Hava Fotoğraflarının Çekimi

Temel Bilgi Teknolojisi Kullanımı İşletim Sistemleri
Yrd. Doç. Dr. Saygın Abdikan
2014-2015 Öğretim Yılı Güz Dönemi
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
Yrd. Doç. Dr. S. ABDİKAN
Geçen ders:
Bilgisayarın Bileşenleri
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
2
Anakart
Bilgisayar için gerekli tüm cihazları ve
çevre ünitelerinin veri akışını sağlayan
cihazdır.
 Anakartın tek işlevi üzerinde bulunan veri
yolları sayesinde cihazların birbirleri ile
haberleşmesini ve MİB’ne (merkez
işlemci birimi-CPU) veri akışını
sağlamaktır.

TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
3
Anakart Bileşenleri
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
4





Veri Yolları; Anakart üzerindeki bileşenlerin birbiriyle
veri alışverişini sağlayan yollardır.
Kuzey köprüsü yongası temel olarak işlemciden,
bellekten, AGP veya PCI ekspres veri yollarından
sorumludur; bunların kontrolünü yapar ve bunlar
arasındaki veri aktarımını sağlar.
Güney köprüsü yongası ise giriş-çıkış birimlerinden, güç
yönetiminden, PCI veriyolundan, USB ve anakarta
entegre özelliklerden (ses ve ethernet gibi) sorumludur.
AGP veriyolunu sadece ekran kartları kullanmaktadır
PCI veriyolu modem, ses kartı, ağ kartı, TV kartı
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
5
İŞLEMCİ (MİB/CPU)


İşlemci- CPU (Central Processing Unit-Merkezi İşlem BirimiMİB), bilgisayarın beyni olarak tanımlanır. Bu tanımlama,
işlemcinin önemini belirtmek için söylenir.
İşlemci, bilgisayarın birimlerinin çalışmasını ve bu birimler
arasındaki veri (data) akışını kontrol eden, veri işleme (verileri
değerlendirip yeni veriler üretme) görevlerini yerine getiren
donanım
birimidir.
Bugün
piyasada
çeşitli
işlemciler
bulunmaktadır.
İlk işlemci
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
6
Bellek
Bilgisayarda verilerin saklandığı veya depolandığı
birimlere bellek (Ram; Random Acces Memory) adı
verilir.
 RAM, bilgisayarda anlık olarak işlemekte olan
bilgileri tutan geçici hafızadır. Buradaki bilgiler
bilgisayarın çalışma durumuna göre sürekli yenilenirler
ve RAM deki bilgiler durağan değildir. RAM deki bilgiler
herhangi bir sebeple bilgisayarın kapanması veya
enerjinin kesilmesi durumunda silinirler.
 ROM bellek, içeriği kullanıcı tarafından değiştirilemeyen
ve yalnızca okunabilen bellektir. Bu bellekteki bilgiler
bilgisayarın üretimi sırasında kaydedilir.

TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
7
Klavye Kısa Yol Tuşları
• CTRL+X (Kes)
• CTRL+C (Kopyala)
• CTRL+V (Yapıştır)
• CTRL+Z (Geri Al)
• CTRL+Y (Geri alma işleminden bir önceki işleme dönmeyi sağlar)
• CTRL+A (Tümünü seçmek için kullanılır.)
• ALT+ENTER (Seçmiş olduğunuz masaüstü ya da herhangi bir öğenin
özellikler seçeneğini açmak için kullanılır.)
• ALT+F4 (Aktif olan öğeyi kapatmak ya da açık olan bir programdan çıkmak
için kullanılır.)
• DELETE (Silme işlemi için kullanılır.)
• SHIFT+DELETE (Silinmek istenen nesneyi geri dönüşüm kutusuna
göndermeden direkt olarak silmeyi sağlar.)
• ESC (Aktif bir görevi iptal etmek için kullanılır.)
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
8
• F2 tuşu (Seçilmiş öğenin yeniden adlandırılmasını
sağlar.)
• F3 tuşu (Dosya,Klasör veya sözcük araması yapmak
için kullanılır.)
• F4 tuşu (Adres Çubuğu listelemesi yapar.)
• F5 tuşu (Etkin pencereyi tekrar çalıştırılmasını yani
yenilenmesini sağlar.)
• CTRL+ESC (Başlat menüsünü görüntülemeyi sağlar.)
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
9
Çevre Birimleri
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
10
İÇERİK

Bilgisayarın Bileşenleri

Bilgisayar Donanımı


Temel Birimler
Çevre Birimleri



Giriş Birimleri
Çıkış Birimleri
Bilgisayar Yazılımı


İşletim Sistemleri
Uygulama Yazılımları
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
11
Yazılım
Yazılım bir teknoloji terimidir.
 Hem
bilgisayar sistemini oluşturan
donanım parçalarının yönetimini hem de
kullanıcıların işlerini yapmak için gerekli
olan komutlar topluluğuna yazılım
denilmektedir.

TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
12
Bilgisayar Yazılım Türleri
Bilgisayar yazılımları genel olarak 3 ana grupta incelenebilir. Bunlar:
1.Sistem Yazılımları (System Software): Bilgisayarın kendisinin
işletilmesini sağlayan, işletim sistemi, derleyiciler (Yazılım programında,
yazılan programı makine diline çeviren program), çeşitli donatılar gibi
yazılımlardır.
2.Uygulama Yazılımları (Application Software): Bu kullanıcıların
işlerine çözüm sağlayan örneğin çek, senet, stok kontrol, bordro,
kütüphane kayıtlarını tutan programlar, bankalardaki müşterilerin para
hesaplarını tutan programlar vs. gibi yazılımlardır. Bütün sistem
programları içinde en temel yazılım işletim sistemidir ki, bilgisayarın
bütün donanım ve yazılım kaynaklarını kontrol ettiği gibi, kullanıcılara ait
uygulama yazılımlarının da çalıştırılmalarını ve denetlenmelerini sağlar.
3.Çevirici Yazılımlar: Herhangi bir dilde yazılan programı makine diline
çeviren yazılımlardır.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
13
Uygulama Yazılımı Örnekleri





Microsoft Office (Word, Excel, PowerPoint)
Matlab
Norton
Winamp
……………..
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
14
Hizmet Yazılımları



Hizmet yazılımları, genel sistem destek işlemlerini
yapmak için kullanılan programlardır.
Diskleri biçimlendirmek, dosyaları kopyalamak,
disklerdeki programları yedeklemek, dosya sıkıştırma,
dosya transfer (ftp), klavye düzenleme, disk yüzeyini
düzenleme (fdisk, partition magic), virüs temizleme
gibi işlemleri yaparlar.
Çoğu işletim sistemi hizmet yazılımlarının yaptığı
işlerin çoğunu yapmaktadır. Fakat bazı durumlarda
hizmet yazılımları ayrı bir paket olarak daha güçlü
özelliklerle üretilmektedir.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
15
Zararlı Yazılım




Bilgisayarlara faydalı yazılımlara zarar veren, kullanıcı dosyaları
üzerinde tahribat yapan, kullanıcı bilgilerini çalan yazılımlara
zararlı yazılımlar denilmektedir.
Zararlı yazılımlar kendi kendilerini çoğaltabilen, bir bilgisayardan
diğerine yayılabilen ve çoğu kez bilgisayar sistemlerine kasten
zarar vermek için yazılmış programlardır.
Kötü amaçlı yazılım veya malware (malicious software: kötü
amaçlı yazılım kavramının kısaltması), bilgisayar sistemlerine
zarar vermek, bilgi çalmak veya kullanıcıları rahatsız etmek gibi
amaçlarla hazırlanmış yazılımlara genel olarak verilen ad. Bu
yazılımlara örnek olarak virüsler, solucanlar, truva atları, rootkitler
verilebilir.
Genellikle yazılım olarak tanımlanmalarına rağmen bazen basit
kodlar halinde de olabilirler.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
16
Zararlı Yazılım Türleri
En genel zararlı yazılım türleri şunlardır:
 Bilgisayar virüsü
 Bilgisayar solucanı (worm)
 Truva atı (bilgisayar) (Trojan horse)
 Arka kapı (backdoor)
 Mesaj sağanağı (spam) (Yığın ileti)
 Kök kullanıcı takımı (rootkit)
 Telefon çevirici (dialer)
 Korunmasızlık sömürücü (exploit)
 Klavye dinleme sistemi (keylogger)
 Tarayıcı ele geçirme (browser hijacking)
 Casus yazılım (spyware)
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
17
İşletim Sistemi - Tanım





İşletim sistemi; bilgisayarda çalışan, bilgisayar donanım kaynaklarını
yöneten ve çeşitli uygulama yazılımları için yaygın servisleri sağlayan bir
yazılımdır.
İşletim Sistemi, uygulama kodları genellikle direkt donanım tarafından
yürütülmesine rağmen, girdi-çıktı, bellek atama gibi donanım fonksiyonları
için uygulama programlarıyla bilgisayar donanımı arasında aracılık görevi
yapar.
O.S (operating system) diye kısaltılır.
Bir işletim sistemi, bilgisayardaki programları ve verileri içeren ,çeşitli yazılım
kaynaklarını yürüten ve bilgisayar donanım kaynaklarını yöneten bir
yazılımdır.
İşletim sistemi giriş, çıkış ve bellek ayırma gibi donanım işlevleri için
bilgisayar donanımı ve uygulama programları arasında bir bağlantıdır.
Bu işletim sistemi bilgisayar, video oyun konsolları, cep telefonları ve web
sunucularında bulunabilir.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
18
İşletim sisteminin ana işlevleri
Bilgisayarı başlat ve kapat
Belleği ve Programların yönetilmesi
Görevlerin düzenlenmesi
İnternet bağlantısı
Monitör performansı
Yardımcı program desteği
Otomatik olarak güncellenmesi
Güvenliğin yönetilmesi
Aygıtların düzenlenmesi
İşletim sisteminin genel katmanları
Uygulama Katmanı
Word, exel vb programlar
Kabuk (Shell) Katmanı
Komut istemi (CLI: command-line interface)
Grafiksel arayüz (GUI: graphical user interface)
Çekirdek (Kernel) Katmanı
İşlemcide çalışan işlemlerin ve belleğin yönetimi
Donanım Katmanı
Ekran kartı, ses kartı vb elemanların bulunduğu kısım
İşletim Sistemi - Örnekler
Windows
GNU/Linux
MacOS
Win 1
Ubuntu
Mac OS X 10.0 (Cheetah)
Win 2
Fedora
Win 3
10.1 (Puma)
Linux Mint
Debian
10.2 (Jaguar)
Open SUSE
10.3 (Panther)
Win NT
Win 95
Red Hat
10.4 (Tiger)
Win 98
Mandriva
Win Me
PARDUS…
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
10.5 (Leopard)
21
Mikrosoft Windows
MS-DOS
1.0 · 2.0 · 2.1x · 3.0 · 3.x
9x
95 · 98 · Me
NT
NT 3.1 · NT 3.5 · NT 3.51 · NT
4.0 · 2000 · XP (sürümler) · Server
2003 · Fundamentals for Legacy
PCs · Vista (sürümler) ·Home Server · Server
2008 · 7 (Sürümler) · 8 (8.1) 10
CE
CE 1.0 · CE 2.0 · CE 3.0 · CE 4.0 · CE 5.0 · CE
6.0 · Mobile
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
22
MS-DOS




MS-DOS (MicroSoft Disk Operating System.
Microsoft Disk İşletim Sistemi
Piyasaya 1981 yılında sürüldü ve Microsoft 2000
yılında geliştirmeyi durdurdu.
Yerini yeni nesil grafik ekranlı Windows a bıraktı.
Çoklu işlem sınırlıdır
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
http://tr.wikipedia.org/wiki/MS-DOS
23
MS-DOS
Windows XP or Vista or Windows 7
TBTK Dersi, Ders Notları
Windows eski versiyonlar
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
24
MS-DOS









dir : içinde bulunulan dizinleri ve dosyaları gösterir
C:\WINDOWS>DIR
cd : dizin değiştirir
cls : ekranı temizler
copy : başka bir yere dosya/dizin kopyalar
del: Dosya siler C:\>DEL README.TXT
md: içi boş bir dizin oluşturur
time: sistemin saatini görüntüler
exit: MS-DOS penceresini kapatır
ren: dosyaların/dizinlerin ismini değiştirir C:\>REN README.TXT
BENIOKU.TXT
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
25
WINDOWS













Windows 1.0
Windows 2.0
Windows 3.x
Windows 95
Windows 98
Windows ME
Windows 2000
Windows XP
Windows Vista
Windows 7
Windows 8
Windows 8.1
Windows 10
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
26
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
27
Windows….
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
28
Windows….
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
29
Windows….
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
30
Windows….
Masaüstünün
işlevselliği
 Mouse sağ tık
 Başlat (Start)
düğmesi
 32 bit

TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
31
http://tr.wikipedia.org/wiki/Windows_95
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
32
Windows….
Remote Desktop Services
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
33
Windows….
Internet Explorer 5
Denetim Masası ve Bilgisayar Yönetimi eklendi
Windows masaüstü güncelleme
Internet Explorer 4
Outlook Express
Çoklu monitör desteği
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
34
Windows….
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
35
Windows….
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
36
Windows Remote Assistance
Windows Uzaktan Yardım
Remote Desktop Connection
Uzak Masaüstü Bağlantısı
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
37
Windows….
Geliştirilmiş grafik kullanıcı arayüzü
Multimedya araçları
Bilgisayarın daha hızlı çalışması
Uygulamaların hızlı yüklenmesi
Her klasörde arama kutuları ile dosya
arama daha hızlı
Internet Explorer 7
Gadgets-widgets araçlar
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
38
Windows….
Windows 7 ye göre daha hızlı
Bilgisayarın açılıp kapanması
daha hızlı
Gelişmiş görev çubuğu
Uzun pil ömrü
Sistem güvenirliği daha yüksek
Yeniklavye kısa yol tuşları eklendi
http://en.wikipedia.org/wiki/Windows_7
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
39
Windows….
"Başlat" menüsü (win95) yerine
"Başlangıç" menüsü
Bilgisayardaki donanım
sürücüleri otomatik tanımlama
Windows mağaza uygulamaların
(apps)
Resimli parola özelliği ve yüz
tanıma özelliği ile oturum açma
Microsoft account ile mikrosoft
kullanan araçlar arası uygulama
ve ayarlar sekronize edilir
http://en.wikipedia.org/wiki/Windows_8
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
40




Arayüzde değişiklik
Geleneksel Windows masaüstünü
arasında seçim
Windows 8 ile tanıtılan Windows
mağaza uygulamaların (apps)
geleneksel pencere özelliklerine
(küçültme, büyültme, kapatma)
kavuşması
Linux tabanlı işletim sistemlerinin
sahip olduğu birden
fazla masaüstü (çalışma alanlı)
yaratma
http://en.wikipedia.org/wiki/Windows_10
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
41
Genellikle Windows'un kullandığı bazı dosya türleri:
 TXT : Text (metin) dosyasını ifade eder.
 SYS : Sistem Dosyalarını (System File) ifade eder.
 HLP : Yardım dosyasını ifade eder.
 DOC : Word’ de oluşturulmuş dosyaları ifade eder.
 XLS : Excel’ de oluşturulmuş dosyaları ifade eder.
 PPT : Powerpoint’ de hazırlanmış dosyaları ifade eder.
 WIN : Windows’ la oluşturulmuş dosyaları ifade eder.
 INI : Windows’ un sistem dosyalarını ifade eder.

TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
42
İşletim Sistemi - Örnekler
Windows
GNU/Linux
MacOS
Win 1
Ubuntu
Mac OS X 10.0 (Cheetah)
Win 2
Fedora
Win 3
10.1 (Puma)
Linux Mint
Debian
10.2 (Jaguar)
Open SUSE
10.3 (Panther)
Win NT
Win 95
Red Hat
10.4 (Tiger)
Win 98
Mandriva
Win Me
PARDUS…
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
10.5 (Leopard)
43
Unix
1971 yılında yayımlanmıştır
 Tekrar derlenebilen kodlardan oluşan
taşınabilir, çok görevli yapıyı
destekleyen, çok kullanıcılı bir sistemdir
 SVR4 (by AT&T)
 BSD 4.4 (by University of California)
 HP-UX (Hewlett-Packard)
 Solaris (Sun Microsystems)

TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
44
Linux
1991 yılında Linus
Torvalds (Finlandiya)
tarafından
geliştirilmiştir
 Unix tabanlı bir işletim
sistemi çekirdeğidir
 Açık kaynak kodlu ve
özgür bir yazılımdır

TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
45
Linux
ABD şirketi Red Hat’nin
geliştirdiği ticari Linux sistemi
(1993)
 İyi test edilmiş, daha kararlı bir
Linux sistemi olduğu için dünya
çapında çoğunlukla tercih
edilmektedir
 Hata rapor etme ve beta
programlar kullanıcılara açıktır






Gaël Duval tarafından
başlatılmış bir proje (Mandrake
Linux) (1998)
Fransız merkezlidir
Kar amacı gütmeyen organizasyon
fedoraproject.org (2003)
Sürümler 6 ayda bir yenilenir
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
47





Almanya merkezlidir
"Software und System Entwicklung"
("Software and system development")
debian.org
Dünyadaki pekçok gönüllü
tarafından oluşturulmuş
Ücretsiz ve açık kaynaklı
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
48




Mark Shuttleworth (Canonical Ltd)
2004
Bireysel ve kurumsal kullanıcılara
açık ücretsiz
Sürümler 6 ayda bir yenilenir
www.ubuntu.com
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
49
Pardus




TÜBİTAK tarafından
geliştirilmiştir
2005 yılında ilk kararlı sürüm
Kamu kurum ve kuruluşları
tarafından kullanılmaktadır
pardus.org.tr
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
50
Pardus
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
51
Linux’ sisteminin avantajları
Linux ücretsiz (akademik çalışmalarda kullanılır)
 Anti-virüs yazılımı kurmaya ihtiyaç yok
 Bilgisayara ne kadar yazılım kurarsanız kurun,
bilgisayarınız ilk günkü hızında çalışır
 Disk birleştirme (Defrag) yapmaya gerek yok
 Yazılımların sürücülerini kurmaya gerek yok

TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
52
Mac OS…
Macintosh İşletim Sistemi
Apple firması
UNIX-açık kaynak kodlu
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
53
Mac Os
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
54
İşletim Sistemlerinin Bileşenleri
Birbirinden farklı çeşitli işletim sistemleri bulunmasına rağmen,
bunlar arasında ortak yapı özellikleri ve bileşenleri vardır.
Fonksiyonel bakımdan işletim sistemlerinin bileşenleri:
Görev
yönetimi (Process manager)
Ana bellek yönetimi (Memory manager)
Kütük yönetimi (File manager)
Disk (2. bellek) yönetimi (Second Storage)
Ağ üzerinde çalışma (Ağ fonksiyonları yönetimi: Networking)
Sistem koruması
Komut derleyici sistemler
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
55
Görev Yönetimi
Görev, işletim sisteminde bir iş birimidir. İşletim sistemi, farklı
görevlerin aynı zamanda çalışmasını ve kaynakların ortak
kullanımını kontrol eder.
İşletim sistemi, görev yönetiminde aşağıdaki işleri icra eder:
Kullanıcı
ve sistem birimlerinin oluşturulması, silinmesi
Görevlerin oluşturulması, durdurulması ve yeniden çalıştırılması
Görevlerin
zamana
uyum
sağlama
mekanizmasının
gerçekleştirilmesi
Görevler arasında iletişim sağlanması
Kilitlenmelerin yönetimi
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
56
Ana Belleğin Yönetimi
Merkezi işlem biriminin (MİB) verimliliğini ve kullanıcı sorgularına
yanıt verme hızını yükseltmek için, bellekte aynı zamanda birden
fazla program saklanması gereklidir.
Bu sebebten belleğin yönetimi için farklı yaklaşımlar ve algoritmalar
kullanılmaktadır. Bu yaklaşımların seçimi, birçok farklı özellikte
sistemin donanım tasarımına bağlıdır. Bellek yönetimiyle ilgili her bir
algoritma özel donanım desteği gerektirir. Bellek yönetimi ile ilgili,
işletim systemi aşağıdakilerden sorumludur:
Belleğin
şimdiki durumda, hangi kısmının ve kim tarafından
kullanıldığı hakkında bilginin elde edilmesi
Bellek alanı boş olduğunda bu alana hangi görevlerin yüklenmesi
hakkında, karar oluşturulması
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
57
Kütük Yönetimi



Kütük, oluşturucusu tarafından belirlenmiş ilişkili bilgiler topluluğudur.
Çoğunlukla, kütükler kaynak ve nesne türünde programları ve verileri
ifade ederler. Görev ve bellek yönetimi kullanıcı için sanaldır. Kütük
yönetimi ise kullanıcıyı görsel olarak ilgilendirir.
Genel halde kütükler programları ve verileri ifade eder. Kütüklerin
yönetimini kolaylaştırmak için dizinler oluşturulur.
İşletim Sistemi kütük yönetiminde aşağıdakilerden sorumludur.
 Kütüklerin oluşturulması ve silinmesi
 Dizinlerin oluşturulması ve silinmesi
 Kütük ve dizinlerin yönetimi
 Kütüklerin disk belleğine (2.belleğe) haritalanması (kaydedilmesi)
 Kütüklerin 2. bellekte yedeklenmesi (back up)
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
58
Giriş / Çıkış (I/O) Sistemlerinin Yönetimi
Giriş/Çıkış sisteminin yönetimi,
fonksiyonları gerçekleştirir:
içerdiği
birimlerle
aşağıdaki
Bileşenleri
oluşturur. (Tampon önbellekleme sistemi)
Ön belleğe yazıp-okuma
Spooling işlemlerinin gerçekleştirilmesi
Aygıt-sürücü (device driver) arayüzlerinin yönetimi
Belirli donanım aygıtları için sürücülerin yönetimi
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
59
Disk (2. Bellek) Yönetimi
Ana belleğin, geçici ve tüm veri-programların sürekli saklanılması
için çok küçük olması nedeniyle bilgisayar sistemleri ikincil belleğe
ihtiyaç duymaktadırlar.
İşletim Sistemi
sorumludur:
ikincil
belleğe
bağlı
aşağıdaki
girişimlerden
Boş
disk alanı yönetimi
Diskin paylaşımı
Diskin planlanması
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
60
Ağ Fonksiyonları Yönetimi


Ağ ortamı veya dağıtık sistem, ortak giriş-çıkış aygıtları, saati ve
ana belleği olmayan işlemciler (bilgisayarlar) topluluğundan oluşur.
Her işlemcinin kendine ait belleği bulunur.
Birbirlerine iletişim hatları aracılığıyla bağlanırlar ve iletişimi
protokollerle gerçekleştirirler.
Ağ kullanıcıları aynı ortak kaynaklara erişebildiği gibi, kullanıcı bazında
erişimde mümkündür. Bu durum:
 Hesaplama (bilgi-işleme) hızını yükseltir.
 Verilerin kullanılabilirlik alanını genişletir
 Güvenilirliği yükseltir
 Burada, İşletim Sisteminin en önemli görevi ortak kaynaklara erişimi
sağlamaktır.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
61
Koruma Sistemi


İşletim Sistemlerinde koruma; koruma ve güvenlik olarak iki çeşittir.
Eğer bilgisayarın birden fazla kullanıcısı varsa ve çoklu görevin
birden fazla çalışmasına izin verilirse bu görevler birbirlerinin
girişimlerinden korunmalıdır.
Bu amaçla İşletim Sistemi; kütüklere, bellek kesimlerine (segment),
işlemciye ve diğer kaynaklara görevlerin kontrollü erişimini sağlar.
İşletim Sisteminin koruma sistemi aşağıdaki işlemlerden sorumludur:
 Erişim Kontrolü ; Sisteme kullanıcı erişimini düzenler; İzinli ve izinsiz
kullanımları ayırt edebilme.
 Bilgi Erişim Kontrolü; Sistem içindeki veri akışını ve verinin
kullanıcılara dağıtımını düzenler; Denetimleri belirleme.
 Sertifikasyon; Sertifikasyonlara göre erişim ve akış kontrol
performansı sağlanır; İzinsiz erişimleri engelleyebilme.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
62
Komut Derleyicisi
Sistemin kullanıcı ve İşletim Sistemi arasında arayüz oluşturan yorumlayıcı
sistem programıdır.
 İşletim Sisteminin Komut Derleyicisi aşağıdaki işlemlerden sorumludur:
 Pek çok komut, işletim sistemine denetim fonksiyonları amacı ile
yönlendirilir. Bu komutlar aşağıdaki işlemleri gerçekleştirir:








Görev oluşumu ve yönetimi
G/Ç yönetimi
Bellek yönetimi
Ana belleğin yönetimi
Kütük sistemlerine erişim
Koruma
Ağ ortamında çalışma
Denetim fonksiyonlarını okuyan ve derleyen programa ‘Komut satırının
derleyicisi’ veya ‘Çekirdek (Kernel) (UNIX sisteminde)’ denir.
 Komut derleyicisinin işlevi, komut fonksiyonunu okumak ve yürütmektir.

TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
63