yönetim özeti

Doküman No. 04-503-H7
Revizyon 3 – Eylül 2005
FİNANSAL KAPANIŞ SONRASI AŞAMAYA DAİR RAPOR
BAĞIMSIZ ÇEVRE DANIŞMANI (BÇD)
BAKÜ-TİFLİS-CEYHAN (BTC) BORU HATTI PROJESİ,
BEŞİNCİ SAHA ZİYARETİ - HAZİRAN 2005
YÖNETİM ÖZETİ
Bu rapor, Bağımsız Çevre Danışmanı (BÇD) tarafından 13-25 Haziran 2005 tarihleri
arasında BTC Projesinin Çevre ve Sosyal alanlarda yükümlülükleri ile uyumluluğunu
gözlemlemek amacıyla Azerbaycan, Türkiye ve Gürcistan’a finansal kapanış
sonrasındaki aşamada yapılan beşinci saha ziyaretinin sonuçlarını göstermektedir. BÇD
ziyareti iki takım olarak gerçekleştirdi; biri Gürcistan’ı ve Azerbaycan’ı ziyaret ederken
diğeri de Türkiye’yi gezdi.
BÇD yaptığı ziyaret sırasında BTC’nin üç ülke içi kuruluşları (Azerbaycan, Türkiye ve
Gürcistan), BOTAŞ ve EPC mütaahhitleriyle görüşmeler gerçekleştirerek ilgili
dokümanları inceledi, Çevre ve Sosyal konularla ilgili yükümlülüklerin uygulanmasından
sorumlu personelle görüşmeler düzenledi ve inşaat faaliyetlerini gözden geçirdi. BÇD,
petrol boru hattı güzergahı üzerindeki (ROW) birkaç inşaat sahasını ve Yer Üstü
Tesislerini ziyaret etti. Halihazırda BTC Projesinde genellikle önemli gelişmeler
kaydedildiğini göz önünde bulundurursak (Azerbaycan’da İlk Petrol kutlamaları 25
Mayıs 2005 tarihinde düzenlendi) bu ziyaretin daha ziyade boru hattı güzergahı boyunca
(ROW) sürdürülen toprağın yerine döndürülmesi çalışmalarına odakladığını belirtebiliriz.
Organizasyon ve Kadro: Azerbaycan ve Gürcistan’daki Çevre ve Sosyal
organizasyonlar mevcut saha çalışmalarının genellikle Güney Kafkasya Boru Hattı
(GKBH) projesinin inşaatı ile ilgili olduğunu göstermektedir. Bu nedenle sadece BTC
projesi ile ilgili olan faaliyetleri ayırmak çok zor görünmektedir. Bu ülkelerde BTC ve
GKBH projeleri üzerinde aynı zamanda çalışma ihtiyacını yansıtan kadro değişiklikleri
yapılmıştır. Fakat BTC projesi saha konularının yönetimi sorumluluğunu almaya devam
etmektedir. İlerleme, temelde BTC ekiplerinin inisiyatifleri sayesinde kaydedilmiştir. Son
üç ayda Azerbaycan ve Gürcistan’da Müteahhit Çevre ve Sosyal konulardan sorumlu
personel sayısı önemli azalma kaydetmiştir. Bu nedenle BTC projesi daha da fazla
sorumluluk yüklenmek zorunda kalmıştır.
Türkiye’de, Şubat 2005 tarihinde yapılan son ziyaretten bu yana A ve B sahalarında ve
aynı zamanda Pompa İstasyonunda çalışmalarını sürdüren EPC mütaahhitlerinin
organizayonunda birtakım önemli değişiklikler kaydedilmiştir. BTC’nin ilgili kuruluşu
denetleme, kontrol ve inceleme programları aracılığıyla BOTAŞ tarafından tamamlanmış
faaliyetlerin ve dokümanların ilgili kurallara uyumluluğuna odaklanmaktadır. Bilindiği
gibi BTC, yerli ve yabancı personelinde üst düzey yeterlilik elde ederek güvence sağlama
konusundaki rolünü konsolide etti. A ve B sahalarında çevre ve sosyal konularından
sorumlu kuruluşların tutumlarında ve faaliyetlerinde önemli gelişmeler kaydedilmiştir.
______________________________________________________________________________________________
BTC PROJESİNİN BORÇ VEREN GRUBU
SAYFA E-1
FİNANSAL KAPANIŞ SONRASI AŞAMAYA DAİR RAPOR BÇD - BTC BORU HATTI PROJESİ
BEŞİNCİ SAHA ZİYARETİ, HAZİRAN 2005
Doküman No. 04-503-H7
Revizyon 3 – Eylül 2005
BOTAŞ ile BTC yıl sonunda onarım faaliyetlerini sona erdirmek ve sahadan çıkmaya
hazırlanmak için her iki sahadaki tüm ihtiyaçları karşılayabilecek kaynakları sağlamaya
devam etmelidir.
Değişim Yönetimi: Dördüncü ziyaret sonrası BÇD tarafından ESAP’ta (Çevre ve Sosyal
konulara ilişkin tedbirler planı) kaydedilen lağım sularının temizlenmesi, havanın
kirlenmesi ve atıkların yönetimine ilişkin standartların değiştirilmesi gerektiğine dair
hazırlanan rapora bağlı olarak önemli değişim yönetimi girişimleri Azerbaycan ve
Gürcistan’da kaydedilmiştir. Bu değişikliklerin temel ilkeleri BÇD tarafından yapılan
ziyaretten önce gözden geçirildi ve bu değişiklikler uygun bulundu. BTC’nin, söz konusu
temel standartların değiştirilmesi için mantıklı gerekçe sağlaması yönündeki çabaları
dikkate alınmalıdır. Bu ziyaretten başlayarak bundan sonra Projeye ilişkin düzenlenen
ziyaretler sırasında yapılan incelemeler yeni kabul edilen standartlara göre
gerçekleştirilecektir.
Beton ve Agrega Satıcıları: BTC’nin Çekirdek Yönetim Ekibi (ÇYE) içinci taraf tedarik
kaynaklarını (özellikle de çimento/beton ve agrega satıcılarını) üç ülkede de
değerlendirdi. Proje değişiklikleri gerektiren taş ocakları ve agrega/beton satıcıları
belirlendi ve bu sahalarda ESAP yükümlüklerini yerine getirme planları
geliştirilmektedir. Bu uygun bir davranış olarak görünmektedir. Bundan önceki ziyaretler
sırasında belirlendiği gibi kirlenmenin önlenmesi, işçilerin sağlık ve güvenlik sorunlarına
ilişkin tedbirlerin alınması konusundaki proje değişiklikleri çok az ve çok geç yapılmıştı,
özellikle de doz tesislerinde. Türkiye’de A ve B sahalarında taş ocaklarını kullanmak için
çevre ve sosyal değerlendirme prosedürlerinde önemli gelişme kaydedilmiştir; fakat üç
saha arasında tutarlılık henüz elde edilmemiştir.
İçme suyu: İçme suyunun temizlenmesine ilişkin problemler Gürcistan ve
Azerbaycan’da çözüm buldu. İçme suyunun test edilmesi konusunda Proje tarafından
hazırlanan kısıtlı prosedürler ve yetersiz KG (Kalite Güvence)/KK (Kalite Kontrolü)
kontrolünden ileri gelen 2. derece uygunsuzluğa karşılık olarak Türkiye’de içme suyunun
kamplarda test edilmesine ilişkin bazı çalışmalar yapılmıştır.
Atık Yönetimi: Bu konu Gürcistan ve Azerbaycan’da en önemli çevre sorunlarından biri
olarak kalmaktadır, fakat halihazırda BÇD’nin dördüncü ziyareti sırasında kavramsal
olarak belirlenen stratejinin yaşama geçirilmesine başlandı. Gürcistan’da Iagludja
belediye çöplük tesisinin onarımı konusunda birtakım çalışmaların başlatılmasına ilişkin
Gürcistan hükümeti yetkilileriyle mutabakat sağlandı ve çalışmalar başlatıldı. Tesis BTC
projesinden meydana gelen atıkları kabul etmek için vaktinde yetişmeyecek olmasına
rağmen, AB standartlarına uygun güvenilir deponi tesisinin inşaatına ilişkin plan devam
etmektedir. Tehlikeli atıkların AB standartlarına uygun tesislere gönderilmesi olanakları,
tehlikeli atıklar için deponi inşaatı meselesi ile paralel olarak değerlendirilmektedir. Ek
araştırma sonuçlarına ve hükümetin katkılarına bağlı olarak bu iki seçenekten birine
üstünlük verilecektir. Yanık yağın Batı Yolu ile gönderilmesine izin verilmesi kararının
yakın gelecekte alınması beklenmektedir. Azerbaycan’daki tehlikeli atıklar AB
standartlarına uygun olan Serenja deponi alanının kullanıma açılmasını bekleyerek
depolarda muhafaza edilmektedir. Tehlikeli olmayan atıklar ise Kürdemir Merkezi Çöp
Toplama Sahasında yakılmaktadır. BÇD’nin söz konusu ziyaretinden iki hafta önce
______________________________________________________________________________________________
BTC PROJESİNİN BORÇ VEREN GRUBU
SAYFA E-2
FİNANSAL KAPANIŞ SONRASI AŞAMAYA DAİR RAPOR BÇD - BTC BORU HATTI PROJESİ
BEŞİNCİ SAHA ZİYARETİ, HAZİRAN 2005
Doküman No. 04-503-H7
Revizyon 3 – Eylül 2005
yapılan istif emisyonu testlerinin sonuçlarının hala belli olmamasına rağmen istif
emisyonunun Proje standartlarına uygun olacağı beklenmektedir. BTC’nin inşaatı
sırasında meydana gelen atıkları kabul etmek için yetişmeyecek olmasına rağmen,
tehlikeli olmayan atıklar için çöplüğün BP Azerbaycan İş Birimi tarafından inşa
edilmesine ilişkin planlar ilerlemektedir.
Katı atıkların yönetimi Mütaahhitlerin Türkiye’de sürdürdükleri tüm çalışmalarında
uygun bulunuyor. Buna rağmen yeniden kullanılabilen atıkların belirlenmesi ve çöpün
gömülmesi uygulamasının sınırlandırılması konusunda bazı gelişmeler önerilmektedir.
Türkiye’de sürdürülen çalışmalar Azerbaycan ve Gürcistan ile mukayese edildiğinde belli
avantaja sahiptir, çünkü Türkiye’de ülke içinde AB standartlarına uygun çöplükler
kullanıma açıktır ve BTC bu ülkede deponi inşaatına ilişkin planlar hazırlamak zorunda
kalmamıştır. BÇD 2004 yılından bu yana Proje tarafından bu sorunun zamanında
çözülmesi yönünde pratik uygulama eksikliğinden dolayı 19. Çevresel Hassas Bölgede
bulunan 3. Pompa İstasyonundaki asal (inert) maddeler çöplüğünden önemli ölçüde
rahatsızlık duymaktadır. ESAP yükümlülüklerine uygun olarak bu sahalarda söz konusu
sorun zaman geçirmeden hafıfletilmelidir. Rahatsızlık veren diğer konu büyük miktarda
asal atıkları için MYE mütaahhiti tarafından kullanılan Narlık asal maddeler
çöplüğündeki durumla ilgilidir. Söz konusu saha kamusal yol üzerinde, görülen bir yerde,
üçüncü kişilerin girişine açık durumda, kontrol edilmeyen bir belediye çöplüğüdür. Bu
saha ziyareti sırasında, her ne kadar bunun BTC ile ilgisi olmayabilirse de, başka bazı
atık akıntılarının karıştığı gözlemlendi.
Atık Su Yönetimi: Her üç ülkede atık su temizleme tesislerinin (ASTT) performansı elde
edilebilecek seviyeye yaklaşmış bulunmaktadır. Azerbaycan ve Gürcistan’da yakın
zamanda başlatılan Değişim Yönetimi (DY) süreci atık suların akaçlanmasına ilişkin
bazı standartları düşürdü. Bu değişiklik bazı parametrelerle uyumsuzluğun derecesini
azalttı. Fakat bazı tesisler koliform deşarja ilişkin yeni belirlenen standartlara uyum
sağlamamaktadırlar. Azerbaycan’da Mugan kampının yeniden işletmeye açılmasında
ASTT ile ilgili normal başlama problemleri yaşandı. Fakat mevcut test verileri ASTT’nin
uyum yönünde hızlı şekilde geliştiğini göstermektedir. Türkiye’de uyumsuz şekilde
işlenmiş lağım sularının boşaltılmasına ilişkin sorun Pompa istasyonları ve A sahasında
uzun süredir çözüm bulmamaktadır. Yakın zamanda kurulan toprağın üst katını sulama
sistemi vaad edilen çözümü elde etme olanağını sağlayacak görünmektedir.
Kirlilik Önleme: Kirlilik önlemeye ilişkin alt yapı her üç ülkede de oluşturuldu. Bu
noktadan sonra kirlililik kontrol sisteminin başarısı çalıştırılmasına ve bakılmasına
bağlıdır, ki bu iyi şekilde yapılıyor görünmektedir. Her üç ülkedeki durum aşağıdaki
şekilde özetlenebilir:
Azerbaycan: Azerbaycan’daki inşaat çalışmalarında en büyük gelişme kaydedilmiştir.
Kürdemir ve Yevlah’daki kamplar terk edilmiştir. Eski Mugan kampı öncelikle GKBH
için yeniden kullanıma açılma aşamasındadır. Bu, çevre kirliliği kontrol sisteminin
yeniden kurulmasını gerektirmiştir. Kurulum çalışmaları ziyaret sırasında sürdürülmekte
idi. Çözümünü bulamayan diğer bir sorun jeneratörden gelen gürültüdür. Mevcut verilere
göre, sesi azaltan tedbirler alınmadığı takdirde jeneratörün Mugan kampına
______________________________________________________________________________________________
BTC PROJESİNİN BORÇ VEREN GRUBU
SAYFA E-3
FİNANSAL KAPANIŞ SONRASI AŞAMAYA DAİR RAPOR BÇD - BTC BORU HATTI PROJESİ
BEŞİNCİ SAHA ZİYARETİ, HAZİRAN 2005
Doküman No. 04-503-H7
Revizyon 3 – Eylül 2005
yerleştirilmesi uygun olmayan ses seviyesine neden olabilir. Tovuz kampındaki ses
seviyesi gece saatlerinde uygun seviyeden 15 dB yüksektir.
Gürcistan: Proje inşaat faaliyetlerinden gelen potansiyel zararın olasılığını, kapsamını,
veya süresini en aza indirmek, herhangi bir yan etkiye yol açmamak için potansiyel zararı
sistematik olarak belirlemek, önlemek ve hafifletme tedbirleri almak için kirlilik önleme
planını kabul etti. Söz konusu zararı hafifletme tedbirlerine aşağıdakiler dahildir:
dökülmenin önlenmesi ve yönetimi; mevcut kirlenmiş alanların yönetimi (inşaat sırasında
bulunmuş olan varsa); yeraltı sularının korunması; yerüstü sularının korunması; ekolojik
alıcıların korunması; hava kalitesinin korunması ve tozun azaltılması; ses kontrolü;
toprak erozyonu kontrolü ve toprağın üst tabakasının korunması.
Türkiye: Belli sahalarda kirliliğin önlenmesine ilişkin uyum incelenmiş ve genellikle
uyumlu olduğu belirlenmiştir. Ziyaret edilen yakıt depoları uygun şekilde işletilmektedir;
önleme ve dökülmeye karşılık vermek için uygun araç gereç mevcuttur. Bütün sahalarda,
MYE ve Pompa İstasyonlarında çevreye ilişkin kayıtlar düzenli olarak tutulmaktadır.
Hidrotest: Proje her üç ülkede farklı bazı şartlara rastlamış ve farklı olarak ilerleme
göstermiştir:
Azerbaycan: BTC boru hattının hidrotesti Azerbaycan’da tamamlandı. Ana borunun
hidrotesti sırasında kimyasal olarak kirlenmiş su KP 244 ve KP 411’de buharlaşma
gölcüklerine akıtılmıştır (biosid ve oksijen yiyenin kullanılmadığı bir bölüm istisna
olmak üzere). Yapılan toprak ölçümlerine göre, temiz ve test deşarj suyunda önemli
boyutta kirlenme yoktur. Biosid ve oksijen yiyenlerin kabul edilir seviyeye
düşürülmesinin ardından hidrotestten elde edilen suyun buharlaşma gölcüklerinden deşarj
edilmesi için DY geliştirildi. Testlerin suyun kirli olmadığını göstereceğinden
şüphelenmek için hiç bir neden olmamasına rağmen, BÇD temiz ve test suyunun Dünya
Bankası ve Uluslararası Finans Kurumu (IFC) tarafından belirlenen deşarj standartlarına
göre test edilmesini önermektedir. Suyun buharlaşma gölcüklerinden akıtılmadan önce
tüm Dünya Bankası ve IFC İlkeleri parametrelerine göre test edilmesi önerilmektedir.
Gürcistan: Hidrotest çalışmaları başlatıldı, fakat büyük bir kısmı henüz sona erdirilmedi.
Laboratuvar test sonuçları hazır olmadan hidrotestten elde edilen suyun deşarjıyla ilgili
problem çözümlenmektedir. Fakat Proje, uygun olmayan deşarjların gelecekte yeniden
ortaya çıkmaması için uygun kaynaklar ayırmaya devam etmelidir. KP 138’de deşarj
noktası olan temiz ve test suyu hidrotest alanına ziyaret gerçekleştirildi. Bu sahada
birtakım yetersizlikler kaydedildi. BÇD çevre ve sosyal sorumluluklara uygun şekilde
çalışmaların devam ettirilmesi için yöntem ve prosedürleri tanımlayan Hidrotest Yönetim
Planında belirlenen standartların düzenli şekilde uygulanmasını önermektedir.
Türkiye: Hidrotest çevre yönetimi planlarının standart hale getirilmesi, ayırma ve deşarj
noktalarının çevre ve sosyal yükümlülüklere uygunluğunun gözlemlenmesi yönünde
olumlu çalışmalar gerçekleştirildi. BÇD’ye her üç sahadaki hidroteste ilişkin bilgi
paketleri sunuldu. Söz konusu çalışmaların sahada uygun şekilde yürütüldüğü
gözlemlendi. Buna rağmen B sahasındaki bir test bölgesinde standartlara uygun olmayan
durum belirlendi. Bu nedenle BTC hidrostatik test çevre koruma prosedürlerinin
______________________________________________________________________________________________
BTC PROJESİNİN BORÇ VEREN GRUBU
SAYFA E-4
FİNANSAL KAPANIŞ SONRASI AŞAMAYA DAİR RAPOR BÇD - BTC BORU HATTI PROJESİ
BEŞİNCİ SAHA ZİYARETİ, HAZİRAN 2005
Doküman No. 04-503-H7
Revizyon 3 – Eylül 2005
bağımsız değerlendirmesini gerçekleştirmeli ve bu bilgi paketlerinin bütünlüğünü kontrol
etmelidir. Borunun test edilen sahalarında sürdürülen toprağın yerine döndürülmesi
çalışmalarının güvenli şekilde yerine getirilmesini güvence altına almak için B sahasında
Çalışma İzni sistemi ve kayıt uygulaması yapıldığı görüldü. Projenin buna ilişkin olumlu
çabaları onaylanmaktadır.
Güvenlik: BÇD Projenin gelişimi sırasında yüksek güvenlik standartlarının
sağlanmasında BTC’nin sağlık ve güvenlik kuruluşunun çabalarını onaylamaya devam
ediyor. Halihazırda boru hattının büyük bir kısmı toprağa gömülmüş olduğundan
BTC’nin toplum güvenliği ile ilgili bir çok sorunu etkili şekilde çözümlendi. Türkiye’de
BTC’nin terk etme faaliyetlerinin başladığı şu sıralarda her üç sahada ve sabit tesislerde
Sağlık ve Güvenlik standartlarının uygulandığından ve ihtiyatlı olunduğundan emin
olması kritiktir.
Toprağın yerine döndürülmesi çalışmaları: BÇD’nin beşinci ziyareti sırasında en çok
odaklanılan konu Petrol Borusunun Geçtiği Yol (ROW) boyunca sürdürülen toprağın
yerine döndürülmesi çalışmalarıdır. Sadece birkaç olgu istisna olmakla birlikte, genellikle
yerine döndürme çalışmaları yüksek kaliteli bulunmuştur. Örneğin, Azerbaycan’daki 12
m genişliğindeki BTC koridorunun yerine döndürme çalışmaları sona ermiş olmasına
rağmen, sonuçlar ancak tüm BTC/GKBH koridorunun yerine döndürme çalışmaları
tamamlandıktan sonra takdir edilecektir. Gürcistan’da Türkiye sınırları yakınında Spread2 sınırları içinde farklı yerleşimlerde kış koşullarına hazırlık çalışmalarının yetersiz
olması nedeniyle yağış kontrolü ve erozyonla ilgili problemler meydana gelmiştir.
BÇD’nin bundan önceki ziyaretlerinde yapılan gözlemlere benzer olarak her üç ülkede
farklı koşullar ve uygulamalar görüldü. Fakat bazı istisnai durumlar dışında üst toprağın
yönetilmesi genellikle iyi. Nehir geçişleri de her üç ülkede gözlemlenebildiği yerlerde iyi
şekilde yerine döndürülmüş görülmüştür. Sağlanan ilerlemenin miktarında belirgin
farklar görülmüştür.
Azerbaycan: Boru hattı toprağa gömüldü. Aşama 2 yerine döndürme
çalışmaları tüm BTC boru hattı boyunca ve BTC/GKBH ROW yolunun
yaklaşık 50 kilometrelik kısmında tamamlandı. Son biorestorasyon
çalışmaları GKBH’nin tamamlanmasından sonra başlatılacaktır. Sahada
gözlemlenen yerlerde yerine döndürme işleri yüksek kalitede
gerçekleştirilmiştir. Kura nehrinin Batı geçişindeki büyük hendeklerin
yerine döndürme çalışmaları sırasında Proje yeteri kaynak ve dikkat
sağlamalıdır. Hasan Su geçişinin yakınında KP 396 noktasındaki isimsiz
çayda drenaj kontrolünün geliştirilmesi yönünde gereksinimler
kaydilmiştir. Proje ocakların envanter ve kapanış planını hazırlama
aşamasındadır. Bilindiği üzere mevcut taş ocakları çalışmalarının büyük
bir kısmı GKBH ile ilgilidir; fakat ziyaret sırasında envantere
geçirilmeyen iki taş ocağına rastlandı. Projenin taş ocaklarının kapanışı
için uygun prosedürlerin uygulandığından emin olması gerekecektir.
Bentonit boşaltım sahaları incelendi ve uygun şekilde yerine döndürülmüş
bulundu.
______________________________________________________________________________________________
BTC PROJESİNİN BORÇ VEREN GRUBU
SAYFA E-5
FİNANSAL KAPANIŞ SONRASI AŞAMAYA DAİR RAPOR BÇD - BTC BORU HATTI PROJESİ
BEŞİNCİ SAHA ZİYARETİ, HAZİRAN 2005
Doküman No. 04-503-H7
Revizyon 3 – Eylül 2005
Gürcistan: Gürcistan’daki BTC boru hattının yaklaşık 65 kilometrelik
kısmında kısmi yerine döndürme çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Spread 2
sınırları içindeki farklı yerleşimlerde meydana gelen erozyonu
çözümlemek için yerine döndürme çalışmaları yapılmıştır. Gürcistan’ın
dağlık bölge olması nedeniyle buradaki çalışmalar Azerbaycan ile
mukayese edildiğinde daha fazla çaba sarf edilmesini gerektirmektedir.
Gürcistan’ın dağlık bölgesindeki geçici yerine döndürme çalışmalarının
kalitesinin değişkenliği karşılaşılan zorlukları yansıtmaktadır. Boru
hattının geçtiği 12 m genişliğindeki yolun ara yerine döndürme çalışmaları
yaklaşık 185 km’yi bulmaktadır. Fakat yerine döndürmenin gerçek
ilerlemesi anlamında özellikle Spread 2’de önemli farklılık vardır. Spread
2’nin batı bölümünde (KP 216-249) bazı bölümler Aşama 2 gereklerine
uygun olarak (toprağın üst katının yerine dökülmesi) restore edilmiştir,
fakat diğerleri sadece Aşama 1 taleplerine uygun olarak restore edilmiştir
(çukurların doldurulması – toprağın üst katı dökülmüyor) ve diğer yerlerde
sınırlı koridor vardır (Aşama 1 veya Aşama 2) veya tam olarak toprağın
üst katı ile kapanmıştır. Spread 2’nin merkezinde (KP 200-216) kış
koşullarına uygun şekilde hazırlık yapılmaması sonucunda en bariz
erozyon ve yağış kontrolü sorunlarının ortaya çıktığı gözlenebilir. Spread
2’nin doğu tarafında (KP 181-200), daha önce Spread 1’e ait olan kısımda
kış koşullarına hazırlık çalışmaları yeterli düzeyde gerçekleştirilmiştir,
fakat bir kaç servis yolunun varlığı gelecekte yerine döndürme
çalışmalarını zorlaştıracaktır. Spread 1’de toprak genel olarak yerine iyi
döndürülmüştür. Proje inşaatın sona ermesinden sonra KP 153 ve 162
noktalarındaki taş ocaklarının yerine döndürme çalışmalarının uygun
şekilde gerçekleştirilmesini sağlamalıdır.
Türkiye:
Yerine
döndürme
çalışmalarının
planlanması
ve
gerçekleştirilmesi meselesi BÇD’nin en önemli sorunlarından biri olarak
kalmaktadır. Beşinci ziyaret Türkiye’de her üç sahadaki boru hattının
geçtiği yolun mümkün olan büyük kısmını değerlendirmeye
odaklanmaktadır. BÇD A ve B sahalarında boru hattının geçtiği yolun
yerine döndürme çalışmalarının gerçekleştirilmesine ilişkin yönetim
yükümlülüklerinde önemli gelişme gözlemledi. Her iki sahada onarım
çalışmalarını sürdürecek olan ekipler iş başındalar. Yerine döndürme
çalışmalarında bellirgin gelişme, özellikle de tarım sahalarında
kaydedilmektedir. Sahada gözlemlenen yerine döndürme çalışmaları kalite
ve detaylara verilen dikkat açısından genellikle tatmin edicidir. Bunun
yanı sıra kaya parçalarının uygun şekilde yayılmasının fazla kayanın
boşaltımı için etkili bir yöntem olduğu kaydedilmiştir. Biorestorasyon
çalışmaları C sahasında başlatılmış ve Eylül 2005 tarihinde sona ermesi
planlanmıştır. Kolay kırılan, ince üst toprağa sahip olan B sahasının
yüksek noktalarında toprağın üst katı 2 yıldan uzun süredir muhafaza
edilmiştir ve görsel bir gözleme göre söz konusu toprağın verimliliği
azalmıştır. Verimlilik düzeyi Proje tarafından değerlendirilmelidir. Dik
yamaçların yerine döndürme çalışmaları, özelikle de B sahasında teknik
______________________________________________________________________________________________
BTC PROJESİNİN BORÇ VEREN GRUBU
SAYFA E-6
FİNANSAL KAPANIŞ SONRASI AŞAMAYA DAİR RAPOR BÇD - BTC BORU HATTI PROJESİ
BEŞİNCİ SAHA ZİYARETİ, HAZİRAN 2005
Doküman No. 04-503-H7
Revizyon 3 – Eylül 2005
açıdan zor olacak ve çalışanların güvenliğine büyük oranda dikkat
gösterilmelidir. Servis yolları uygun şekilde kaydedilmiş ve yönetilmekte
görünmektedir fakat B sahasında yüksek bölgelerde (KP 449-458) servis
yollarının sayısında belirgin artış gözlenmektedir. Bu, azaltılması gereken
Proje ayak izinde belirgin bir artışa sebep olmaktadır. NGPL sahasında
onarım çalışmalarını yerine getirecek mütaahitin seçimine ilişkin karar
henüz alınmadı. BÇD bu yükümlülüğü kaydetmekte gelecek ziyaret
sırasında NGPL yerine döndürme çalışmalarının yerine getirilmesi
konusunda ek bilgi vermeyi planlamaktadır.
Arkeoloji: Her üç ülkede BTC ile ilgili kültürel miras programı tamamlandı. Daha önce
belirtildiği gibi, arkeolojik bulguların toplanması, değerlendirilmesi, korunması ve
sunulması meseleleri ev sahibi olan üç ülkenin üzerine bırakıldı, fakat BTC Projesi
kültürel miras yönetimine önemli yatırımlar yaptı ve bu yatırımları uluslararası
standartlara uygun şekilde yöneteceğine ilişkin yükümlülükleri üstlendi. Azerbaycan ve
Gürcistan’da BTC ve GKBH projelerinin gerçekleştirilmesi sırasında ortaya çıkan
arkeolojik bulguların iki devletin işbirliği sağlanarak beraber sunulmalıdır.
Değerlendirme, kurasyon ve raporlama süreci Operasyon personeli tarafından
üstlenilebilecek şekilde bir Planda belirlenmelidir. Bu plan Operasyon personeli
tarafından kabul edilmelidir. Sahada verilerin toplanmasından sorumlu personelin
değerlendirme ve bilgi sunma sürecine katılan personelin arasında yer alması
önerilmektedir. Her iki ülkede BTC/GKBH arkeolojik kazıları bu ülkelerde yapılmış en
büyük saha programlarıdır. Proje buluntuların uygun olarak değerlendirilmesini ve
verilerin hem araştırmacılara hem de kamuoyuna açık olmasını sağlamalıdır. Proje
Türkiye’de Mart 2003 ve Ağustos 2004 tarihleri arasında BTC güzergahı sınırları içinde
bulunan bazı sahalarda arkeolojik kazılar yaptırdı. Bu kazılar ilgili bakanlık ve müze
yetkililerinin kontrolü altında gerçekleştirildi. Kültürel mirasın yönetimi programının
Türkiyede uygun şekilde, en iyi uluslararası seviyede gerçekleştirildiği gözlenmektedir.
BTC aynı zamanda Proje tarafından araştırılan en önemli sahalara ilişkin bilimsel
yayınlar üzerinde de çalışmalarını sürdürmektedir.
Ekolojik Yönetim:
Azerbaycan: Azerbaycan’da BTC boru hattının döşeme çalışmalarının tam olarak sona
ermesinden sonra kalan ekolojik gözlemler GKBH projesine dahil edildi, bu nedenle
BTC boru hattı ile ilgili çabaları ayırmak pratik açıdan uygun değil. BÇD’ye GKBH
projesine ilişkin çalışmaları değerlendirmek üzere bilgi verilmemiştir, dolayısıyla bu
rapor bahis konusu incelemeleri içermemektedir.
Gürcistan: Gürcistan’a yapılan ziyaret sırasında BÇD’nin talebi üzerine bir çevre uzmanı
BÇD ekibine dahil edildi. Çevre uzmanının ekipte olması BTC tarafından sağlanan
bilgiye ilave olarak Ekolojik Yönetimi Planının durumunu doğrudan doğruya ve bağımsız
şekilde değerlendirme imkanını verdi. BÇD’nin tüm çalışmalarını aşağıdakiler
oluşturmaktadır: 2004 yılından bu yana yapılan biyoçeşitlilik incelemelerine ilişkin sonuç
ve önerileri gözden geçirmek, gözlemleme hedeflerinin, genel dizaynın, gözlemleme
programının uygulanmasının saha içi perspektifini kazanmak, BTC’nin farklı çevre
______________________________________________________________________________________________
BTC PROJESİNİN BORÇ VEREN GRUBU
SAYFA E-7
FİNANSAL KAPANIŞ SONRASI AŞAMAYA DAİR RAPOR BÇD - BTC BORU HATTI PROJESİ
BEŞİNCİ SAHA ZİYARETİ, HAZİRAN 2005
Doküman No. 04-503-H7
Revizyon 3 – Eylül 2005
projelerine dair yükümlülüklerinin yerine getirilmesini incelemek ve Hafifleştirme
Tedbirleri Programının (Çevre Yatırımı Programı (ÇYP) ) gerçekleştirilmesini gözden
geçirmek. Biyoçeşitlilik Gözlemleme Programının beklenen gözlem çalışmaları için iyi
bir başlangıç noktası olmasına rağmen, BÇD bitey ve direye ilişkin yıllık inceleme
raporlarının uygulanabilirliğini, kullanışlılığını ve sunulma tarzını geliştirmek için bazı
değişikliklere ihtiyaç duyulduğu kanaatindedir. Sahanın temizlenmesinden önce direye
ilişkin araştırmanın gerçekleştirilmesine rağmen, bazı öneriler boru hattının inşaatı
sırasında öngörülen aktüel hafifleştirme tedbirlerine dahil edilmedi.
Türkiye’de BTC aşağıdakilar dahil olarak Çevresel Hassas Bölgede yerine döndürme
çalışmalarının gerçekleştirilmesine dair BÇD’ye bilgi verdi: Tohum Fonu ve Fidanlığın
Değerlendirilmesi, özel yöntem bildirisini (Özel Sahanın Yerine Döndürme Yöntemine
ilişkin Bildiriler - SARMS) yenilemek için hazırlanan ‘İlişkilerin kurulması’
dökümanının geliştirilmesi, yerini değiştirme (özel öneme sahip olan türlerin) ve ekoloji
inceleme stratejisine ilişkin ekoloji danışmanının önerileri, uygun hava koşulları
bitmeden önce bazı çalışmaları gerçekleştirmek için giriş imkanlarını belirlemek
amacıyla Posof Çevresel Hassas Bölgesinde değişiklikler sürecine ilişkin yönetim ve özel
gözlem. Türkiye’de bütün Ekoloji Hassas Bölgelerde Özel Sahanın Yerine Döndürme
Yöntemine ilişkin Bildiriler arasında uygunluğu sağlamak için bir kalıbın oluşturulması
ve A ve B sahalarında gözlemleme programının gerçekleştirilmesi gibi gelişmeler
kaydedilmektedir. Fakat BÇD Şubat ayından bu yana çevresel hassas bölgelere ilişkin
planlama çalışmalarındaki belirgin ilerlemelere rağmen C sahası dışında diğer sahalarda
önemli gelişmenin elde edilmediğini kaydetmektedir.
______________________________________________________________________________________________
BTC PROJESİNİN BORÇ VEREN GRUBU
SAYFA E-8
FİNANSAL KAPANIŞ SONRASI AŞAMAYA DAİR RAPOR BÇD - BTC BORU HATTI PROJESİ
BEŞİNCİ SAHA ZİYARETİ, HAZİRAN 2005