Süt çocuğu beslenmesi - İstanbul Tıp Fakültesi

Süt Çocuğu Beslenmesi
Prof. Dr. Gülden Gökçay
İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları ABD
Beslenme ve Metabolizma BD
Amaç
• Süt çocuğunda beslenmesinde
– Güncel durum
– Beslenme becerilerinin gelişimi
– Beslenme evreleri
– Anne sütü uygulaması
– Tamamlayıcı beslenme
– Güvenli beslenme
– Beslenme sorunlarını
konularında bilgi kazanmak....
Geçmişte beslenmenin
hedefi
besin gereksinimlerinin
karşılanması idi...
Bugün hedef
bunun
ötesinde...
Uzun dönem sağlık
için bebek
beslenmesinde neler
önemli ?
ÇAĞIN SORUNU OBEZİTE
• Yaşamın ilk yılı hızlı büyüme ve gelişim dönemi
• DOĞRU BESLENME
– Sağlıklı olmayı
– Besinden keyif almayı
– Sağlıklı beslenme alışkanlıklarının kazanılmasını
sağlar
Beslenme becerilerinin gelişimi
nöromotor gelişimle ilişkilidir
• Beslenme becerileri
– Emme, yutma
– Çiğneme
– Kendini besleyebilme
• El, parmak
• Kaşık,
• Çatal, bıçak kullanabilme
Doğru beslenme becerilerinin kazanılması
• Besin kıvamında değişiklik
– Sıvı
– Püre
– Çatalla ezilmiş
– Doğranmış
• Besinde kıvam değişikliği için
bebeğin gelişimini izle
Süt çocuğunda beslenme evreleri
1. Emme dönemi (ilk 6 ay)
ANNE SÜTÜ
2. Geçiş Dönemi (6-8 ay)
ANNE SÜTÜ + Tamamlayıcı besinler
3. Erişkin döneme hazırlık (9-12 ay)
TAMAMLAYICI BESİNLER (aile sofrası) + Anne sütü
Anne sütü ile beslenme
• Anne sütü doğanın bebeklere sunduğu en ideal besindir
• Gelişmekte olan ülkelerde bebeğin yaşamda kalmasını
belirleyen en önemli faktör
• Her anne bebeğinin gelişimi için gerekli sütü sağlayabilir
– Meme büyüklüğü süt volümünü etkilemez
Anne sütü
• Sindirimi kolay
• Emme tekniği biberonla emme tekniğinden farklı,
bebeğin çene gelişimini olumlu etkiler
• Anne bebek bağının gelişimine yardımcı
• İleri yaşta kronik hastalık (obezite, diyabet, kanser,
bazı mide ve bağırsak hastalıkları) riski azalır
Anne sütü
• Her zaman kullanıma hazır, pratik, uygun ısıda
• Biberon yıkama, mama hazırlama, ölçme, karıştırma, ısıtma ile zaman
kaybı olmaz
• Ekonomik
• Annenin gebelik öncesi vücut tartısına ulaşmasını kolaylaştırır
• Annede meme, over kanseri ve osteoporoz riski azalır
• Emzirme anneyi yeni gebelikten korur, doğal doğum kontrol yöntemi....
Anne sütü verebilme doğal bir yetenek değil,
öğrenilebilen bir beceri
Başarı, bu öğretilebilen tekniğin
kazanılmasına bağlı
• Tek başına anne sütü bebeğin ilk 6 ay büyüme ve
gelişmesi için gerekli enerjiyi sağlar
• Annenin beslenmesinin sütün içeriğine etkisi bazı
vitamin ve mineraller hariç oldukça düşüktür
Anne sütü
• Allerjik hastalıklardan
– Egzema, solunum yolları hastalıkları
• Sık görülen enfeksiyonlardan
– Orta kulak iltihabı
– Pnömoni (akciğer enfeksiyonu)
– Bağırsak enfeksiyonları
• Ani bebek ölümünden korur
• Anne sütünün içinde formülalarda
bulunmadığını bildiğimiz en az 100 değişik
madde vardır
• Kolostrum (ilk süt) ilk aşıdır.....
yüksek immunglobülin içeriği ile bebeğin ilk
immünizasyonunu sağlar
Anne sütü ile beslenen bebeğin ilave su
almasına gerek yoktur
• Su verilirse anne sütü miktarı azalır
• Aşırı sıcak havada, ter yolu ile kayıp fazla ise, beslenme
sonrası 30-60 cc su verilebilir
• İlk 4 ayda bebeklere su verilecekse kaynatılmış veya steril su
verilmelidir
• Tamamlayıcı beslenme döneminde su verilmelidir
Annenin emzirme eğitimine, gebelik
döneminde başlanmalıdır
Anne sütü doğumdan sonra mümkün olan
en erken zamanda
ilk yarım saat içinde verilmelidir
Başarılı emzirme için on adım
Doğum ve yenidoğan servislerinin uyacağı ilkeler:
1.
Sağlık personeline düzenli olarak iletilen emzirme politikası
2.
Gerekli becerileri sağlık personeline kazandıran eğitim politikası
3.
Gebelikte, emzirmenin yararları ve uygulanması konusunda annenin
bilgilendirilmesi
4.
Doğum sonrası ilk yarım saatte emzirmeye için anneye yardım
5.
Anneye doğru emzirme yöntemini göstermek
WHO/UNICEF
Başarılı emzirme için on adım
6.
Tıbbi gereksinim olmadıkça yenidoğana anne sütü dışında herhangi bir
besin veya içecek vermemek
7.
Anne ve bebeğin 24 saat aynı odada kalmasını sağlamak
8.
İsteğe bağlı emzirmeyi özendirmek
9.
Anne sütü ile beslenen bebeklere biberon, emzik vermemek
10. Emzirme destek gruplarının oluşturarak annelerin, hastaneden çıkar
çıkmaz bu organizasyona başvurmasını sağlamak
WHO/UNICEF
Hastaneler ne yapmalı?
Hastane politikasını
“Bebek Dostu Hastane” programına
uygun hale getirmeli
Süt çocuğu beslenmesi
• İlk altı ay tek başına anne sütü
• Uygun tamamlayıcı besinlerin desteği ile anne
sütünün 2 yaşa kadar devam ettirilmesi
• Annenin sağlıklı beslenmesi
• Doğum aralarının 3 yıl veya daha fazla olması
Emziren annenin beslenmesi
• Enerji ve protein
• Gebeliktekinden fazla
– Vitamin ve mineraller
• Birçoğuna gereksinim gebelikteki kadar veya daha fazla
• Demir ve folat gereksinimi daha az
– Su
• Besin seçimi
• Kullanımdan kaçınılmalı
– Alkol, ilaçlar, sigara, fazla kafein
Beslenme evreleri
Geçiş Dönemi (6-8 ay)
•
•
•
•
•
•
Esas besin ANNE SÜTÜ
Özel hazırlanmış tamamlayıcı besinler
Kaşıkla beslenme eğitimi (püre  pütürlü)
Tahıl, sebze, meyve, iyi pişmiş et, tavuk, balık,
yumurta sarısı, yoğurt
Demir desteği
Eline verilen besinle kendini besleme olanağının
sağlanması
Tamamlayıcı besinler
• Destektir – ANNE SÜTÜNÜN
yerini almaz
• Bebek uygun gelişimsel
düzeyde ise başlanır
– Destekle oturmalı, başını
tutabilmeli
– 4-6 ayda bu gelişim mümkün
Tamamlayıcı besinler
• Zamanlama
– Erken ve geç başlama risk yaratır
– Besin gruplarının verilme sırasının belirlenmesinde besin
eksikliği için olası risklere göre seçim yapılır
• Bebeğin yaşı uygun ancak gelişimsel düzeyi uygun
değilse tamamlayıcı besinlere başlangıç ertelenir
Tamamlayıcı beslenme
•
•
•
•
•
•
Psiko-sosyal durum önemlidir
Çocuğun istek ve isteksizliğine duyarlı olmak
Yavaş ve sabırla beslemek, zorlamamak
Reddedilen besini farklı şekilde sunmak
Değişik tatları öğretmek
Konuşmak, göz kontağını sürdürmek
Tamamlayıcı beslenme
• Az miktarda başla
• Tek çeşit başla, 3-7 günden önce yeni çeşit sunma
• Tamamlayıcı besinden enerji
– 6-8 ayda 200 kcal/gün, 2-3 öğün
– 9-11 ayda 300 kcal/gün, 3-4 öğün
– 12-23 ayda 550 kcal/gün, 3-4 öğün
Dünya Sağlık Örgütü
Erken tamamlayıcı beslenme
• Anne sütünü azaltır
• Aspirasyon riski (besinin solunum yoluna kaçması)
• Malnütrisyon, obezite
• Bakteri kontaminasyonu-ishal (B. cereus, E. coli)
• Demir, çinko eksikliği
• Allerji (inek sütü, yumurta, buğday, soya, fındık, narenciye)
• Erken çöliak hastalığı (gluten duyarlılığı)
Tamamlayıcı beslenmede gecikme
• Yeme davranışını öğrenmede gecikme
• Malnütrisyon
• Büyüme gecikmesi
• Demir eksikliği
• Çinko eksikliği
Beslenme evreleri
Erişkin döneme hazırlık (9-12 ay)
•
•
•
•
•
•
Çiğneme; sofra besinlerine geçiş
Küçük parçalara kesilmiş besinler
Tat ve tercih yeteneğini geliştirme
Kahvaltı öğünü (tuzu alınmış beyaz peynir, ekmek,
reçel, tereyağ)
Baklagiller
Baş ve işaret parmaklarını kullanarak kendini
besleyebilir
Evde hazırlanan tamamlayıcı besinler
•
•
•
•
Besleyici
Ekonomik
Çeşitlilik ve değişik kıvam
Besin güvenliği önemli
–
–
–
–
Hazırlama
El yıkama
Ortam temizliği
Besin hazırlama ve alt
değiştirme yeri
– Depolama
Meyve suları
• Aşırı tüketim sorun yaratır
– Mikrobesin öğelerinde eksiklik
– İshal
– Diş çürüğü
• Günlük tüketim
– 240 ml’yi geçmemeli
Diş çürüklerinin önlenmesi
• Biberon sadece anne sütü veya formül süt
vermek için kullanılmalıdır
• Biberonla meyve suyu, tatlandırılmış sıvı,
uzun süre formül süt tüketmemek
• Meyve suyu sadece fincan veya bardakla
verilmeli
• Tatlı, yapışkan besinler riskli
• Diş, dişeti temizliği
Güvenli beslenme
• Aspirasyon riski olan besinler
– Ekmek içi, üzüm, sert şekerler, sosis
• Dikkat edelim....
– Bal, tuz, şeker
– Evde hazırlanan havuç, ıspanak, kök bitkiler
• Besin kaynaklı hastalıklar
– Pastörize edilmemiş içecekler
Besin Allerjileri
• İmmunolojik reaksiyonlar
• Sık kullanılan besinlerle görülebilir
– yumurta, süt, yerfıstığı, soya, buğday, balık, kabuklu
deniz ürünleri
• İshal, kusma, hışıltılı solunum, anafilaktik şok, karın ağrısı,
gaz, deri döküntüleri
• Tamamlayıcı besin başlarken
– Yeni besinler en az 3-7 gün arayla, teker teker ilave
edilir
– Sık allerji nedeni olan besinler 1 yaştan sonra
başlanmalı
İnek sütü kullanımı
• İlk yaşta önerilmez
• Kullanılırsa görülebilecek sorunlar:
– Gastrointestinal kanama
– Demir eksikliği
– Mikrobesin öğelerinde eksiklik
• Diğer süt ürünleri 8. aydan itibaren verilebilir
– Yoğurt ve peynir
Enerji ve besin gereksimleri
– Anne sütünün içeriğine göre hesaplanır
– Enerji
• Yaşamın diğer dönemlerine oranla en yüksek gereksinim
– ~ 100 kcal/kg/gün
– Protein
• Yaşamın diğer dönemlerine oranla en yüksek gereksinim
– ~ 2 g/kg/day
– Karbonhidrat ve yağ
• Yağ esas enerji kaynağı
Büyüme
– Tartı artışı beslenme durumunun değerlendirilmesi için en
iyi kriter
• Büyüme eğrilerinden değerlendirilir
– Tartı artışı
• 4-6. ayda doğum ağırlığının iki katı
• 12. ayda doğum ağırlığının üç katı
– Boy büyümesi
• 12. ayda doğum boyunun %50’si kadar artış
– Baş çevresi
Beslenme problemleri
– Kolik
– Biberon kökenli diş çürükleri
– Demir eksikliği anemisi
– Gastro-ösofageal reflü
– Diyare
– Yeterli tartı alamama
Özel önemi olan vitamin ve mineraller
–
–
–
–
–
–
D Vitamini
K Vitamini
B12 Vitamini
Demir
Flor
A vitamini
Teşekkürler