÖrneNin, hisse senedinin alım-satım kazancı “deNer artı[ı kazancı (diNer kazanç ve irat)”
grubuna girerken aynı hisse senedinin kâr payı (temettü) “menkul sermaye iradı” sayılır.
Yine benzer [ekilde, Devlet tahvili ve Hazine bonosunun faizi menkul sermaye iradı
sayılırken, tahvil ve bononun vadesine kadar beklenmeden satı[ından elde edilen kazanç
“deNer artı[ı kazancı (diNer kazanç ve irat)” sayılır.
Bu ayırım, her bir gelir unsurunun vergi matrahının belirlenmesinde farklı esaslar geçerli
olduNu için önemlidir.
Özellikle Devlet tahvili ve Hazine bonosundan elde edilen faiz geliri ile alım – satım
kazancının farklı gelir unsurları olarak deNerlendirilmesi, yatırımcılar bakımından bazen
aleyhte bir durum yaratabilmektedir.
Kuponlu bir tahvilin satın alınmasında, i[lemi[ faizin bulunması halinde i[lemi[ faiz tutarı
kupon alı[ bedeli, temiz i[lem fiyatı (Temiz Fiyat = Sözle[me fiyatı - .[lemi[ faiz) ise tahvilin
alı[ bedeli olarak kabul edilir.
Bir tahvil için i[lemi[ faiz, temiz i[lem fiyatı üzerine eklenmesi gereken ve son kupon
tarihinden sonra tahvili elde tutma süresiyle orantılı kupon faizini ifade eder ve son kupon
tarihinden valör tarihine kadar geçen gün sayısının kupon dönemi gün sayısına oranı ile
ödenecek kupon faizinin çarpılması suretiyle hesaplanır. Söz konusu hesaplama, .stanbul
Menkul Kıymetler Borsası tarafından kabul edilen esaslar çerçevesinde yapılır.
Bazı durumlarda temiz fiyat, tahvilin nominal bedelinin altında olabileceNi gibi üzerinde de
olabilmektedir. Her iki durumda da eNer vadeye kadar beklenmeden tahvil satılırsa elde
edilen gelir alım satım kazancı (deNer artı[ kazancı), satı[tan önce tahsil edilen kupon faizi
menkul sermaye iradı sayılır. Tahvilin kupon faizi tahsil edildikten sonra satılması halinde
satı[ bedeli kabaca tahsil edilen kupon faizi kadar daha az olacaNından aslında bir alım satım
zararı doNması söz konusu olabilir.
Bununla birlikte, aslında i[lemi[ faiziyle ba[langıçta satın alınan tahvil için ödenen bedelin
belirli bir kısmı i[lemi[ faize kar[ılık geldiNi halde bu durum alım – satım kazancının
hesabında dikkate alınmaz.
Tahvil faizi ve alım – satım kazancının farklı gelir unsurlarını olu[turmaları nedeniyle alım –
satım zararı aynı tahvilin faiz gelirinden mahsup edilemez (indirilemez). Bu durumda, eNer
söz konusu alım satım zararının mahsup edilebileceNi ba[kaca bir deNer artı[ kazancı yoksa
zararın mahsup hakkı fiilen kaybolur ve mükerrer vergileme ortaya çıkar.
Bu durumu [u örnekle daha iyi açıklamak mümkündür:
2008 yılında, 31/12/2005 tarihinden önce ihraç edilmi[ ve nominal bedeli 500.000 TL olan
ve üç ayda bir 20.000,00 TL kupon faizi ödemeli bir tahvili vadesine bir gün kala
515.000,00 TL bedelden satın aldıNımızı dü[ünelim. Ertesi gün, söz konusu tahvilin kupon
faizi olan 20.000,00 TL’yi tahsil ettikten sonra aynı tahvili 495.000,00 TL bedelle sattıNımızı
varsayalım (cari faiz oranlarının aynı kaldıNı ve tahvil fiyatlarını etkileyecek ba[kaca bir
geli[menin ya[anmadıNı durumda tahvil fiyatı tahsil edilen kupon bedeli kadar azalacaktır).
Bu durumda elde ettiNimiz gelirler a[aNıdaki gibi olacaktır:
3
Tahvil faizi (menkul sermaye iradı)
: 20.000,00 TL
Tahvil alım satım zararı (deNer artı[ kazancı) : (495.000,00 - 515.000,00 =) - 20.000,00 TL
Toplam kazanç
: 20.000,00 – 20.000,00 = 0
GörüldüNü gibi, aslında söz konusu tahvil i[leminden elde ettiNimiz net gelir sıfır olduNu
halde, elde ettiNimiz faiz gelirini beyan edip vergisini vermemiz gerekecektir. Aynı tutardaki
tahvil alım satım zararının faiz gelirinden mahsup olanaNı yoktur.
ENer aynı yılda yine bir tahvil/bono veya ba[ka bir menkul kıymet alım satım i[leminden
kaynaklanan kazancımız yok veya bu tür kazancımız faiz gelirinden az ise söz konusu zararı,
ba[ka bir ifadeyle tahvil faizi nedeniyle ödeyeceNimiz vergiyi kısmen veya tamamen mahsup
etmemiz mümkün olmayacaktır.
1.2.1. Menkul sermaye iratları
Menkul sermaye iratları Gelir Vergisi Kanununun (GVK) 75 inci maddesinde 15 ayrı bent
halinde sayılmı[tır. Çok özellikli olanların dı[ında menkul sermaye iratları [u ba[lıklar altında
toplanabilir.
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
Her nevi hisse senetlerinin kâr payları
Yatırım fonları katılma belgesi kâr payları
.[tirak hisselerinden doNan kazançlar (örn. limited [irket ortaklarının kâr payları)
Kurumların yönetim kurulu ba[kan ve üyelerine bu sıfatları dolayısıyla verilen kâr payları
Her nevi tahvil ve bono faizleri
Mevduat faizi
Özel finans kurumlarında (ÖFK/Katılım bankası) (faizsiz bankacılık) açılan hesaplara
ödenen kâr payları
Repo geliri
Her nevi alacak faizleri (Adi, imtiyazlı, rehinli, senetli alacaklarla cari hesap
alacaklarından doNan faizler ve kamu tüzel ki[ilerince borçlanılan ve senede baNlanmı[
olan meblaNlar için ödenen faizler dahil.)
07.10.2001 tarihinden itibaren düzenlenen [ahıs sigorta ve bireysel emeklilik poliçeleri
dolayısıyla elde edilen gelirler
Hisse senetleri ve tahvillerin vadesi gelmemi[ kuponlarının satı[ından elde edilen gelirler
.[tirak hisselerinin sahibi adına henüz tahakkuk etmemi[ kâr paylarının devir ve temliki
kar[ılıNında alınan para ve ayınlar
Her çe[it senetlerin iskonto edilmeleri kar[ılıNında alınan iskonto bedelleri
Rehberde, yukarıda yer verilen menkul sermaye iratlarından genel nitelikli olan mevduat
faizi, her nevi tahvil ve bono faizi, ÖFK (katılım bankası) hesaplarında açılan hesaplara
ödenen kâr payı, repo geliri, hisse senedi kâr payı ve menkul kıymet yatırım fonu katılma
belgesi kâr payının vergileme esaslarına yer verilmi[tir.
1.2.2. DeNer artı[ı kazancı (menkul kıymet alım-satım kazancı)
DeNer artı[ı kazançları Gelir Vergisi Kanununun Mükerrer 80 inci maddesinde ayrıntılı olarak
belirtilmi[tir. Rehberde yer verilen deNer artı[ kazançları Hazine bonosu, Devlet tahvili
(Eurobond dahil) ve özel sektör tahvil ve bonosu ile hisse senedi alım-satım kazançlarıdır.
4
1.3. .ndirim Oranı (Enflasyon .ndirimi) Uygulaması
Faiz, repo gibi gelirlerin bir kısmı enflasyonu yansıtır. Ba[ka bir ifade ile nominal (parasal)
gelir, bunları elde edenlerin gerçek gelirini yansıtmaz. Özellikle finansal piyasalarda menkul
kıymetlerden elde edilen gelirin bir bölümü enflasyona kar[ılık gelir.
Verginin reel gelir deNil de nominal gelir üzerinden alınması sermayenin bir kısmının da
vergilenmesi anlamına gelir.
.[te bazı menkul sermaye gelirleri için “enflasyondan arındırma” olarak da
nitelendirilebilecek bir yöntemle, vergi matrahına ula[ırken indirim yapılır.
“.ndirim oranı uygulaması” adı verilen bu yöntemde, elde edilen gelirin indirim oranına
kar[ılık gelen kısmı irat (gelir) sayılmaz ve bu kısımdan vergi alınmaz.
.ndirim oranı, Vergi Usul Kanunu (VUK) hükümlerine göre gelirin elde edildiNi yıl için tespit
edilen yeniden deNerleme oranının, aynı dönemde Devlet tahvili ve Hazine bonosu
ihalelerinde olu[an bile[ik ortalama faiz oranına bölünmesi suretiyle bulunur. Bu oran her yıl
Maliye BakanlıNınca yayımlanan tebliNlerle duyurulur.
2008 yılında elde edilen gelirler için uygulanacak indirim oranı % 64,9 olarak açıklanmı[tır.
(2007 yılının indirim oranı % 37,7’dir).
Önemli Not: .ndirim oranı (enflasyon indirimi), 1/1/2006 tarihinden itibaren elde edilen
gelirler için uygulanmayacaktır. Bununla birlikte, 1/1/2006 öncesinde iktisap edilmi[ menkul
kıymetlerden ve bu tarih öncesinde ihraç edilmi[ her nevi tahvil ve Hazine bonosu ile Toplu
Konut .daresi ve Özelle[tirme .daresince çıkartılan menkul kıymetlerden (TL cinsinden ihraç
edilmi[ olanlar) 1/1/2006 tarihinden itibaren elde edilen gelirler için 31/12/2005 tarihi
itibarıyla geçerli hükümler uygulanacaNından, söz konusu menkul kıymetlerden 2008 yılında
elde edilen TL cinsinden faiz gelirleri de enflasyon indiriminden yararlanacaktır.
1.4. TEFE (ÜFE) Endekslemesi
Beyana tabi olan hisse senedi, tahvil ve bono gibi menkul kıymet alım – satım kazançlarının
vergi matrahı tespit edilirken, iktisap bedeli, bunların elden çıkarıldıkları ay hariç olmak üzere
Devlet .statistik Enstitüsü’nün (D.E) belirlediNi aylık toptan e[ya fiyat endeksindeki/üretici
fiyat endeksindeki (TEFE/ÜFE) artı[ oranında artırılır (D.E Endeksi için Rehberin sonuna
bakınız). Artırılan iktisap bedeli ile satı[ bedeli arasındaki farkın varsa istisna uygulamasından
sonraki kısmı vergi matrahını olu[turur.
TEFE (ÜFE) artı[ı, menkul kıymetin elden çıkartıldıNı/satıldıNı aydan bir önceki ayın TEFE
deNeri ile hisse senedinin iktisap edildiNi/satın alındıNı aydan bir önceki ayın TEFE (ÜFE)
deNeri esas alınarak yapılır. Artı[ oranı iki TEFE (ÜFE) arasındaki oransal fark hesaplanarak
belirlenebileceNi gibi sonraki endeks deNeri önceki endeks deNerine bölünmek suretiyle artı[
katsayısı hesaplanarak da belirlenebilir.
1/1/2006 tarihinden itibaren yapılan endekslemelerde TEFE yerine Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE)
kullanılacaktır.
TEFE (ÜFE)’de azalı[ meydana gelmi[se iktisap bedeli olduNu gibi alınarak vergiye tabi kazanç
tespit edilir.
5
2006 ve Sonrası Uygulama
1/1/2006 tarihinden itibaren iktisap edilen menkul kıymetler ve diNer sermaye piyasası
araçlarının (her nevi tahvil ve bonoda 1/1/2006 tarihinden itibaren ihraç edilenlerin) alım
satımından yine bu tarihten sonra elde edilen ve beyana tabi olan gelirler için ÜFE
endekslemesi (banka ve aracı kurumlar vasıtasıyla elde edilenler üzerinden, Eurobondlar
hariç yapılan stopaj nihai vergi olup ayrıca beyanname verilmeyeceNinden ÜFE endekslemesi
de söz konusu olmayacaktır), ancak endekslemenin yapılacaNı süredeki artı[ oranının % 10
veya daha fazla olması halinde yapılabilecektir. Aksi halde endeksleme yapılamayacaktır.
31/12/2005 tarihi itibariyle elde bulunan (iktisap edilmi[ olan) menkul kıymetler bakımından
bu tarih itibariyle geçerli olan hükümler uygulanacaNından, bu menkul kıymetlerin 2006 ve
sonrasında elden çıkartılmasından kaynaklanan kazançlar için endeks artı[ı % 10’un altında
kaldıNı durumda da ÜFE endekslemesi yapılabilecektir.
1.5. Menkul Kıymet Alım - Satım Zararının Kazançtan .ndirilmesi (Mahsubu)
1.5.1. 31/12/2005 .tibarıyla elde bulunan hisse senetleri ile 1/1/2006 öncesinde ihraç
edilmi[ her nevi tahvil ve hazine bonoları
Belirli bir yılda alım – satımı yapılan menkul kıymetlerin bir kısmından zarar edildiNi takdirde
bu zarar diNerlerinin kazancından indirilerek (mahsup edilerek) deNer artı[ kazancının vergi
matrahı belirlenir (.lgili yasa maddesinde bu konuda bir belirleme olmamasına raNmen Vergi
.daresince yazılı olarak verilen görü[lerde bu mahsubun yapılacaNı belirtilmektedir).
Bu zarar mahsubunun yapılabilmesi için, zararın vergiye tabi olan alım-satımlardan
kaynaklanması gerekir. Kazancı vergiden istisna olan veya elde bulundurma süresi nedeniyle
vergileme dı[ında bırakılan menkul kıymetlerin alım-satımından kaynaklanan zarar,
diNerlerinin kazancından indirilemez. Ba[ka bir ifadeyle, kazancı vergi dı[ında bırakılan bir
i[lemden kaynaklanan zararın mahsubu kabul edilmez.
DiNer yandan, 31/12/2005 tarihi itibarıyla elde bulunan hisse senetleri ile 1/1/2006
öncesinde ihraç edilmi[ olan her nevi tahvil ve Hazine bonosunun beyana tabi olan kazanç
tutarından, Gelir Vergisi Kanununun Geçici 67 nci Maddesi kapsamında yapılan i[lemlerden
kaynaklanan zarar mahsup edilemez. Aynı [ekilde, 2005 yılında geçerli vergileme rejimine
tabi menkul kıymetlerden kaynaklanan zarar tutarı, 2006 – 2015 yılları arasında geçerli
Geçici 67 nci Madde kapsamında elde edilen kazançtan mahsup edilemez. Tersine
durumlarda da aynı esaslar geçerlidir.
Herhangi bir tür menkul kıymetin alım-satımından kaynaklanan zarar diNer tür menkul
kıymetten elde edilen kazançtan indirilebilir. ÖrneNin üç aydan daha kısa bir süre elde
tutulan hisse senedinden kaynaklanan zarar, Devlet tahvili alım – satımından kaynaklanan
kazançtan indirilebilir.
Zarar mahsubuyla ilgili olarak belirtilmesi gereken diNer bir husus, mahsubun aynı tür gelir
unsurları için söz konusu olabileceNidir. Menkul kıymet alım – satım kazançları deNer artı[ı
kazancıdır. Menkul kıymetlerin faizi ise menkul sermaye iradıdır. Dolayısıyla, menkul kıymet
alım – satımından kaynaklanan zarar, diNer bir gelir türü olan menkul sermaye iradından
(örn. bono ve tahvil faizi) mahsup edilemez. Bu konunun ayrıntıları için lütfen 1.2 Menkul
Sermaye Geliri ba[lıNı altında yapılan açıklamalara bakınız.
6
1.5.2. 1/1/2006 Tarihinden iitibaren ihraç edilen menkul kıymetler ile bu tarihten
itibaren iktisap edilen hisse senetleri
Gelir Vergisi Kanununun Geçici 67 nci maddesine göre; 1/1/2006 tarihinden itibaren iktisap
edilen hisse senetleri ile bu tarihten itibaren ihraç edilen her nevi tahvil ve Hazine
bonosundan bu tarihten sonra bankalar ve aracı kurumlar vasıtasıyla elde edilen alım –
satım kazançları üzerinden takvim yılının üçer aylık dönemleri itibarıyla % 10 stopaj yapılır.
Ancak, 2008/14272 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile tam mükellef gerçek ki[i ve kurumlar
tarafından elde edilen hisse senetleri (menkul kıymetler yatırım ortaklıkları hisse senetleri
hariç) alım – satım kazançları için uygulanacak stopaj oranı 14/11/2008 tarihinden itibaren
uygulanmak üzere % 0 olarak belirlenmi[tir. 3 aylık vergilendirme döneminde olu[an alım –
satım zararı diNer i[lemlerin alım – satım kârından indirilerek stopaj matrahı hesaplanır. Bu
uygulamada zararın aynı türden menkul kıymetlerden kaynaklanmı[ olması [artı aranır.
Bununla birlikte, 31/12/2005 tarihi itibariyle elde bulundurulan menkul kıymetler ve diNer
sermaye piyasası araçları ile bu tarih öncesinde ihraç edilmi[ olan her nevi tahvil ve bonodan
elde edilen kazançlar bakımından 31/12/2005 tarihi itibariyle geçerli mevzuat
uygulanacaNından söz konusu stopaj uygulanmayacaktır. Bunların alım – satım kazançlarının
vergi matrahının tespitinde aynı türden kaynaklanma [artına bakılmaksızın (fakat aynı türde
gelir unsuru olma [artına bakılarak) zarar mahsubu uygulanabilecektir. ÖrneNin hisse senedi
alım – satım zararı tahvil ve bono alım – satım kârından indirilebilecektir.
Tam mükellef kurumlara ait olup, .stanbul Menkul Kıymetler Borsasında i[lem gören ve bir
yıldan fazla süreyle elde tutulan hisse senetleri ile sürekli olarak portföyünün en az % 51’i
.stanbul Menkul Kıymetler Borsasında i[lem gören hisse senetlerinden olu[an yatırım
fonlarının bir yıldan fazla süreyle elde tutulan katılma belgelerinin elden çıkartılmasından
elde edilen kazançlar üzerinden stopaj yapılmamaktadır. Ba[ka bir ifadeyle, söz konusu
kazançlar Geçici 67 nci madde kapsamı dı[ındadır.
Buna göre, .MKB’de i[lem gören hisse senetleri ile sürekli olarak portföyünün en az % 51’i
.stanbul Menkul Kıymetler Borsasında i[lem gören hisse senetlerinden olu[an yatırım
fonlarının katılma belgelerinin 1 yıldan daha fazla süreyle elde bulundurulduktan sonra
elden çıkartılmasından kaynaklanan zararın, aynı türden diNer menkul kıymetlerin alım –
satım kazancından mahsubu da söz konusu olmayacaktır. (Bu konuda TebliNlerde herhangi
bir açıklık olmamakla birlikte bizim görü[ümüz bu yöndedir).
Gelir Vergisi Kanununun Geçici 67 nci maddesindeki düzenlemeye göre, 1/1/2006
tarihinden itibaren iktisap edilen hisse senetleri ile bu tarihten itibaren ihraç edilen diNer
menkul kıymetlerden bu tarihten sonra bankalar ve aracı kurumlar vasıtasıyla elde edilen
alım satım kazançları üzerinden takvim yılının üçer aylık dönemleri itibarıyla yapılacak stopaj
matrahının tespitinde zarar mahsubu, konuya ili[kin 257, 258 ve 269 Seri Nolu Gelir Vergisi
Genel TebliNlerinde açıklanan a[aNıdaki esaslara göre yapılacaktır.
Üç aylık dönem içerisinde herhangi bir menkul kıymet veya diNer sermaye piyasası aracı ile
ilgili olarak birden fazla alım-satım i[lemi yapılması halinde tevkifatın gerçekle[tirilmesinde
bu i[lemler tek bir i[lem olarak dikkate alınacaktır.
2008 yılının son üç aylık döneminde hisse senetleriyle ilgili olarak yapılan i[lemler % 0' lık
tevkifat oranının uygulanmaya ba[landıNı 14/11/2008 tarihi öncesi ve sonrası (bu tarih dahil)
ayrı ayrı konsolide edilmek suretiyle zarar mahsubu yapılacak olup, mahsup sonrası kalan
tutara ilgili olduNu döneme ili[kin tevkifat oranı uygulanacaktır.
7
Bu durumda, üç aylık dönem içinde tevkifat oranının % 0 olduNu 14/11/2008 tarihi sonrası
döneme ili[kin hisse senedi alım-satımından doNan zararlar, tevkifat oranının % 10 olduNu
14/11/2008 tarihi öncesi dönemde hisse senedi alım-satımından elde edilen kazançlara
mahsup edilebilecektir.
Buna göre, üç aylık dönem içerisinde yapılan i[lemlerin konsolide edilmesiyle (varsa) beyan
edilip ödenmesi gereken vergi hesaplanacaktır. Tevkif suretiyle kesilen verginin ödenmesi
gereken vergiden fazla olması (aynı türden bir kısım i[lemlerin zararlı olması dolayısıyla)
halinde fazla kesilen vergi mü[terinin hesabına aktarılacaktır.
Üç aylık dönem sonucunun zarar olması halinde ise, bu zarar izleyen üç aylık döneme takvim
yılı a[ılmamak kaydıyla devredilebilecektir. Takvim yılının son üç aylık döneminde olu[an
zarar tutarının izleyen döneme aktarılması mümkün deNildir. DiNer yandan, sonraki üç aylık
dönem zararının önceki üç aylık dönemin kazancından mahsubu da mümkün deNildir.
Bununla birlikte, sonraki üç aylık dönem zararının önceki üç aylık dönem (ler) in kazancından
mahsup edilmesi ihtiyari olarak yıllık beyanname verilmesi suretiyle mümkün olabilecektir.
Aynı tür menkul kıymet ve diNer sermaye piyasası aracının deNerlendirilmesinde a[aNıdaki
sınıflandırma esas alınacaktır.
I - Sabit getirili menkul kıymetler ve diNer sermaye piyasası araçları
II - DeNi[ken getirili menkul kıymetler ve diNer sermaye piyasası araçları
III - Vadeli i[lem ve opsiyon sözle[meleri
IV – Yatırım Fonları Katılma Belgeleri ve Yatırım Ortaklıkları Hisse Senetleri
Menkul kıymetlerle yapılan vadeli i[lem ve opsiyon sözle[melerinde sınıflandırma, i[lemle
ili[kilendirilen menkul kıymetin dahil olduNu gruba göre yapılacaktır. Menkul kıymete baNlı
olmaksızın yapılan i[lemler ise III. Gruptaki vadeli i[lem ve opsiyon sözle[meleri kapsamında
deNerlendirilecektir.
Söz konusu sınıflandırmanın yapılmasında dövize, altına veya ba[ka bir deNere endeksli olma
niteliNi göz ardı edilerek, menkul kıymet ve diNer sermaye piyasası aracının temelde ne tür
getiriye (sabit/deNi[ken) sahip olduNu dikkate alınmı[tır.
Dolayısıyla, literatürde “Sabit Getirili Menkul Kıymetler” içerisinde yer alan tahvil ve
bonoların deNi[ken faizli, dövize, altına veya ba[ka bir deNere endeksli olması durumu
deNi[tirmeyeceNinden, söz konusu tahvil ve bonoların da sabit getirili menkul kıymet ve
diNer sermaye piyasası araçları çerçevesinde deNerlendirilmesi gerekmektedir.
Ayrıca, 5527 sayılı Kanunun yanı sıra 2006/10731 ve 2008/14272 sayılı Bakanlar Kurulu
Kararları ile yapılan düzenlemeler çerçevesinde, aynı tür menkul kıymet ve diNer sermaye
piyasası araçları sınıflandırmasında, “Yatırım Fonları Katılma Belgeleri ve Yatırım Ortaklıkları
Hisse Senetleri” ayrı bir sınıf olarak deNerlendirilecektir.
8
Örnek: Bay A’nın, 2008 yılında (Z) Aracı Kurumu vasıtasıyla yapmı[ olduNu alım/satım
i[lemlerine ili[kin bilgiler a[aNıdaki gibidir. Örnekte, Devlet tahvilinin 1/1/2006 tarihinden
sonra ihraç edildiNi varsayılmı[tır.
Menkul
Kıymet Türü
Hazine
bonosu
Hisse senedi
.[lem Tarihi
Alı[ Bedeli
Satı[ Bedeli
Nisan 2008
80.000,00
70.000,00
-10.000,00
-0-
Mayıs 2008
10.000,00
12.000,00
2.000,00
200
500
Kâr/Zarar
Stopaj
Hisse senedi
Eylül 2008
15.000,00
20.000,00
5.000,00
Devlet tahvili
Ekim 2008
90.000,00
85.000,00
-5.000,00
-0-
Hisse senedi
16.11.2008
5.000,00
10.000,00
5.000,00
-0-
Hisse senedi
22.12.2008
30.000,00
22.000,00
Toplam
-8.000,00
-0-
-11.000,00
700
Örnekte, (Z) Aracı Kurumunca Bay (A)’nın hisse senetleri alım-satım kazançları üzerinden
14/11/2008 tarihi öncesinde elde edilen gelirlere % 10, bu tarihten itibaren elde edilenlere
ise % 0 oranında tevkifat yapılacaktır.
Bay (A)’ nın 2008 yılında yapmı[ olduNu i[lemlerin konsolide edilmesi neticesinde hisse
senetleri alım-satımından (12.000,00 - 8.000,00 =) 4.000,00 TL kâr elde ettiNi, Devlet
tahvili/Hazine bonosu alım-satımının ise 15.000,00 TL zararla sonuçlandıNı anla[ılmaktadır.
Bu durumda, deNi[ken getirili hisse senetleri ile sabit getirili tahvil/bonoların farklı türden
menkul kıymet olması sebebiyle bu kıymetler arasında zarar mahsubu yapılamayacaktır.
2008 yılında hisse senetlerinin alım – satımından elde edilen 7.000,00 TL tutarındaki
kazanca, 14/11/2008 tarihi öncesi döneme ili[kin olması nedeniyle, bu döneme ait % 10'
luk vergi oranı uygulanmı[ olup, deNi[ken getirili bütün menkul kıymet i[lemlerinin konsolide
edilmesi sonucunda bulunan toplam hisse senedi kazancı olan 4.000,00 TL üzerinden
hesaplanan vergi ise 400,00 TL’dir.
Hisse senetleriyle ilgili olarak tevkif yoluyla kesilen verginin ödenmesi gereken vergiden fazla
olması (bir kısım i[lemlerin zararlı olması dolayısıyla) sebebiyle fazla kesilen (3.000,00
*%10=) 300,00 TL’nin 2009 yılının Mart ayında verilecek ihtiyari gelir vergisi beyannamesi
ile iade alınması mümkündür. Bununla birlikte, 2008 yılının son üç aylık döneminde gerek
hisse senedi gerekse Devlet tahvili i[lemlerinden olu[an zararın 2009 yılında yapılan
i[lemlerden elde edilen kazançtan mahsup edilerek, 2009 yılı i[lemlerinden kaynaklanan
stopaj matrahının azaltılması mümkün deNildir.
1.6. Menkul Sermaye Geliri Ne Zaman Elde Edilmi[ Sayılır?
1.6.1. Genel olarak
Menkul sermaye gelirlerinde elde etme zamanı, gelirin tabi olacaNı vergileme rejiminin
belirlenebilmesi bakımından önem ta[ır. Genel olarak, menkul sermaye iratlarında elde
etme, hukuki ve ekonomik tasarrufa baNlıdır. Gelir türlerine göre elde etme a[aNıda
belirtildiNi [ekilde gerçekle[ir.
9
-
-
Hisse senetlerinin kâr payları (temettü) bunların kurum tarafından ödenmeye
ba[landıNı tarihte elde edilmi[ sayılır. Ba[ka bir ifadeyle, kurumun temettüleri
ödemeyi kararla[tırdıNı ve kâr paylarının emre hazır tutulduNu tarih elde etme
tarihidir. Kâr payı ödemesi hisse senetlerinin bir banka [ubesine ibrazı kar[ılıNında
bankaya transfer edilen paradan yapılacaksa, transferin yapıldıNı tarihte emre hazır
tutulduNu anlamına gelir. Hissedar kâr payını bankadan tahsil etmese dahi menkul
sermaye iradını elde etmi[ sayılır.
Tahvil ve bono faizlerinde elde etme tarihi faiz kuponunun üzerinde yazılı vade
tarihidir.
Mevduat faizlerinde, faiz pe[in alınmı[sa alındıNı tarih, vade sonunda alınacaksa
vade tarihi elde etme tarihidir.
Hisse senetleri ve tahvillerin vadesi gelmemi[ kuponlarının satı[ında, satı[ın
yapıldıNı tarih elde etme tarihidir.
Senetlerde iskonto bedeli iskontonun yapıldıNı gün elde edilmi[ sayılır.
Özel finans kurumlarında açılan hesaplara ödenen kâr paylarında, kâr payının
daNıtıldıNı tarih elde etme tarihidir.
Repo gelirlerinde elde etme, menkul kıymetlerin geri alım veya satım taahhüdüyle
iktisap edildiNi veya elden çıkartıldıNı tarihtir.
Menkul kıymet alım-satım kazançlarında satı[ın (elden çıkarmanın) gerçekle[tiNi
tarih elde etme tarihidir.
Tam mükellef gerçek ki[ilerin yabancı ülkelerde elde ettikleri menkul sermaye iratları, elde
edenin bunları Türkiye’de hesaplarına intikal ettirdiNi yılda elde edilmi[ sayılır. Maliye
BakanlıNı, yabancı ülkelerde elde edilen menkul sermaye gelirleri bakımından da yukarıda yer
verilen çerçevede belirlenen elde etme tarihlerine itibar etmektedir. Dolayısıyla, bu gelirler
Türkiye’ye transfer edilmese dahi elde etme gerçekle[mi[ sayılır. Bununla birlikte, Türkiye’ye
transferin mükellefin iradesi dı[ındaki sebeplerden ileri geldiNi takdirde, bu gelirler
mükellefin bunlara tasarruf edebildiNi yılda elde edilmi[ sayılır.
1.6.2. Kontrol edilen yabancı kurum kazancında elde etme
Gelir Vergisi Kanununun 75 inci maddesinin 2 numaralı fıkrasında yapılan düzenleme ile belli
[artlar altında yurt dı[ı i[tiraklere yatırım yapan mükelleflere, bu i[tiraklerinden fiilen kâr payı
daNıtılmasa bile sanki kâr payı daNıtılmı[ gibi beyan ve vergi ödeme zorunluluNu getirilmi[tir.
Düzenlemede öngörülen ko[ulların gerçekle[tiNi durumda, “kontrol edilen yabancı kurum”
sayılan söz konusu i[tiraklerin 2008 yılı kazancının daNıtılmadıNı durumda dahi bunlardan
temettü elde edilmi[ gibi beyan ve vergileme söz konusu olabilecektir.
Türkiye’de vergilendirilmi[ kazancın i[tirak tarafından sonradan daNıtılması halinde, elde
edilen kâr paylarının vergilendirilmi[ kısmı indirilerek geriye kalan tutar beyan edilir.
Kontrol edilen yabancı kurum kavramı; tam mükellef gerçek ki[i ve kurumların doNrudan
veya dolaylı olarak ayrı ayrı ya da birlikte sermayesinin, kâr payının veya oy kullanma
hakkının en az % 50’sine sahip olmak suretiyle kontrol ettikleri yurt dı[ı i[tirakleri ifade
etmektedir.
Yurt dı[ındaki bir kurumun kontrol edilen yabancı kurum sayılabilmesi için bu kurumun
sermayesinin, kâr payının veya oy kullanma hakkının en az %50’ sinin doNrudan veya dolaylı
olarak, ayrı ayrı ya da birlikte tam mükellef gerçek ki[i ve kurumlara ait olması
gerekmektedir.
10
Yurt dı[ı i[tirakin kontrol edilen yabancı kurum olup olmadıNının tespitinde, kontrol oranı
olarak ilgili hesap dönemi içinde herhangi bir tarihte sahip olunan en yüksek oran dikkate
alınır.
Yurt dı[ı i[tirake ili[kin i[tirak payının (sermaye, kâr payı veya oy kullanma hakkının)
tamamının, yurt dı[ı i[tirakin hesap döneminin kapanmasından önce herhangi bir tarihte
muvazaa olmaksızın elden çıkartılmı[ olması halinde, ilgili yurt dı[ı i[tirak hakkında bu
hükümler uygulanmaz.
1.6.2.1. Yurt dı[ı i[tirakin kurum kazancının türkiye’de gelir vergisine tabi
tutulabilmesine ili[kin [artlar
En az % 50 hissedarlık ve/veya kontrol oranının saNlandıNı yurt dı[ı i[tiraklerin, Gelir Vergisi
Kanunu uygulamasında “kontrol edilen yabancı kurum” olarak kabul edilmesi ve dolayısıyla
kontrol edilen yurt dı[ı i[tiraklerin kurum kazançlarının, daNıtılsın veya daNıtılmasın
Türkiye’de kurumlar vergisine tabi tutulabilmesi için a[aNıdaki [artların birlikte gerçekle[mesi
gerekmektedir.
-
-
Yurt dı[ı i[tirakin ilgili yıldaki toplam gayri safi hasılatının % 25 veya fazlasının faiz,
kâr payı, kira, lisans ücreti, menkul kıymet satı[ geliri gibi pasif nitelikli gelirlerden
olu[ması.
Yurt dı[ında kurulu i[tirakin kurum kazancının % 10’dan az oranda gelir ve
kurumlar vergisi benzeri toplam vergi yükü ta[ıması,
Yurt dı[ında kurulu i[tirakin ilgili yıldaki gayrisafi hasılat tutarının 100.000,00 TL
kar[ılıNı yabancı paranın üzerinde olması, gerekmektedir.
1.6.2.2. .[tirakin yurt dı[ında ödediNi vergilerin mahsubu
Gelir Vergisi Kanunu’nun 123 üncü maddesine göre, yurt dı[ındaki i[tirakin bulunduNu
ülkede ödemi[ olduNu gelir ve kurumlar vergisi benzeri vergiler kontrol edilen yabancı
kurumun Türkiye’de vergilendirilecek kazancı üzerinden hesaplanan gelir vergisinden
mahsup edilebilecektir.
Ancak, kontrol edilen yabancı kurumun bulunduNu ülke dı[ındaki ülkelerde ödemi[ olduNu
gelir ve kurumlar vergisi benzeri vergilerin, söz konusu kurumun Türkiye’de vergilendirilecek
kazancı üzerinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilmesi mümkün
bulunmamaktadır.
1.6.2.3. .[tirakin kâr paylarını daNıtması durumunda vergileme
Yurt dı[ı i[tirakin kontrol edilen yabancı kurum kazancı kapsamında Türkiye’de
vergilendirilmi[ kazancının yurt dı[ındaki kurum tarafından sonradan daNıtılması halinde,
elde edilen kâr paylarının daha önce Türkiye’de vergilendirilmi[ kısmı ayrıca
vergilendirilmeyecektir.
Ancak, daha sonraki yıllarda, kontrol edilen yabancı kurumun Türkiye’de vergiye tabi
tutulmu[ kazancından daha fazla kâr payı daNıtılması halinde, a[an kısım gelir vergisine tabi
tutulacaktır.
11
1.6.2.4. Kontrol edilen yabancı kurum müessesesinin çifte vergilendirmeyi önleme
anla[maları kar[ısındaki durumu
Yürürlükte bulunan çifte vergilendirmeyi önleme anla[maları, Türkiye’nin “kontrol edilen
yabancı kurum kazancı” hükümlerine göre kendi mukimlerini vergileme hakkını
sınırlandırmamaktadır. DiNer bir anlatımla, diNer devlet mukimi bir kurum tarafından
Türkiye’de mukim bir gerçek ki[iye kâr payı daNıtılsın ya da daNıtılmasın Gelir Vergisi
Kanununun “kontrol edilen yabancı kurum kazancı” hükümleri uygulanacaktır.
Ancak, diNer bir devlette mukim olan kurum tarafından kontrol edilen yabancı kurum
kazancı olarak Türkiye’de vergiye tabi tutulmu[ olan kazancın, kâr payı olarak Türkiye’de
mukim bir gerçek ki[iye daNıtıldıNı durumlarda, Anla[malarda yer alan “Temettüler”in
vergilendirilmesi ve “Çifte vergilemenin önlenmesi” ile ilgili hükümler normal [ekilde
uygulanacaktır.
Kaynak ülke tarafından daNıtılan kâr payları üzerinden bir vergileme yapılması ve bu kâr
paylarının Türkiye’de gelir vergisinden istisna edilmemi[ olması durumunda, kâr payının, elde
edildiNi yıl gelir vergisine tabi tutulması ve bu kâr payı ile ilgili olarak diNer ülkede ödenen
vergilerin Anla[ma ve Gelir Vergisi Kanununun yurt dı[ında ödenen vergilerin mahsubuyla
ilgili hükümleri çerçevesinde mahsup edilmesi, bu mahsup sonrasında arta kalan bir tutarın
mevcut olması halinde, daha önce kontrol edilen yabancı kurum kazancı olarak vergiye tabi
tutulmu[ bulunan kazanç üzerinden hesaplanıp ödenen gelir vergisinin söz konusu kâr
payına atfedilen kısmının da kalan tutar üzerinden mahsup edilmesi gerekmektedir. Mahsup
edilemeyen kısım, kâr payının Türkiye’ye getirilmi[ olması kaydıyla iade edilebilecektir.
.lgili anla[ma hükümlerinin, daNıtılan söz konusu kâr payının Türkiye’de istisna edilmesini
öngörmesi halinde ise kâr payının daNıtılıp Türkiye’ye getirildiNi dönemde daha önce kontrol
edilen yabancı kurum kazancı hükümleri çerçevesinde vergilendirilen kazanç üzerinden
hesaplanıp ödenen kurumlar vergisinden, daNıtılan kâr payı tutarına isabet eden kısım iade
edilebilecektir.
1.7. Menkul Sermaye .ratlarında (Faiz, Repo, Kâr Payı) Beyanname Verme Sınırının
Geçilip GeçilmediNi Nasıl Belirlenir?
Bir ki[inin bir yılda elde ettiNi vergiye tabi gelir toplamının, gelir vergisi tarifesinin ikinci gelir
dilimini (2008 yılı için 19.800,00 TL) a[madıNı durumda; Türkiye'de tevkifata tabi tutulmu[
olan; birden fazla i[verenden elde edilen ücretler, menkul sermaye iratları ve gayrimenkul
sermaye iratları beyan edilmez. Beyanname verme sınırının a[ıldıNı durumda bu gelirlerin
tamamı (mevduat faizi, ÖFK/Katılım Bankası hesabı kâr payı, repo, menkul kıymet yatırım
fonu kâr payı ve 1/1/2006 sonrası ihraç edilen HB/DT faizi ve alım satım kazancı ile banka ve
aracı kurumlar vasıtasıyla yapılan menkul kıymet ve diNer sermaye piyasası aracı
i[lemlerinden elde edilen stopaja tabi gelirler hariç) beyan edilir. Beyanname verme sınırı
olan 19.800,00 TL’nin hesaplanmasında a[aNıdaki hususlara dikkat etmek gerekir.
x
Vergiye tabi gelir toplamına üzerinden vergi kesintisi yapılmı[ ve yapılmamı[ olan
bütün menkul sermaye iratları ve gayrimenkul sermaye iratları ile diNer gelir
unsurları (ticari, zirai ve mesleki kazançlar, diNer kazanç ve iratlar, ikinci gelir
dilimini a[an birden sonraki i[verenden elde edilen ücret geliri) birlikte dikkate
alınarak beyan sınırının geçilip geçilmediNi belirlenir.
12
x
Beyan dı[ı bırakılan gelirler (örneNin: repo, mevduat faizi, ÖFK/Katılım Bankası kâr
payı, menkul kıymet yatırım fonu kâr payı, 1/1/2006 sonrasında banka ve aracı
kurumlar vasıtasıyla yapılan menkul kıymet i[lemlerinden elde edilen ve GVK
Geçici Madde 67 kapsamında vergi kesilen kazançlar, tek i[verenden alınan ücret)
ile varsa istisna tutarları toplama dahil edilmez.
x
Menkul sermaye iradı yukarıda açıklanan indirim oranı uygulamasından (enflasyon
indirimi) yararlanıyorsa, beyan sınırının geçilip geçilmediNinin hesabında indirimden
sonra kalan tutar dikkate alınır.
x
Birden sonraki i[verenden alınan ücretin brüt yıllık tutarının 19.800,00 TL’yi geçtiNi
durumda beyan e[iNi geçilmi[ olacaNından ilk i[verenden alınan ücret geliri de
dahil olmak üzere bütün ücret gelirleri ile menkul ve gayrimenkul sermaye
iratlarının beyan edilmesi gerekir (mevduat faizi, ÖFK/Katılım Bankası hesabı kâr
payı, repo, menkul kıymet yatırım fonu kâr payı ve 1/1/2006 sonrası ihraç edilen
HB/DT faizi ve alım satım kazancı ile banka ve aracı kurumlar vasıtasıyla yapılan
menkul kıymet ve diNer sermaye piyasası aracı i[lemlerinden elde edilen stopaja
gelirler hariç).
2009 Yılı Uygulaması
2009 yılında elde edilen ve stopaja tabi tutulan menkul sermaye iratları için beyanname
verme sınırı 22.000,00 TL’dir. Beyan sınırının geçilip geçilmediNi yukarıda yer verilen esaslara
göre ve bu tutar dikkate alınarak belirlenmelidir.
1.8. Ticari ve Mesleki Kazanç Sahiplerinin Menkul Sermaye .ratlarının (MS.) Durumu
Ticari faaliyeti bulunan bir ki[inin, bu faaliyetiyle baNlantılı olarak elde ettiNi menkul sermaye
iratlarının beyan ve vergilendirilme esasları farklıdır. Ticari faaliyete baNlı olarak elde edilen
MS. ticari kazancın bir unsuru sayılır ve ticari kazancın tespiti ve beyanı ile ilgili esaslara tabi
olur. ÖrneNin, ticari faaliyet çerçevesinde saNlanan hasılatın bankada mevduat olarak
deNerlendirilmesinden elde edilen faiz artık MS. deNil ticari kazançtır.
Bununla birlikte, ticari i[letme bünyesinde olu[an kârın (vergisel yükümlülükleri yerine
getirildikten sonra) i[letme sahibince kendi ki[isel varlıNına mal edildikten (i[letmeden
çekildikten) sonra deNerlendirilmesinden elde edilen faiz, kâr payı, repo ve benzeri gelirler
MS.’nin beyanı ve vergilendirilmesiyle ilgili esaslara tabidir.
Doktor, avukat gibi serbest meslek kazancı elde edenlerin durumu ticari kazanç sahiplerine
göre farklılık gösterir. Serbest meslek faaliyeti kar[ılıNında alınan para tahsil edildiNi anda
[ahsile[ir. Bu nedenle, serbest meslek kazancının deNerlendirilmesinden kaynaklanan söz
konusu gelirler MS.’nin beyanı ve vergilendirilmesiyle ilgili esaslara tabidir.
Sonraki bölümlerde yapılacak olan açıklamalar ticari ve mesleki kazanç sahiplerinin,
yukarıdaki açıklamalar çerçevesinde MS. olarak nitelendirilen gelirlerinin beyanı ve
vergilendirilme esasları için de geçerlidir.
13
1.9. 1/1/2006 Tarihinden .tibaren .ktisap Edilen Hisse Senetleri ile Bu Tarihten
.tibaren .hraç Edilen DiNer Menkul Kıymetlerden elde Edilen Gelirlerden
Yapılacak Stopaj
1.9.1. Tevkifata (stopaja) tabi gelirler
1.9.1.1. Genel düzenleme
Gelir Vergisi Kanununun Geçici 67 nci maddesinin (1) numaralı fıkrası kapsamında tevkifata
tabi olacak gelirler;
-
menkul kıymetler ve diNer sermaye piyasası araçlarının alım – satımı sonucunda
olu[an getiriler,
menkul kıymetler ve diNer sermaye piyasası araçlarının itfası dolayısıyla olu[an
getiriler,
menkul kıymetler ve diNer sermaye piyasası araçlarının dönemsel getirileri
(herhangi bir menkul kıymet veya diNer sermaye piyasası aracına baNlı olmayan),
menkul kıymetler ve diNer sermaye piyasası araçlarının ödünç i[lemlerinden
saNlanan getiriler olarak belirlenmi[tir.
“Menkul kıymet ve diNer sermaye piyasası aracı” ifadesi, Türkiye’de ihraç edilmi[ ve Sermaye
Piyasası Kurulunca kayda alınmı[ ve/veya Türkiye’de kurulu menkul kıymet ve vadeli i[lem ve
opsiyon borsalarında i[lem gören menkul kıymetler veya diNer sermaye piyasası araçları ile
kayda alınmamı[ olsa veya menkul kıymet ve vadeli i[lem borsalarında i[lem görmese dahi
Hazinece veya diNer kamu tüzel ki[ilerince ihraç edilecek her türlü menkul kıymet veya diNer
sermaye piyasası aracını ifade etmektedir.
Bankaların ve aracı kurumların taraf olduNu veya bunlar aracılıNıyla yapılan; belirli bir vadede,
önceden belirlenen fiyat, miktar ve nitelikte, ekonomik veya finansal göstergeye dayalı
olarak düzenlenenler de dahil olmak üzere, para veya sermaye piyasası aracını, malı, kıymetli
madeni ve dövizi alma, satma, deNi[tirme hak ve/veya yükümlülüNünü veren vadeli i[lem ve
opsiyon sözle[meleri bu madde uygulamasında diNer sermaye piyasası aracı olarak kabul
edilir.
Bu tanımlama dı[ında kalan bir menkul kıymet veya diNer sermaye piyasası aracının alım
satımı veya itfası dolayısıyla elde edilen getiriler Gelir Vergisi Kanununun Geçici 67 nci
maddesinin (1) numaralı fıkrası kapsamında tevkifata tabi deNildir.
1.9.1.2. Genel düzenlemenin istisnaları
Genel kapsam içerisinde olsa dahi, bazı gelirler Geçici 67 nci maddenin (1), (9) ve (10)
numaralı fıkralarında yer alan düzenlemeler ile tevkifat kapsamı dı[ında bırakılmı[tır.
Buna göre a[aNıda sayılan gelirler stopaja tabi deNildir;
-
Hazine tarafından yurt dı[ında ihraç edilen menkul kıymetlerin (Eurobond) alım –
satımı, itfası sırasında elde edilen gelirler ve bunların dönemsel getirileri,
Hisse senetleri kâr payları,
Tam mükellef kurumlara ait olup, .stanbul Menkul Kıymetler Borsasında i[lem
gören ve bir yıldan fazla süreyle elde tutulan hisse senetlerinin elden
çıkarılmasından elde edilen gelirler,
14
-
-
-
Sürekli olarak portföyünün en az % 51’i .MKB’de i[lem gören hisse senetlerinden
olu[an yatırım fonlarının 1 yıldan fazla süreyle elde tutulan katılma belgelerinin
elden çıkartılmasından saNlanan kazançlar,
1/1/2006 tarihinden önce ihraç edilmi[ olan her nevi tahvil ve Hazine bonoları ile
Toplu Konut .daresi ve Özelle[tirme .daresince çıkarılan menkul kıymetlerin elde
tutulması veya elden çıkarılması suretiyle saNlanan gelirler ,
1/1/2006 tarihinden önce iktisap edilmi[ olan menkul kıymet veya diNer sermaye
piyasası araçlarının elden çıkarılmasından veya elde tutulma sürecinde elde edilen
gelirler
1.9.2. Tevkifat matrahının tespiti
1.9.2.1. Alım – satım i[lemlerinde tevkifat matrahı
Alım-satım i[lemlerinde tevkifat matrahı alı[ bedeli ile satı[ bedeli arasındaki tutar olacaktır.
Alı[ ve satı[ i[lemleri sırasında ödenen komisyonlar ile banka ve sigorta muameleleri vergisi
dı[ında ba[kaca bir gider tevkifat matrahının tespitinde indirim konusu yapılmaz.
1.9.2.2. Komisyon iadeleri
Alı[ ve satı[ i[lemleri sırasında ödenen komisyon bedellerinin bir kısmı, i[lem hacmine ya da
ba[ka bir nedene baNlı olarak iade edilebilmektedir. .ade edilen bu tutarlar komisyonun
doNduNu i[leme baNlı olmaksızın, iadenin gerçekle[tiNi döneme ili[kin tevkifat matrahına
dahil edilir.
2008/14272 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile menkul kıymet yatırım ortaklıkları hisse senetleri
dı[ındaki hisse senetleri alım satım kazançlarından yapılacak stopaj oranı 14/11/2008
tarihinden itibaren % 0 olarak uygulanmaktadır. % 0 stopaj oranının geçerli olduNu
dönemde, % 10 oranının geçerli olduNu dönemdeki hisse senedi alım satım i[lemleri
nedeniyle yapılan komisyon iadelerinden % 10 stopaj yapılacaktır.
1.9.2.3. Aynı menkul kıymet veya diNer sermaye piyasası aracından deNi[ik
tarihlerde alımlar yapıldıktan sonra bunların bir kısmının elden çıkarılması
Aynı menkul kıymet veya diNer sermaye piyasası aracından deNi[ik tarihlerde alımlar
yapıldıktan sonra bunların bir kısmının elden çıkarılması durumunda ilk giren ilk çıkar
yöntemi kullanılmak suretiyle, tevkifat matrahının tespitinde dikkate alınacak alı[ bedeli
belirlenecektir. Aynı gün içinde yapılan alım-satım i[lemlerinde aNırlıklı ortalama fiyat bilgisi
dikkate alınabilecek, ancak tevkifat matrahı ilk giren ilk çıkar yöntemine göre belirlenecektir.
Tevkifat matrahının tespitinde dikkate alınacak alı[ bedelinin tespitinde, aNırlıklı ortalama
yönteminin seçildiNi ve menkul kıymetlerin tamamının aynı gün içinde satılmayarak ertesi
güne devredildiNi durumlarda, menkul kıymetlerin maliyet bilgisi olarak izleyen günlere,
aNırlıklı ortalama maliyet yöntemine göre hesaplanan tutarlar aktarılacaktır.
15
Örnek:
Bay (A), borsada i[lem gören (Z) A.9’ ye ait hisse senedinden (X) Bankası aracılıNıyla a[aNıda
belirtilen tarihlerde ve miktarlarda alım/satım yapmı[tır.
Tarih
Açıklama
03/01/2008
02/02/2008
08/05/2008
09/05/2008
12/05/2008
22/05/2008
Hisse Alı[ı
Hisse Alı[ı
Hisse Satı[ı
Hisse Alı[ı
Hisse Satı[ı
Hisse Alı[ı
Miktar
(Adet)
10.000,00
5.000,00
6.000,00
8.000,00
12.000,00
20.000,00
Birim Alı[/Satı[
Bedeli (TL)
5
4
6
4,5
5
5,5
Toplam Tutar
(TL)
50.000,00
20.000,00
36.000,00
36.000,00
60.000,00
110.000,00
Bay (A)’nın ilk giren ilk çıkar yöntemine göre 08/05/2008 tarihinde satmı[ olduNu hisse
senetlerine tekabül eden maliyet bedeli (6.000,00*5=) 30.000,00 TL, 12/05/2008 tarihinde
satmı[ olduNu hisse senetlerine tekabül eden maliyet bedeli ise [(4.000,00*5)+(5.000,00 *4)
+ (3.000,00*4,5) =] 53.500 TL olmaktadır. .lk giren ilk çıkar yöntemine göre 08/05/2008
tarihinde gerçekle[tirilen hisse senedi satı[ına ili[kin tevkifat matrahı (36.000,00 – 30.000,00
=) 6.000 ,00 TL, 12/05/2008 tarihinde gerçekle[tirilen satı[a ili[kin matrah ise (60.000,00 –
53.500,00 =) 6.500,00 TL olarak hesaplanacaktır. Bu durumda, (X) Bankası Bay (A)’nın
alım-satım kazancı olan 6.000,00 TL ve 6.500,00 TL üzerinden i[lem bazında % 10
oranında tevkifat yapacaktır.
Bu ve bundan sonra yer alan diNer örneklerdeki alım-satım bedelleri içinde komisyon
bedellerinin de bulunduNu varsayılmı[tır.
Menkul kıymet veya diNer sermaye piyasası araçlarının teminat gösterilmesi veya ödünç
i[lemlerine konu olması halinde, söz konusu kıymetler mü[teri portföyü içinde
deNerlendirilecektir. Ancak, maliyet hesaplamasında ödünç i[lemine konu olan kıymetler
portföy dı[ında, teminat gösterilen kıymetler ise portföy içinde varsayılacaktır.
Örnek:
Bay (A)’nın X Aracı Kurumunda yaptıNı i[lemler a[aNıdaki gibidir.
Hisse Senedi
Akbank
.[lem
Alı[
Akbank
Ödünç Verme
Akbank
Akbank
Akbank
Teminat Verme
Alı[
Satı[
Adet
100
Bakiye
100,00
-40
60,00
2
-60
100
-100
0
100,00
0
2
3
4
Satı[ı yapılan 100 adet hissenin alım maliyeti
Fiyat
2
= 60,00*2 + 40,00*3
= 240,00 TL
Matrah = Satı[ Bedeli – Alı[ Maliyeti
= 100,00*4 – 240,00
= 160,00 TL
Maliyet hesaplamasında ödünç i[lemine konu olan kıymetler portföy dı[ında, teminat
gösterilen kıymetler ise portföy içinde varsayılacaNından matrah yukarıdaki gibi hesaplanır.
16
Söz konusu maliyet yöntemleri, sadece 1/1/2006 tarihinden sonra iktisap edilen menkul
kıymet ve diNer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılması durumunda uygulanacak olup,
31/12/2005 tarihinden önce iktisap edilen menkul kıymet ve diNer sermaye piyasası
araçlarının maliyet hesaplama yöntemine dahil edilmemesi ve bu kıymetlerden elde edilen
gelirlerin vergilendirilmesinde 31/12/2005 tarihi itibarıyla geçerli olan hükümlerin
uygulanması gerekmektedir.
1.9.2.4. Bir menkul kıymet veya diNer sermaye piyasası aracının alımından önce
elden çıkarılması
Bir menkul kıymet ve diNer sermaye piyasası aracının alımından önce elden çıkarılması
durumunda yani açıNa satı[ i[lemlerinde, elden çıkarılma tarihinden sonra yapılan ilk alım
i[lemi esas alınarak üzerinden tevkifat yapılacak tutar belirlenecektir.
Örnek:
Bayan (B), (T) aracı kurumu vasıtasıyla (X) A.9.’ye ait hisse senetlerinden 100.000 adedini
08/05/2008 tarihinde 4,00 TL üzerinden açıNa satmı[tır. Bayan (B), aynı hisse senedi ile ilgili
olarak 09/05/2008 tarihinde 3,80 TL üzerinden 100.000 adet ve 11/05/2008 tarihinde ise
3,60 TL üzerinden 150.000 adet satın almı[tır.
Bu durumda, (T) aracı kurumu, açıNa satı[tan sonraki ilk alı[ i[lemini dikkate alarak
(400.000,00 TL – 380.000,00 TL=) 20.000,00 TL üzerinden tevkifat yapacaktır.
Aynı gün içinde yapılan alım – satım i[lemlerinde aNırlıklı ortalama fiyat bilgisi dikkate
alınabilecek, ancak tevkifat matrahı ilk giren ilk çıkar yöntemine göre belirlenecektir.
1.9.2.5. Sermaye artırımları dolayısıyla sahip olunan hisse senetlerinin alı[ tarihi ve
bedelleri
Sermaye ve kâr yedeklerinin sermayeye eklenmesi dolayısıyla sahip olunan hisse senetlerinin
alı[ tarihi olarak daha önceden sahip olunan hisse senetlerinin alı[ tarihi esas alınacaktır.
Bedelli sermaye artırımı sebebiyle rüçhan hakkı kullanılmak suretiyle itibari deNerleri
ödenerek sahip olunan hisse senetleri yönünden de alı[ tarihi olarak, sahip olunan eski hisse
senetlerinin alı[ tarihi esas alınacaktır.
9irketlerin sermaye yedekleri ile sermaye artırımında bulunmaları halinde, bu i[lem
sonrasında gerek önceden sahip olunan gerekse sermaye artırımı dolayısıyla alınan hisse
senetlerinin alı[ bedeli, daha önce sahip olunan hisse senetlerinin alı[ bedelinin, sermaye
artırımı sonrasında sahip olunan toplam hisse senedi sayısına bölünmesi suretiyle tespit
edilecektir.
Kâr yedekleri kullanılmak suretiyle sermaye artırımında bulunulması halinde, bu i[lem
dolayısıyla sahip olunan hisse senetlerinin alı[ bedeli, daha önce sahip olunan hisse
senetlerinin alı[ bedeli ile yeni alınan hisse senetlerinin itibari deNerleri toplamının sermaye
artırımı sonrasında sahip olunan toplam hisse senedi sayısına bölünmesi suretiyle
hesaplanacaktır.
Hisse senedi sahipleri tarafından rüçhan hakkı kullanılmak suretiyle itibari deNerleri ödenerek
sahip olunan hisse senetleri yönünden de alı[ bedeli, daha önce sahip olunan hisse
senetlerinin alı[ bedeli ile yeni alınan hisse senetleri için ödenen bedelin toplamının sermaye
artırımı sonrasında sahip olunan toplam hisse senedi sayısına bölünmesi suretiyle
hesaplanacaktır.
17
Örnek: (Bedelsiz Sermaye Artırımı)
Bay (A), 10/02/2008 tarihinde (Z) A.9.’ye ait hisse senetlerinden 2.000 adedini toplam
15.000,00 TL bedel ödeyerek satın almı[tır. (Z) A.9. tamamı sermaye yedeklerinden
kar[ılanmak suretiyle 15/06/2008 tarihinde % 50 oranında sermaye artırımına gitmi[tir. Bay
(A)’ya, bu i[lem dolayısıyla 1.000 adet hisse senedi verilmi[tir.
Bu durumda Bay (A)’nın bedelsiz sermaye artırımı sonrasında sahip olduNu her bir hisse
senedine tekabül eden maliyet bedeli, ödenen 15.000,00 TL’nin, sahip olunan toplam hisse
senedi sayısına bölünmesi suretiyle (15.000,00 : 3.000 =) 5 TL olarak belirlenecektir.
Söz konusu hisse senetlerinin 2.000 adedinin 05/11/2008 tarihinde 16.000,00 TL’ye
satılması durumunda ise, tevkifat matrahı (16.000,00 - 10.000,00 =) 6.000,00 TL olacaktır.
Örnek: (Bedelli Sermaye Artırımı)
Bayan (X), (Z) A.9.’ye ait hisse senetlerinden 1.000 adedini 06/02/2008 tarihinde 4.000,00
TL ödemek suretiyle satın almı[tır. (Z) A.9., 03/07/2008 tarihinde % 50 oranında bedelli
sermaye artırımına gitmi[ olup, rüçhan hakkı kullanım fiyatı 1 TL olarak açıklanmı[tır.
Bayan (X), rüçhan hakkını kullanmak suretiyle 500,00 TL ödeyerek 500 adet hisse senedi
elde etmi[tir.
Bayan (X)’ in sermaye artırımı dolayısıyla elde etmi[ olduNu hisse senetlerinin maliyet bedeli,
daha önce sahip olunan hisse senetlerinin maliyet bedeli ile yeni alınan hisse senetleri için
ödenen bedelin toplamının, sermaye artırımı sonrasında sahip olunan toplam hisse senedi
sayısına bölünmesi suretiyle [u [ekilde hesaplanacaktır;
4.000,00 + 500,00
= 4.500,00 TL
4.500,00 / 1.500,00
= 3,00 TL
Bayan (X)’ in söz konusu hisse senetlerinden 800 adedini 01/11/2008 tarihinde 5.000,00
TL’ye satması durumunda tevkifat matrahı (5.000,00 - 2.400,00 =) 2.600,00 TL olarak
belirlenecektir.
18
1.9.2.6. Rüçhan hakkı kuponlarının satı[ı halinde maliyet bedeli
Sahip olunan bir hisse senedine ili[kin yeni pay alma kuponunun, hisse senedinden baNımsız
olarak satı[ı halinde kupon maliyeti, mevcut hisse senetlerinin alı[ bedeli ile rüçhan hakkı
kullanılarak alınan hisse senetleri için ödenen bedel (rüçhan hakkı kullanma maliyeti)
toplamının, mevcut ve elde edilecek hisse senedi sayısına bölünmesi sonucu bulunacak
tutarla rüçhan hakkı kullanma fiyatı arasındaki farkın sermaye artırım oranıyla çarpılması
suretiyle hesaplanacaktır.
Kupon Maliyeti = (
Mevcut hisse senetlerinin alı[
bedeli + rüçhan hakkı kullanma
maliyeti
Mevcut hisse senetlerinin sayısı+
elde edilecek hisse senetleri sayısı
-
Rüçhan
hakkı
)*
kullanım
fiyatı
Sermaye
Artırım
Oranı
Kupon maliyeti, hisse senedinin orijinal maliyetinden dü[ülerek elde tutulmaya devam edilen
hisse senetlerinin maliyeti izlenebilecektir.
Örnek:
Bayan (X), (Z) A.9.’ye ait hisse senetlerinden 1.000 adedini 06/02/2008 tarihinde 10.000,00
TL ödemek suretiyle satın almı[tır. (Z) A.9., 01/07/2008 tarihinde % 50 oranında bedelli
sermaye artırımına gitmi[tir. Rüçhan hakkı kullanım fiyatı ise 1,00 TL olarak açıklanmı[tır.
Bayan (X)’in sermaye artırımı nedeniyle elde ettiNi rüçhan hakkı kuponunu satması halinde
kupon maliyeti { [(10.000,00+500,00)/(1.000,00+500,00)]- 1}* % 50 = 3,00 TL olacaktır.
Elde tutulmaya devam edilen hisse senetlerinin maliyeti ise ( 10 – 3 =) 7,00 TL’dir.
Kupon maliyetinin baz/referans fiyat formülleri kullanılarak a[aNıdaki [ekilde hesaplanması
da mümkündür.
Kupon maliyeti = ({[10,00+(1*% 50)]/(1+0,5)}-1) * % 50
= 3,00 TL
1.9.2.7. .htiyari beyan
Geçici 67 nci madde kapsamında tevkifata tabi tutulan ve yıllık veya münferit beyanname ile
beyan edilmeyeceNi belirtilen menkul kıymet ve diNer sermaye piyasası araçlarının elden
çıkarılmasından doNan kazançlar için tam veya dar mükellef gerçek ki[iler tarafından takvim
yılı itibarıyla ihtiyari olarak yıllık beyanname verilebilecektir.
Söz konusu beyan, sadece Geçici 67 nci madde kapsamındaki menkul kıymet ve diNer
sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılmasına ili[kin olup, faiz ve itfa gelirlerinin beyanı söz
konusu deNildir. Alım-satım i[lemlerine ili[kin olarak beyan edilecek kazançlardan, aynı
türden menkul kıymet ve diNer sermaye piyasası araçlarına ili[kin olması [artıyla yıl içinde
olu[an zararların tamamı mahsup edilebilecektir.
.htiyari beyan, 269 Seri Nolu Gelir Vergisi Genel TebliNi ekinde yer alan “G.V.K. Geçici 67/11
inci Maddesine Göre .htiyari Beyanda Bulunan Mükellefler .çin Yıllık Gelir Vergisi
Beyannamesi” ile yapılacaktır.
19
Söz konusu beyannamenin;
-
“Tablo-1 Mükellefin Kimlik ve Adres Bilgileri” bölümünde, mükellefe ait kimlik ve
adres bilgileri doldurulacaktır.
-
“Tablo-2 Alım-Satım Kazançlarına .li[kin Bildirim” bölümünde, aynı tür menkul
kıymet ve diNer sermaye piyasası araçları için yapılan sınıflandırma dikkate alınarak,
alım-satımdan doNan kâr ve zararlar, beyannamenin dı[ında kendi içinde konsolide
edilerek bulunan kâr/zarar tutarı beyannamenin 19 – 23 numaralarında yer alan
ilgili satırlara aktarılacaktır. Aynı tür menkul kıymetlerin ve diNer sermaye piyasası
araçlarının sınıflandırılmasında ve kâr/zarar mahsubunun yapılmasında, 257, 258
ve 269 seri numaralı Gelir Vergisi Genel TebliNlerinde yapılan açıklamalar dikkate
alınacaktır.
-
.htiyari beyanda uygulanacak olan vergi oranı %10’dur. Buna göre, 2008 yılına
ili[kin olarak verilecek beyannamede, beyan edilen gelir üzerinden %10 oranı
dikkate alınmak suretiyle vergi hesaplanacak ve bulunan tutar beyannamenin 26
numaralı “Hesaplanan Gelir Vergisi” satırına aktarılacaktır. Beyannameye dahil
edilen hisse senetlerine ili[kin gelirlerin, beyan edilen diNer gelirlerden farklı olarak
kıst dönemler itibarıyla hesaplanması gerekmekte olup, 2008/14272 sayılı
Bakanlar Kurulu Kararının yürürlüNe girdiNi 14/11/2008 tarihi öncesinde elde
edilen gelirlere % 10' luk, bu tarihten itibaren elde edilenlere ise % 0'lık vergi
oranı uygulanacaktır.
-
Beyannameye dahil edilen menkul kıymet alım-satımından doNan kâr/zarara ili[kin
tevkif suretiyle ödenmi[ vergiler, beyannamenin 27 numaralı “Yıl .çinde Tevkif
Edilen Vergiler” satırına aktarılarak mahsup edilecektir.
.htiyari beyan, tam mükelleflerce ikametgâhlarının bulunduNu yer vergi dairesine, öteden
beri mükellef olanlar için ise baNlı oldukları vergi dairesine yapılacaktır.
Dar mükellef gerçek ki[iler ise ihtiyari beyanlarını .stanbul Vergi Dairesi Ba[kanlıNı BoNaziçi
Vergi Dairesi MüdürlüNü'ne yapacaklardır.
“G.V.K. Geçici 67/11 inci Maddesine Göre .htiyari Beyanda Bulunan Mükellefler .çin Yıllık
Gelir Vergisi Beyannamesi”, Gelir Vergisi Kanununun 92 nci maddesinde belirtilen süre
içerisinde (izleyen yılın 1 – 25 Mart tarihleri arasında) ilgili vergi dairesine verilecektir.
Mahsup sonucu ödenmesi gereken bir vergi olması halinde; bu tutar, Mart ve Temmuz
aylarında olmak üzere iki e[it taksitte ödenecek, iadesi gereken bir tutarın kalması halinde
ise bu tutarın iadesi 252 seri numaralı Gelir Vergisi Genel TebliNinde belirlenen usul ve
esaslar çerçevesinde yapılacaktır.
Beyan yoluyla mahsup edilemeyen zararların, ba[ka gelir unsurlarındaki kazanca mahsubu
yapılamayacaNı gibi ertesi yıllara devredilmesi de söz konusu deNildir.
20
Örnek:
Bayan (B)'nin, 2008 yılında (Y) Bankası aracılıNıyla yapmı[ olduNu menkul kıymet alımsatımına ili[kin bilgiler ile ihtiyari beyana ili[kin hesaplamalar a[aNıda gösterilmi[tir.
(TL)
Tarih
Menkul
Kıymet Türü
Kar/Zarar
Tevkifat
Matrahı
Tevkifat
Oranı (%)
Kesilen
Vergi
Mart 2008
Hisse Senedi
100
100
10
10
Nisan 2008
Tahvil
200
200
10
20
Mayıs 2008
Hisse Senedi
50
50
10
5
ANustos 2008
Tahvil
-150
-
10
-
Eylül 2008
Hisse Senedi
110
110
10
11
Ekim 2008
Tahvil
-100
-
10
-
Kasım 2008
(15/11/2008)
Hisse Senedi
100
-
0
-
Aralık 2008
Hisse senedi
-150
-
0
-
Örnekte, son üç aylık döneme ili[kin olarak aynı tür menkul kıymet sınıfında yer alan hisse
senetlerindeki kar/zarar mahsubu sonucunda söz konusu dönem 50 TL zararla
sonuçlandıNından vergi hesaplanmamı[tır. Buna göre, ihtiyari beyannamede hesaplanacak
iade utarı a[aNıdaki gibi olacaktır.
(TL)
Menkul Kıymet
Türü
DeNi[ken Getirili
Menkul Kıymetler
(Hisse Senedi)
Sabit Getirili Menkul
Kıymetler (Tahvil)
Beyan
Edilen
Gelir
Kar/
Zarar
Tevkifat
Oranı
(%)
260
210
10
-50
0
Hesaplanan
Vergi
Yıl .çinde
Tevkif
Edilen
Vergi
.ade
Tutarı
21
26
5
-
20
20
0
-50
10
Bayan (B)' nin 2008 yılında hisse senetlerinin alım-satımından elde ettiNi 210,00 TL
tutarındaki kâr, Bakanlar Kurulu Kararının yürürlüNe girdiNi 14/11/2008 tarihi öncesi
döneme ili[kin olması nedeniyle, bu döneme ait % 10'luk vergi oranı uygulanmı[ olup,
hesaplanan vergiden yıl içinde tevkif edilen vergiler mahsup edilerek iade tutarı tespit
edilmi[tir.
21
Örnek: Bay (C)' nin, 2008 yılında (Z) Bankası aracılıNıyla yapmı[ olduNu menkul kıymet alımsatımına ili[kin bilgiler ile ihtiyari beyana ili[kin hesaplamalar a[aNıda gösterilmi[tir.
(TL)
Tarih
Menkul
Kıymet Türü
Kar / Zarar
Tevkifat
Matrahı
Tevkifat
Oranı (%)
Vergi
Mart 2008
Hisse Senedi
100
100
10
10
Nisan 2008
Tahvil
200
200
10
20
Mayıs 2008
ANustos
2008
Eylül 2008
Hisse Senedi
50
50
10
5
Tahvil
-150
-
10
-
Hisse Senedi
110
110
10
11
Tahvil
-100
-
10
-
Hisse Senedi
-100
-
0
-
50
50
10
5
Ekim 2008
Kasım 2008
(15/11/2008)
Aralık 2008
Yatırım OrtaklıNı
Hisse Senedi
Buna göre, ihtiyari beyannamede hesaplanacak iade tutarı a[aNıdaki gibi olacaktır.
(TL)
Menkul Kıymet
Türü
DeNi[ken Getirili
Menkul Kıymetler
(Hisse Senedi)
Yat. Fonu Kat. Bel.
ve Yat. Ort. Hisse
Sen.
(YOHS)
Sabit
Getirili Menkul
Kıymetler (Tahvil)
Beyan
Edilen
Gelir
Kar /
Zarar
260
Tevkifat
Yıl .çinde
Hesaplanan
.ade
Oranı
Tevkif
Vergi
Tutarı
(%)
Edilen Vergi
10
160
-100
16
26
10
0
50
50
10
5
5
-
0
-50
10
-
20
20
Bay (C)' nin 2008 yılında hisse senetlerinin alım-satımından elde ettiNi 160,00 TL tutarındaki
kâr, Bakanlar Kurulu Kararının yürürlüNe girdiNi 14/11/2008 tarihi öncesi döneme ili[kin
olması nedeniyle, bu döneme ait % 10'luk vergi oranı uygulanmı[ olup, hesaplanan
vergiden yıl içinde tevkif edilen vergiler mahsup edilerek iade tutarı tespit edilmi[tir.
22
Bay (C)’nin “G.V.K. Geçici 67/11 inci Maddesine Göre .htiyari Beyanda Bulunan Mükellefler
.çin Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi” nin Tablo-2 ve Tablo-3 bölümleri a[aNıdaki [ekilde
doldurulacaktır.
(TL)
Tablo-2 Alım-Satım Kazançlarına .li[kin Bildirim
Menkul kıymet türü
19
Sabit Getirili Menkul Kıymetler
20
DeNi[ken Getirili Menkul Kıymetler
21
DiNer Sermaye Piyasası Araçları
22
Yatırım Fonları Katılma Belgeleri ve
Yatırım Ortaklıkları Hisse Senetleri
23
24
Toplam
Kâr
Zarar
Tevkif edilen vergi
-
50
20
160
-
26
-
-
-
50
-
5
(b) 50
(c) 51
(a) 210
(TL)
Tablo-3 Vergi Bildirimi
25
Vergiye Tabi Gelir (24 a)
26
Hesaplanan Gelir Vergisi
27
Yıl .çinde Tevkif Edilen Vergiler (24 c)
28
Ödenmesi Gereken Gelir Vergisi (26-27)
29
.adesi Gereken Gelir Vergisi (27-26)
30
Damga Vergisi
210
21
51
30
1.9.2.8. Virman i[lemlerinde tarih ve maliyet bildirimi
Menkul kıymet veya diNer sermaye piyasası aracının ba[ka bir banka veya aracı kuruma
naklinin istenmesi halinde, nakli gerçekle[tirecek banka veya aracı kurum nakli istenen
kıymetle ilgili alı[ bedeli ve alı[ tarihini naklin yapılacaNı kuruma bildirecektir. Bildirilecek alı[
bedelinin komisyon tutarlarını da içermesi gerekmektedir.
Bildirilecek tarih ve bedel, kıymetin satılması halinde tevkifat matrahının tespitinde esas
alınacak bedel ve tarih olacaktır.
Kuponlu menkul kıymetlerde ise bildirilecek bedel kirli alı[ fiyatı olacak, söz konusu menkul
kıymetlerle ilgili olarak virmandan sonra yapılacak i[lemlerde i[leme aracılık yapan banka
veya aracı kurum, kendisine virman edilen kirli fiyat üzerinden temiz i[lem fiyatı ve varsa
kupon ba[ına fazla ödeme tutarını hesaplamak suretiyle tevkifat matrahına ula[acaktır.
Menkul kıymetlerin virman edilmesi halinde tevkifat matrahı hesaplanırken, kupon ba[ına
indirilen fazla ödeme tutarlarının “Menkul Kıymet ve DiNer Sermaye Piyasası Aracının Ba[ka
Banka veya Aracı Kuruma Aktarım Bildirimi”ndeki “Aktarılan Menkul Kıymetin Tutarı”
sütununda ayrıca belirtilmesi gerekmektedir.
23
Naklin yapıldıNı banka veya aracı kurum tevkifat matrahının tespitinde bu tarih ve bedeli
kullanmak zorundadır.
1/1/2006 tarihinden önce ihraç edilen tahvil ve bonolar ile bu tarihten önce iktisap edilmi[
olan menkul kıymet veya diNer sermaye piyasası araçları ile ilgili virman i[lemlerinde, söz
konusu menkul kıymet ve diNer sermaye piyasası aracının 1/1/2006 tarihinden önce ihraç
veya iktisap edilmi[ olduNunun belirtilmesi yeterli olacaktır. Tezgah üstü i[lemlerde menkul
kıymet ve diNer sermaye piyasası araçlarının mülkiyet devrini öngörecek [ekilde aktarılması
halinde ilgili bölümde yer alan açıklamalar çerçevesinde i[lem yapılacaktır.
1.9.2.9. Menkul kıymet veya diNer sermaye piyasası aracının fiziken bir banka veya
aracı kuruma teslim edilmesi
Gerçek ve tüzel ki[ilerin fiziken elde tuttukları menkul kıymet veya diNer sermaye piyasası
aracını bir banka veya aracı kuruma teslim etmeleri halinde, alı[ bedeli ve tarihi olarak tevsik
edilmesi kaydıyla kıymet sahibinin beyanı esas alınacaktır.
Kıymetin alı[ tarihi veya bedelinin tevsik edilmesinde aracı kurum veya bankalar tarafından
ya da ihracı gerçekle[tiren kurum tarafından düzenlenen belgeler kullanılacaktır.
Bu kapsamda, aracı kurum veya bankalarca düzenlenen menkul kıymet giri[ çıkı[ fi[i, i[lem
sonuç formu, menkul kıymet hesap ekstresi ve ihraçcı kurulu[larca düzenlenen daNıtım listesi
ile menkul kıymet teslim belgesi ve benzeri belgeler tevsik edici belge olarak kabul
edilecektir.
Ancak, alı[ bedelinin tevsik edilemediNi fiziken teslimlerde menkul kıymetin alı[ bedeli
olarak, bu kıymetin teslim alındıNı yılda, fiziken teslim tarihine kadar borsada i[lem gördüNü
günün son seansında alındıNı kabul edilecek olup, bu seansta olu[an aNırlıklı ortalama fiyat
bilgisi, borsada i[lem görmemesi durumunda ise bir yıl önce alındıNı kabul edilerek yine bu
yıl içinde i[lem gördüNü son seansta olu[an aNırlıklı ortalama fiyat bilgisi esas alınacaktır.
DiNer taraftan, söz konusu menkul kıymet ve diNer sermaye piyasası aracı ile ilgili olarak alı[
bedelinin, yukarıdaki [ekilde belirlenememi[ olması durumunda, yargı mercilerince bilirki[i
raporuna göre tespit edilmi[ bir deNerin bulunması halinde alı[ bedeli olarak bu deNer esas
alınabilecektir.
1.9.2.10. Menkul kıymet veya diNer sermaye piyasası aracının itfası halinde tevkifat
matrahı
Bir menkul kıymet veya diNer sermaye piyasası aracının itfası halinde, tevkifat matrahı alı[
bedeli ile itfa bedeli arasındaki fark olacaktır.
Alı[ veya itfa i[lemleri sırasında ödenen komisyonlar ile banka ve sigorta muameleleri vergisi
tevkifat matrahının tespitinde indirim dikkate alınacaktır.
Bu giderler dı[ında ba[kaca bir giderin tevkifat matrahının tespitinde indirim olarak dikkate
alınması mümkün deNildir.
24
1.9.2.11. Dönemsel getirilerde tevkifat matrahı
Menkul kıymetlerin veya diNer sermaye piyasası araçlarının, herhangi bir menkul kıymet veya
diNer sermaye piyasası aracına baNlı olmayan dönemsel getirilerinde, tevkifat matrahı
dönemsel getiri tutarı olacaktır. Bu i[lem sırasında varsa ödenen komisyon veya banka ve
sigorta muameleleri vergisi tevkifat matrahının tespitinde indirim olarak dikkate alınacaktır.
Dönemsel getirilerin ba[ka bir menkul kıymet veya diNer sermaye piyasası aracına baNlı
olması halinde, tevkifat matrahının ilgili bölümlerde yapılan açıklamalar çerçevesinde
hesaplanması gerekmektedir.
1.9.2.12. Ödünç i[lemlerinde tevkifat matrahı
Menkul kıymet ve diNer sermaye piyasası araçlarının ödünç i[lemine konu olması halinde
ödünç veren tarafın lehine kalan tutar üzerinden tevkifat yapılacaktır. Bu i[lem sırasında
varsa ödenen komisyon veya banka ve sigorta muameleleri vergisi tevkifat matrahının
tespitinde dikkate alınacaktır.
Öte yandan, ödünç i[leme konu menkul kıymet ve diNer sermaye piyasası aracı ile ilgili
olarak ödünç veren tarafın elde ettiNi gelirlere ili[kin tevkifat, kazancı nihai olarak elde eden
ki[i veya kuruma ödemeyi gerçekle[tiren, piyasa üyesi banka ya da aracı kurumlar tarafından
yapılacaktır.
Ödünç i[lemine konu olan ve ödünç alanın da elden çıkarmı[ olduNu hisse senetlerine ili[kin
olarak bir temettü daNıtımı yapılması durumunda, ödünç sözle[mesi uyarınca, ödünç alan
tarafından ödünç verene, temettü kaybını telafi etmek amacıyla ödeme yapılabilmektedir.
Temettü ödemeleri Geçici 67 nci madde kapsamına girmemekle birlikte söz konusu gelir
(temettü telafi tazminatı), ödünç veren tarafın lehine kalan bir gelir niteliNi ta[ıdıNından
Geçici 67 nci madde kapsamında tevkifata tabi tutulacaktır.
2008/14272 sayılı Bakanlar Kurulu Kararına göre hisse senetlerinin (menkul kıymetler yatırım
ortaklıklarının hisse senetleri hariç) ödünç i[lemlerine konu edilmesi nedeniyle doNan
gelirlere 14/11/2008 tarihinden itibaren % 0 tevkifat uygulanmaktadır.
1.9.2.13. Birden fazla banka veya aracı kurumla çalı[ılması
Birden fazla banka veya aracı kurum kullanılmak suretiyle i[lem yapılması halinde her banka
veya aracı kurum kendi i[lemleri ile ilgili olarak elde edilen gelirler üzerinden tevkifat
yapılacaktır.
1.9.2.14. Birden fazla hesap kullanılması ve mü[terek hesaplar
Aynı banka veya aracı kurum bünyesinde birden fazla hesap kullanılmak suretiyle i[lem
yapılması halinde tüm hesaplar tek bir hesap olarak kabul edilecek, ancak mü[terinin talep
etmesi halinde bu hesaplar ayrı ayrı deNerlendirilebilecektir.
Geçici 67 nci maddenin uygulanmasında mü[terek hesaplar tek bir hesap olarak kabul
edilmekte olup, aynı banka veya aracı kurumda hem bireysel hem de mü[terek hesap veya
birden fazla mü[terek hesap kullanılmak suretiyle i[lem yapılması durumunda söz konusu
hesaplar birbiriyle ili[kilendirilmeksizin tevkifat matrahı tespit edilecektir.
25
1.9.3. Tevkifat oranı
Bankalar ve aracı kurumlar tarafından yapılacak tevkifatın oranı % 15 olarak belirlenmi[tir.
Bu oran, 23/7/2006 tarihinden geçerli olmak üzere 2006/10731 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı
gereNi % 10 olarak uygulanmaktadır. 13/11/2008 tarihli ve 27053 sayılı Resmi Gazete'de
yayımlanan 2008/14272 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile tam mükellef gerçek ki[i ve
kurumlar tarafından elde edilen, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun geçici 67 nci maddesinin
(1), (2) ve (3) numaralı fıkralarında yer alan gelirlerden hisse senetlerine ili[kin olanlar ile
ihtiyari beyanname ile beyan edilecek hisse senedi alım-satım kazançları için uygulanacak
vergi oranı 14/11/2008 tarihinden itibaren uygulanmak üzere % 0 olarak yeniden
belirlenmi[tir.
Türkiye’de kurulu vadeli i[lem ve opsiyon borsalarında 31/12/2008 tarihine kadar yapılan
i[lemlerden elde edilen kazançlar için tevkifat oranı sıfır olarak uygulanacaktır. Aksine bir
düzenleme yapılmaması halinde tam mükellef gerçek ki[i ve kurumların 2009 yılı ba[ından
itibaren saNladıNı bu nitelikteki gelirler için % 10 oranında tevkifat yapılacaktır.
1.9.4. Tevkifat dönemi
Bankalar ve aracı kurumlar tarafından takvim yılının üçer aylık dönemleri itibarıyla tevkifat
yapılacaktır. Tevkifat matrahı tespit edilirken ve ilgili tevkifat oranı belirlenirken i[lem
günündeki bilgiler esas alınacak olup, tevkifat alım-satıma ili[kin takas tarihinde yapılacaktır.
Söz konusu üçer aylık tevkifat dönemleri a[aNıda belirtildiNi gibi olacaktır.
Birinci dönem; Ocak-9ubat-Mart
.kinci dönem; Nisan-Mayıs-Haziran
Üçüncü dönem; Temmuz-ANustos-Eylül
Dördüncü dönem; Ekim-Kasım-Aralık.
26
2. Hisse Senedi ve Ödünç Menkul Kıymet Komisyonları
Bu bölümde yer verilen açıklamalar Türkiye’de yerle[ik tam mükellef kurumların hisse
senetlerinden elde edilen gelir ve kazançlara ili[kindir. Yabancı kurum hisse senetlerinden
elde edilen kazanç ve gelirlere ili[kin açıklamalar bu durum belirtilerek yapılmı[tır.
2.1.Genel Olarak
Hisse senedinden elde edilen gelirler alım – satım kazancı, temettü (kâr payı) ve ödünç
kıymet komisyonları olarak üç ana ba[lık altında toplanabilir. Bu gelirlerin her biri farklı bir
[ekilde vergilendirilir. Hisse senedi alım – satım kazancı diNer kazanç ve irat (deNer artı[
kazancı) sayılırken temettü ve ödünç kıymet komisyonları menkul sermaye iradı sayılır.
Dolayısıyla bu gelirlerden birkaçının bir arada elde edildiNi durumda her birinin vergisel
durumunun kendi kurallarına göre ayrı ayrı belirlenip buna göre i[lem yapılması gerekir.
2.2.Hisse Senedi Alım – Satım Kazançları
Bir menkul kıymet olan hisse senetlerinin alım – satım kazancı “diNer kazanç ve irat (deNer
artı[ kazancı)” olarak isimlendirilir. Bazı durumlarda bu kazanç vergilendirilmez, dolayısıyla
da beyanname verilmez. Hisse senetlerinin beyan ve vergilendirme esasları Borsada (.stanbul
Menkul Kıymetler Borsası) i[lem görüp görmediklerine göre farklılık gösterir.
2.2.1. 31/12/2005 Tarihinde sahip olunan hisse senetleri
31/12/2005 tarihi itibarıyla elde bulunan ve Borsada i[lem gören hisse senetlerinin 3 aydan
fazla süreyle elde tutulduktan sonra elden çıkartılmasından saNlanan kazancın tamamı
tutarına bakılmaksızın beyan ve vergi dı[ıdır. Borsada i[lem görmemekle birlikte kanuni veya
i[ merkezi Türkiye’de bulunan tam mükellef kurumların hisse senetleri bakımından bu süre 1
yıl olarak uygulanır. Dolayısıyla, bu nitelikteki hisse senetlerinin 1 yıldan fazla süreyle elde
bulundurulduktan sonra elden çıkartılmasından saNlanan kazançlar da tutarına bakılmaksızın
beyan ve vergi dı[ıdır.
Kanuni veya i[ merkezi yurt dı[ında bulunan dar mükellef yabancı kurumların hisse
senetlerinin veya yabancı borsalarda i[lem gören (aynı zamanda .MKB’de de i[lem görenler
hariç) hisse senetlerinin hangi sürede olursa olsun elden çıkartılmasından saNlanan
kazançların daha önce açıklanan ÜFE endekslemesinden (maliyet revizesi) sonraki tutarının
2008 için 16.000,00 TL’yi (2009: 17.900,00 TL) a[an kısmı beyan ve vergilemeye tabidir
(istisna tutarı olan 16.000,00 TL’nin hesabında varsa diNer menkul kıymetlerden elde edilen
alım-satım kazançları ile Gelir Vergisi Kanununun Mükerrer 80’inci maddesinde sayılan
deNer artı[ kazançlarının toplamı dikkate alınır).
2.2.2.1/1/2006 Sonrasında iktisap edilen hisse senetleri
1/1/2006 tarihinden itibaren iktisap edilen hisse senetleri bakımından söz konusu 1 yıl ve 3
aylık süreler, kanuni veya i[ merkezi Türkiye’de bulunan tam mükellef kurumların .MKB’de
i[lem gören hisse senetleri için 1 yıl olarak uygulanacaktır. Buna göre, bu hisse senetlerinin 1
yıldan daha fazla bir süreyle elde tutulduktan sonra elden çıkartılmasından saNlanan
kazançlar vergileme ve beyan dı[ı kalacaktır.
.MKB’de i[lem görmeyen tam mükellef kurum hisse senetlerinin ise 2 yıldan daha fazla
süreyle elde tutulduktan sonra elden çıkartılmasından saNlanan kazançlar vergileme ve
beyan dı[ı kalacaktır.
27
Bununla birlikte, 31/12/2005 tarihi itibariyle elde bulundurulan hisse senetlerinin 2006 ve
sonrasında elden çıkartılmasından saNlanan kazançlar bakımından 31/12/2005 tarihi
itibariyle geçerli mevzuat uygulanacaNından, söz konusu 1 yıl ve 3 aylık elde bulundurma
sürelerine göre i[lem yapılacaktır.
DiNer yandan, yukarıda yer verilen ve 2008 yılı için 16.000,00 TL olarak uygulanan istisna,
1/1/2006 tarihinden itibaren iktisap edilen hisse senetleri ve diNer menkul kıymetlerden elde
edilen alım-satım kazançlarına uygulanmayacaktır.
Ayrıca, 1/1/2006 tarihinden itibaren iktisap edilen hisse senetlerinin bankalar ve aracı
kurumlar vasıtasıyla elden çıkartılmasından saNlanan kazançlar üzerinden takvim yılının üçer
aylık dönemleri itibarıyla % 10 oranında stopaj yapılacaktır (stopaj oranı menkul kıymetler
yatırım ortaklıkları hisse senetleri dı[ındaki hisse senetleri bakımından 14.11.2008 tarihinden
itibaren % 0 olarak uygulanmaktadır). Bu kapsamda stopaja tabi tutulan (% 0 stopaj
uygulananlar dahil) kazançlar beyan edilmeyecek ve ba[ka bir vergilemeye tabi
tutulmayacaktır.
Bu uygulamanın ayrıntıları için 1.9 nolu ba[lık altında yapılan açıklamalara bakınız.
2.2.3. Beyan edilmeyecek hisse senedi alım-satım kazançları
2.2.3.1. 31/12/2005 Tarihinde sahip olunan hisse senetleri
A[aNıdaki durumlarda 31/12/2005 tarihinde sahip olunan hisse senetlerinden 2008 yılında
elde edilen hisse senedi alım-satım kazancı vergilendirilmez, dolayısıyla beyanname verilmez.
x
Hisse senetleri ivazsız olarak (örn: veraset veya baNı[ yoluyla) iktisap edilmi[se,
x
Borsada i[lem gören hisse senetleri iktisap tarihinden itibaren 3 aydan daha fazla bir
süre ile elde tutulmu[sa,
x
Borsada i[lem görmemekle beraber kanuni veya i[ merkezi Türkiye’de bulunan (tam
mükellef) [irketlerin hisse senetleri iktisap tarihinden itibaren 1 yıldan daha fazla bir
süre elde tutulmu[sa
x
Yukarıda belirtilenler hariç olmak üzere, her türlü hisse senedinin alım-satımından
saNlanan kazancın, iktisap bedelinin aylık ÜFE artı[ oranında artırılması (hisse senedinin
elden çıkartıldıNı ay için artı[ yapılmaz) suretiyle hesaplanan tutarı 16.000,00 TL’den az
ise (16.000,00 TL’nin hesabında varsa diNer menkul kıymetlerden elde edilen alım-satım
kazançları ile Gelir Vergisi Kanununun Mükerrer 80’inci maddesinde sayılan deNer artı[
kazançlarının toplamı dikkate alınır).
Söz konusu 16.000,00 TL’lik istisna, Borsada (.MKB) i[lem görenler bakımından 3 aydan,
Borsada i[lem görmeyen tam mükellef kurumların hisse senetleri bakımından ise 1 yıldan
daha az (bu süreler dahil) bir süre elde tutulduktan sonra satılanlar için geçerlidir. .vazsız
olarak iktisap edilen veya söz konusu üç ay veya bir yıldan daha fazla bir süreyle elde
tutulduktan sonra satılan hisse senetlerinden saNlanan kazanç tutarı ne olursa olsun, bunlar
için beyanname verilmez.
28
2009 Yılı Uygulaması
31/12/2005 tarihinde elde bulunan hisse senetlerinden 2009 yılında elde edilen alım – satım
kazançları bakıomından yukarıdaki açıklamalar, 16.000,00 TL’lik istisna tutarı 17.900,00 TL
olarak dikkate alınmak suretiyle geçerlidir.
2.2.3.2. 1/1/2006 Tarihinden itibaren iktisap edilen hisse senetleri
A[aNıda belirtilen hisse senetlerinden 2008 yılında elde edilen deNer artı[ kazançları
vergileme dı[ında kalacaktır.
x
.vazsız (veraset veya baNı[ yoluyla) iktisap edilen hisse senetlerinin ve diNer menkul
kıymetlerin hangi sürede olursa olsun elden çıkartılmasından saNlanan kazançlar
(Borsada i[lem görmedikleri için banka ve aracı kurumlar vasıtasıyla elden
çıkartılmayanlardan elde edilenler),
1/1/2006 sonrasında iktisap edilmi[ olan, .MKB’de i[lem gören tam mükellef kurum
hisse senetlerinin bir yıldan daha fazla süreyle elde tutulduktan sonra elden
çıkartılmasından saNlanan kazançlar,
x
1/1/2006 sonrasında iktisap edilmi[ olan, .MKB’de i[lem gören tam mükellef kurum
hisse senetlerinin bir yıldan daha az süreyle elde tutulmasından sonra banka veya
aracı kurumlar vasıtasıyla elden çıkartılmasından saNlanan kazançlar (bu kazançlar
üzerinden banka ve aracı kurum tarafından GVK Geçici Madde 67 kapsamında yapılan
%10 stopaj (14.11.2008 tarihinden itibaren menkul kıymetler yatırım ortaklıkları hisse
senetleri hariç % 0) nihai vergi olarak kalır),
x
1/1/2006 sonrasında iktisap edilmi[ olan, .MKB’de i[lem görmeyen tam mükellef
kurum hisse senetlerinin iki yıldan daha fazla süreyle elde tutulduktan sonra elden
çıkarılmasından saNlanan kazançlar.
2009 Yılı Uygulaması
Yukarıda yer verilen açıklamalar 2009 yılında elde edilen kazançlar bakımından da geçerlidir.
2.2.4. Beyan edilecek hisse senedi alım-satım kazançları
2.2.4.1. 31/12/2005 Tarihinde sahip olunan hisse senetleri
31/12/2005 tarihinde elde bulunan yabancı kurum hisse senedi veya i[tirak hissesinin 2008
yılında elden çıkartılmasından saNlanan kazancın, iktisap bedelinin aylık ÜFE artı[ oranında
artırılması (hisse senedinin elden çıkartıldıNı ay için artı[ yapılmaz) suretiyle hesaplanan
tutarının 16.000,00 TL’yi a[an kısmı (16.000,00 TL’nin hesabında varsa diNer menkul
kıymetlerden elde edilen alım-satım kazançları ile Gelir Vergisi Kanununun Mükerrer 80’inci
maddesinde sayılan deNer artı[ kazançlarının toplamı dikkate alınır) beyanname ile beyan
edilerek deNer artı[ kazancı olarak vergiye tabi tutulur.
29
Yukarıda yer verilen 16.000,00 TL’lik sınır vergiden istisna edilen tutarı gösterir. .stisna
tutarın hesabında hisse senetlerinin yanı sıra 31/12/2005 öncesinde ihraç edilmi[ her nevi
tahvil ve Hazine bonosunun elden çıkartılmasından saNlanan kazançlar ve GVK’nun
mükerrer 80 inci maddesinin 2 ila 6 numaralı bentlerinde sayılan deNer artı[ı kazançlarının1
toplamı dikkate alınır. Bu durumda, sadece 16.000,00 TL’yi a[an kısım beyan edilerek
vergilenir.
31/12/2005 tarihinde elde bulunan tam mükellef kurum hisse senetlerinin 2008 yılında
satı[ından elde edilen kazançlar beyan ve vergileme dı[ında kalacaktır.
2009 Yılı Uygulaması
31/12/2005 tarihinde elde bulunan hisse senetlerinden 2009 yılında elde edilen alım – satım
kazançları bakıomından yukarıdaki açıklamalar, 16.000,00 TL’lik istisna tutarı 17.900,00 TL
olarak dikkate alınmak suretiyle geçerlidir.
2.2.4.2. 1/1/2006 Tarihinden itibaren iktisap edilen hisse senetleri
A[aNıdaki durumda 1/1/2006 tarihinden itibaren iktisap edilmi[ olan hisse senetleri ve diNer
menkul kıymetlerden 2008 yılında elde edilen alım-satım kazançları beyanname ile beyan
edilerek deNer artı[ kazancı olarak vergiye tabi tutulur.
x
1/1/2006 tarihinden itibaren iktisap edilmi[ olan, Türkiye’de kurulu menkul kıymet
borsalarında i[lem görmeyen, kanuni veya i[ merkezi Türkiye’de bulunan (tam mükellef)
kurumların hisse senetlerinin iki yıl ve daha az süreyle elde tutulmasından sonra banka ve
aracı kurum vasıtası olmaksızın elden çıkartılmasından saNlanan kazancın, bunların elden
çıkartıldıNı ay hariç ÜFE endekslemesinden sonraki (ÜFE endekslemesi yapabilmek için artı[
oranının % 10’u geçmesi gerekir) tutarı.
x 1/1/2006 tarihinden itibaren iktisap edilmi[ olan, yabancı kurum hisse senetlerinin elde
bulundurma süresine bakılmaksızın banka ve aracı kurum vasıtası olmaksızın elden
çıkartılmasından saNlanan kazancın, bunların elden çıkartıldıNı ay hariç ÜFE
endekslemesinden sonraki (ÜFE endekslemesi yapabilmek için artı[ oranının % 10’u geçmesi
gerekir) tutarı.
2009 Yılı Uygulaması
Yukarıda yer verilen açıklamalar 2009 yılında elde edilen kazançlar bakımından da geçerlidir.
1
Mükerrer 80 inci maddenin 2 ila 6 numaralı bentlerinde sayılan deNer artı[ı kazançları [unlardır.
-70 inci maddenin birinci fıkrasının (5) numaralı bendinde yazılı hakların (ihtira beratları hariç) elden çıkarılmasından
doNan kazançlar.
-Telif haklarının ve ihtira beratlarının müellifleri, mucitleri ve bunların kanunî mirasçıları dı[ında kalan kimseler tarafından
elden çıkarılmasından doNan kazançlar.
- Ortaklık haklarının veya hisselerinin elden çıkarılmasından doNan kazançlar.
- Faaliyeti durdurulan bir i[letmenin kısmen veya tamamen elden çıkarılmasından doNan kazançlar.
- .ktisap [ekli ne olursa olsun (ivazsız olarak iktisap edilenler hariç) 70 inci maddenin birinci fıkrasının (1), (2), (4) ve (7)
numaralı bentlerinde yazılı mal (gerçek usulde vergiye tâbi çiftçilerin ziraî istihsalde kullandıkları gayrimenkuller dahil) ve
hakların, iktisap tarihinden ba[layarak be[ yıl içinde elden çıkarılmasından doNan kazançlar (Kooperatiflerin ortaklarına
bu sıfatları dolayısıyla tahsis ettikleri gayrimenkulleri tahsis tarihinde ortak tarafından satın alınmı[ sayılır.).
30
2.2.5. Hisse senedi alım-satım kazancında elde bulundurma süresinin ve vergi
matrahının tespiti
Yukarıda sözü edilen süreler geçtikten sonra elden çıkartılan hisse senetlerinden saNlanan
kazanç tutarı ne olursa olsun vergi dı[ıdır. Bu sürelerin geçip geçmediNi gün esasında
yapılacak hesaplama ile belirlenir. Bu uygulamada hisse senedinin iktisap edildiNi (örn. aracı
kuruma verilen alım emrinin yerine getirildiNi gün) güne üç ay, bir yıl veya iki yıl sonra kar[ılık
gelen gün sürenin dolduNu gün olarak esas alınır.
ÖrneNin, 10 Mart 2007 tarihinde iktisap edilen Borsada i[lem gören bir hisse senedinin 10
Mart 2008 tarihinde satı[ından elde edilen kazanç %10 stopaja tabi tutularak vergilenir.
Çünkü elde bulundurma süresi bir yıldır. ENer aynı hisse senedi 11 Mart 2008 tarihinde
satılırsa, bir yıldan daha fazla bir sürede elden çıkartılmı[ sayılır ve elde edilen kazanç
tamamıyla vergi dı[ında kalır.
9ubat ayı üç aylık veya bir yıllık sürenin tespiti bakımından özellik ta[ır. 9ubat ayı 30 veya 31
günden daha kısa olduNundan, örneNin 2007 Kasım ayının son günü olan 30 Kasım 2007
tarihinde satın alınan hisse senedi 28 9ubat 2008 tarihinde satılırsa üç ayda elden çıkartılmı[
sayılır.
Ay sonlarında satın alınan hisse senetlerinin durumu özellik ta[ır. Bu gibi durumlarda örneNin
üç aylık süre satın almayı izleyen üçüncü ayın son günü esas alınarak belirlenir. ÖrneNin, 30
Nisan 2008 tarihinde satın alınan hisse senedi için 3 aylık süre 31 Temmuz 2008 tarihinde
dolmu[ sayılır.
DiNer durumlarda, hisse senedinin satın alındıNı güne üç ay, bir yıl veya iki yıl sonra kar[ılık
gelen günde üç aylık, bir yıllık veya iki yıllık süre dolmu[ sayılır. ÖrneNin 15 Mart 2008’de
satın alınan hisse senedi için üç aylık süre 15 Haziran 2008 tarihinde, bir yıllık süre 15 Mart
2009’da, iki yıllık süre ise 15 Mart 2010’da dolmu[ sayılır. Vergileme dı[ında kalmak için
satı[ın bu tarihlerden en az bir gün sonra yapılması gerekir.
Aynı yıl içinde birden fazla menkul kıymet alınıp satılması halinde, bunların kazancı birlikte
hesaplanır. Ancak üç aydan veya bir yıldan veya duruma göre iki yıldan daha fazla süreyle
elde bulundurulan hisse senetlerinin alım-satım kazancı vergiden istisna olduNu için bunların
zararı, beyana tabi olan diNerlerinin alım-satım kârından mahsup edilemez.
Vergi matrahının hesaplanmasında, hisse senetlerin alımı ve satımı için aracı kurumlara
ödenen komisyonlar ile elden çıkarma dolayısıyla satıcının yaptıNı giderler kazançtan indirilir.
Vergiye konu olmayan veya vergiden istisna edilen i[lemler nedeniyle ödenen komisyonların,
vergiye tabi i[lemlerin kazancından indirilmesi mümkün deNildir.
Hisse senetlerinin yabancı kaynaklardan (kredi, borç vb.) finanse edilmesi durumunda,
yabancı kaynaklara ili[kin finansman giderlerinin elde edilen kazançtan indirilip
indirilemeyeceNi tartı[malıdır. Maliye BakanlıNının görü[ü bu indirimin yapılamayacaNı
yönündedir.
31
Hisse senetlerinin alım-satım kazancından vergi matrahına ula[ırken iktisap bedeli aylık ÜFE’
deki artı[ oranında artırılarak dikkate alınabilir (1/1/2006’dan sonra iktisap edilenler
bakımından maliyet revizesi yapılabilmesi için son ay hariç elde bulundurulma süresinde
ÜFE’deki artı[ oranının % 10’u geçmesi [arttır). Ancak 01/01/2006’dan itibaren iktisap
edilen, Borsada i[lem gören hisse senetlerinden banka ve aracı kurumlar vasıtasıyla elde
edilen alım satım kazançları üzerinden yapılacak stopaj nihai vergi olacaNı için ÜFE
endekslemesi uygulamasına gerek kalmaz.
2.2.6.Elde bulundurma süresinin belirlenmesinde hisse senetlerinin iktisap tarihinin
tespiti
Hisse senetleri alım-satım kazancının vergiden istisna edilmesinin [artlarından olan üç ay
veya bir yıldan fazla elde bulundurma süresinin gerçekle[ip gerçekle[mediNinin
hesaplanmasında bunların iktisap tarihleri önem ta[ır. DoNrudan alım-satımlarda bu sürelerin
hesabı sorun yaratmaz. Ancak bazı özellikli durumlarda hisse senetlerinin iktisap tarihleri
a[aNıdaki esaslara göre belirlenir.
Aynı hisse senedinden aynı dönemde birden fazla alım satım yapıldıNı durumlarda, 1/1/2006
tarihinden geçerli uygulamada elde bulundurma süresinin tespiti ilk giren ilk çıkar yöntemine
göre yapılacaktır. Ayrıntılar için 1.9.2.3. nolu ba[lık altında yapılan açıklamalara bakınız.
2.2.6.1. Sermaye artırımları dolayısıyla sahip olunan bedelsiz hisse senetleri
Sermaye ve kâr yedeklerinin sermayeye eklenmesi dolayısıyla sahip olunan hisse senetlerinin
iktisap tarihi olarak, daha önceden sahip olunan hisse senetlerinin iktisap tarihi esas alınır.
ÖrneNin, Bay (A) 3 9ubat 2008 tarihinde (X) A.9.’nin hisse senetlerinden 1.000 adet (1 lot)
satın almı[tır. (X) A.9. 9 Mart 2008 tarihinde tamamı sermaye yedeklerinden kar[ılanmak
üzere sermayesini % 50 oranında artırmı[tır. Bu i[lem sonucunda Bay (A) 500 adet hisse
senedi almı[tır. Söz konusu 500 adet hisse senedinin iktisap tarihi olarak 3 9ubat 2008 tarihi
esas alınacaktır.
9irketler tarafından sermaye artırımına gidildiNi durumlarda, ortaklar rüçhan haklarını
kullanmak suretiyle artırılan sermayeyi temsil eden hisse senetlerini almaktadırlar. Hisse
senedi sahipleri tarafından rüçhan hakkı kullanmak suretiyle itibari deNerleri ödenerek sahip
olunan hisse senetleri yönünden de iktisap tarihi olarak sahip olunan eski hisse senetlerinin
iktisap tarihi esas alınır. Ortakların rüçhan haklarını sınırlamak suretiyle sermaye artırımını
temsil eden hisse senetlerinin satılması durumunda ise yeni bir alım i[leminin gerçekle[tiNi
kabul edilir.
2.2.6.2. Aynı hisse senedinden yıl içinde birden fazla alım satım yapılması
1/1/2006 tarihinden itibaren iktisap edilen hisse senetlerinin banka ve aracı kurumlar
vasıtasıyla elden çıkartılmasında gerek bu kurumlar tarafından Gelir Vergisi Kanununun
Geçici 67 nci maddesine göre yapılacak stopaj matrahının tespitinde gerekse bir yıllık elde
bulundurma süresinin tespitinde ilk giren ilk çıkar yöntemine göre hesaplama yapılacaktır.
Bununla birlikte, 1/1/2006 tarihinden önce iktisap edilen hisse senetlerinin bu tarih
sonrasında gerek banka ve aracı kurumlar vasıtasıyla gerekse bu kurumların aracılıNı
olmaksızın elden çıkartılmasında üç aylık ve bir yıllık sürenin geçip geçmediNinin tespitinde
yatırımcılar elden çıkarılan hisse senetlerinin hangi tarihte alındıNı konusunda serbestçe karar
verebilir.
32
.lk giren ilk çıkar yöntemi uygulanabileceNi gibi son giren ilk çıkar yöntemi de uygulanabilir.
Ancak, uygulanan yöntem aynı hisse senedi bakımından sonraki i[lemlerde deNi[tirilemez.
2.2.6.3. Aracı kurumlar vasıtasıyla alınan hisse senetlerinin iktisap tarihi
Aracı kurumlar vasıtasıyla Borsa’dan hisse senedi alındıNında, aracı kurum tarafından
mü[terinin verdiNi alım emrinin yerine getirildiNi tarih itibariyle hisse senedi iktisap edilmi[
sayılacaktır. Mü[teri adına alınan hisse senedinin Merkezi Kayıt Kurulu[u A.9.’ndeki hesaba
alımın gerçekle[tirildiNi günden sonra geçirilmesinin iktisap tarihine bir etkisi yoktur.
1/1/2006 tarihinden itibaren iktisap edilen hisse senetlerinden banka ve aracı kurumlar
vasıtasıyla elde edilecek kazanç üzerinden yapılacak vergi kesintisi (stopaj) matrahının
hesabında i[lem günündeki bilgiler ve tevkifat oranına göre hesaplama yapılacak olmakla
birlikte, tevkifat uygulamasında Takasbank’taki i[lem tarihi esas alınacaktır.
2.2.7. Sermaye artırımları dolayısıyla sahip olunan bedelsiz hisse senetlerinin
maliyet bedeli
9irketlerin sermaye yedekleri ile sermaye artırımında bulunmaları halinde, bu i[lem
sonrasında gerek önceden sahip olunan gerekse sermaye artırımı dolayısıyla alınan hisse
senetlerinin maliyet (iktisap) bedeli, daha önce sahip olunan hisse senetlerinin maliyet
bedelinin, sermaye artırımı sonrasında sahip olunan toplam hisse senedi sayısına bölünmesi
suretiyle tespit edilir.
Örnek:
Bay (A) 3 9ubat 2008 tarihinde 1.000 adet (1 lot) (X) A.9.’nin hisse senedini toplam
45.000,00 TL bedel ödemek suretiyle satın almı[tır. (X) A.9. 9 Mart 2008 tarihinde tamamı
sermaye yedeklerinden kar[ılanmak suretiyle % 50 oranında sermaye artırımına gitmi[tir.
Bay (A)’ya bu i[lem dolayısıyla 500 adet hisse senedi verilmi[tir.
Bu durumda Bay (A)’nın sermaye artırımı sonrasında sahip olduNu her hisse senedinin
maliyet bedeli ödenen 45.000,00 TL bedelin toplam hisse senedi sayısına bölünmesi suretiyle
(45.000,00 / 1.500,00 =) 30,00 TL olarak belirlenecektir.
Kâr yedekleri kullanmak suretiyle sermaye artırımında bulunması halinde, bu i[lem dolayısıyla
sahip olunan hisse senetlerinin maliyet bedeli, daha önce sahip olunan hisse senetlerinin
maliyet bedeli ile yeni alınan hisse senetlerinin itibari deNerleri toplamının sermaye artırımı
sonrasında sahip olunan toplam hisse senedi sayısına bölünmesi suretiyle hesaplanır.
Örnek:
Bay (A) 3 9ubat 2007 tarihinde nominal bedeli 10 TL olan (X) A.9. hisse senetlerinden
150.000,00 TL bedel ödemek suretiyle 1.000 adet (1 lot) almı[tır. (X) A.9. 19 9ubat 2008
tarihinde tamamı kâr yedeklerinden kar[ılanmak suretiyle % 50 oranında sermaye artırımına
gitmi[tir. Bay (A) ya bu i[lem dolayısıyla 500 adet hisse senedi verilmi[tir.
Sermaye artırımından sonra Bay (A)’nın sahip olduNu her bir hisse senedinin maliyet bedeli,
1.000 adet hisse senedi alımında ödenen 150.000,00 TL ile sermaye artırımı dolayısıyla
alınan hisse senetlerinin itibari deNerinin {(500 * 10 =) 5.000,00 TL} toplamının toplam hisse
senedi sayısına {(500,00 + 1.000,00 =) 1.500,00} bölünmesi suretiyle {(150.000,00 +
5.000,00) / 1.500,00 =}103,33 TL olarak belirlenecektir.
33
9irketler tarafından nakit olarak sermaye artırımına gidildiNi durumlarda, hisse senedi
sahipleri tarafından rüçhan hakkı kullanılmak suretiyle itibari deNerleri ödenerek sahip
olunan hisse senetleri yönünden de maliyet bedeli, daha önce sahip olunan hisse
senetlerinin maliyet bedeli ile yeni alınan hisse senetleri için ödenen bedelin toplamının
sermaye artırımı sonrasında sahip olunan toplam hisse senedi sayısına bölünmesi suretiyle
hesaplanır.
2.2.8. Geçici ilmühaberler
Anonim 9irketler tarafından hisse senetlerinin yerini tutmak amacıyla çıkartılan geçici
ilmühaberlerin elden çıkarılmasından saNlanan kazançlar da, hisse senetlerine ili[kin olarak
yukarıda anlatılan esaslar çerçevesinde vergilendirilir.
2.2.9. Kayden izlenen hisse senetleri
Sermaye Piyasası Kanununun 10/a maddesinde sermaye piyasası araçları ve bunlara ili[kin
hakları kayden izlemek üzere özel hukuk tüzel ki[iliNini haiz Merkezi Kayıt Kurulu[unun
olu[turulacaNı hükme baNlanmı[tır. Bu kurulu[lar tarafından sermaye piyasası araçları ve
bunlara ili[kin haklar bilgisayar ortamında ihraççılar, aracı kurulu[lar ve hak sahipleri itibariyle
tutulacak, bunlar ayrıca senede baNlanmayacaktır.
Bu çerçevede Merkezi Kayıt Kurulu[u tarafından kayden izlenen hisse senetlerinin elden
çıkarılmasından doNan kazançların tespiti ve vergilendirilmesi de basılı hisse senetlerine ili[kin
olarak yukarıda açıklanan esaslar çerçevesinde yapılacaktır.
2.3. Hisse Senedi Kâr Paylarının (Temettü) Beyanı ve Vergilenmesi
2.3.1. Genel olarak
Kâr payı (temettü), belirli bir ortaklık ili[kisine dayanan ve yatırılan sermaye payının kar[ılıNı
olarak ortaklıNın kârından alınan hissedir. Genel olarak ifade etmek gerekirse, Türkiye’de
yerle[ik kurumların hisse senetlerinden 2008 yılında elde edilen brüt (kâr payını daNıtan
kurumca yapılan gelir vergisi stopajı öncesi tutar) kâr paylarının yarısı 19.800,00 TL’yi
geçmediNi sürece beyan edilmez. Ba[ka bir ifadeyle, elde edilen brüt (temettü stopajı öncesi)
kâr payının tutarı 39.600,00 TL’yi geçmiyorsa ve beyana tabi ba[ka bir gelir yoksa
beyanname verilmez.
Beyana tabi ba[ka bir gelirin bulunmadıNı durumda 39.600,00 TL ile 214.080,00 TL arasında
elde edilen brüt kâr payları beyan edildiNinde vergi ödenmez aksine iade alınır. Bu durum,
gelir vergisinden istisna edilen temettü tutarı üzerinden de % 15 stopaj yapılmasından
kaynaklanır.
Sermaye Piyasası Kanununa göre kurulan yatırım ortaklıNı statüsündeki A.9.’lerin hisse
senetlerinden elde edilen kâr paylarının beyan ve vergilemesi farklılık gösterir. Bu nedenle,
yatırım ortaklıklarının (menkul kıymet yatırım ortaklıNı, gayrimenkul yatırım ortaklıNı, giri[im
sermayesi yatırım ortaklıNı) hisse senetlerinden elde edilen kâr paylarının vergilendirilmesine
ayrı bir ba[lık altında ileride yer verilmi[tir.
Bu bölümde yer alan açıklamalar yatırım ortaklıNı niteliNi bulunmayan diNer kurumların hisse
senetlerinden elde edilen kâr paylarına ili[kindir.
34
Kurumlardan elde edilen kâr payının yanı sıra 2008 yılında vergiye tabi ba[ka bir gelir elde
edilmi[se, bunların vergi matrahına esas (varsa istisna sonrası) tutarları toplamını dikkate
alarak 19.800,00 TL’lik liralık beyan e[iNinin geçilip geçilmediNinin belirlenmesi gerekir. Bu
durumda, elde edilen kâr payının tutarı 19.800,00 TL’nin altında olsa dahi söz konusu diNer
gelirler nedeniyle bu sınır a[ıldıNında tüm gelirin varsa istisnaları dı[ında kalan kısımlarının
tamamını beyanname ile beyan etmek gerekir.
Ayrıca, birden fazla i[verenden stopaj yoluyla vergilendirilmi[ ücret geliri elde edenlerin,
birden sonraki i[verenden elde ettikleri ücretin 19.800,00 TL’yi a[tıNı durumda da elde
edilen kâr payının tutarı ne olursa olsun ücret geliri nedeniyle verilecek beyannameye dahil
edilerek beyan edilmeleri gerekir.
Tam mükellef kurumlarca daNıtılan kâr payının yarısı gelir vergisinden istisna edilmi[tir.
Dolayısıyla beyan sınırının a[ılıp a[ılmadıNı ve a[ıldıNı durumda beyannameye dahil edilecek
tutar hesaplanırken, elde edilen brüt temettüün yarısı dikkate alınır. Bununla birlikte,
kurumlar kâr payı daNıtırken, gelir vergisinden istisna edilen kısım da dahil olmak üzere
daNıtılan kâr payının tamamı üzerinden gelir vergisi kesintisi yaparlar. Kâr payı için
beyanname verecek gerçek ki[i hissedar, kendisine ödenen brüt (stopaj öncesi tutar) temettü
üzerinden yapılan vergi kesintisinin tamamını gelir vergisi beyannamesinde hesapladıNı gelir
vergisinden mahsup eder.
Kurumların 2008 yılında, 2003 yılı öncesi kârlarından daNıttıkları kâr paylarının beyanı özellik
ta[ır. Gelir Vergisi Kanununun Geçici 62 nci maddesine göre;
a)
Kurumların 31/12/1998 ve daha önceki tarihlerde sona eren hesap dönemlerinde elde
ettikleri kazançlarından daNıtılan kâr payları üzerinden temettü stopajı yapılmayacak ve
gerçek ki[ilerin elde ettiNi bu kâr payları için tutarları ne olursa olsun beyanname
verilmeyecektir.
b)
Kurumların 1/1/1999 – 31/12/2002 arasında sona eren hesap dönemlerinde elde
ettikleri kurumlar vergisinden istisna kazançlarından daNıtılan kâr payları üzerinden
temettü stopajı yapılmayacak ve gerçek ki[ilerce elde edilen bu nitelikteki kâr paylarının
1/9 fazlasının yarısı, 19.800,00 TL’lik beyan e[iNinin hesabında vergiye tabi gelir olarak
dikkate alınacaktır. DiNer yandan, beyan edilen kâr payının 1/5’i beyannamede
hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilecektir.
c)
Yukarıda (b) paragrafında yer verilen esaslar, kurumların 2003 ve sonraki yıl
kazançlarından Gelir Vergisi Kanununun Geçici 61 inci maddesine göre indirim konusu
yaptıkları, 24/4/2003 tarihinden önceki te[vik belgeleri kapsamındaki yatırım indirimi
istisnasından yararlanan kazançların daNıtımı halinde de geçerlidir.
DiNer yandan herhangi bir kurum i[tirak ettiNi ba[ka bir kurumdan yukarıda (a), (b) ve (c)
paragraflarında yer verilen nitelikteki kazançların daNıtımına baNlı kâr payı elde eder ve bunu
gerçek ki[i hissedarlarına kâr payı olarak daNıtırsa, gerçek ki[i hissedarların elde ettikleri bu
kâr paylarının beyanıyla ilgili olarak yine (a), (b) ve (c)’de yer verilen esaslara göre hareket
edilir.
35
(b)’deki durumla ilgili olarak [u örnek verilebilir: 2002 yılının daNıtılmayan kâr payının
kurumlar vergisinden istisna edilen yatırım indiriminden kaynaklandıNını ve bu kârın 2008
yılında gerçek ki[i hissedara daNıtıldıNını varsayalım. DaNıtılan kâr payının tutarı 90.000,00 TL
olsun (bu tutar yatırım indirimi istisnası üzerinden yapılan stopaj sonrası tutar olup ayrıca
daNıtıma baNlı temettü stopajı yapılmamı[tır). Bu durumda kâr payının beyan durumu
a[aNıdaki gibi belirlenir.
a. Kâr payının net (stopaj sonrası) tutarı
b. Kâr payının 1/9 fazlası (a*(1+1/9))
c. Vergiye tabi gelir (b/2)
d. Beyan edilecek kâr payı (=c)
e. Hesaplanan gelir vergisi
f. Mahsup edilecek tutar (d*1/5)
g. Ödenecek vergi (e – f)
90.000,00
100.000,00
50.000,00
50.000,00
12.148,00
(10.000,00)
2.148,00
DaNıtılan kâr payı GVK Geçici Madde 62 kapsamında olmasaydı (örneNin 2007 veya 2006
yılı kârından daNıtılsaydı), brüt 105.882,35 TL (% 15 temettü stopajı olan 15.882,35 TL
kesildikten sonra net 90.000 TL) kâr payının beyan durumu a[aNıdaki gibi olacaktı.
a. Kâr payının brüt (stopaj öncesi) tutarı
b. .stisna tutar (a*2)
c. Vergiye tabi gelir (b/2)
d. Beyan edilecek kâr payı (=c)
e. Hesaplanan gelir vergisi
f. Mahsup edilecek temettü stopajı (a*0,15)
g. .ade alınacak vergi (e – f)
105.882,35
52.941,17
52.941,17
52.941,17
13.177,41
(15.882,35)
- 2.704,94
Gerçek ki[i (bireysel) yatırımcıların kendilerine daNıtılan kâr payının ne kadarlık kısmının
hangi yıl kurum kazancından daNıtıldıNı konusunda bilgi sahibi olmaları gereklidir. Aksi
halde, kâr paylarının hangi durumda yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edileceNi,
beyan edildiNi durumda ise ödenecek verginin nasıl hesaplanacaNını doNru olarak tespit
etmek mümkün olmayacaktır. Bu çerçevede, kâr payı daNıtan kurumların, daNıttıkları kâr
payının kaynaNına ili[kin olarak hissedarlarına ayrıntılı bilgi vermeleri beklenir.
Bu örnekteki kâr payı tutarı 150.000,00 TL olsaydı % 15 temettü stopajından sonra
hissedarın eline (150.000,00 * 0,85=) 127.500,00 TL geçecekti. Bu durumda, beyan
edilecek tutar a[aNıdaki gibi hesaplanacaktı.
a. Kâr payının brüt (temettü stopajı öncesi) tutarı
b. Vergiden istisna tutar (a/2)
c. Vergiye tabi kâr payı (a – b)
d. Hesaplanan gelir vergisi
e. Mahsup edilecek temettü stopajı (a*0,15)
f. Ödenecek vergi (d – e)
g. .ade alınacak vergi (e – d)
150.000,00
75.000,00
75.000,00
20,898,00
22.500,00
1.602,00
GörüleceNi üzere bu örnekte ödenecek vergi deNil iade alınacak vergi çıkmaktadır. Bu
durum, kâr payının brüt tutarının beyan e[iNi olan 19.800,00 TL’yi geçmesi nedeniyle
beyanname verilecek olma zorunluluNuna raNmen brüt kâr payının yarısının vergiden istisna
olması nedeniyle diNer yarısının vergiye tabi tutulması ve brüt tutar üzerinden yapılan
stopajın beyannamede hesaplanan vergiden mahsup edilebilmesinden kaynaklanır.
36
2008 yılı için geçerli olan 19.800,00 TL beyan e[iNi dikkate alındıNında, daNıtılan brüt kâr
payı tutarının (19.800,00*2=) 39.600,00 TL’yi geçmediNi durumlarda ba[kaca beyan tabi
gelir yoksa beyanname verilmez. Aslında bu durumda beyanname verildiNi takdirde
ödenecek deNil kesilen stopajın daha yüksek olması nedeniyle iade alınacak vergi çıkacak
olmasına raNmen bu iadenin alınması mümkün deNildir. Çünkü bu durumda istenilse dahi
beyanname verilemez. .ade alabilmek içinse beyanname verebilmek gerekir.
2009 Yılı Uygulaması
2009 yılında elde edilen hisse senedi brüt (kâr payını daNıtan kurum tarafından yapılan
temettü stopajı öncesindeki tutar) kâr paylarının yarısının 2009 yılı gelir vergisi tarifesinin
ikinci gelir dilimi olan 22.000,00 TL’yi a[madıNı durumda beyanname verilmez. Kurumlardan
elde edilen kâr payının yanı sıra 2009 yılında vergiye tabi ba[ka bir gelir elde edilmi[se,
bunların vergi matrahına esas (varsa istisna sonrası tutarları) toplamını dikkate alarak beyan
e[iNinin geçilip geçilmediNinin belirlenmesi gerekir. Bu durumda, elde edilen kâr payının
tutarı beyan e[iNinin altında olsa dahi söz konusu diNer gelirlerin de eklenmesi nedeniyle bu
sınır a[ıldıNında tüm gelirlerin varsa istisnaları dı[ında kalan kısımlarının tamamını
beyanname ile beyan etmek gerekir.
Beyana tabi ba[ka bir gelirin bulunmadıNı durumda 44.000,00 TL ile 239.000,00 TL arasında
elde edilen brüt kâr payları beyan edildiNinde vergi ödenmez aksine iade alınır. Bu durum,
temettülerin yarısının gelir vergisinden istisna edilen temettü tutarı üzerinden de % 15
stopaj yapılmasından kaynaklanır.
Ayrıca, birden fazla i[verenden stopaj yoluyla vergilendirilmi[ ücret geliri elde edenlerin,
birden sonraki i[verenden elde ettikleri ücretin, 22.000,00 TL’yi a[tıNı durumda da elde
edilen kâr payının tutarı ne olursa olsun ücret geliri nedeniyle verilecek beyannameye dahil
edilerek beyan edilmeleri gerekir.
DiNer konular 2008 yılı için yapılan açıklamalarla aynıdır.
2.3.2. Bedelsiz hisse senetlerinin durumu
Bazı kurumlar kârlarını daNıtmayarak tamamını veya bir kısmını sermayelerine ilave ederler.
Bazı durumlarda ise kârın bir kısmının yedek akçelere aktarıldıktan sonra sonraki yıllarda
sermayeye ilavesi mümkündür. Söz konusu kârların ve kâr yedeklerinin sermayeye eklenmesi
nedeniyle olu[an sermaye artı[ı kar[ılıNında hissedarlara hisse senedi verilir. Bu [ekilde
ortaklarca elde edilen ve “bedelsiz” olarak isimlendirilen hisse senetleri kâr payı elde edildiNi
anlamına gelmez. Dolayısıyla, bu [ekilde iktisap edilen bedelsiz hisse senetlerinin tutarı
beyanname verme sınırının hesabında dikkate alınmaz.
Ayrıca, enflasyon düzeltmesi uygulamasından kaynaklanan özsermaye kalemlerine ait
enflasyon farklarının kurumlarca sermayeye ilavesi mümkündür. Bu ilaveden kaynaklanan
sermaye artı[ının kar[ılıNı olarak hissedarlara verilen hisse senetleri de bedelsiz olarak
isimlendirilir. Gerçek ki[i hissedarlarca elde edilen bu tür hisse senetleri için de hiçbir [ekilde
beyanname verilmez ve bunlar beyan sınırının hesabında dikkate alınmazlar.
37
2.4. Ödünç Menkul Kıymet Komisyonları
Menkul kıymet ve diNer sermaye piyasası araçlarının ödünç i[lemine konu olması halinde
ödünç veren tarafın lehine kalan tutar üzerinden Geçici 67 nci madde kapsamında tevkifat
yapılacaktır. Bu i[lem sırasında varsa ödenen komisyon veya banka ve sigorta muameleleri
vergisi tevkifat matrahının tespitinde indirim olarak dikkate alınacaktır.
2008/14272 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile tam mükellef gerçek ki[i ve kurumların hisse
senetleri (menkul kıymetler yatırım ortaklıkları hisse senetleri hariç) ödünç i[lemlerinden elde
ettikleri komisyonlardan yapılan stopaj oranı 14/11/2008 tarihinden itibaren % 0 olarak
tespit edilmi[tir. Menkul kıymetler yatırım ortaklıkları hisse senetlerinin ödünç i[lemine konu
olmasından kaynaklanan komisyonlar üzerinden ise % 10 stopaj uygulanmaya devam
etmektedir.
Ödünç i[leme konu menkul kıymet ve diNer sermaye piyasası aracı ile ilgili olarak ödünç
veren tarafın elde ettiNi gelirlere ili[kin tevkifat, kazancı nihai olarak elde eden ki[i veya
kuruma ödemeyi gerçekle[tiren, piyasa üyesi banka ya da aracı kurumlar tarafından yapılır.
Ödünç i[lemine konu olan ve ödünç alanın da elden çıkarmı[ olduNu hisse senetlerine ili[kin
olarak bir temettü daNıtımı yapılması durumunda, ödünç sözle[mesi uyarınca, ödünç alan
tarafından ödünç verene, temettü kaybını telafi etmek amacıyla ödeme yapılabilmektedir.
Temettü ödemeleri Geçici 67 nci madde kapsamına girmemekle birlikte söz konusu gelir
(temettü telafi tazminatı), ödünç veren tarafın lehine kalan bir gelir niteliNi ta[ıdıNından
Geçici 67 nci madde kapsamında tevkifata tabi tutulacaktır
(14/11/2008 tarihinden itibaren menkul kıymet yatırım ortaklıkları hisse senetleri dı[ındaki
hisse senetlerinin ödünç i[lemine baNlı olarak elde edilen temettü telafi tazminatları
üzerinden 2008/14272 sayılı BKK kapsamında % 0 stopaj yapılması gerektiNi görü[ündeyiz).
Bu [ekilde, stopaja tabi tutulan ödünç kıymet komisyonları ve diNer gelirler hiçbir [ekilde
beyan edilmeyecek, yapılan stopaj nihai vergi olarak kalacaktır.
38
3. Yatırım OrtaklıNı Hisse Senetlerinin Kâr Paylarının Beyanı ve
Vergilenmesi
3.1. 31/12/2005 Tarihinde Sahip Olunan YO Hisse Senetlerinden Elde Edilen Kâr Payı
31/12/2005 tarihinde elde bulunan yatırım ortaklıkları (Sermaye Piyasası Mevzuatına tabi
olan ve anonim [irket olarak kurulmak zorunda olan menkul, gayrimenkul veya giri[im
sermayesi yatırım ortaklıkları) hisse senetlerinden 2008 yılında elde edilen kâr payları için bu
nitelikte olmayan kurumlardan elde edilenlerin aksine enflasyon indirimi uygulanır.
Yatırım ortaklıklarından elde edilen kâr paylarına enflasyon indirimi uygulandıktan sonraki
tutarın yarısı gelir vergisinden istisnadır. Bu [ekilde belirlenen yatırım ortaklıNı kâr payı tutarı
19.800,00 TL’yi geçiyorsa beyanname vermek gerekir.
2008 yılında yatırım ortaklıklarından elde edilen kâr payları normalde bunların 2007 yılında
elde ettikleri gelirleri 2008 yılında temettü olarak daNıtmalarından kaynaklanır. Bu durumda,
yukarıda belirtilen [ekilde i[lem yapılır. Ancak 2008 yılında daNıtılan temettü yatırım
ortaklıNının 2002 ve önceki yıl kârlarının daNıtımından kaynaklanıyorsa, söz konusu temettü
gelirlerini elde eden gerçek ki[ilerin beyan durumu 4842 sayılı Kanun ile Gelir Vergisi
Kanununa eklenen Geçici 62 nci maddeye göre belirlenir. Buna göre;
a) Yatırım ortaklıklarının 31/12/1998 ve daha önceki tarihlerde sona eren hesap
dönemlerinde elde ettikleri kazançlarından daNıtılan kâr payları için gerçek ki[i
hissedarlarca bu kâr paylarının tutarları ne olursa olsun beyanname verilmez.
b) Yatırım ortaklıklarının 1/1/1999 – 31/12/2002 arasında sona eren hesap
dönemlerinde elde ettikleri kurumlar vergisinden istisna kazançlarından daNıtılan kâr
paylarının 1/9 fazlasının yarısı, gerçek ki[i hissedarlarca 19.800,00 TL’lik beyan
e[iNinin hesabında vergiye tabi gelir olarak dikkate alınır. Beyan edilen kâr payının
1/5’i beyannamede hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilir.
DiNer yandan yatırım ortaklıklarının i[tirak ettiNi ba[ka bir kurumdan yukarıda (a) ve (b)
paragraflarında yer verilen nitelikteki kazançların daNıtımına baNlı kâr payı elde eder ve bunu
gerçek ki[i hissedarlarına kâr payı olarak daNıtırsa, gerçek ki[i hissedarların elde ettikleri bu
kâr paylarının beyanıyla ilgili olarak yine (a) ve (b)’de yer verilen esaslara göre hareket edilir.
Yatırım ortaklıklarından elde edilen kâr payının yanı sıra, 2008 yılında vergiye tabi ba[ka bir
gelir elde edilmi[se, bunların vergi matrahına esas (varsa istisna sonrası tutarları) toplamını
dikkate alarak beyan e[iNinin geçilip geçilmediNinin belirlenmesi gerekir. Bu durumda, elde
edilen kâr payının tutarı 19.800,00 TL’lik beyan e[iNinin altında olsa dahi söz konusu diNer
gelirlerin de eklenmesi nedeniyle bu sınır a[ıldıNında tüm gelirlerin varsa istisnaları dı[ında
kalan kısımlarının tamamını beyanname ile beyan etmek gerekir.
Ayrıca birden fazla i[verenden stopaj yoluyla vergilendirilmi[ ücret geliri elde edenlerin,
birden sonraki i[verenden elde ettikleri ücretin 19.800,00 TL’yi a[tıNı durumda da elde
edilen kâr payının tutarı ne olursa olsun ücret geliri nedeniyle verilecek beyannameye dahil
edilerek beyan edilmesi gerekir.
39
Gerçek ki[i (bireysel) yatırımcıların kendilerine daNıtılan kâr payının ne kadarlık kısmının
hangi yıl kurum kazancından daNıtıldıNı konusunda bilgi sahibi olmaları gereklidir. Aksi
halde, kâr paylarının hangi durumda yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edileceNi,
beyan edildiNi durumda ise ödenecek verginin nasıl hesaplanacaNını doNru olarak tespit
etmek mümkün olmayacaktır. Bu çerçevede, kâr payı daNıtan kurumların, daNıttıkları kâr
payının kaynaNına ili[kin olarak hissedarlarına ayrıntılı bilgi vermeleri beklenir.
Yatırım ortaklıklarından elde edilen kâr paylarına önce enflasyon indirimi uygulanır, daha
sonra kalan tutarın yarısı istisna olarak dikkate alınarak beyan sınırının geçilip geçilmediNi
belirlenir
Örnek:
Tam mükellef bir gerçek ki[inin (X) Gayrimenkul Yatırım OrtaklıNı A.9. hisse senedinden
2008 yılı içerisinde elde ettiNi, bu [irketin 2002 yılı kazancından daNıtılan kâr payının tutarı
150.000 TL olsun. Enflasyon indirimi oranının % 64,9 olduNu dikkate alındıNında,
temettünün beyan ve vergi durumu [öyle belirlenecektir.
a. G.menkul yatırım ortaklıNı kâr payı
b. Enflasyon indirimi (a * 0,649)
c. .ndirim sonrası tutar (a – b)
d. .ndirim sonrası kâr payının 1/9 fazlası (c*(1+1/9))
e. Vergiye tabi gelir (d/2)
f. Hesaplanan gelir vergisi
g. Mahsup edilecek tutar (e*1/5)
h. Ödenecek vergi (f –g)
150.000,00
97.350,00
52.650,00
58.500,00
29.250,00
6.121,50
5.850,00
271,50
GörüldüNü üzere yatırım ortaklıklarından elde edilen kâr payı üzerindeki vergi yükü bu
nitelikte olmayan kurumlardan elde edilen kâr paylarının vergi yüküne göre çok daha azdır.
Özellikle indirim oranının yüksek belirlendiNi dönemlerde bu fark daha da artar.
Yukarıdaki örnekteki kâr payı 2003 ve sonraki yıllar kârından daNıtılmı[ olsaydı beyan
edilecek tutar a[aNıdaki gibi hesaplanacaktı.
a. G.menkul yatırım ortaklıNı kâr payı
b. Enflasyon indirimi (a * 0,649)
c. .ndirim sonrası tutar (a – b)
d. Vergiden istisna tutar (c/2)
e. Vergiye tabi kâr payı (c – d)
f. Hesaplanan gelir vergisi
g. Ödenecek vergi*
150.000,00
97.350,00
52.650,00
26.325,00
26.325,00
5.331,75
5.331,75
*Yatırım ortaklıkları tarafından daNıtılan kâr payları üzerinden % 0 stopaj yapıldıNı için
hesaplanan vergiden mahsup edilecek stopaj yoktur.
40
Bu örnekteki kâr payı yatırım ortaklıNı niteliNi olmayan bir [irket tarafından daNıtılsaydı % 15
temettü stopajından sonra hissedarın eline (150.000 * 0,85=) 127.500,00 TL geçecekti. Bu
durumda, beyan edilecek tutar a[aNıdaki gibi hesaplanacaktı.
a. Kâr payının brüt (temettü stopajı öncesi) tutarı
b. Vergiden istisna tutar (a/2)
c. Vergiye tabi kâr payı (a – b)
d. Hesaplanan gelir vergisi
e. Mahsup edilecek temettü stopajı (a*0,15)
f. Ödenecek vergi (d – e)
g. .ade alınacak vergi (e – d)
150.000,00
75.000,00
75.000,00
20,898,00
22.500,00
1.602,00
GörüleceNi üzere bu örnekte ödenecek vergi deNil iade alınacak vergi çıkmaktadır. Bu
durum, kâr payının brüt tutarının beyan e[iNi olan 19.800,00 TL’yi geçmesi nedeniyle
beyanname verilecek olma zorunluluNuna raNmen brüt kâr payının yarısının vergiden istisna
olması nedeniyle diNer yarısının vergiye tabi tutulması ve brüt tutar üzerinden yapılan
stopajdan kaynaklanır.
3.2. 1/1/2006 Tarihinden .tibaren .ktisap Edilen YO Hisse Senetlerinden Elde Edilen
Kâr Payı
1/1/2006 tarihinden itibaren iktisap edilen yatırım ortaklıkları hisse senetlerinden 2008
yılında elde edilen kâr payları (temettü) bakımından beyanname verme sınırı 19.800,00
TL’dir. DiNer yandan, 1/1/2006 tarihinden itibaren yatırım ortaklıkları hisse senetlerinden
elde edilen kâr paylarına enflasyon indirimi uygulanmayacaktır. (bununla birlikte,
31/12/2005 tarihi itibariyle elde bulundurulan yatırım ortaklıNı hisse senetlerinden elde
edilen kâr paylarına enflasyon indirimi uygulaması gerektiNini dü[ünüyoruz) Yatırım
ortaklıklarından elde edilen kâr paylarının beyanına ili[kin olarak yukarıda yer verilen
açıklamaların bunlara göre farklıla[tırılması gerekir.
2009 Yılı Uygulaması
1/1/2006 tarihinden itibaren iktisap edilen yatırım ortaklıkları hisse senetlerinden 2009
yılında elde edilen kâr payları (temettü) bakımından beyanname verme sınırı 22.000,00
TL’dir. DiNer yandan, 1/1/2006 tarihinden itibaren yatırım ortaklıkları hisse senetlerinden
elde edilen kâr paylarına enflasyon indirimi uygulanmayacaktır. (bununla birlikte,
31/12/2005 tarihi itibariyle elde bulundurulan yatırım ortaklıNı hisse senetlerinden elde
edilen kâr paylarına enflasyon indirimi uygulaması gerektiNini dü[ünüyoruz) Yatırım
ortaklıklarından elde edilen kâr paylarının beyanına ili[kin olarak yukarıda yer verilen
açıklamaların bunlara göre farklıla[tırılması gerekir.
Yatırım ortaklıklarından elde edilen kâr payının yanı sıra, 2009 yılında vergiye tabi ba[ka bir
gelir elde edilmi[se, bunların vergi matrahına esas (varsa istisna sonrası tutarları) toplamını
dikkate alarak beyan e[iNinin geçilip geçilmediNinin belirlenmesi gerekir. Bu durumda, elde
edilen kâr payının tutarı 22.000,00 TL’lik beyan e[iNinin altında olsa dahi söz konusu diNer
gelirlerin de eklenmesi nedeniyle bu sınır a[ıldıNında tüm gelirlerin varsa istisnaları dı[ında
kalan kısımlarının tamamını beyanname ile beyan etmek gerekir.
Ayrıca birden fazla i[verenden stopaj yoluyla vergilendirilmi[ ücret geliri elde edenlerin,
birden sonraki i[verenden elde ettikleri ücretin 22.000,00 TL’yi a[tıNı durumda da elde
edilen kâr payının tutarı ne olursa olsun ücret geliri nedeniyle verilecek beyannameye dahil
edilerek beyan edilmesi gerekir.
41
4. Devlet Tahvili (DT) ve Hazine Bonosu (HB)
4.1. Genel Olarak
Hazine Müste[arlıNı gerek yurt içinde gerekse yurt dı[ında Devlet tahvili (DT) ve Hazine
bonosu (HB) ihraç etmektedir. Yurt içinde Yeni Türk Lirası (TL) cinsinden DT ve HB
çıkartıldıNı gibi döviz cinsinden veya dövize, altına veya herhangi bir ba[ka deNere endeksli
DT ve HB da çıkartılabilmektedir.
Hazine Müste[arlıNınca yurt dı[ında ihraç edilen DT ve HB genelde “Eurobond” olarak
isimlendirilir. Eurobondların beyan ve vergi durumu ile ilgili açıklamalar ileride ayrı bir
bölümde yapıldıNından bu bölümde sadece yurt içinde ihraç edilen DT ve HB’den elde edilen
gelirlerin vergilenmesine yer verilmi[tir.
DT ve HB’den faiz ve alım – satım kazancı olmak üzere iki farklı gelir elde edilebilir. Faiz
geliri “menkul sermaye iradı” olarak, alım-satım kazancı ise “deNer artı[ kazancı” olarak
vergilenir.
1/1/2006 tarihinden önce ihraç edilen DT ve HB’den elde edilen faiz ve alım – satım
kazançlarının beyan ve vergileme durumu, bu tarihten itibaren ihraç edilenlere kıyasla
farklılık gösterir. Bu bölümdeki açıklamalar da bu esasta yapılmı[tır.
4.2. 1/1/2006 Tarihinden Önce .hraç Edilmi[ DT ve HB’den Elde Edilen Gelirler
4.2.1. Faiz geliri
1/1/2006 tarihinden önce ihraç edilen Hazine bonosu (HB) ve Devlet tahvillerinden (DT) 2008
yılında TL cinsinden elde edilen faiz gelirine Maliye BakanlıNınca belirlenen indirim oranı (%
64,9) uygulandıktan sonra kalan tutar 19.800,00 TL’lik beyan e[iNini a[ıyorsa elde edilen
faizin tamamının beyan edilmesi gerekir. 2008 yılında vergiye tabi ba[ka bir gelir elde
edilmi[se, bunların vergi matrahına esas (varsa istisna sonrası tutarları) toplamını dikkate
alarak söz konusu 19.800,00 TL’lik beyan e[iNinin geçilip geçilmediNinin belirlenmesi
gerekir.
Örnek:
2008 yılında elde edilen menkul sermaye iratları a[aNıdaki gibidir.
Gelir Türü
Tutarı (TL)
1/1/2006’dan önce ihraç edilmi[ DT faizi (TL)
100.000,00*
2007 yılının kazancından daNıtılan hisse senedi kâr payı (temettü)
10.000,00**
.[yeri kira geliri (stopaj öncesi brüt tutar)
20.000,00***
* DT faizine uygulanan stopaj % 0 olduNu için ele geçen net tutardır.
** Söz konusu temettü üzerinden % 15 stopaj yapıldıktan sonra ele geçen net tutar 8.500
TL’dir.
*** .[yeri kira gelirinden % 20 stopaj yapıldıktan sonra ele geçen net tutar 16.000 TL’dir.
42
Buna göre, beyanname verilip verilmeyeceNi [öyle belirlenir.
x 1/1/2006’dan önce ihraç edilmi[ DT faizi:
a. Faiz tutarı
b. .ndirim oranı (% 64,9*100.000)
100.000,00
(64.900,00)
c. Net kazanç (a – b)
35.100,00
d. Vergiye tabi tutar (=c)
35.100,00
x Hisse senedi kâr payının (temettü):
a. DaNıtıma konu kâr payı (brüt)
b. Net (stopaj sonrası) kâr payı (a*0,85)
c. Vergiden istisna tutar (a/2)
d. Vergiye tabi gelir (a – c )
e. Beyan edilecek kâr payı (=d)
10.000,00
8.500,00
5.000,00
5.000,00
5.000,00
x .[yeri kira geliri:
a. Kira geliri (brüt, stopaj öncesi)
20.000,00
b. Net kira (20.000*0,80)
16.000,00
c. Vergiye tabi gelir (=a)
20.000,00
Türkiye’de vergi kesintisine tabi tutulan menkul sermaye iradı (DT faizi ve kâr payı/temettü)
ile gayrimenkul sermaye iradı (i[yeri kirası) toplamı olan (35.100+5.000+20.000=) 60.100
TL, bu türden gelirler için beyan e[iNi olan 19.800 TL’yi geçtiNinden beyanname verilmesi
gerekir. Beyan edilen gelir üzerinden hesaplanan gelir vergisinden temettü ve i[yeri
kirasından kesilen vergi ler (stopaj) mahsup edilecek, kalan tutar ödenecektir. Buna göre,
beyan edilecek toplam gelir ve ödenecek vergi a[aNıda hesaplandıNı gibidir.
a. 1/1/2006 öncesi ihraç edilmi[ DT faizi (menkul sermaye iradı)
35.100,00
b. Kâr payı (temettü) (menkul sermaye iradı)
5.000,00
c. .[yeri kira geliri (gayrimenkul sermaye iradı)
20.000,00
d. Toplam vergi matrahı (a+b+c)
60.100,00
e. Hesaplanan vergi
15.683,00
f. .[yeri kirası ve temettüden kesilen gelir vergisi (4.000+1.500)
(5.500,00)
g. Ödenecek vergi (e – f)
10.183,00
43
2009 Yılı Uygulaması
1/1/2006 tarihinden önce ihraç edilmi[ Hazine bonosu (HB) ve Devlet tahvillerinden (DT)
2009 yılında TL cinsinden elde edilen faiz gelirine Maliye BakanlıNınca 2009 yılı için
belirlenecek indirim oranı uygulandıktan sonra kalan tutar 22.000,00 TL’yi geçmiyorsa
beyanname verilmez, aksi halde faizin tamamının beyan edilerek vergilenmesi gerekir. 2009
yılında vergiye tabi ba[ka bir gelir elde edilmi[se, DT ve HB faizi ile birlikte bunların vergi
matrahına esas (varsa istisna sonrası tutarları) toplamını dikkate alarak bu yıl için 22.000 TL
olan beyan e[iNinin geçilip geçilmediNinin belirlenmesi gerekir. Bu durumda, elde edilen
faizin tutarı 22.000,00 TL’lik beyan e[iNinin altında olsa dahi söz konusu diNer gelirlerin de
eklenmesi nedeniyle bu sınır a[ıldıNında tüm gelirlerin varsa istisnaları dı[ında kalan
kısımlarının tamamını beyanname ile beyan etmek gerekir.
Ayrıca birden fazla i[verenden stopaj yoluyla vergilendirilmi[ ücret geliri elde edenlerin,
birden sonraki i[verenden elde ettikleri ücretin 22.000,00 TL’yi a[tıNı durumda da elde
edilen faizin tutarı ne olursa olsun ücret geliri nedeniyle verilecek beyannameye dahil
edilerek beyan edilmesi gerekir. Beyan ve vergilendirmeyle ilgili hesaplamalar yukarıdaki
açıklamalar buna göre uyarlanmak ve 2009 yılı gelir vergisi tarifesi dikkate alınmak suretiyle
yapılacaktır.
4.2.2. Alım – satım kazancı
1/1/2006 tarihinden önce ihraç edilen Hazine bonosu ve Devlet tahvillerinden 2008 yılında
elde edilen alım – satım kazancının ÜFE endekslemesinden sonraki tutarı 16.000,00 TL’lik
istisnayı geçmediNi durumda bu kazanç için beyanname verilmez. Bu tutarı geçen bir alımsatım kazancı elde edildiNinde ise sadece istisna tutarını a[an kısım beyan edilir.
.stisna tutarın hesabında 1/1/2006 öncesinde ihraç edilmi[ her nevi tahvil ve Hazine
bonosunun yanı sıra bu tarihten önce iktisap edilmi[ yabancı kurum hisse senetlerinin elden
çıkartılmasından saNlanan kazançlar ve GVK’nun mükerrer 80 inci maddesinin 2 ila 6
numaralı bentlerinde sayılan deNer artı[ı kazançlarının2 toplamı dikkate alınır.
Döviz cinsinden ihraç edilmi[ DT ve HB alım-satım kazancı, döviz cinsinden alı[ bedeli ile satı[
bedeli arasındaki farkın i[lem tarihindeki TC Merkez Bankası döviz alı[ kurundan hesaplanan
TL kar[ılıNı esas alınmak suretiyle hesaplanır (Maliye BakanlıNının görü[ü bu yöndedir).
2
Mükerrer 80 inci maddenin 2 ila 6 numaralı bentlerinde sayılan deNer artı[ı kazançları [unlardır.
-70 inci maddenin birinci fıkrasının (5) numaralı bendinde yazılı hakların (ihtira beratları hariç) elden çıkarılmasından
doNan kazançlar.
-Telif haklarının ve ihtira beratlarının müellifleri, mucitleri ve bunların kanunî mirasçıları dı[ında kalan kimseler tarafından
elden çıkarılmasından doNan kazançlar.
- Ortaklık haklarının veya hisselerinin elden çıkarılmasından doNan kazançlar.
- Faaliyeti durdurulan bir i[letmenin kısmen veya tamamen elden çıkarılmasından doNan kazançlar.
- .ktisap [ekli ne olursa olsun (ivazsız olarak iktisap edilenler hariç) 70 inci maddenin birinci fıkrasının (1), (2), (4) ve (7)
numaralı bentlerinde yazılı mal (gerçek usulde vergiye tâbi çiftçilerin ziraî istihsalde kullandıkları gayrimenkuller dahil) ve
hakların, iktisap tarihinden ba[layarak be[ yıl içinde elden çıkarılmasından doNan kazançlar (Kooperatiflerin ortaklarına
bu sıfatları dolayısıyla tahsis ettikleri gayrimenkulleri tahsis tarihinde ortak tarafından satın alınmı[ sayılır.).
44
2009 Yılı Uygulaması
1/1/2006 öncesinde ihraç edilen HB ve DT’nin bu tarih sonrasında elden çıkartılmasından
saNlanan kazanca 17.900,00 TL istisna uygulanacaktır. (istisna tutarının geçilip geçilmediNi
1/1/2006 öncesinde iktisap edilen HB ve DT’ den elde edilenlerin yanı sıra bu tarihten önce
iktisap edilmi[ yabancı menkul kıymetlerin elden çıkartılmasından saNlanan kazançlar ve
GVK’nun Mükerrer 80 inci maddesinin 2 ila 6 numaralı bentlerinde sayılan kazançların
toplamı dikkate alınarak belirlenecektir).
1/1/2006 öncesinde ihraç edilmi[ olan HB ve DT bakımından 31/12/2005 tarihi itibariyle
geçerli olan hükümler uygulanacaNından, bu menkul kıymetlerin 2009 ve sonrasında elden
çıkartılmasından kaynaklanan kazançlar için, son ay hariç elde bulundurma süresindeki
endeks artı[ının %10’ un altında kaldıNı durumlarda da ÜFE endekslemesi yapılabilecektir.
2009 yılı için 17.900,00 TL olarak uygulanan istisna 1/1/2006 tarihinden itibaren ihraç edilen
HB ve DT’nin alım satımından elde edilen kazanca uygulanmayacaktır.
4.3. 1/1/2006 Tarihinden .tibaren .hraç Edilen DT ve HB’den Elde Edilen Gelirler
4.3.1. Faiz geliri
1/1/2006 tarihinden itibaren ihraç edilen HB ve DT’den 2008 yılında elde edilen faiz
gelirlerine indirim oranı (enflasyon indirimi) uygulanmayacaktır. DiNer yandan, bu
kapsamdaki HB ve DT’nin faiz gelirleri üzerinden % 10 oranında stopaj yapılacaktır. Bu
[ekilde stopaja tabi tutulan faiz gelirinin tutarı ne olursa olsun beyanname verilmeyecek,
stopaj nihai vergileme olarak kalacaktır.
2009 Yılı Uygulaması
Yukarıdaki esaslar bu nitelikteki HB ve DT’den 2009 yılında elde edilen faiz gelirleri için de
geçerlidir.
4.3.2. Alım – satım kazancı
1/1/2006 tarihinden itibaren ihraç edilen HB ve DT’nin banka ve aracı kurumlar vasıtasıyla
elden çıkartılmasından saNlanan kazançlar üzerinden takvim yılının üçer aylık dönemleri
itibarıyla % 10 stopaj yapılacaktır. Bu [ekilde stopaja tabi tutulan alım – satım kazancının
tutarı ne olursa olsun beyanname verilmeyecek, stopaj nihai vergileme olarak kalacaktır.
Stopaj matrahının hesabında ÜFE endekslemesi dikkate alınmayacaktır.
2009 Yılı Uygulaması
Yukarıdaki esaslar bu nitelikteki HB ve DT’den 2009 yılında elde edilen alım – satım
kazançları için de geçerlidir.
4.4. Tevkifat Matrahının Tespiti
4.4.1. Kuponlu tahvillerde alı[ bedeli
Kuponlu bir tahvilin satın alınmasında, i[lemi[ faizin bulunması halinde i[lemi[ faiz tutarı
kupon alı[ bedeli, temiz i[lem fiyatı (Temiz Fiyat = Sözle[me fiyatı - .[lemi[ faiz) ise tahvilin
alı[ bedeli olarak kabul edilir.
45
Bir tahvil için i[lemi[ faiz, temiz i[lem fiyatı üzerine eklenmesi gereken ve son kupon
tarihinden sonra tahvili elde tutma süresiyle orantılı kupon faizini ifade eder ve son kupon
tarihinden valör tarihine kadar geçen gün sayısının kupon dönemi gün sayısına oranı ile
ödenecek kupon faizinin çarpılması suretiyle hesaplanır. Söz konusu hesaplama, .stanbul
Menkul Kıymetler Borsası tarafından kabul edilen esaslar çerçevesinde yapılır.
.stanbul Menkul Kıymetler Borsası tarafından açıklanan i[lemi[ faiz tutarları dikkate alınarak
da i[lem yapılabilir.
Örnek:
(Temiz fiyatın nominal bedelin altında olması halinde, itfa/alım-satım kazançlarında
tevkifat matrahı)
Hazine tarafından 06/12/2007 ihraç tarihli 100.000,00 TL nominal bedelli 3 yıl vadeli ve 6
ayda bir % 7,5 kupon ödemeli Devlet tahviline ait nakit akımları a[aNıdaki gibidir:
Kupon Ödemesi
(TL)
Tevkifat
Matrahı
(TL)
06/06/2008
7.500,00
-
2.Kupon
05/12/2008
7.500,00
-
3.Kupon
04/06/2009
7.500,00
3.420,33
4.Kupon
03/12/2009
7.500,00
7.500,00
Kıymet Satı[ı
10/02/2010
------
3.079,67
5.Kupon
03/06/2010
7.500,00
7.500,00
6.Kupon+Anapara
02/12/2010
7.500,00+100.000,00
8.579,67
(7.500+1.079,67)
Devlet Tahvilinin:
Kupon Ödeme
/ Valör Tarihi
1.Kupon
Bay (A), (X) Bankası aracılıNıyla 13/03/2008 valör tarihli olarak söz konusu menkul kıymetten
103.000 TL (kirli fiyat) tutarında alım yapmı[ olup, bu tahvili itfaya kadar elinde tutması
durumunda her bir kupon dönemi itibarıyla tevkifat matrahı a[aNıdaki gibi hesaplanacaktır.
Son kupon tarihi
Valör tarihi
Ödenecek ilk kupon tarihi
Kupon dönemi gün sayısı
Geçen gün sayısı
Kupon Faizi
.[lemi[ Faiz
Kirli Fiyat
Temiz Fiyat
: 05/12/2007
: 13/03/2008
: 04/06/2008
: 182
: 99
: 7.500
: 4.079,67
: 103.000,00
: 98.920,33
(05/12/2007-13/03/2008)
(99/182)*7.500,00
(103.000,00 – 4.079,67 )
.lk Kupon (3. Kupon) Ödemesinde Tevkifat Matrahı = Kupon ödemesi – .[lemi[ Faiz
= 7.500,00 – 4.0
= 3.420,33 TL
46
4. ve 5. kupon ödemelerinde matrah, kupon ödemesi olan 7.500,00 TL olacaktır.
Son dönem kupon ödemesinde ise tevkifat matrahı [öyle hesaplanacaktır.
Son dönem tevkifat matrahı = Kupon ödemesi +( Ana para – Alı[ Temiz Fiyatı)
= 7.500,00+ ( 100.000,00 – 98.920,33 )
= 7.500,00+ 1.079,67
= 8.579,67
Bu hesaplamalar çerçevesinde tevkifat matrahları yukarıdaki tabloda yer almaktadır.
Bay (A)’nın, söz konusu menkul kıymeti, 10/02/2010 valör tarihli olarak 102.000,00 TL’ye
(X) Bankasına geri satması halinde ise tevkifat matrahı a[aNıdaki gibi hesaplanacaktır:
Tevkifat Matrahı = Satı[ Fiyatı –Alı[ Temiz Fiyatı
= 102.000,00 – 98.920,33
= 3.079,67 TL
4.4.2. Tahvil alı[ bedelinin itfa bedeli ve i[lemi[ faiz tutarının üzerinde olması
Kuponlu bir tahvilin satın alınmasında, satın alma bedelinin itfa bedeli ile varsa i[lemi[ faiz
tutarının üzerinde olması, ba[ka bir deyi[le temiz fiyatın itfa bedelini a[ması durumunda
fazla olan kısım izleyen dönemlere ili[kin faiz kuponlarının maliyeti (alı[ bedeli) olarak
dikkate alınacaktır.
Örnek:
(Temiz fiyatın nominal bedelin üzerinde olması halinde, itfa/alım-satım
kazançlarında tevkifat matrahı)
Hazine tarafından 06/12/2007 ihraç tarihli 100.000,00 TL nominal bedelli 3 yıl vadeli ve 6
ayda bir % 7.5 kupon ödemeli Devlet tahviline ait nakit akımları a[aNıdaki gibidir:
Devlet Tahvilinin:
Kupon Ödeme
/
Valör Tarihi
Kupon Ödemesi
(TL)
Tevkifat Matrahı
(TL)
1.Kupon
06/06/2008
7.500,00
-
2.Kupon
05/12/2008
7.500,00
-
3.Kupon
04/06/2009
7.500,00
2.940,25
4.Kupon
03/12/2009
7.500,00
7.019,92
Kıymet Satı[ı
10/02/2010
------
1.039,83
5.Kupon
03/06/2010
7.500,00
7.019,92
6.Kupon+Anapara
02/12/2010
7.500,00+100.000,00
7.019,92
47
Bay (A), (X) Bankası aracılıNıyla 13/03/2008 valör tarihli olarak söz konusu menkul kıymetten
106.000,00 TL (kirli fiyat) tutarında alım yapmı[ olup, bu tahvili itfaya kadar elinde tutması
durumunda her bir kupon dönemi itibarıyla tevkifat matrahı a[aNıdaki gibi hesaplanacaktır.
Son kupon tarihi
Valör tarihi
Ödenecek ilk kupon tarihi
Kupon dönemi gün sayısı
Geçen gün sayısı
)
Kupon Faizi
.[lemi[ Faiz
Kirli Fiyat
Temiz Fiyat
Nominal fiyat üzeri ödeme
100.000,00)
Kalan Kupon sayısı
Kupon ba[ına fazla ödeme
: 05/12/2007
:13/03/2008
: 04/06/2008
: 182
: 99
: 7.500,00
: 4.079,67
: 106.000,00
: 101.920,33
: 1.920,33
:4
: 480,08
(05/12/2007 - 13/03/2008
(99,00/182,00)*7.500,00
(106.000,00 – 4.079,67 )
(101.920,33 –
(1.920,33/4)
.lk Kupon (3. Kupon) Ödemesinde Matrah = Kupon Ödemesi – (.[lemi[ Faiz + Kupon
Ba[ına Fazla Ödeme)
= 7.500,00 – (4.079,67 + 480,08)
= 2.940,25 TL
Sonraki Kupon Ödemelerinde Matrah = Kupon Ödemesi – Kupon Ba[ına Fazla
Ödeme
= 7.500,00 – 480,08
= 7.019,92 TL
Bay (A)’nın, söz konusu menkul kıymeti, 10/02/2010 valör tarihli olarak 102.000,00 TL’ye
(X) Bankasına geri satması halinde ise tevkifat matrahı a[aNıdaki gibi hesaplanacaktır.
Tevkifat Matrahı = Satı[ Fiyatı – (Alı[ Temiz Fiyatı- Önceki kupon ödemelerinde
dikkate alınan kupon ba[ına fazla ödeme tutarı)
= 102.000,00 – [101.920,33 –(480,08*2)]
= 1.039,83 TL
4.4.3. Dövize, altına veya ba[ka bir deNere endeksli menkul kıymet veya diNer
sermaye piyasası araçları
Dövize, altına veya ba[ka bir deNere endeksli menkul kıymet veya diNer sermaye piyasası
aracına ili[kin i[lemlerde, tevkifat matrahının tespitinde alı[ ve satı[ bedeli olarak i[lem
tarihindeki Yeni Türk Lirası kar[ılıkları esas alınacaktır.
4.4.4. TÜFE’ye endeksli devlet iç borçlanma senetlerinde tevkifat matrahının tespiti
Sabit getirili Devlet Tahvillerinin vergilendirilmesine ili[kin esaslar 257 seri numaralı Gelir
Vergisi Genel TebliNinde açıklanmı[ olup, TebliNin ilgili bölümlerinde tevkifat matrahının
tespitinde dikkate alınan temiz fiyatın tahvilin alı[ fiyatından birikmi[ faiz tutarının dü[ülmesi
suretiyle hesaplanacaNı belirtilmi[tir.
48
TÜFE'ye endeksli Devlet Tahvillerinde enflasyon farkını içeren temiz fiyatın hesaplanması da
aynı yönteme göre yapılmakla birlikte, hesaplamada reel birikmi[ faiz yerine enflasyon dahil
birikmi[ faizin dikkate alınması gerekmektedir.
Kupon ba[ına ödenen prim tutarı, temiz fiyat ile senedin nominal bedelinin alı[ tarihindeki
endekslenmi[ deNeri arasındaki farkın, kupon sayısına bölünmesi suretiyle hesaplanacaktır.
.tfa tarihindeki anapara ödemesine ili[kin tevkifat matrahı ise, endekslenmi[ anapara tutarı
ile senedin nominal bedelinin alı[ tarihindeki endekslenmi[ deNeri arasındaki fark olacaktır.
Örnek:
Hazine tarafından 21/02/2007 ihraç tarihli 2.000,00 TL. nominal bedelle 5 yıl vadeli ve altı
ayda bir %5 reel kupon ödemeli TÜFE' ye endeksli Devlet tahviline ait diNer bilgiler a[aNıdaki
gibidir.
.hraç Günü Referans Endeksi
Alı[ Tarihi
Alı[ Günü Referans Endeksi
Takas Alı[ Fiyatı
.lk Kupon Tarihi
.lk Kupon Ödemesi Referans Endeksi
Satı[ Tarihi
Satı[ Öncesi Ödenen Kupon Adedi
Takas Satı[ Fiyatı
Anapara .tfa Tarihi
.tfa Tarihindeki Referans Endeksi
= 134
= 07.03.2008
= 136
= 2.120,00 TL
= 22.08.2008
= 140
= 25.03.2009
=2
= 2.200,00 TL
= 15.02.2012
= 200
Söz konusu tahvile ili[kin kupon faiz ödemeleri ile tahvilin alım-satım ve itfasındaki tevkifat
matrahlarının tespiti a[aNıdaki [ekilde yapılacaktır:
-
07.03.2008 Tarihi .tibarıyla Enflasyon Dahil Birikmi[ Faiz Tutarının Tespiti :
Enflasyon Dahil Birikmi[ Faiz Tutarı = Reel Alı[ Birikmi[ Faiz Tutarı * Alı[ Günü
Referans Endeksi / .hraç Günü Referans Endeksi
= 7,81 [2000,00 *0.05*(14/182)*(136/134)]
-
Enflasyon Farkını .çeren Temiz Alı[ Fiyatının Tespiti:
Temiz Fiyat
= Takas Alı[ Bedeli- Enflasyon Dahil Birikmi[ Faiz
= 2.112,19 (2.120 -7,81)
-
Kupon Ba[ına Prim Tutarının Tespiti:
Nominal Bedelin Alı[ Tarihindeki Endekslenmi[ DeNeri = 2.029,85 [2.000,00 *
(136/134)]
Kupon Ba[ına Ödenen Prim Tutarı
= ( Temiz Fiyat - Nominal
Bedelin Alı[ Tarihindeki
Endekslenmi[ DeNeri) /
Kupon Sayısı
= 82,34 (2.112,19-2.029,85) / 10
= 8,23
49
-
.lk Kupon Ödemesinde Tevkifat Matrahının Tespiti:
.lk Kupon Ödemesine .li[kin Faiz Oranı
= 0,0522 [0,05*(140/134)]
Brüt Kupon Tutarı
=104,40 (0,0522*2.000,00)
Bu çerçevede, ilk kupon ödemesinde tevkifat matrahı, brüt kupon tutarından kupon
ba[ına ödenen prim tutarı ile enflasyon dahil birikmi[ faiz tutarı dü[ülerek
hesaplanacaktır.
.lk Kupon Ödemesinde Tevkifat Matrahı
= 88,36 (104,40- 8,23-7,81)
-
Kıymetin Kupon Ödemesi Sonrası Satı[ında Tevkifat Matrahının Tespiti:
Kıymetin Kupon Ödemesi Sonrası
= Takas Satı[ Fiyatı - Temiz
Satı[ında Tevkifat Matrahı
Alı[ Fiyatı + Alı[tan Sonra
Ödenen Kupon Adedi *
Kupon Ba[ına Ödenen Prim
Tutarı
= 104,27
(2.200,00 - 2.112,19 + 2*8,23 )
.tfada Tevkifat Matrahının Tespiti:
Anaparanın .tfa Tarihinde
Endekslenmi[ DeNeri
Anapara .tfasında Tevkifat Matrahı
= 2.985,07 [2000,00* (200/134)]
= Endekslenmi[ .tfa DeNeri - Nominal Bedelin Alı[
Tarihindeki Endekslenmi[ DeNeri
= 955,22 (2.985,07- 2.029,85)
4.4.5. Yabancı para cinsinden ihraç edilen menkul kıymetler veya diNer sermaye
piyasası araçları
Menkul kıymet veya diNer sermaye piyasası aracının yabancı bir para cinsinden ihraç edilmi[
olması halinde ise, tevkifat matrahının tespitinde kur farkı dikkate alınmayacaktır.
Kur olarak i[lem anında kullanılan kur, böyle bir kurun bulunmadıNı hallerde ise Merkez
Bankası döviz alı[ kuru esas alınacaktır. Dolayısıyla, yabancı para cinsinden ihraç edilen
menkul kıymet ve diNer sermaye piyasası araçları ile ilgili olarak yapılan ve i[lem anında kuru
bulunmayan alı[ ve satı[ i[lemlerinde, TCMB döviz alı[ kurunun dikkate alınması
gerekmektedir.
50
Örnek:
Bay (A), (X) Bankası aracılıNı ile 08/02/2008 ihraç tarihli, 3 yıl vadeli, 6 ayda bir kupon
ödemeli döviz cinsinden Devlet tahvilinden 02/05/2008 tarihinde 100.000 $ tutarında alım
yapmı[tır.
Bay (A), söz konusu Devlet tahvilini 15/06/2008 tarihinde (X) Bankası aracılıNı ile 101.000 $’a
satmı[tır.
Döviz olarak yapılan i[lemlerde öncelikli olarak ilgili bankanın alım – satım tarihinde
uyguladıNı kur esas alınmakta olup, örneNimizde söz konusu kur, alım tarihinde 1,35 TL,
satım tarihinde ise 1,45 TL olarak kabul edilmi[tir.
Tevkifat matrahı tespit edilirken kur farkı dikkate alınmayacak, (X) Bankasınca Bay (A)’nın
alım-satım kazancı olan (101.000 $ - 100.000 $=) 1.000 $’ın satı[ tarihindeki TL kar[ılıNı
olan (1.000 $ * 1,45 =) 1.450,00 TL üzerinden tevkifat yapılacaktır.
51
5. Özel Sektör Tahvili
5.1. 1/1/2006 Öncesinde .hraç Edilen Özel Sektör Tahvilleri
5.1.1. Faiz geliri
1/1/2006 öncesinde ihraç edilmi[ olan özel sektör tahvillerinden TL cinsinden elde edilen
faiz gelirinin % 64,9 oranındaki 2008 yılı enflasyon indirimi uygulandıktan sonra kalan kısmı
19.800,00 TL’yi geçmiyorsa beyanname verilmez. Beyan sınırı olan 19.800,00 TL’nin
hesabında özel sektör tahvil faizinin yanı sıra vergiye tabi diNer gelir unsurları elde edilmi[se
(örneNin 1/1/2006 öncesinde ihraç edilmi[ DT ve HB faizi, kurumlardan elde edilen kâr
payı/temettü ve stopaja tabi tutulmu[ gayrimenkul sermaye iradı (örn. i[yeri kira geliri)), bu
tutardan daha az bir özel sektör tahvil faizi elde edilse dahi beyan sınırının geçilebileceNini
göz önünde tutmak gerekir. Bu [ekilde hesaplanan tutar söz konusu gelir dilimini geçiyorsa
tamamı beyan edilerek vergilenir.
Yabancı para cinsinden elde edilen faiz geliri için enflasyon indirimi yapılmaz. Bu durumda,
1/1/2006 öncesinde ihraç edilmi[ olan özel sektör tahvillerinden 2008 yılında elde edilen
yabancı para cinsinden faizin TL kar[ılıNının 19.800,00 TL’yi geçmesi halinde tamamının
beyan edilmesi gerekir. 19.800,00 TL beyan sınırının geçilip geçilmediNinin tespitinde,
yabancı para cinsinden elde edilen faizin yanı sıra varsa yukarıda açıklandıNı gibi vergiye tabi
diNer gelirlerin vergi matrahına esas tutarları toplamı dikkate alınır.
Örnek:
2008 yılında a[aNıdaki gelirler elde edilmi[tir.
Gelir Türü
1/1/2006 öncesi iktisap edilen (X) A.9. tahvilinin faizi (TL cinsinden)
2007 yılının kazancından daNıtılan hisse senedi kâr payının gelir
vergisi stopajı öncesi tutarı (temettü)*
1/1/2006 öncesi ihraç edilen (Y) A.9. döviz cinsinden tahvilinden
elde edilen faiz (elde edildiNi tarihteki TCMB döviz alı[ kurundan
hesaplanmı[ TL kar[ılıNı)
Tutarı (TL)
40.000,00
10.000,00
20.000,00
* Söz konusu temettü % 15 gelir vergisi stopajına tabi tutulmu[, yatırımcının eline 8.500,00
TL geçmi[tir.
Tahvil faizleri üzerinden i[leme aracılık eden banka tarafından % 10 stopaj yapılmı[tır. Buna
göre beyanname verilip verilmeyeceNi [öyle belirlenir.
x (X) A.9. tahvil faizi (TL cinsinden):
a. Faiz tutarı
b. .ndirim oranı (% 64,9*40.000)
40.000,00
(25.960,00)
c. Net kazanç (a – b)
14.040,00
d. Vergiye tabi tahvil faizi (=c)
14.040,00
52
x Hisse senedi kâr payı (temettü):
a. Elde edilen kâr payı (brüt)
10.000,00
b. Vergiden istisna edilen tutar (a / 2)
(5.000,00)
c. .stisna sonrası tutar (a – b)
5.000,00
d. Vergiye tabi kâr payı (=c)
5.000,00
x 20.000,00 TL’lik (Y) A.9. döviz cinsinden tahvil faizi enflasyon indiriminden yararlanamaz.
Bu nedenle olduNu gibi dikkate alınacaktır.
Bu durumda, beyan edilecek toplam gelir a[aNıda hesaplandıNı gibidir.
a. (X) A.9. tahvil faizi (TL cinsinden)
b. Kâr payı (temettü)
14.040,00
5.000,00
c. (Y) A.9. tahvil faizi (Döviz cinsinden)
20.000,00
d. Beyan edilecek toplam gelir (matrah) (a+b+c)
39.040,00
e. Hesaplanan gelir vergisi
8.764,80
f. Temettü ve tahvil faizinden kesilen vergiler (1.500+1.404*+2.000)
4.904,00
g. Ödenecek gelir vergisi (e – f)
3.860,80
*TL tahvil faizi üzerinden kesilen (40.000,00* % 10=) 4.000,00 TL gelir vergisinin tamamı
deNil enflasyon indiriminden sonraki kısma kar[ılık gelen ( = % 35,1*4.000,00 =) 1.404,00
TL beyannamede hesaplanan vergiden mahsup edilecektir (kesilen verginin enflasyon
indirimine kar[ılık gelen kısmı mahsup edilemeyecektir).
Örnekte görüldüNü gibi 2008 yılında vergi kesintisine tabi tutulmu[ menkul sermaye
iratlarının indirim ve istisnalardan sonraki vergiye tabi gelir toplamı olan 39.040,00 TL, beyan
e[iNi olan 19.800,00 TL’yi a[tıNı için beyanname verilmesi gerekmi[tir.
2009 Yılı Uygulaması
1/1/2006 öncesinde ihraç edilmi[ olan özel sektör tahvillerinden TL cinsinden elde edilen
faiz gelirinin 2009 yılı için tespit edilecek enflasyon indiriminden sonraki tutarı 22.000,TL’yi
geçmiyorsa beyanname verilmez. Beyan sınırı olan 22.000,00 TL’nin hesabında özel sektör
tahvil faizinin yanı sıra vergiye tabi diNer gelir unsurları elde edilmi[se (örneNin 1/1/2006
öncesinde ihraç edilmi[ DT ve HB faizi, kurumlardan elde edilen kâr payı/temettü ve stopaja
tabi tutulmu[ gayrimenkul sermaye iradı (örn. i[yeri kira geliri)),
bu tutardan daha az bir özel sektör tahvil faizi elde edilse dahi beyan sınırının
geçilebileceNini göz önünde tutmak gerekir. Bu [ekilde hesaplanan tutar söz konusu gelir
dilimini geçiyorsa tamamı beyan edilerek vergilenir.
53
Yabancı para cinsinden elde edilen faiz geliri için enflasyon indirimi yapılmaz. Bu durumda,
1/1/2006 öncesinde ihraç edilmi[ olan özel sektör tahvillerinden 2009 yılında elde edilen
yabancı para cinsinden faizin TL kar[ılıNının 22.000,00 TL’yi geçmesi halinde tamamının
beyan edilmesi gerekir. 22.000,00 TL beyan sınırının geçilip geçilmediNinin tespitinde,
yabancı para cinsinden elde edilen faizin yanı sıra varsa yukarıda açıklandıNı gibi vergiye tabi
diNer gelirlerin vergi matrahına esas tutarları toplamı dikkate alınır.
5.1.2. Alım – satım kazancı
1/1/2006 öncesinde ihraç edilmi[ özel sektör tahvillerinden elde edilen alım-satım
kazançlarından kaynaklanan vergi matrahı belirlenirken iktisap bedelinin bu tahvillerin elden
çıkartıldıNı ay hariç olmak üzere aylık ÜFE artı[ oranında artırılarak kazancın buna göre
belirlenmesi mümkündür. Bu [ekilde hesaplanan endekslenmi[ kazanç tutarının 16.000,00
TL’si vergiden istisnadır Söz konusu istisna tutarının geçilip geçilmediNi bu nitelikteki
tahvillerden elde edilen kazançların yanı sıra a[aNıdaki kazançların toplamı esas alınarak
belirlenir:
- 1/1/2006 öncesinde ihraç edilen HB ve DT’ den elde edilen alım – satım kazançları,
- 1/1/2006 öncesinde ihraç edilen Eurobondlardan elde edilen alım – satım kazançları,
- 1/1/2006 öncesinde iktisap edilmi[ diNer menkul kıymetlerden elde edilen alım – satım
kazançları,
- GVK’ nun Mükerrer 80 inci maddesinin 2 ila 6 numaralı bentlerinde sayılan kazançlar.
2009 Yılı Uygulaması
1/1/2006 tarihinden önce ihraç edilen özel sektör tahvillerinden 2009 yılında elde edilen
alım-satım kazancına ÜFE endekslemesi uygulandıktan sonraki tutarının (endeks artı[ı %
10’un altında kalsa bile maliyet revizesi yapılır.) 17.900,00 TL’ lik istisnayı a[an kısmı beyan
edilecektir. Söz konusu istisna tutarının geçilip geçilmediNi bu nitelikteki tahvillerden elde
edilen kazançların yanı sıra a[aNıdaki kazançların toplamı esas alınarak belirlenir:
- 1/1/2006 öncesinde ihraç edilen HB ve DT’ den elde edilen alım – satım kazançları,
- 1/1/2006 öncesinde ihraç edilen Eurobondlardan elde edilen alım – satım kazançları,
- 1/1/2006 öncesinde iktisap edilmi[ diNer menkul kıymetlerden elde edilen alım – satım
kazançları,
- GVK’ nun Mükerrer 80 inci maddesinin 2 ila 6 numaralı bentlerinde sayılan kazançlar.
5.2. 1/1/2006 Tarihinden .tibaren .hraç Edilen Özel Sektör Tahvilleri
5.2.1. Faiz geliri
1/1/2006 tarihinden itibaren ihraç edilen özel sektör tahvillerinden banka ve aracı kurumlar
vasıtasıyla 2008 yılında elde edilen faizlerinden GVK Geçici Madde 67 hükmüne göre % 10
stopaj yapılacaktır. Bu [ekilde stopaja tabi tutulan faiz için hiçbir [ekilde beyanname
verilmeyecek, stopaj nihai vergi olarak kalacaktır.
2009 Yılı Uygulaması
1/1/2006 tarihinden itibaren ihraç edilen özel sektör tahvillerinden banka ve aracı kurumlar
vasıtasıyla 2009 yılında elde edilen faizlerinden GVK Geçici Madde 67 hükmüne göre % 10
stopaj yapılacaktır. Bu [ekilde stopaja tabi tutulan faiz için hiçbir [ekilde beyanname
verilmeyecek, stopaj nihai vergi olarak kalacaktır.
54
5.2.2. Alım – satım kazancı
1/1/2006 tarihinden itibaren ihraç edilen özel sektör tahvillerinin banka ve aracı kurumlar
vasıtasıyla elden çıkartılmasından saNlanan kazançlar üzerinden GVK Geçici Madde 67
hükmüne göre % 10 stopaj yapılacaktır. Bu [ekilde stopaja tabi tutulan kazançlar için
herhangi bir beyanname verilmeyecek, stopaj nihai vergi olarak kalacaktır.
1/1/2006 tarihinden itibaren yabancı para cinsinden ihraç edilen özel sektör tahvillerinden
banka ve aracı kurumlar vasıtasıyla elde edilen kazanca ili[kin stopaj matrahının tespitinde
kur farkı dikkate alınmayacaktır. Stopaj matrahına esas olarak banka ve aracı kurumun i[lem
anında kullandıNı kur, böyle bir kurun bulunmadıNı durumda ise TC Merkez Bankası döviz
alı[ kuru kullanılacaktır. ÖrneNin 100.000,00 ABD Dolarına satın alınan yabancı para
cinsinden bir tahvil 110.000,00 ABD Dolarına satıldıNında, tevkifat matrahına esas kazanç
10.000,00 ABD Dolarının i[lem tarihindeki kurla çarpılması sonucu hesaplanan TL kar[ılıNı
olacaktır.
2009 Yılı Uygulaması
Yukarıdaki esaslar, 1/1/2006 tarihinden itibaren ihraç edilen özel sektör tahvillerinden 2009
yılında elde edilecek alım – satım kazançları için de geçerlidir.
55
6. Eurobondlar
6.1. Genel Olarak
“Eurobond” ifadesi genellikle Hazine Müste[arlıNı tarafından yurt dı[ında ihraç edilen
tahviller için kullanılır. Bununla birlikte yerli ve yabancı diNer kurum ve kurulu[ların Avrupa
para piyasalarında ihraç ettikleri tahviller de Eurobond olarak isimlendirilir.
Hazine Müste[arlıNınca ihraç edilen Eurobondlardan elde edilen faiz ve alım-satım
kazançlarının beyan ve vergi durumu ile diNer Eurobondlardan elde edilen gelirlerin beyan ve
vergi durumu farklılık gösterir.
A[aNıda Eurobondlar için yapılan açıklamalar Hazine Müste[arlıNınca yurt dı[ında ihraç
edilen tahviller için yapılmı[ sayılmalıdır. DiNer kurum ve kurulu[lar tarafından Avrupa para
piyasalarında ihraç edilen tahvillerden elde edilen gelirler için aynı ba[lık altında açıklama
yapılacaktır.
6.2. 1/1/2006 Tarihinden Önce .hraç Edilen Eurobondlardan Elde Edilen Gelirler
6.2.1. Faiz geliri
1/1/2006 tarihinden önce ihraç edilmi[ Eurobondlardan 2008 yılında elde edilen faizin TCMB
döviz alı[ kurundan kar[ılıNı 19.800,00 TL’yi geçerse tamamının beyan edilerek vergilenmesi
gerekir. Beyan sınırı olan 19.800 TL’nin geçilip geçilmediNinin hesabında varsa beyana tabi
gelirlerin (örneNin kurumlardan elde edilen kâr payları/temettü, 1/1/2006 öncesi ihraç
edilmi[ HB ve DT’den elde edilen faiz ve i[yeri kira geliri) vergi matrahına esas tutarlarının
toplamı dikkate alınmalıdır. Bu durumda, elde edilen faizin tutarı 19.800,00 TL’lik beyan
e[iNinin altında olsa dahi söz konusu diNer gelirlerin de eklenmesi nedeniyle bu sınır
a[ıldıNında tüm gelirlerin varsa istisnaları dı[ında kalan kısımlarının tamamını beyanname ile
beyan etmek gerekir.
Ayrıca birden fazla i[verenden stopaj yoluyla vergilendirilmi[ ücret geliri elde edenlerin,
birden sonraki i[verenden elde ettikleri ücretin 19.800,00 TL’yi a[tıNı durumda da elde
edilen faizin tutarı ne olursa olsun ücret geliri nedeniyle verilecek beyannameye dahil
edilerek beyan edilmesi gerekir.
2009 Yılı Uygulaması
1/1/2006 tarihinden önce ihraç edilmi[ Eurobondlardan 2009 yılında elde edilen faizin TCMB
döviz alı[ kurundan kar[ılıNı 22.000,00 TL’yi geçerse tamamının beyan edilerek vergilenmesi
gerekir. Beyan sınırı olan 22.000 TL’nin geçilip geçilmediNinin hesabında varsa beyana tabi
gelirlerin (örneNin kurumlardan elde edilen kâr payları/temettü, 1/1/2006 öncesi ihraç
edilmi[ HB ve DT’den elde edilen faiz ve i[yeri kira geliri) vergi matrahına esas tutarlarının
toplamı dikkate alınmalıdır. Bu durumda, elde edilen faizin tutarı 22.000,00 TL’lik beyan
e[iNinin altında olsa dahi söz konusu diNer gelirlerin de eklenmesi nedeniyle bu sınır
a[ıldıNında tüm gelirlerin varsa istisnaları dı[ında kalan kısımlarının tamamını beyanname ile
beyan etmek gerekir.
Ayrıca birden fazla i[verenden stopaj yoluyla vergilendirilmi[ ücret geliri elde edenlerin,
birden sonraki i[verenden elde ettikleri ücretin 22.000,00 TL’yi a[tıNı durumda da elde
edilen faizin tutarı ne olursa olsun ücret geliri nedeniyle verilecek beyannameye dahil
edilerek beyan edilmesi gerekir.
56
6.2.2.
Alım – satım kazancı
1/1/2006 tarihinden önce ihraç edilen Eurobondlardan 2008 yılında elde edilen alım-satım
kazancına ÜFE endekslemesi uygulandıktan sonraki tutarının (endeks artı[ı % 10’ un altında
kalsa bile maliyet revizesi yapılır.) 16.000,00 TL’ lik istisnayı a[an kısmı beyan edilecektir. Söz
konusu istisna tutarının geçilip geçilmediNi bu nitelikteki Eurobondlardan elde edilen
kazançların yanı sıra a[aNıdaki kazançların toplamı esas alınarak belirlenir:
1/1/2006 öncesinde ihraç edilen HB ve DT’ den elde edilen alım – satım kazançları,
1/1/2006 öncesinde iktisap edilmi[ diNer menkul kıymetlerden elde edilen alım – satım
kazançları,
GVK’ nun Mükerrer 80 inci maddesinin 2 ila 6 numaralı bentlerinde sayılan kazançlar.
toplamı dikkate alınarak belirlenecektir) .
Eurobondlardan elde edilen alım-satım kazançlarından stopaj yapılmayacaktır.
2009 Yılı Uygulaması
1/1/2006 tarihinden önce ihraç edilen Eurobondlardan 2009 yılında elde edilen alım-satım
kazancına ÜFE endekslemesi uygulandıktan sonraki tutarının (endeks artı[ı % 10’ un altında
kalsa bile maliyet revizesi yapılır.) 17.900,00 TL’ lik istisnayı a[an kısmı beyan edilecektir. Söz
konusu istisna tutarının geçilip geçilmediNi bu nitelikteki Eurobondlardan elde edilen
kazançların yanı sıra a[aNıdaki kazançların toplamı esas alınarak belirlenir:
- 1/1/2006 öncesinde ihraç edilen HB ve DT’ den elde edilen alım – satım kazançları,
- 1/1/2006 öncesinde iktisap edilmi[ diNer menkul kıymetlerden elde edilen alım – satım
kazançları,
- GVK’ nun Mükerrer 80 inci maddesinin 2 ila 6 numaralı bentlerinde sayılan kazançlar.
Eurobondlardan elde edilen alım-satım kazançlarından stopaj yapılmayacaktır.
6.3. 1/1/2006 Tarihinden .tibaren .hraç Edilen Eurobondlardan Elde Edilen Gelirler
6.3.1. Faiz geliri
1/1/2006 tarihinden itibaren ihraç edilen Eurobondlar GVK Geçici Md. 67 kapsamı
dı[ındadır. Dolayısıyla bunların faizine Geçici Md. 67 stopajı yapılmaz. Ancak, bunların faiz
gelirleri üzerinden GVK Md. 94’e göre sıfır oranda stopaj yapılır.
1/1/2006 tarihinden itibaren ihraç edilmi[ Eurobondlardan 2008 yılında elde edilen faizin
elde etme tarihindeki banka i[lem kuru veya TCMB döviz alı[ kurundan kar[ılıNı 19.800,00
TL’yi geçerse tamamının beyan edilerek vergilenmesi gerekir. Beyan sınırı olan 19.800 TL’nin
geçilip geçilmediNinin hesabında varsa beyana tabi gelirlerin (örneNin kurumlardan elde
edilen kâr payları/temettü, 1/1/2006 öncesi ihraç edilmi[ HB ve DT’den elde edilen faiz ile
i[yeri kira geliri) vergi matrahına esas tutarlarının toplamı dikkate alınmalıdır. Bu durumda,
elde edilen faizin tutarı 19.800,00 TL’lik beyan e[iNinin altında olsa dahi söz konusu diNer
gelirlerin de eklenmesi nedeniyle bu sınır a[ıldıNında tüm gelirlerin varsa istisnaları dı[ında
kalan kısımlarının tamamını beyanname ile beyan etmek gerekir.
Ayrıca birden fazla i[verenden stopaj yoluyla vergilendirilmi[ ücret geliri elde edenlerin,
birden sonraki i[verenden elde ettikleri ücretin 19.800,00 TL’yi a[tıNı durumda da elde
edilen faizin tutarı ne olursa olsun ücret geliri nedeniyle verilecek beyannameye dahil
edilerek beyan edilmesi gerekir.
57
2009 Yılı Uygulaması
1/1/2006 tarihinden önce ihraç edilmi[ Eurobondlardan 2009 yılında elde edilen faizin elde
etme tarihindeki banka i[lem kuru veya TCMB döviz alı[ kurundan kar[ılıNı 22.000,00 TL’yi
geçerse tamamının beyan edilerek vergilenmesi gerekir. Beyan sınırı olan 22.000 TL’nin
geçilip geçilmediNinin hesabında varsa beyana tabi gelirlerin (örneNin kurumlardan elde
edilen kâr payları/temettü, 1/1/2006 öncesi ihraç edilmi[ HB ve DT’den elde edilen faiz ile
i[yeri kira geliri) vergi matrahına esas tutarlarının toplamı dikkate alınmalıdır. Bu durumda,
elde edilen faizin tutarı 22.000,00 TL’lik beyan e[iNinin altında olsa dahi söz konusu diNer
gelirlerin de eklenmesi nedeniyle bu sınır a[ıldıNında tüm gelirlerin varsa istisnaları dı[ında
kalan kısımlarının tamamını beyanname ile beyan etmek gerekir.
Ayrıca birden fazla i[verenden stopaj yoluyla vergilendirilmi[ ücret geliri elde edenlerin,
birden sonraki i[verenden elde ettikleri ücretin 22.000,00 TL’yi a[tıNı durumda da elde
edilen faizin tutarı ne olursa olsun ücret geliri nedeniyle verilecek beyannameye dahil
edilerek beyan edilmesi gerekir.
6.3.2. Alım – satım kazancı
1/1/2006 tarihinden itibaren ihraç edilen Eurobondların alım – satımından elde edilen gelirler
için ÜFE endekslemesi, ancak endeksleme süresindeki artı[ oranının % 10 veya daha fazla
olması halinde yapılabilecektir. Aksi halde endeksleme yapılamayacaktır. Endeksleme
uygulamasında Eurobondun alım tarihindeki TL kar[ılıNı esas alınır. Bu [ekilde hesaplanan
endekslenmi[ TL alı[ bedeli, satı[ bedelinin varsa banka i[lem kuru, böyle bir kur yoksa
TCMB döviz alı[ kurundan hesaplanan TL kar[ılıNından çıkartılarak alım – satım kazancı
belirlenir.
1/1/2006 tarihinden itibaren ihraç edilen Eurobondlardan 2008 yılında elde edilen alım –
satım kazancının yukarıda açıklanan ÜFE endekslemesinden sonraki tutarının tamamının
beyan edilerek vergilenmesi gerekir.
2009 Yılı Uygulaması
Yukarıda yer verilen esaslar 1/1/2006 tarihinden itibaren ihraç edilen Eurobondlardan 2009
yılında elde edilen alım – satım kazançları için de geçerlidir.
6.4. Yabancı Kurum ve Kurulu[larca .hraç Edilen Eurobondlar
Hazine Müste[arlıNı dı[ındaki gerek yabancı özel sektör firmaları gerekse yabancı ülke
Hazineleri tarafından yurt dı[ında veya Avrupa para ve sermaye piyasalarında ihraç edilen
tahviller de Eurobond olarak isimlendirilmektedir. Bu tür tahvillerden elde edilen gelirler yurt
dı[ında elde edilen gelir sayılır ve buna göre vergilenir.
Gerek 1/1/2006 öncesinde gerekse bu tarihten itibaren ihraç edilen bu tür Eurobondlardan
elde edilen faiz gelirleri Türkiye’de stopaja tabi tutulmadıNı için, döviz cinsinden elde edilen
tutarın, elde etme tarihindeki TCMB döviz alı[ kurundan hesaplanan TL kar[ılıNının 2008 yılı
için 960,00 TL’yi a[ması halinde, a[an kısmın deNil tamamının beyan edilerek vergilenmesi
gerekir. 960,00 TL’lik beyan sınırının hesabında Türkiye’de tevkifata ve istisna uygulamasına
konu olmayan menkul sermaye iratları ve gayrimenkul sermaye iratlarının tamamı dikkate
alınır.
58
1/1/2006 tarihinden önce ihraç edilmi[ veya bu tarih öncesinde elde bulunan bu tür
Eurobondlardan 2008 yılında elde edilen alım-satım kazancı ÜFE endekslemesinden (maliyet
revizesi) yararlanır. Ayrıca bu kazancın 2008 için 16.000,00 TL’si vergiden istisna edilir
(istisna bu tür Eurobondlardan elde edilenlerin yanı sıra varsa diNer menkul kıymet alımsatım kazançları toplamına uygulanır). Bu nedenle bu uygulamalardan sonra kalan tutarın
beyan edilmesi gerekir.
1/1/2006 tarihinden itibaren ihraç edilen bu tür Eurobondlardan elde edilen alım – satım
kazancı ÜFE endekslemesinden (maliyet revizesi) yararlanmakla birlikte endeksleme
yapılabilmesi için elden çıkartıldıNı ay hariç elde bulundurma süresindeki endeks artı[ının
%10 veya daha fazla olması gerekir. DiNer yandan, 1/1/2006 tarihinden itibaren ihraç edilen
bu tür Eurobondlardan elde edilen alım – satım kazancına söz konusu 16.000 TL’lik istisna
uygulanmaz.
2009 Yılı Uygulaması
Yabancı kurum ve kurulu[larca gerek 1/1/2006 öncesinde gerekse bu tarihten itibaren ihraç
edilen Eurobondlardan elde edilen faiz gelirleri Türkiye’de stopaja tabi tutulmadıNı için, döviz
cinsinden elde edilen tutarın, elde etme tarihindeki TCMB döviz alı[ kurundan hesaplanan TL
kar[ılıNının 2009 yılı için belirlenen beyan e[iNi olan 1.070,00 TL’yi a[ması halinde tamamının
beyan edilerek vergilenmesi gerekir. Beyan sınırının hesabında Türkiye’de tevkifata ve istisna
uygulamasına konu olmayan menkul sermaye iratları ve gayrimenkul sermaye iratlarının
tamamı dikkate alınır.
1/1/2006 öncesinde elde bulunan veya bu tarih öncesinde ihraç edilmi[ olan bu tür
Eurobondlardan 2009 yılında elde edilen alım-satım kazancı ÜFE endekslemesinden (maliyet
revizesi) yararlanır. Ayrıca bu kazancın 2009 için tespit edilen istisna tutarı olan 17.900,00
TL’si vergiden istisna edilir (istisna bu tür Eurobondlardan elde edilenlerin yanı sıra varsa
diNer menkul kıymet alım-satım kazançları toplamına uygulanır). ÜFE endekslemesi
uygulanarak bu çerçevede belirlenen kazancın istisnayı a[an kısmı beyan edilecektir.
1/1/2006 tarihinden itibaren ihraç edilen bu tür Eurobondlardan elde edilen alım – satım
kazancı ÜFE endekslemesinden (maliyet revizesi) yararlanmakla birlikte endeksleme
yapılabilmesi için elden çıkartıldıNı ay hariç elde bulundurma süresindeki endeks artı[ının
%10 veya daha fazla olması gerekir. DiNer yandan, 1/1/2006 tarihinden itibaren ihraç edilen
bu tür Eurobondlardan elde edilen alım – satım kazancına söz konusu 17.900 TL’lik istisna
uygulanmaz.
59
7. Mevduat ve Repo
2008 yılında elde edilen mevduat faizi ve repo gelirleri için tutarları ne olursa olsun hiç bir
[ekilde beyanname verilmeyecektir. Bu gelirlerden yapılan gelir vergisi stopajları (% 15) nihai
vergi olarak kalır. DiNer gelirler nedeniyle beyanname verildiNi durumlarda Türkiye’deki
bankalardan elde edilen mevduat faizi ve repo gelirleri beyannameye dahil edilmez.
Yurt dı[ında (Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti dahil) elde edilen mevduat faizleri ve repo
gelirlerinin ise tutarı 960,00 TL’yi a[arsa tamamı yıllık beyanname ile beyan edilerek
vergilenir (960,00 TL’lik beyan sınırının hesabında varsa Türkiye’de tevkifata ve istisna
uygulamasına konu olmamı[ menkul sermaye iratları ve gayrimenkul sermaye iratlarının
toplamı dikkate alınır). Beyanname üzerinde hesaplanan gelir vergisinden varsa yurt dı[ında
ödenen gelir vergisi mahsup edilir, geriye kalan tutar vergi dairesine ödenir.
2009 Yılı Uygulaması
2009 yılında elde edilen mevduat faizi ve repo gelirleri için de yukarıda belirtilen esaslar
geçerli olacaktır. Mevduat ve repo gelirlerinden % 15 stopaj yapılacaktır (vadeye ve
mevduatın niteliNine göre farklıla[an stopaj oranları uygulanmayacaktır). Yurt dı[ında elde
edilen mevduat faizleri ve repo gelirleri bakımından beyan sınırı 1.070,00 TL’dir (beyan
sınırının hesabında varsa Türkiye’de tevkifata ve istisna uygulamasına konu olmamı[ menkul
sermaye iratları ve gayrimenkul sermaye iratlarının toplamı dikkate alınır). Yurt dı[ında bu
tutarı a[an bir mevduat faizi ve repo geliri elde edildiNinde tamamının beyan edilerek 2009
yılı tarifesine göre vergiye tabi tutulması gerekir.
60
8. Yatırım Fonları Katılma Belgesi Kâr Payları
Türkiye’de Sermaye Piyasası Kanununa göre kurulan bütün menkul kıymet yatırım fonlarının
(A Tipi, B Tipi, Endeks Fon, Döviz Fonu vd.) katılma belgelerinden 2008 yılında elde edilen
kâr payları için tutarları ne olursa olsun beyanname verilmeyecektir. DiNer gelirler nedeniyle
beyanname verildiNi durumlarda yatırım fonu kâr payları beyannameye dahil edilmeyecektir.
1/10/2006 tarihinden itibaren Sermaye Piyasası Kanununa göre kurulan menkul kıymetler
yatırım fonlarının katılma belgelerinin ilgili olduNu fona iadesi suretiyle elde edilen kâr
payından % 10 stopaj yapılır.
Sürekli olarak portföyünün en az % 51’i .stanbul Menkul Kıymetler Borsasında i[lem gören
hisse senetlerinden olu[an yatırım fonlarının bir yıldan fazla süreyle elde tutulan katılma
belgelerinin elden çıkarılmasından elde edilen kazanç stopaja ve beyana tabi deNildir.
Yurt dı[ında kurulu bulunan yabancı menkul kıymet yatırım fonları katılma belgelerinden
elde edilen kâr payları, yurt dı[ında elde edilen menkul kıymet alım satım kazancı
niteliNindedir.
1/1/2006 öncesinde iktisap edilmi[ olan bu fonların katılma belgelerinin alı[ bedelinin
bunların elden çıkartıldıNı ay hariç olmak üzere aylık ÜFE artı[ı oranında artırılması suretiyle
belirlenen kazanç tutarının 2008 yılı için 16.000,00 TL’si vergiden istisnadır (söz konusu
istisna diNer menkul kıymet alım-satım kazançları da dahil olmak üzere deNer artı[ı
kazançlarının toplamına uygulanır). Bu tutarı a[an yabancı fon katılma belgesi kâr payı elde
edildiNinde sadece a[an kısım beyan edilir. Beyannamede hesaplanan vergiden varsa yurt
dı[ında ödenen gelir vergisi mahsup edilir.
1/1/2006 tarihinden itibaren iktisap edilen yurt dı[ında kurulu yabancı menkul kıymet yatırım
fonları katılma belgelerinden elde edilen kâr payları için ÜFE endekslemesi, ancak
endekslemenin yapılacaNı süredeki artı[ oranının % 10 veya daha fazla olması halinde
yapılabilecektir. Aksi halde endeksleme yapılamaz. DiNer yandan, bu katılma belgelerinden
elde edilen alım – satım kazançlarına söz konusu 16.000,00 TL istisna uygulanmaz.
2009 Yılı Uygulaması
1/1/2006 öncesinde iktisap edilen yurt dı[ında kurulu bulunan yabancı menkul kıymet
yatırım fonlarının alı[ bedelinin bunların elden çıkartıldıNı ay hariç olmak üzere aylık ÜFE
oranında artırılması suretiyle belirlenen kazanç tutarının 17.900,00 TL’si vergiden istisnadır
(söz konusu istisna diNer menkul kıymet alım-satım kazançları da dahil olmak üzere deNer
artı[ı kazançlarının toplamına uygulanır). Bu tutarı a[an yabancı fon katılma belgesi kâr payı
elde edildiNinde sadece a[an kısım beyan edilir. Beyannamede hesaplanan vergiden varsa
yurt dı[ında ödenen gelir vergisi mahsup edilir.
1/1/2006 tarihinden itibaren iktisap edilen yurt dı[ında kurulu yabancı menkul kıymet yatırım
fonları katılma belgelerinden elde edilen kâr payları için ÜFE endekslemesi, ancak
endekslemenin yapılacaNı süredeki artı[ oranının % 10 veya daha fazla olması halinde
yapılabilecektir. Aksi halde endeksleme yapılamaz. DiNer yandan, bu katılma belgelerinden
elde edilen alım – satım kazançlarına söz konusu 17.900,00 TL istisna uygulanmaz.
61
9. Borsa Para Piyasasında (Takasbank’ta) Elde Edilen Faizler
2008 yılında Borsa Para Piyasasında (Takasbank’ta) deNerlendirilen paralardan elde edilen
faiz gelirleri mevduat faizi sayıldıNı için tutarı ne olursa olsun beyan edilmeyecektir. DiNer
gelirler nedeniyle beyanname verildiNi durumda da bu faizler beyannameye dahil edilmez.
Söz konusu Borsa Para Piyasası (BPP) faizleri üzerinden mevduat faizlerinde olduNu gibi %
15 stopaj yapılmaktadır.
2009 Yılı Uygulaması
Borsa Para Piyasasında (Takasbank’ta) deNerlendirilen paralardan 2009 yılında elde edilen
faiz gelirleri tutarı ne olursa olsun beyan edilmez. DiNer gelirler nedeniyle beyanname
verildiNi durumda da bu faizler beyannameye dahil edilmez.
Söz konusu Borsa Para Piyasası (BPP) faizleri üzerinden mevduat faizlerinde olduNu gibi %
15 stopaj yapılmaktadır.
62
10. Vadeli .[lem ve Opsiyon Borsalarında Yapılan .[lemlerden
Elde Edilen Kazançlar
Vadeli .[lem ve Opsiyon Borsasında (VOB) yapılan i[lemlerden 2008 yılında elde edilen
kazançlar için beyanname verilmez, diNer gelirler nedeniyle verilen beyannameye de bu
gelirler dahil edilmez. Bu kazançlar üzerinden GVK Geçici Madde 67 gereNi üçer aylık
dönemler itibariyle stopaj yapılır. Stopaja tabi tutulan bu kazançlar için ayrıca beyanname
verilmeyeceNinden, stopaj nihai vergi olarak kalacaktır. 2008 yılı için söz konusu stopaj oranı
sıfır (0) olarak uygulandıNından bu kazançlar tamamen vergileme dı[ındadır.
Bununla birlikte, gerçek ki[i bireysel yatırımcıların bir banka veya aracı kurum vasıtasıyla
Vadeli .[lemler Borsası (VOB) dı[ında gerçekle[tirilen vadeli i[lem ve opsiyon i[lemlerinden
saNlanan kazanç üzerinden % 10 stopaj yapılır. Stopaja tabi tutulan bu kazançlar için ayrıca
beyanname verilmez, stopaj nihai vergi olarak kalır. DiNer yandan, gerçek ki[i bireysel
yatırımcıların, bir banka veya aracı kurum vasıtasıyla yurtdı[ında organize borsalarda i[lem
gören türev ürünler üzerine yaptıkları i[lemlerden elde ettikleri gelirler GVK Geçici Md. 67
kapsamında stopaj tabi tutulmaz.
Tam ve dar mükellef kurumların (Türkiye’de i[yeri veya daimi temsilci aracılıNıyla faaliyette
bulunmayanlar hariç) aralarında yaptıkları vadeli i[lem ve opsiyon sözle[melerinden doNan
kazançları için tevkifat yapılmayacaktır.
Türkiye’de i[yeri veya daimi temsilci aracılıNıyla faaliyette bulunmasalar dahi dar mükellef
banka ve benzeri finans kurumlarınca bu kapsamda elde edilen gelirler tevkifata tabi
olmayacaktır. Banka ve benzeri finans kurumları dı[ında kalan dar mükellef kurumların ise
bu düzenleme çerçevesinde tevkifat kapsamı dı[ında kalabilmeleri için Türkiye’de i[yeri veya
daimi temsilci aracılıNıyla faaliyette bulunmaları gerekmektedir.
Bu uygulamanın esasları a[aNıdaki tabloda olduNu gibi özetlenebilir.
Sözle[menin Tarafları
Tam Mükellef Kurum – Tam Mükellef
Kurum
Dar Mükellef Kurum – Tam Mükellef
Kurum
Dar Mükellef Kurum – Tam Mükellef
Kurum
Dar Mükellef Banka ve Benzeri Finans
Kurumu –
Tam Mükellef Kurum
Dar Mükellef Banka ve Benzeri Finans
Kurumu – Tam Mükellef Kurum
Dar Mükellef Daimi
Temsilci/ .[yeri
Geçici 67 nci
Madde Stopajı
-
Hayır
Var
Hayır
Yok
Evet
Var
Hayır
Yok
Hayır
2009 Yılı Uygulaması
1/1/2009 tarihinden itibaren Vadeli .[lemler ve Opsiyon Borsasında (VOB) hisse senetlerine
veya hisse senedi endekslerine dayalı olarak yapılan i[lemlerden elde edilen kazançlara
uygulanacak stopaj oranı % 0 olarak belirlenmi[tir.
63
1/1/2009 tarihinden itibaren, hisse senetlerine veya hisse senedi endekslerine dayalı olarak
yapılanlar dı[ındaki VOB i[lemleri üzerinden Gelir Vergisi Kanunu’nun Geçici 67 inci maddesi
kapsamında % 10 oranında stopaj yapılacaktır.
DiNer yandan, 31/12/2008 tarihine kadar VOB’da yapılan fakat vadesi bu tarih sonrasına
sarkan tüm i[lemlerden 1/1/2009 tarihinden itibaren elde edilen kazançlar üzerinden de
GVK Geçici Madde 67/ (14) kapsamında % 0 stopaj uygulanacaktır.
Yukarıda yer verilen diNer hususlar VOB’da 2009 yılında yapılan i[lemlerden elde edilen
kazançlar için de geçerlidir.
10.1. VOB’da Elde Edilen Gelirlerde Tevkifat Matrahının Tespiti
Geçici 67 nci maddenin (14) numaralı fıkrasında, bankaların ve aracı kurumların taraf olduNu
veya bunlar aracılıNıyla yapılan; belirli bir vadede, önceden belirlenen fiyat, miktar ve nitelikte
ekonomik veya finansal göstergeye dayalı olarak düzenlenenler de dahil olmak üzere, para
veya sermaye piyasası aracını, malı, kıymetli madeni ve dövizi alma, satma, deNi[tirme hak
ve/veya yükümlülüNünü veren vadeli i[lem ve opsiyon sözle[melerinin bu madde
uygulamasında diNer sermaye piyasası aracı addolunacaNı hükme baNlanmı[tır.
Bu hüküm uyarınca, bankalar veya aracı kurumlar, bu nitelikte bir i[lem yapmaları halinde;
vadeli i[lem veya opsiyon sözle[mesinin hükmünden yararlanıldıNı anda, sözle[meye baz
alınan kıymetin piyasa fiyatına göre olu[an deNeri ile i[lem fiyatına göre olu[an deNeri
arasındaki fark üzerinden sözle[menin sona erdiNi tarih itibarıyla tevkifat yapacaklardır.
Bu kazancın bir kısmının sözle[menin devamı sırasında lehdara ödenmesi halinde tevkifat
yapılmasına gerek bulunmamaktadır. Ancak, sözle[me sona ermeden sözle[meden doNan
kazancın ilgilisine (lehdara) ödenmesi sırasında sözle[me sonunda doNacak verginin
ödenmesini güvenceye alacak önlemlerin banka ve aracı kurumca alınması gerekir.
Türev ürün sözle[mesi bir bütün olarak dikkate alınacak olmakla birlikte; birden fazla yıla
yayılan türev ürünlere ili[kin sözle[meden doNan kâr yada zararın, dönemsel olarak
ödenmesinin öngörüldüNü hallerde, her ödeme dönemi itibarıyla lehdara yapılan
ödemelerden tevkifat yapılacaktır. Sözle[me dönemleri itibarıyla doNan zararlar ise takvim yılı
a[ılmamak kaydıyla mahsup edilebilecektir.
Tam ve dar mükellef kurumların (Türkiye’de i[yeri veya daimi temsilci aracılıNıyla faaliyette
bulunmayanlar hariç) aralarında yaptıkları vadeli i[lem ve opsiyon sözle[melerinden doNan
kazançları için tevkifat yapılmaz.
Türkiye’de i[yeri veya daimi temsilci aracılıNıyla faaliyette bulunmasalar dahi banka ve
benzeri finans kurumlarınca bu kapsamda elde edilen gelirler tevkifata tabi olmaz. Banka ve
benzeri finans kurumları dı[ında kalan dar mükellef kurumların ise bu düzenleme
çerçevesinde tevkifat kapsamı dı[ında kalabilmeleri için Türkiye’de i[yeri veya daimi temsilci
aracılıNıyla faaliyette bulunmaları gerekmektedir.
Vadeli i[lem veya opsiyon sözle[meleri dolayısıyla ödenen komisyonlar ve banka ve sigorta
muameleleri vergisi tevkifat matrahının tespitinde indirim olarak dikkate alınır.
64
Örnek:
Bay (A)’ nın, 07/06/2008 tarihinde (X) Bankasıyla yaptıNı 3 ay vadeli forward USD alım
sözle[mesine ili[kin veriler a[aNıdaki gibidir:
Sözle[me tutarı
Vade
.[lem anındaki spot kur
Forward kur
Vadede spot kur
: 1.000.000. USD
: 3 Ay
: 1,3200
: 1,3600
: 1,2900
Bu veriler doNrultusunda Bay (A), üç ayın sonunda 1,3600’ lık kur üzerinden 1.000.000 USD
kar[ılıNında 1.360.000,00 TL ödeyecektir. Vade tarihindeki spot kur forward kurdan dü[ük
olduNundan bu i[lem zararla sonuçlanacak olup, tevkifat yapılması söz konusu deNildir. Bay
(A), olu[an zararını, takvim yılı a[ılmamak kaydıyla izleyen dönemlerde olu[an aynı türden
kazançlarından mahsup edebilecektir.
Vadedeki spot kurun 1,2900 deNil 1,3700 olması durumunda ise Bay (A)’ nın bu i[lemi kârla
sonuçlanacak ve tevkifat matrahı a[aNıdaki gibi hesaplanacaktır:
Tevkifat Matrahı = Sözle[meye baz alınan kıymetin piyasa fiyatına göre olu[an
deNeri (Vadedeki spot kur) – Sözle[meye baz alınan kıymetin
i[lem fiyatına göre olu[an deNeri (Forward kur)
Tevkifat Matrahı = 1.000.000 USD *(1,3700 – 1,3600)
= 10.000,00 TL
Örnek:
Bay (B), (Y) Bankasıyla 6 ay vadeli opsiyon sözle[mesi yaparak USD alı[, TL satı[ hakkı elde
etmi[tir. Bu sözle[meye ili[kin veriler a[aNıdaki gibidir:
Sözle[me Tutarı
Vade
.[lem anındaki spot kur
Opsiyon Kuru
Opsiyon Primi
Vadede spot kur
: 2.000.000 USD
: 6 Ay
: 1,3400
: 1,4300
: 20.000 USD ( 2.000.000* %1)
: 1,4000
Bu durumda vade tarihindeki spot kur, opsiyon kurundan dü[ük olduNu için Bay (B)
dezavantajlı durumda olacak ve opsiyon hakkını kullanmayacaktır. Bay (B)’nin opsiyon
hakkını kullanmamaktan dolayı bir kâr veya zararı söz konusu olmamakla birlikte, bu i[lem
nedeniyle ödediNi 20.000 USD tutarındaki opsiyon primi, sözle[me tarihindeki kur üzerinden
Türk Lirasına çevrilecek olup, bu i[lemden kaynaklanan zarar takvim yılı a[ılmamak kaydıyla
izleyen dönemlerde olu[an aynı türden kazançlarından mahsup edilebilecektir.
Opsiyon Primi
= 20.000 USD*1,340
= 26.800,00 TL
Vadedeki spot kurun 1,4000 yerine 1,4800 olması durumunda Bay (B) avantajlı durumda
olduNundan opsiyon hakkını kullanacaktır.
Bay (B)’ nin bu i[lemine ili[kin tevkifat matrahı [öyle hesaplanacaktır:
65
Tevkifat Matrahı = (Sözle[meye baz alınan kıymetin piyasa fiyatına göre olu[an
deNeri - Sözle[meye baz alınan kıymetin i[lem fiyatına göre
olu[an deNeri) – Opsiyon Primi
Tevkifat Matrahı
= 2.000.000 USD *(1,4800 – 1,4300) – Opsiyon Primi
= 100.000,00 TL – 26.800,00 TL
= 73.200,00 TL
Örnek:
Bay (C), opsiyon primi alarak 3 ay vadeli USD alı[, TL satı[ hakkını bankaya satmı[tır. Bu
sözle[meye ili[kin veriler a[aNıdaki gibidir:
Sözle[me Tutarı
Vade
.[lem anındaki spot kur
Opsiyon Kuru
Opsiyon Primi
Vadede spot kur
: 1.000.000 USD
: 3 ay
: 1,3400
: 1,3800
: 10.000 USD (1.000.000* % 1)
: 1,3500
Bu durumda, vade tarihindeki spot kur, opsiyon kurundan dü[ük olduNundan Banka
dezavantajlı durumda olacak ve opsiyon hakkını kullanmayacaktır. Bay(C)’nin bankayla
yapmı[ olduNu opsiyon sözle[mesi dolayısıyla elde etmi[ olduNu opsiyon primi ise, bu
sözle[meden doNan kazanç olarak deNerlendirilecek ve Geçici 67 nci maddeye göre tevkifat
yapılacaktır.,
Opsiyon Primi
Tevkifat Matrahı
= 10.000 USD*1,3400
= 13.400,00 TL
= Opsiyon Primi
= 13.400,00 TL
Örnek:
Bay (D), 15/01/2008 tarihinde; (XY) Bankasına olan 10.000.000 USD tutarındaki 1 yıl vadeli
3 ayda bir L.BOR faiz ödemeli borcuna kar[ılık olmak üzere, (Z) Bankası ile % 5 faiz oranı ile
1 yıl vadeli 3 ayda bir faiz ödemeli swap sözle[mesi düzenlemi[tir.
Sözle[me Tutarı
Sözle[me tarihi
Sabit Faiz
DeNi[ken Faiz
: L.BOR
Faiz deNi[im tarihleri
15/04/2008 ……………….. % 5.50
15/07/2008 ……………….. % 4.75
15/10/2008 ……………….. % 5.25
15/01/2009 ……………….. % 6.00
: 10.000.000 USD
: 15/01/2008
:%5
: USD L.BOR
:
66
Faiz deNi[im miktarları ve Bay (D)’nin stopaj matrahı a[aNıdaki [ekilde olacaktır.
Faiz
DeNi[im
Tarihleri
L.BOR
Mü[teriden
Alınan Faiz
(USD)
(XY) Bankasına
Ödenen Faiz
(USD)
Mü[teri
Lehine Fark
(USD)
Stopaj
Matrahı
(USD)
15/04/2008
5.50
125.000,00
137.500,00
12.500,00
12.500,00
15/07/2008
4.75
125.000,00
118.750,00
(6.250,00)
0
15/10/2008
5.25
125.000,00
131.250,00
6.250,00
0
15/01/2009
6.00
125.000,00
150.000,00
25.000,00
25.000,00
Bu durumda, Bay (D) 15/04/2008 tarihinde deNi[ken faizden sabit faize geçmi[ olması
nedeniyle avantajlı durumda olduNundan (Z) Bankasının 12.500,00 USD’ yi i[lem tarihindeki
kur üzerinden TL’ye çevirerek bu tutar üzerinden %10 oranında tevkifat yapması
gerekmektedir. Ancak, sözle[me gereNi (Z) Bankası (XY) Bankasına 137.500,00 USD faizi
tam olarak ödemek zorunda olduNundan, mü[teri lehine fazladan ödenen 12.500,00 USD
kar[ılıNı Yeni Türk Lirasına isabet eden % 10 oranındaki stopaj vergi tutarının mü[teriden
ayrıca tahsili yoluna gidilecektir.
15/07/2008 tarihinde Bay (D) 6.250,00 USD zarar ettiNinden herhangi bir tevkifat yapılması
söz konusu olmayacaktır.
15/10/2008 tarihinde ise Bay (D) swap i[leminden dolayı 6.250,00 USD kârlı olacaktır.
Ancak, önceki üç aylık dönemde aynı tür i[lemden olu[an zarar mahsup edilecek olup, bu
dönemde de herhangi bir tevkifat yapılmayacaktır.
15/01/2009 tarihinde ise Bay (D)’nin yine yapılan swap i[leminden dolayı avantajlı olması
nedeniyle (Z) Bankası 25.000 USD’ yi i[lem tarihindeki kur üzerinden TL’ye çevirmek suretiyle
yukarıda açıklandıNı [ekilde tevkifata konu edecektir. Örneklerde geçen spot kur, i[leme
taraf olan banka tarafından kullanılan i[lem anındaki kuru, böyle bir kurun bulunmaması
halinde ise Merkez Bankası döviz alı[ kurunu ifade etmektedir.
67
11. Türkiye’de Yerle[ik Olmayanların (Dar Mükelleflerin)
Vergilendirilmesi
11.1. Genel Olarak
Türkiye’de yerle[ik olmayan dar mükellef gerçek ki[i bireysel yatırımcıların (çalı[ma veya
oturma izni alarak altı aydan daha fazla bir süredir yurt dı[ında ya[amakta olan Türk
vatanda[ları ile Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde yerle[ik olanlar Türkiye’de yerle[ik
sayılmadıkları için dar mükellef sayılırlar) 2008 yılında elde ettikleri a[aNıdaki gelirleri beyan
edilmez ve vergilenmez. DiNer gelirler nedeniyle beyanname verilmesi halinde de bu gelirler
beyannameye dahil edilmez.
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
Mevduat faizi,
Repo geliri,
Hisse senedi ve i[tirak hissesi kâr payı (temettü),
Menkul kıymet yatırım fonu kâr payı,
Hazine bonosu ve Devlet tahvili faizi,
Özel sektör tahvil faizi,
Özel finans kurumu (katılım bankası) kâr/zarar katılma hesabı/belgesi kâr payı,
31/12/2005 tarihi itibarıyla elde bulunan kanuni veya i[ merkezi Türkiye’de bulunan tam
mükellef kurumların .MKB’de i[lem görmeyen hisse senetlerinin 1 yıldan daha fazla bir
sürede elden çıkartılmasından saNlanan alım-satım kazançları,
31/12/2005 tarihi itibarıyla elde bulunan hisse senetleri için; iktisap bedelinin, hisse
senedinin elden çıkartıldıNı ay hariç aylık ÜFE artı[ oranında artırılmasından sonraki
kazanç toplamı 16.000,00 TL’lik istisnayı geçmeyen, .MKB’de i[lem görenlerde üç aydan
daha kısa sürede, diNer tam mükellef kurum hisse senetlerinde 1 yıldan daha kısa sürede
elden çıkartılan hisse senedi alım-satım kazancı.
1/1/2006 tarihinden itibaren iktisap edilen, kanuni veya i[ merkezi Türkiye’de bulunan
(tam mükellef) kurumların .MKB’de i[lem görmeyen hisse senetlerinin 2 yıldan daha
fazla bir sürede elden çıkartılmasından saNlanan alım-satım kazançları,
1/1/2006 tarihinden itibaren banka ve aracı kurumlar vasıtasıyla iktisap edildikten sonra
yine bunlar vasıtasıyla 1 yıldan daha fazla bir sürede elden çıkartılan, .MKB’de i[lem
gören tam mükellef kurum hisse senetlerinden saNlanan kazançlar,
1/1/2006 tarihinden itibaren banka ve aracı kurumlar vasıtasıyla iktisap edildikten sonra
yine bunlar vasıtasıyla 1 yıldan daha fazla bir sürede elden çıkartılan, sürekli olarak
portföyünün en az % 51’i .MKB’de i[lem gören yatırım fonu katılma belgelerinden
saNlanan kazançlar,
1/1/2006 tarihinden itibaren yapılan menkul kıymet ve diNer sermaye piyasası araçları
i[lemlerinden elde edilen ve GVK Geçici Madde 67 kapsamında stopaja tabi tutulan
gelirler.
Dar mükellef gerçek ki[i bireysel yatırımcıların 2008 yılında elde ettiNi a[aNıdaki gelirleri, bu
gelirleri saNlayanlar tarafından dar mükellef adına münferit beyanname verilerek beyan
edilir.
x
31/12/2005 tarihi itibarıyla elde bulunan bütün menkul kıymetlerin alım – satım
kazançlarının (yukarıda sayılan alım – satım kazançları hariç) ÜFE endekslemesinden
sonraki tutarının 16.000,00 TL’lik istisnayı a[an kısmı (bu istisna vergiye tabi diNer
menkul kıymet alım-satım kazançlarının da bulunduNu durumda bunların vergi
matrahına esas tutarları toplamınauygulanır).
68
x
1/1/2006 tarihinden itibaren iktisap edilen, kanuni veya i[ merkezi Türkiye’de bulunan
(tam mükellef) kurumların .MKB’de i[lem görmeyen hisse senetlerinin 2 yıl ve daha kısa
sürede elden çıkartılmasından elde edilen alım – satım kazançlarının, iktisap bedelinin
aylık ÜFE endekslemesi uygulamasından sonraki tutarının 16.000,00 TL’lik istisnayı a[an
kısmı (bu istisna diNer menkul kıymet alım-satım kazançlarının da bulunduNu durumda
bunların vergi matrahına esas tutarları toplamına uygulanır).
Dar mükellef gerçek ki[ilerin bankalar ve aracı kurumlar vasıtasıyla 2006 yılı ve sonrasında
gerçekle[tirdikleri ve Gelir Vergisi Kanununa 5281 sayılı Kanun ile eklenen Geçici 67 nci
maddeye göre stopaja tabi olan menkul kıymet ve diNer sermaye piyasası araçları i[lemleri
nedeniyle elde ettikleri faiz, repo, kâr payı, alım satım kazancı için hiçbir [ekilde beyanname
verilmez.
Gelir Vergisi Kanununun Geçici 67 nci maddesinin (1) numaralı fıkrasında, banka ve aracı
kurumların menkul kıymetler ve diNer sermaye piyasası araçlarından elde edilen gelirler
üzerinden yapmakla yükümlü oldukları %10 oranındaki tevkifat, dar mükellef gerçek ki[i ve
kurumlar tarafından elde edilen gelirlere uygulanmak üzere % 0 olarak belirlenmi[tir.
Dolayısıyla, Geçici 67 nci maddenin (1) numaralı fıkrası gereNince, dar mükellef gerçek ki[i
ve kurumların menkul kıymetler ile diNer sermaye piyasası araçlarından 07/07/2006
tarihinden itibaren Türkiye’de elde ettikleri kazanç ve iratlarına sıfır oranında tevkifat
uygulanmaktadır. Bu gelirler için beyanname de verilmez.
Dar mükellef ki[i/kurumların, Geçici 67 nci madde kapsamında Türkiye’deki finansal araçlara
kendileri veya yurt dı[ındaki portföy yönetim [irketleri vasıtasıyla yatırım yapabilmeleri için
vergi kimlik numarası almaları gerekmektedir.
Dar mükellef gerçek ki[ilerin anılan vergi kimlik numarası almalarının yanı sıra, söz konusu
gelirlerine % 0 oranında tevkifat uygulanabilmesi için, ilgili ülkenin yetkili makamları
tarafından düzenlenerek imzalanmı[ mukimlik belgesinin aslının ve tercüme bürolarınca
tercüme edilmi[ örneNinin, banka ve aracı kurumlar vasıtasıyla veya doNrudan ilgili vergi
dairesine (BoNaziçi Vergi Dairesi) ibraz edilmesi gerekmektedir.
Dar mükellef kurumlarca % 0 tevkifat uygulanabilmesi için mukimlik belgesi ibrazına gerek
bulunmayıp kurulu[ belgesinin onaylı Türkçe tercümesinin ibrazı yeterli sayılmaktadır.
Bir takvim yılına ili[kin mukimlik belgesi dar mükellef gerçek ki[iler tarafından her yıl
yenilenecektir.
2009 Yılı Uygulaması
Türkiye’de yerle[ik olmayan dar mükellef gerçek ki[i bireysel yatırımcıların (çalı[ma veya
oturma izni alarak altı aydan daha fazla bir süredir yurt dı[ında ya[amakta olan Türk
vatanda[ları ile Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde yerle[ik olanlar Türkiye’de yerle[ik
sayılmadıkları için dar mükellef sayılırlar) 2009 yılında elde ettikleri a[aNıdaki gelirleri beyan
edilmez ve vergilenmez. DiNer gelirler nedeniyle beyanname verilmesi halinde de bu gelirler
beyannameye dahil edilmez.
x
x
x
x
x
x
69
Mevduat faizi,
Repo geliri,
Hisse senedi ve i[tirak hissesi kâr payı (temettü),
Menkul kıymet yatırım fonu kâr payı,
Hazine bonosu ve Devlet tahvili faizi,
Özel sektör tahvil faizi,
x
x
x
x
x
x
Özel finans kurumu (katılım bankası) kâr/zarar katılma hesabı/belgesi kâr payı,
31/12/2005 tarihi itibarıyla elde bulunan, kanuni veya i[ merkezi Türkiye’de bulunan tam
mükellef kurumların .MKB’de i[lem görmeyen hisse senetlerinin 1 yıldan (.MKB’de i[lem
görenlerin 3 aydan) daha fazla bir sürede elden çıkartılmasından saNlanan alım-satım
kazançları,
31/12/2005 tarihi itibarıyla elde bulunan hisse senetleri için; iktisap bedelinin, hisse
senedinin elden çıkartıldıNı ay hariç aylık ÜFE artı[ oranında artırılmasından sonraki
kazanç toplamı 17.900,00 TL’lik istisnayı geçmeyen, .MKB’de i[lem görenlerde üç aydan
daha kısa sürede, diNer tam mükellef kurum hisse senetlerinde 1 yıldan daha kısa sürede
elden çıkartılan hisse senedi alım-satım kazancı.
1/1/2006 tarihinden itibaren banka ve aracı kurumlar vasıtasıyla iktisap edildikten sonra
yine bunlar vasıtasıyla 1 yıldan daha fazla bir sürede elden çıkartılan, .MKB’de i[lem
gören tam mükellef kurum hisse senetlerinden saNlanan kazançlar,
1/1/2006 tarihinden itibaren banka ve aracı kurumlar vasıtasıyla iktisap edildikten sonra
yine bunlar vasıtasıyla 1 yıldan daha fazla bir sürede elden çıkartılan, sürekli olarak
portföyünün en az % 51’i .MKB’de i[lem gören yatırım fonu katılma belgelerinden
saNlanan kazançlar,
1/1/2006 tarihinden itibaren banka ve aracı kurumlar vasıtasıyla yapılan menkul kıymet
ve diNer sermaye piyasası araçları i[lemlerinden elde edilen ve GVK Geçici Madde 67
kapsamında stopaja tabi tutulan gelirler.
Dar mükellef gerçek ki[i bireysel yatırımcıların 2008 yılında elde ettiNi a[aNıdaki gelirleri, bu
gelirleri saNlayanlar tarafından dar mükellef adına münferit beyanname verilerek beyan
edilir.
x
31/12/2005 tarihi itibarıyla elde bulunan bütün menkul kıymetlerin alım – satım
kazançlarının (yukarıda sayılan alım – satım kazançları hariç) ÜFE
endekslemesinden sonraki tutarının 17.900,00 TL’lik istisnayı a[an kısmı (bu istisna
vergiye tabi diNer menkul kıymet alım-satım kazançlarının da bulunduNu durumda
bunların vergi matrahına esas tutarları toplamına uygulanır).
x
1/1/2006 tarihinden itibaren iktisap edilen, kanuni veya i[ merkezi Türkiye’de
bulunan (tam mükellef) kurumların .MKB’de i[lem görmeyen hisse senetlerinin 2
yıl ve daha kısa sürede elden çıkartılmasından elde edilen alım – satım
kazançlarının, iktisap bedelinin aylık ÜFE endekslemesi uygulamasından sonraki
tutarının 17.900,00 TL’lik istisnayı a[an kısmı (bu istisna diNer menkul kıymet alımsatım kazançlarının da bulunduNu durumda bunların vergi matrahına esas tutarları
toplamına uygulanır).
DiNer hususlar 2008 yılı için yapılan açıklamalarla aynıdır.
11.2. Dar Mükellef Gerçek Ki[i ve Kurumların Özel Amaçlı Araçlardan (ADR, GDR,
DR) Elde Ettikleri Kazançların Vergilendirilmesi
257 seri numaralı Gelir Vergisi Genel TebliNinde menkul kıymetlerin, mülkiyetin [ekil
deNi[tirerek devri sonucunu doNuran, ADR, GDR ya da DR gibi uluslararası piyasalarda i[lem
görmek üzere ihraç edilmi[ özel amaç araçları (depo sertifikası) haline getirilmesi
durumunda, bu sertifikalardan elde edilen gelirlerin vergilendirilmesine ili[kin açıklamalara
yer verilmi[tir.
1/1/2006 tarihinden sonra iktisap edilmi[ depo sertifikalarının (ADR-GDR-DR) iptal edilerek
kar[ılıNı menkul kıymetlerin alımı [eklinde dar mükellef yatırımcılarca (gerçek ki[i/kurum)
elden çıkarılması sonucu elde edilen kazançların vergilendirilmesi Geçici 67 nci madde
hükümleri çerçevesinde yapılacak olup, iptal i[leminin 07/07/2006 tarihinden önce yapılması
70
durumunda (ilgili çifte vergilendirmeyi önleme anla[maları ile 257 ve 258 seri numaralı Gelir
Vergisi Genel TebliNleri göz önünde bulundurularak) % 15, bu tarihten itibaren yapılması
halinde ise % 0 oranında tevkifat uygulanacaktır.
Söz konusu sertifikaların 1/1/2006 tarihinden önce mi yoksa sonra mı iktisap edildiNinin
tespitinde, dönü[üm talebinde bulunan yabancı yatırımcının (gerçek ki[i/kurum) yazılı beyanı
esas alınacaktır.
Örnek: Yabancı yatırımcı Bay (A)’nın (X) Bankası aracılıNıyla yapmı[ olduNu ADR-GDR-DR
i[lemlerine ili[kin bilgiler a[aNıdaki gibidir.
Hisse senedinden
(ADR-GDR-DR)’a
dönü[üm tarihi
01/01/2006’dan sonra
01/01/2006’dan sonra
01/01/2006’dan önce
01/01/2006’dan önce
(ADR-GDR-DR)’ın
iktisap tarihi
(ADR-GDR-DR)’dan hisse
senedine dönü[üm tarihi
01/01/2006’dan
sonra
01/01/2006’dan
sonra
01/01/2006’dan
sonra
01/01/2006’dan
sonra
01/01/2006-07/07/2006
arası
07/07/2006 tarihinden
sonra
01/01/2006-07/07/2006
arası
07/07/2006 tarihinden
sonra
Tevkifat
Oranı
% 15
%0
% 15
%0
Bay (A)’nın, 1/1/2006 tarihinden sonra iktisap edip, dönü[ümü 07/07/2006 tarihinden önce
olan (ADR-GDR-DR)’lara ili[kin elde ettiNi gelirle ilgili olarak % 15 oranında vergi tevkifatı
yapılacaktır.
Bay (A)’ nın, 1/1/2006 tarihinden sonra iktisap edip, dönü[ümü 07/07/2006 tarihinden sonra
(bu tarih dahil) olan (ADR-GDR-DR)’lara ili[kin elde ettiNi gelirle ilgili olarak ise % 0 oranında
vergi tevkifatı yapılacaktır.
(ADR-GDR-DR)’a dönü[ümü 1/1/2006 tarihinden önceki bir tarih olup, 1/1/2006 tarihinden
sonra iktisap edilen söz konusu menkul kıymetlerle ilgili olarak dönü[ümün 07/07/2006
tarihinden önceki bir tarihte olması halinde % 15, 07/07/2006 tarihinden sonra (bu tarih
dahil) olması durumunda ise % 0 oranında tevkifat uygulanacaktır.
1/1/2006 tarihinden önce iktisap edilmi[ depo sertifikalarının (ADR/GDR/DR) iptal edilerek
kar[ılıNı menkul kıymetlerin alımı [eklinde dar mükellef yatırımcılarca 1/1/2006 tarihinden
sonra (gerçek ki[i/kurum) elden çıkarılması sonucu elde edilen kazançlar, Geçici 67 nci
madde kapsamında olmayıp, söz konusu gelirlerin vergilendirilmesi 31/12/2005 tarihinde
geçerli olan vergi mevzuatına göre yapılacaktır.
Bu çerçevede, dar mükellef gerçek ki[ilerce elde edilen söz konusu gelirin Gelir Vergisi
Kanununun 101 inci maddesi hükmü gereNince münferit beyanname ile beyanı
gerekmektedir. Dar mükellef kurumların ise söz konusu gelirlerini özel beyanname ile beyan
edecekleri tabiidir.
Dar mükellef yatırımcılarca (gerçek ki[i/kurum) beyan edilecek gelir, söz konusu depo
sertifikasının elde tutulma süresince olu[an deNer artı[ kazancı kadar olacaktır.
1/1/2006 tarihinden önce iktisap edilmi[ depo sertifikalarının iptali sonucu elden çıkarılması
kar[ılıNı elde edilen kazançların vergilendirilmesinde, sertifikanın çıkarılmasına aracılık eden
71
kurumların veya sertifikaya konu menkul kıymetleri saklayan kurumların, söz konusu
sertifikaların yurtdı[ındaki dola[ımını ve bu süreçte ortaya çıkan deNer artı[ını takip etmeleri
mümkün olmadıNından, Gelir Vergisi Kanunu ve Kurumlar Vergisi Kanunu hükümleri
çerçevesinde tarhiyata muhatap tutulmaları söz konusu deNildir.
1/1/2006 tarihinden önce iktisap edilmi[ olan depo sertifikaları ile ilgili olarak tam
mükelleflerce elde edilen gelirlerin yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilecektir.
72
12. Beyannamenin Verilmesi ve Vergilerin Ödenmesi
12.1. Genel Olarak
Beyana tabi menkul sermaye geliri olanlar yıllık gelir vergisi beyannamelerini
ikametgahlarının bulunduNu yerin yetki alanındaki vergi dairesine verirler. Bu beyanname
gelirin elde edildiNi yılı izleyen Mart ayının 25’ine kadar verilir. Beyannameye göre
hesaplanan vergi ilki 1-31 Mart, diNeri 1-31 Temmuz tarihleri arasında olmak üzere iki e[it
taksitte ödenir.
Buna göre, 2008 yılında elde ettikleri menkul sermaye gelirlerini beyan etmek zorunda
olanların 1 Mart 2009 - 25 Mart 2009 tarihleri arasında beyannamelerini vermeleri
gerekmektedir. Beyannamenin elden vergi dairesine teslim edilmediNi veya elektronik
ortamda verilmediNi durumlarda, en geç 25 Mart 2009 saat 24:00’e kadar taahhütlü posta
yoluyla gönderilmesi mümkündür. Vergilerin ilk taksiti 31 Mart 2009 tarihine kadar
ödenebilecektir.
Bazen beyanname vermek zorunlu olduNu halde ödenecek vergi çıkmayabilir. Bu durumda
dahi beyanname vermek gereklidir. Aksi halde usulsüzlük cezası ödenir.
12.2. Aile Bireylerinin Gelirlerinin Beyanı
Aile reisi beyanı kaldırıldıNı için aile bireylerinin her biri kendi nam ve hesaplarına elde
ettikleri gelirlerden yukarıdaki esaslara göre beyanı gerekenler için kendi adlarına ayrı ayrı
beyanname vermeleri gerekir. Re[it olmayan çocuklar adına beyana tabi gelir elde
edildiNinde bunların beyannameleri kendi adlarına doldurularak verilecek olmakla birlikte
beyanname veli veya vasi tarafından imzalanacaktır.
73
13. Vergi Tarifesi
2008 yılında elde edilen menkul sermaye gelirlerinin vergisi ilgili yılın vergi tarifesine göre
hesaplanır. Tam mükellefiyette beyanı gereken bütün gelir unsurları birle[tirildiNi için vergi
matrahı buna göre belirlenir. Dolayısıyla menkul sermaye gelirinin yanı sıra örneNin ticari,
zirai, mesleki kazancı veya gayrimenkul sermaye iradı ya da ba[ka bir diNer kazanç ve iradı
bulunanların bunların tamamını beyannamede birle[tirmeleri gerekir.
2008 Yılı Gelirlerine Uygulanacak Tarife
Gelir Tutarı
7.800,00 Türk Lirasına kadar
19.800,00 Türk Lirası’nın 7.800,00 lirası için 1.170,00 lira, fazlası
44.700,00 Türk Lirasının 19.800,00 lirası için 3.570,00 lira, fazlası
44.700,00 Yeni Türk Lirasından fazlasının 44.700,00 lirası için
10.293,00 lira, fazlası
2009 Yılı Gelirlerine Uygulanacak Tarife
Gelir Tutarı
8.700,00 Türk Lirasına kadar
22.000,00 Türk Lirası’nın 8.700,00 lirası için 1.305,00 lira, fazlası
50.000,00 Türk Lirasının 22.000,00 lirası için 3.965,00 lira, fazlası
50.000,00 Yeni Türk Lirasından fazlasının 50.000,00 lirası için
11.525,00 lira, fazlası
Vergi Oranı
% 15
% 20
% 27
% 35
Vergi Oranı
% 15
% 20
% 27
% 35
74
14. Beyan Edilen Gelir Üzerinden Ödenen Vergilerin Mahsubu
1/10/1998 – 31/12/2005 arasında ihraç edilen Hazine bonosu ve Devlet tahvili faizlerinden
sıfır oranında stopaj yapılmaktadır. Ba[ka bir ifade ile bu faizlerden vergi kesilmemektedir.
Ancak özel sektör tahvil ve bonolarının faizleri üzerinden % 10 oranında vergi ve fon
kesintisi vardır. Dolayısıyla, beyannamede hesaplanan vergiden mahsup edilecek vergiler;
kurumlardan elde edilen kâr payı üzerinden kesilen gelir vergisi ile varsa bono ve tahvil
faizinden kesilen vergiden ibaret olacaktır.
Faiz üzerinden kesilen vergi, beyannamede hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilecektir.
Bu mahsup sırasında tahvil ve bono faizleriyle ilgili olarak dikkate alınması gereken husus
[udur: Beyan edilen faiz tutarı enflasyon indirimi uygulamasından sonra kalan tutar olduNu
için mahsup edilecek vergi tutarı da aynı oranda az olacaktır. Ba[ka bir ifadeyle kesilen vergi
ve fon payının enflasyon indirimine kar[ılık gelen kısmı mahsup edilemeyecektir. (Maliye
BakanlıNının bu yöndeki uygulaması Danı[tay 4. Dairesince uygun bulunmaktadır. Ancak
Danı[tay 3. Dairesi aynı konuda, BakanlıNın görü[ünün aksine stopajın tamamının mahsup
edilebileceNi yönünde kararlar vermektedir.)
1/1/2006 tarihinden itibaren ihraç edilen her nevi tahvil ve bononun faizlerinden % 10
oranında stopaj yapılacak olmakla birlikte, enflasyon indirimi uygulaması 1/1/2006
tarihinden itibaren uygulamadan kalktıNı için, bu gelirler bakımından böyle bir durum ortaya
çıkmayacaktır. DiNer yandan, bu tarihten itibaren ihraç edilen tahvil ve bonolardan elde
edilen gelirlerden banka ve aracı kurumlar tarafından GVK Geçici Madde 67 kapsamında
stopaja tabi tutulanlar hiçbir [ekilde beyan edilmeyeceNinden bu durumla
kar[ıla[ılmayacaktır. Bununla birlikte, bu tarih öncesinde ihraç edilen her nevi tahvil ve
bonolardan TL cinsinden elde edilen faiz gelirleri enflasyon indiriminden yararlanabildiNi için
söz konusu faiz gelirlerinden stopaja tabi tutulanlar bakımından bu özelliNe dikkat etmek
gerekir.
Kurumlardan elde edilen kâr paylarından kesilen vergilerin beyannamede beyan edilen gelir
üzerinden hesaplanan gelir vergisinden mahsubu a[aNıdaki esaslara göre yapılacaktır:
Beyan edilen kâr payı;
Bu kâr payını daNıtan kurumun 1/1/1999 – 31/12/2002 arasında sona eren hesap
dönemlerinde elde ettiNi kurumlar vergisinden istisna edilmi[ kazançlardan
daNıtılmı[
veya,
Gelir Vergisi Kanununun Geçici 61 inci maddesi kapsamında, 24/4/2003 tarihinden
önce düzenlenmi[ yatırım te[vik belgeleri kapsamında yararlanılan yatırım indirimi
istisnası uygulanan kurum kazancından daNıtılmı[ ise,
beyannamede beyan edilen tutarının 1/5’i hesaplanan vergiden mahsup edilecektir.
Beyan edilen kâr payı, yukarıda yer verilen istisna kazançlardan daNıtılmıyor ise bu durumda,
beyannamede beyan edilen kâr payı üzerinden bu kâr payını daNıtan kurum tarafından
kesilen (beyannamede beyan edilen kısım deNil elde edilen kâr payının tamamı üzerinden
kesilen vergi) gelir vergisi beyannamede hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilecektir.
75
15. D.E Üretici Fiyatları Endeksi
Dönem
Aralık
Ocak
9ubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
ANustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
Ocak
9ubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
ANustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
Ocak
9ubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
ANustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
2005
2006
2006
2006
2006
2006
2006
2006
2006
2006
2006
2006
2006
2007
2007
2007
2007
2007
2007
2007
2007
2007
2007
2007
2007
2008
2008
2008
2008
2008
2008
2008
2008
2008
2008
2008
2008
Endeks (ÜFE)
122,30
124,70
125,02
125,33
127,76
131,30
136,58
137,76
136,73
136,41
137,03
136,63
136,46
136,39
137,68
139,02
140,13
140,68
140,53
140,62
141,82
143,26
143,07
144,35
144,57
145,18
148,90
153,62
160,53
163,93
164,46
166,51
162,62
161,16
162,08
162,03
156,29
76
Söz konusu materyaller ile içeriNindeki bilgiler, Deloitte Türkiye tarafından saNlanmaktadır ve belirli bir konunun veya
konuların çok geni[ kapsamlı bir [ekilde ele alınmasından ziyade genel çerçevede bilgi vermek amacını ta[ımaktadır.
Buna uygun [ekilde, bu materyallerdeki bilgilerin amacı, muhasebe, vergi, yatırım, danı[manlık alanlarında veya diNer
türlü profesyonel baNlamda tavsiye veya hizmet sunmak deNildir. Bilgileri ki[isel finansal veya ticari kararlarınızda yegane
temel olarak kullanmaktan ziyade, konusuna hakim profesyonel bir danı[mana ba[vurmanız tavsiye edilir.
Bu materyaller ile içeriNindeki bilgiler, oldukları [ekliyle sunulmaktadır ve Deloitte Türkiye, bunlarla ilgili sarih veya zımni
bir beyan ve garantide bulunmamaktadır. Yukarıdakileri sınırlamaksızın, Deloitte Türkiye, söz konusu materyal ve
içeriNindeki bilgilerin hata içermediNine veya belirli performans ve kalite kriterlerini kar[ıladıNına dair bir güvence
vermemektedir.
Deloitte Türkiye, satılabilirlik, mülkiyet, belirli bir amaca uygunluk, ihlale sebebiyet vermeme, uyumluluk, güvenlik ve
doNruluk konularındaki garantiler de dahil olmak üzere her türlü zımni garantiden burada feragat etmektedir.
Materyalleri ve içeriNindeki bilgileri kullanımınız sonucunda ortaya çıkabilecek her türlü risk tarafınıza aittir ve bu
kullanımdan kaynaklanan her türlü zarara dair risk ve sorumluluNu tamamen tarafınızca üstlenilmektedir. Deloitte
Türkiye, söz konusu kullanımdan dolayı, (ihmalkarlık kaynaklı olanlar da dahil olmak üzere) sözle[meyle ilgili bir dava,
kanunlar veya haksız fiilden doNan her türlü özel, dolaylı veya arızi zararlardan ve cezai tazminattan dolayı sorumlu
tutulamaz.
77
Daha fazla bilgi için;
Niyazi Çömez
Sorumlu Ortak
ncomez@deloitte.com
DRT Yeminli Mali Müşavirlik
ve Bağımsız Denetim A.Ş.
Sun Plaza
Dereboyu Sok. No:24
34398 Maslak, İstanbul
Tel: 90 (212) 366 60 00
Fax: 90 (212) 366 60 15
Armada İş Merkezi
A Blok K:7 No:8
06510, Söğütözü, Ankara
Tel: 90 (312) 295 47 00
Fax: 90 (0312) 295 47 47
www.deloitte.com.tr
www.verginet.net
www.denetimnet.net
www.gumruknet.net
Deloitte; bir veya birden fazla, ayrı ve bağımsız birer yasal varlık olan, İsviçre mevzuatına göre
kurulmuş Deloitte Touche Tohmatsu'ya ve üye firma ağına atfedilmektedir. Deloitte Touche
Tohmatsu ve üye firmalarının yasal yapısının detaylı açıklaması için lütfen
www.deloitte.com/about adresine bakınız.
Tasarım ŞG tarafından yapılmıştır.
©2009 Deloitte Türkiye. Deloitte Touche Tohmatsu üye firmasıdır.