Diphyllobothrium latum enfeksiyonu

Bulaşıcı Hastalıkların Laboratuvar Tanısı için Saha Rehberi
DİFİLOBOTRİYAZ
Diphyllobothrium latum enfeksiyonu
Balık tenyası, Balık şeridi
EPİDEMİYOLOJİSİ
ICD-10 B70.0
Diphyllobothrium latum bilinen en büyük tenya türüdür; boyu bazen 8-10 metreyi
bulabilir. Balık tenyası, balık şeridi olarak da bilinmektedir. Erişkin formu insan, kedi,
köpek, ayı ve tilki gibi balık yiyen memelilerin ince bağırsaklarında yerleşir. İnsanlara çiğ
veya az pişmiş tatlı su balıklarının (somon, morina, alabalık, turna, yayın gibi) yenilmesiyle
bulaşır. Az tuzlanmış, tütsülenmiş veya salamura balıklarla da parazit bulaşabilir. Balığın
dondurulması veya uygun bir şekilde pişirilmesi ise paraziti öldürmeye yeter.
Hastalığa genellikle Baltık Denizi’ne dökülen nehir kenarları, Orta Avrupa, Sibirya,
Japonya ve Kuzey Amerika gibi ılıman ve soğuk bölgelerde rastlanılır. Tüm dünyada 20
milyon insanın bu parazitle enfekte olduğu tahmin edilmektedir.
Türkiye’de bugüne kadar difilobotriyaza rastlanmamıştır. Bununla birlikte, günümüzde
enfektif larvaları barındıran balıklar küreselleşen ticaret ve gıda sektörü ile dünyanın her
yöresine taşınabilir; çiğ balık eti ile yapılan “suşi”ye dünya genelinde ilginin artması
enfeksiyona rastlanma olasılığını artırmaktadır. Yemek geleneğinde çiğ veya az pişmiş
balık eti tüketimi olan ülkeleri ziyaret eden bireylerde de seyahat-ilişkili enfeksiyon olarak
görülebilir.
KLİNİK
ÖZELLİKLERİ
Çoğunlukla asemptomatiktir. Parazitin büyüklüğü nedeniyle karın ağrısı, ishal veya
kabızlık gelişebilir. B12 vitamini eksikliğine yol açarak solukluk, halsizlik, ağız ve dil yangısı
ile karakterize pernisiyöz anemi tablosu oluşturabilir. Bağırsak tıkanmaları veya safra
kesesi rahatsızlıkları gibi komplikasyonlara yol açabilir.
KLİNİK TANI
YAKLAŞIMI
Hastalığın akla getirilmesinde şu öykü ve bulgular yol gösterici olabilir:





Çiğ balık yeme alışkanlığının bulunması,
Enfeksiyonun endemik olduğu bölgelere yapılan seyahatler,
Halsizlik, iştahsızlık, kusma ve zayıflama,
İshal, kabızlık,
Hiperkrom makrositer anemi.
Kesin tanı, dışkı incelemesinde yumurtaların (mikroskopik) veya erişkin parazitin olgun
halkalarının (makroskopik; kahverengi lekeli halkalar) görülmesi ile konur.
DİFİLOBOTRİYAZ TANISI İÇİN LABORATUVAR İNCELEMESİ
Laboratuvara ne tür
klinik örnekler
gönderebilirim?
Taze dışkı örneği,
Fiksatif içinde dışkı örneği (%10 formalinde ve PVA veya SAF içinde)
Örnek almak için en
uygun zaman nedir?
Örnekler, antibiyotik ve antiparaziter bir tedaviye başlanmadan önce alınmalıdır.
Dışkı örneği alınmadan önceki son 10 gün içinde, hastaya herhangi bir nedenle mineral
yağ, baryum veya bizmut verilmemiş olmalıdır!
Dışkı örneği, 10 gün içinde 3 kez (tercihen günaşırı) alınmalı ve gönderilmelidir!
Örnekle birlikte
göndermem gereken
özel bir form var mı?
[DIFILOBOTRIYAZ]
Ek-4’de verilen veya benzeri bir “Laboratuvar Bilgi Formu” mutlaka ve eksiksiz olarak
doldurulmalı ve örneklerle birlikte laboratuvara gönderilmelidir. Formda ön tanı mutlaka
yazılmalı; ayrıca (varsa) çiğ veya az pişmiş balık eti, suşi v.b. tüketimi alışkanlığı ile
endemik bölgeye seyahat öyküsü mutlaka not edilmelidir.
Sayfa 1
Bulaşıcı Hastalıkların Laboratuvar Tanısı için Saha Rehberi
Örnek almak için
gerekli malzemeler
nelerdir? Nasıl temin
edebilirim?*
Klinik örnekleri hastadan nasıl almalıyım?
Gerekiyorsa, hangi işlemleri uygulamalıyım?
Temiz, kuru, geniş
ağızlı, sızdırmaz vida
kapaklı plastik kap
Fiksatif olarak - %10’luk
formalin
ve PVA (veya
‡
SAF)
Şehir içi
Şehirlerarası
(kısa mesafe)
(uzun mesafe)
taşıma
süre-sıcaklık
taşıma
süre-sıcaklık
Dışkı: Hastaya tarif edilerek örnek vermesi sağlanır (en az 45 gr veya sulu ise 4-5ml). Dışkıya idrar karışmamalıdır!
Taze örnek
<30 dk; OS
Taze örnek:
<24s; +4C,
30 dk içinde incelenemeyecekse dışkı üç kaba ayrılmalı;
birinciye fiksatif koymadan (taze), ikinciye dışkı miktarının 3
katı kadar %10’luk formalin, üçüncüye de dışkı miktarının 3
katı kadar PVA veya SAF ilave edilerek laboratuvara
gönderilmelidir. Taze örneklerin kurumasına izin vermeyiniz!
Fiksatifte;
OS
Fiksatifte;
<72 s; OS
Kısaltmalar - s: saat; dk: dakika; OS: oda sıcaklığı; PVA: polivinil alkol; SAF: sodyum asetat-asetik asit-formaldehid
* Tabloda önerilen örnekleme malzemesini -ayrıca belirtilmedikçe- hastanenizin laboratuvarından temin edebilirsiniz.
‡ Formol konsantrasyon teknikleri için, PVA (veya SAF) ise dışkıdan kalıcı boya yapılabilmesi için gereklidir. Her dışkı örneği bu iki
fiksatife de konmalı ve laboratuvara öyle gönderilmelidir! Hastanenizin laboratuvarı bu fiksatiflerin yerine hazır fiksatif içeren
ticari dışkı kabı temin edebilir. Ticari dışkı kabı içeriğinin aynı amaçlara karşılık geldiğinden emin olunmalıdır.
Güvenlik önlemleri
nelerdir? Kendimi
nasıl koruyabilirim?
Her türlü klinik örnek “enfeksiyöz” kabul edilmeli ve bu örneklerle çalışılırken standart
güvenlik önlemleri alınmalı, uygun kişisel koruyucu ekipman giyilmelidir.
Örnekleri hangi
laboratuvara
gönderebilirim?
Diphyllobothrium latum yumurtalarının tanısı, bünyesinde Mikrobiyoloji veya Parazitoloji
Uzmanı bulunan her laboratuvarda -rutin dışkı parazitolojisi kapsamında- konabilir.
Hastanenizin/Merkezinizin laboratuvarı bu koşulu sağlamıyorsa, bu koşulu sağlayan en
yakın laboratuvar ile bağlantı kurunuz.
Hangi durumlarda
örnekler
laboratuvara kabul
edilmez?
Şu örnekler laboratuvara kabul edilmez:
Hangi laboratuvar
incelemelerini
isteyebilirim?
Sonuçları ne
kadar zamanda
alabilirim?
Sonuçları nasıl yorumlamalıyım?
Direkt (manuel) parazit
incelemesi ve Gaitada
konsantrasyon yöntemi
ile parazit aranması
1 gün
Dışkı incelemesinde* D. latum yumurtalarının ve/veya halkalarının
görülmesi – “kesin tanı” bulgusudur. Hasta tedavi edilmelidir.







yüzeyi veya kenarları kurumuş dışkı örnekleri;
idrarla karışmış örnekler (idrar hareketli organizmaları harap edebilir);
7-10 gün içerisinde lavman veya kolonoskopi yapılmış hastaların dışkı örnekleri;
kibrit kutusu v.b. gibi uygun olmayan bir kaba alınmış dışkı örnekleri;
taşıma kabı hasar gördüğü için dışına sızmış örnekler;
önerilen süre içerisinde ve uygun sıcaklıkta gönderilmemiş örnekler;
örnek kabı üzerinde hasta bilgileri yazılı olmayan örnekler;
 hastaya ait uygun bir istek formu düzenlenmemiş örnekler..
İlk inceleme sonucunun “negatif” bulunması halinde, hastanın 1-2
gün ara ile ikinci ve gerekirse üçüncü örneği vermesi istenmelidir.
* Laboratuvarın hem direkt mikroskopik inceleme hem de bir konsantrasyon işlemi sonrası mikroskopik inceleme yaptığından emin
olunuz! Yalnızca direkt mikroskopik inceleme yapıldığında duyarlılık çok düşüktür ve hastalık atlanabilir.
Daha fazla bilgi için önerilen kaynaklar:
1.
CDC. Parasites: Diphyllobothrium Infection. http://www.cdc.gov/parasites/diphyllobothrium/ [erişim tarihi:
15.05.2011]
2.
Özbilgin A, Östan İ. Diphyllobothriosis. In: Özcel’in Tıbbi Paraziter Hastalıkları. Özcel A, Özbel Y, Ak M, eds.
Türkiye Parazitoloji Derneği Yayın No: 22. İzmir, 2007; s. 681-689.
3.
Sidra Azim S, Farheen Dojki F, Syed Shamim Ahmad SS, Beg MA. Role of human behaviour and parasitic diseases.
Infectious Diseases Journal of Pakistan. 2008; 17(4): 128-134.
4.
Scholz T, Garcia HH, Kuchta R, Wicht B. Update on the human broad tapeworm (genus Diphyllobothrium),
including clinical relevance. Clin Microbiol Rev. 2009; 22(1): 146-60
Sayfa 2
[DIFILOBOTRIYAZ]