İndir - Turuz

"Allah'a Aşk İle Ulaş"
HOCA AHMET YESEVİ ve HiKMETLER
ilgi kültür sanat
Cep
Yayın
No: 09
Hoca Ahmet Yesevi ve Hikmetler
Namık Kemal Zeybek
Genel Yayın Yönetmeni 1 Ahmet İzci
Editar 1 Ye~iın
İskender
lç Tasarım 1 Çelebi Şenel
Kapak! Yunus Karaaslan
Baskı-
Cilt 1 Ecem Basım
Ça.km.aklı
M ah. l69. Sk
No~
Yayın
s
F\/2
Kıraç/ Esen.yurt/İı;;ı an.hu1
Td:
azı
c-nı.,lil:
2 493 ı S66-74 1
8s62oos-2oıo
e ce nı basiny<tyiıı~Vhottn:til.coıu
Scrlifik~ Nn: l(i2ô6
Cep Boy 1.
llasıın, Kasım
201 O
İstanbul, Kasım 201 O
ISBN: 978-9944-978-70-5
T. C. Kültür Bakanlığı S ertifika No:\41 11
© İlgi Kültür Sanat Yayıncı lık 20 ı O
İlgi Kültür Sanat Yayıncılık
Çatalçcşmc Sokak. No: 27/10
Cağaloğlu 1 İSTANBUL
Tel: 0212 526 39 75
Belgegeçer: 0212 526 39 76
W>l'w.ilg iyayinevi.com
ilgiyayinevi@gmail.com
"Allah'a Aşk İle Ulaş"
HOCA AHMET YESEVİ ve HiKMETLER
NAMIK KEMAL ZEYBEK
i l g i kültür sa n a t
İÇİNDEKİLER
Giriş ................................................... ................. ..............................
9
Allah'a Giden Yol .......................................................................... 15
All ah'a Aşk ilc U! aş ...................................................................... 23
İhlas, İçtenlik.. .............................................................................. 29
Hangi Hoşgörü' ........................................................................... 38
Yesevi Yolunda Kadın Nerede? .................................................. .42
Emek Sömürüsü Yok .................................................................... 50
Yolun Temeli Bilimdir ................................................................. 53
Ahmet Yesevi Kim? ..................................................................... 58
Ahınet
Yesevi ve Türkçe .............................................................. 61
Ahmet Yesevi ve Türklerde İslam'ın Yayılınası ........................ 68
TasavvufNedir ve Neden Tasavvuf? .......................................... 71
Ahmet Yesevi ve Tasavvu{ .......................................................... 82
Yesevi TasavvufYolu .................................................................. 92
Hayat.............................................................
.. ........... 97
Yölun İşleri. ................................................................................. 102
Bana Gelince .............................................................................. 107
Hikmetlerden Seçmeler
Bismillah ............................................................................ lll
Bismillah ...................................................................................... 113
Türkçe Söyledim ................................................................ ı ı 5
Türk Dili ...................................................................................... 11 7
A1lah'a Giden Yol ............................................................... 119
İnsan ............................................................................................. ll9
Kullannın
All ahı
Kulu 0 1... ................................................................... 121
Görmenin Yolu ............................................................... 122
Garip, Fakir,
4
Yetiınler ........................................................ ....... 124
Aşk Yolları
Aşk
......................................................................... 125
Mela.ınet.. .........................................................................
ve
l27
Sonsuzluk Dersleri ..................................................................... 128
Tevbe Kılan Aşıklar .................................................................... 130
Aşık
Ol Sen .................................................................................. l31
Aşk
Derdini Herkese Deme ...................................................... 132
SevenlereDidar Var ................................................................... 133
Aşık
Ol ......................................................................................... 134
Tanrı Arifişık
ile
Söyleşir. ......................................................... 135
Aşıklık Davası
............................................................................. 136
Aşık0dur ................................ .................................................... 138
Aşıkların İşleri.. ............................................... ............................ l40
Aşıkların
...................................................................................... 142
Aşksızlar ........................................................... ............................ 143
Aşkın
Yolu ................................................................................... 144
Aşıkların
Kabir Hali ................................................................... 146
Taat Kıl, ........................................................................................ 148
Aşk Ateşi ......................................................................................
149
Aşktan
Haber .............................. ................................................ 150
Aşıklar
Yolu .......................................................................... ....... 152
Gerçek Aşıklar ............................................................................ 154
Kim Aşık Kim Sevilen............................................................... 156
Aşıklar Cehennemİ
Aşık
Söndürür ................................................... 157
Eyle ............................................................................... ....... 158
Aşkın ............................................................................................ 160
Aşk'sız
Yol Almak Olmaz .................................................... ....... 162
Mansur ................................................... ....................... ...... ....... 164
Mansuı·a
Feryad ............................................................. ...... ..... .. 166
C erçek Aşık ................................................................................. 168
Gösterişten
Yalan
Uzak Ol .......................................................... 17 1
A.~ık .................................................................................... ı 73
Zalimler ve Bizler ...................................................................... ı 7 4
5
Şeyhler .............................................................................. 176
Yalan
Yalancı Şeyh
................................................................................ 177
Hakk'a Rakip Şeyh ...................................................................... l78
Gösterişçi
Son Demi .................................................................. ı 79
Son Zaman Şeyhi. ....................................................................... ıso
Gösteri~te n
Uzak Ol ................................................................... 18ı
Dünya Benim Diyenlcr .............................................................. 182
Yalancı
L:akirlcr ........................................................................... ıs4
Gıybct
Rüsva
Kıl ar...................................................................... 185
Göste rişç i Dcrvişler .............................................. .................... 186
Haraıncılar ..... ....... .... .... ..... ........
................................. 188
Yalan Alim .................................................................................. ı 89
Anıelsiz Aliınler .......................................................................... 190
N adanlar (Kara Cahiller) ............................... ............................ 192
Gerçek Alim ................................................................................ ı93
Kim
K alıcı .................................................................................... 194
J\!Iehunct Yolu .............................................................................. 195
Dışın
Sofiye Benzer .................................................................... 196
Hoşgörü ............................................................................. 20 1
Ho şgörü
....................................................................................... 203
Muhamnıed Nuru .............................................................. 205
~Iuhmnmcdin
lJ., 1 ~
_j
Nuru ............ :...................................................... 207
i\lfn , t-.~ +~..,
J()C
1 (1.1'\._ I'V.li.J. ~"' ltlJ 1,1,,,,,,, •••••••••, ,, ,,, •••••••••· ····•• ... ··•• •• ·•• .. ••··•· ••···•••• .. .. ......... L.\J(J
lvlnhaınmed Ümmeti ................................................................. 210
lvliraç'dan Haber ......................................................................... 2ı2
Olgun
Mürşit:
Hak Mustafa ...................................................... 214
Gerçek Ünı mc t. ... .......................................... ..... ............ ............. 215
Kapılar ve Makamlar .................. ..... ............. ....... .. ............ 217
Tecelli Makamı................. . .... .. . .... . .. ... . .....
....... ..... ...... ....... 219
Arifler ........................................................................................... 220
ıVluhabb et Yolla rında
.............................. ,......... ...... ................... 222
Arifl er Sohbetinde ........ ....... ............ ............................. ............. 224
6
Muhabbet
lvleydanı .................................................................... 225
Muhabbetten
ıvıarifete
............................................................... 226
Bu Yollar Pirsiz Olmaz ............................................................... 228
Muhabbet
Deryası ...................................................................... 230
Pirsiz Girme ................................................................................ 231
Kılavuz
Gerek .............................................................................. 232
Alimler ......................................................................................... 233
Şeriat,
Dört
Tarikat, Hakikat .............................................................. 234
Kapı ..................................................................................... 236
Yollar ve
Kapılar .......................................................................... 23 7
Bu Tarikat .................................................................................... 238
Dervişler
...................................................................................... 240
Yollar ve
Kapılar
Hak
Kulları
Dervişler
Hu
......................................................................... 242
.................................................................................. 243
...................................................................................... 244
Halkası ................................................................................... 246
Hak Ya dı ...................................................................................... 248
Allah Ya dı Anlam ile .................................................................. 249
Halka içre Zikredelim ............................ ,................................... 250
Allah
Yadı
.................................................................................... 252
Lailahe İllallah ............................................................................. 253
O
Kuş ............................................................................................ 254
La İl ah e İliallah ........................................................................... 256
Hayy Zikri ................................................................................... 257
Nasıl Bulayım
Seni ..................................................................... 258
Erenler Sohbeti ........................................................................... 260
İçinde ............................................................................................ 262
Sırdan
Nasip ................................................................................ 264
Talep Yolu .................................................................................... 265
Evvel O, Ahir O, Zahir O, Batın O ........................................... 266
Tarikatın İşleri ................................................................... 267
İhlas Gerek .................................................................................. 269
7
Pak Olana LütufVar ................................................................... 270
İman İslam ................................................................................... 271
Helal Lokma ................................................................................ 272
Riyazet Gerek .............................................................................. 273
Zikreden Yakın Olur .................................................................. 274
Namaz .......................................................................................... 275
Namaz-Oruç ............................................................................... 276
Halka içre .................................................................................... 277
Raks ve Sema ............................................................................... 278
Aşık
Ruhun Gıdası Çeng ve Rebab .......................................... 280
Azizierin Cemi ............................................................................ 28l
Kıyamette ..................................................................................... 282
Hüseyn Gibi ................................................................................ 283
Aştım İşte .................................................................................... 284
Ömrüm Geldi Geçti .......................................................... 287
Türkistan'a Hasret ....................................................................... 289
Ömrüm Nasıl Geçti .................................................................... 290
Ömür Geçer Yel Gibi ....................................................... ,.......... 291
Can Gider Oldu .......................................................................... 292
Olur Mu ....................................................................................... 294
Bana Kulum Der Mi ................................................................... 296
Kab ir Hali .................................................................................... 297
Ne Edeyim ................................................................................... 298
Seherde ................................................................................... ,..... 300
Duam Sana .................................................................................. 302
Hoca Ahmet ................................................................................ 303
Yer Altına Girdim İşte ................................................................ 304
Bağışla .......................................................................................... 306
Ruhumdan Da Dileyerek Okuyunuz ....................................... 308
Kaynakça............................................................................ 309
8
GİRİŞ
"Şu
Ahmet Yesevi kim? Bir
araştırın
göreceksiniz ... Bizim
milliyetimizi asıl onda bulacaksınız:' Bu sözler büyük şa­
irimiz Yahya Kemal'indir. Ahmet Yesevi ve onun yolundan giden Yunus Emre hakkında derli toplu bir çalışma
yapan ve "Türk Edebiyatında .İlk Mutasavvıflar" adıyla yayınlayan bilgin Fuat Köprülü'nün Yahya Kemal'in bu uyarısı üzerine araştırmasına başladığını söyleyenler de var.
"Fuat Köprülü zaten araştırıyordu" diyenler de ... Önemli
olan Yahya Kemal'in söylediği sözün Ahmet Yesevi ile ilgili gerçeği en yalın anlatırula ortaya koymuş olması. .. Bu
sözleri seviyorum ve sık sık tekrarlıyorum.
da bu sözlerle başlamak istedim.
"Milliyetimizi
insandır?
bir etki
onda
yapmıştır
oluşturmuştur?
bu yakın
bın
Ne
asıl
bulacağıınız"
Giriş yazısına
insan
nasıl
bir
ki; ne söylemiştir ve sözleri nasıl
Milliyetimizle Ahmet Yesevi'nin
ilişkisinin açıklaması
nedir?
Bu soruların cevabını bulma çabası elinizdeki kitaortaya çıkmasına yol açmıştır. Ahmet Yesevi hakkın­
da daha
araştırılacak
çok konu ve
yazılacak
çok
şey
oldu-
ğuna inanıyorum.
9
"Söz yok" Fuat Köprülü'nün eseri kendi alanında tarbir kitaptır. Ancak kitabın yazıldığı yıllar­
dan bu yana çok zaman geçmiştir. Yeni bilgiler elde edilmiş, yeni kaynaklara ulaşılmıştır. Ahmet Yesevi'nin baş
eseri Divan-ı Hikmet defalarca yayınlanmıştır. Şimdi yeni
bir zaman gelmiştir. Yeni zamana göre Ahmet Yesevi'nin
tışmasız değerli
söyleyeceği
sözler nelerdir? Bu sorunun da tam zamanıdır.
İşte bu çalışmanın asıl amacı da budur. Ahmet
Yesevi'nin bugünkü durumda milletimize ve insanoğluna
söyleyeceği sözler nelerdir.
Baştaki
konumuza dönüp söylersek, milliyetimizi asıl
"ulu kişinin" milliyetimizin içinde bulunduğu sorulara cevapları ne olacaktır.
onda
bulacağımız
"Milliyet" dediğimiz gerçekliğin iki ana unsurundan
birincisi "dil" ise ikincisi de dilin ana taşıyıcısı olduğu bütün kültür unsurlarıdır. Kültür unsurlarının birey ve toplum üzerinde en etkilisinin de "din" olduğu bilinen bir gerçek. .. İşte Yahya Kemal'in sözünün anlamını burada yakalayabiliriz. Ahmet Yesevi dilimizi, dinimizi ve din anlayı­
şımızı en çok borçlu olduğumuz insandır. Hatırlatalım ki;
Ulu Türkistan coğrafyasında Ahmet Yesevi için kullanı­
lan tabirler, Hazret Sultan, Piri Türkistan ve Peygamber-i
Sani'dir. Ulu Türkistan coğrafyası bu tabirleri bilinçli olarak kullanmıştır.
Türk Dünyasında bu bilinç yaygınlaştırılmalıdır.
Türk Dünyası Deyince:
Türk Dünyası deyince aklımıza ilk gelen yedi bağımsız
cumhuriyetimizdir. Türkiye, Azerbaycan, Türkmenistan,
10
Kazakistan, Özbekistan, Kırgızistan ve Kuzey Kıbrıs Türk
Cumhuriyetleri... Rusya Federasyonu içinde "federe devlet" olarak varlığını sürdüren Tataristan, Başkurdistan,
Çuvaşistan, Saha (Yakut), Altay, Tuva, Hakas, KaraçayÇerkes Cumhuriyetlerini ek1eyelim ... Kuzey Kafkasya'da;
Dağıstan, Kabartay-Malkar, Adigcy, Kuzey O set, Çeçen ve
İnguş'u da kardeş cumhuriyetler olarak hatırlayalım. Çin
içindeki Özerk Uygur Bölgesi denilen Doğu Türkistan'ı,
Afganistan'ın
Kuzeyini oluşturan Güney Türkistan'ı,
İran'daki Azerbaycan, Horasan ve Kaşkay Tiirklerini,
Irak'ta Türkmenleri, Suriye'deki Türkmenleri, Kırım
Tatarları denilen Türkleri, Moldovya'daki, Ukrayna'daki,
Bulgaristan'daki, Yunanistan ve Polanya'daki Türkleri,
Rusya Federasyonu'nda başta Moskova olmak üzere çeşit­
li şehir ve bölgelerde yaşayan Türkleri, Avrupa Ülkelerine,
Amerika Ülkelerine, Afrika'ya, Avustralya'ya yayılan
Türkleri ve şimdi yeniden Türk olduğunu öğrenmeğe baş­
layan Amerika yerlilerinden kimilerini de unutmazsak
"Türk Dünyası Kavramına" yaklaşmış oluruz.
üzerine yerleşen Türklerin ana
"ana dil'ö.ir. Türkçelerini koruyanlar
kimliklerini lcorumuşlar; ötekiler eriyip gitmişlerdir.
Türk
Dünyası haritası
birleşme noktası
Bugün dünya yüzünde yaşayan Türklerin büyük çodinine bağlıdırlar. Müslüman olmayan
Türklerden bir kısım ortodoks, bir kısmı budist, bir kıs­
mı ise mu sevidir. Musevi olanlar Kırımçak'lardır. Karayim
denilen Karay'lar ise yanlışlıkla musevi samlırlar ama özlerine özgü bir dinleri vardır. Çuvaşlar ve Gagauzlar ortoğunluğu İslam
dokstur.
Sayılan
bir milyon civarındadır. Tuvalı'Iar budist-
ll
tir. Saha ve Altay ise yarı eski Türk dini, bu-kanlık biraz
ortodoksluk ve karncılık uygulaması içindedirler.
Bir gerçek, müslüman olanların aralarında dil bakı­
mından da anlaşma sıkıntısının az olduğu, müslüman
olmayanlarla anlaşmak için daha çok çaba gerektiğidir.
Gagauzların bu kuralın dışında oluşları vaktiyle ınüslü­
manken sonradan ortodoks oluşlarındandır.
Şimdi isterseniz tarihte ve günümüzde Türk'ü tanımla­
yalım: "Türkçe konuşan ve çoğunluğu müslüman olan insanlar topluluğu ..." Her tanımın tartışmalı yönleri olabilir
ama gerçeğe en yakın tanım budur.
Bu durumuyla Türklük yeryüzünün geçmişinde ve bugününde eşi ve benzeri olmayan bir güzelliktir. Türk'e aşık
olanlar bu güzelliği görebilenlerdir.
Türk Dünyası ve Ahmet Yesevi
1990 yılında Kazakistan'a yaptığım gezide ilk durağım
Türkistan şehriydi. Ahmet Yesevi'nin türbesinden çıktı­
ğıınııda ev sahipliğiınİ yapan Gümüşcan Hanım kulağı­
ma eğildi ve dedi ki: "Siz Hazret Sultan'ın mezarına hürmet gösterdiniz; onun ruhaniyeti de size hiınmet edecektir:' Doğrusu şaşırdım. Henüz Sovyetler Birliği yaşıyor­
du ... Marksizın-Leninizın resmi ideolojiydi... İdeolojinin
temeli ınateryalizındi ... Bu ideolojiye inanınayan bir insanın Sovyet sisteminde yükselmesi mümkün değildi. Hele
bir ınaneviyat büyüğüne "hürmet ve himmet" kavramlarıyla yaklaşan bir kişinin Başbakan Yardımcısı olabileceğini düşünmek bile olmazdı. Ama işte Gümüşcan Hanım
Başbakan Yardımcısıydı ve "Ahmet Yesevi'ye hürmet"
onda "himmet" kavramını çağrıştırıyordu.
12
Sonradan öğrendiklerimi o anda bilseydiın, şaşmnaz­
uzun yıllar Komünist Partisi Liderliğin i
dım. Kazakistan'ın
yapan ve ülkeyi yöneten Kuneyef'in Ahmet Yesevi'nin türbesinin yakınından her geçişinde içeri yalnız girerek "hürmet'' görevini yaptığmı birçok kişiden işittim. Ne oluyordu? Sovyetler
Birliği
döneminde neler
olmuştu?
Olan
şuydu: "Resmi görüşe uyarak ateist görünen birçok kişi
Ahmet Yesevi'nin ruhaniyetine olan bağlılıkları ve bu yolla kimliklerini korumuşlardı:'
Rejim Ahmet Yesevi'yi karalıyordu. itibarını ve etkisini ortadan kaldırınağa çalışıyordu ama başaramıyordu.
Sözgelimi Özbekistan'da ve Ulu Türkistan'ın birçok yerinde kadınlar haftada bir gün evlerde toplanıyor ve "Divan-ı
Hikmet"ten kıtalar okuyorlardı. Okullarda dinsizlik dersleri veriliyor ama evlerde Ahmet Ycscvili dualar ediliyordu.
1993 yılında Ahmet Ye sevi yılı dolayısıyla Azerbaycan,
Türkınenistan,
gezileriın
tım.
Özbekistan, Kazakistan ve Kırgızistan'a
oldu. Buralarda
Her yerde
yanıma
toplantılarda konuşmalar
yap-
uzmanlar katıldı. Türkmenistan'da
Ahmet Yesevi Hikmetlerini, çevresine topladığı gençlere
ezberletmeyi "hayatının işi" haline getiren insanlar gör~
düm.
Tataristan ve Başkurdistan'da geçmişte de ve şimdi de
Ahmet Yesevi adının ve hatırasının, hikmetlerinin ve etkilerinin dipdiri olduğunu tesbit ettim.
Makedonya'da, Kalkandelen'de, Harabati Baba Tekkesinde toplanan
Bektaş ilerio "baba''sı
olan dost, benim
Ahmet Yesevi Üniversitesi'nde görevli olduğumu öğren13
diğinde
Bekiaş
ilk tepkisi "Ahmet Ycsevi ... Pirimizin piri...
Veli'nin piri..:' olmuştu.
Hacı
Ahmet Yesevi'nin adını bilsin bilmesin Dünya
Türklüğünün tamammda ya doğrudan ya da dotaylı olarak ondan bir şeyler vardır. Gönlümüzün derinliklerinde
ve dilimizin inceliklerinde biz Ahmet Yesevi'den çok şey­
ler taşıyoruz.
14
ALLAH'A GİDEN YOL
~
• nsanoğlu'nun
yaşarken ulaştığı en yüce yükseliş
Mirac, Allah elçisinin Allah'a eriştiği andır. Orada "an" var mıdır, yok mudur? Zaman hala orada mıdır? Bilmiyoruz. Bildiğimiz, Allah, elçisi ile "ses ve
harf aracılığı" ve başka bir aracı da olmadan doğrudan
görüşmüştiir. Kur'an ayetlerini getirmekte aracılık yapan
Cebrail adlı ulu melek bile Yüce Muhammed'in vardığı
noktaya varamamış, "yanarım" demiştir.
I
Mirac'dır.
Allah'ın
elçisi, elçi olmadan önce,
yıllarca Hıra mağa­
rasında derin düşünceler içinde Varlığıiı sırlarını sorguIadı
ve Mutlak Varlığı
aradı.
Elçi'nin Elçi olması, Ccbrail
ile görüşmesiyle gerçekleşti. Emin adamdı... Doğruydu ...
Düzgün yaşıyordu ... Putlara tapınıyordu. Cahil arapların
adetlerine uymuyordu. Bildiğince Tek Tanrı'ya tapınıyor­
du. Bütün bunlardan sonra Allah, Elçisine elçi göndermiş­
tL
Mirac ise ulaştığı, ulaşabildiği ve ulaşılabilecek en yüce
dereceydi. Nasıl ulaşmıştı bu dereceye? Hangi işi, hangi
ibadeti, hangi eylemi ile?
ıs
Allah, Elçisine kendisi ile elçisiz doğrudan görüşme
O'nu en yüce noktaya, Cehrail'in
bile yücelemediği noktaya niçin yiiceltmişti?
fırsatını ıüçin vermişti?
Ve hemen can yakıcı ikinci soru... Yüce l'vfuhamıncd'in
yolundan gidenlere de aynı yücelik verilecek mi? Yani
Allah'ın didarı, cemali, Allah ilc kavuşma, O'na inananlar için mümkün mü? Mümkünse nasıl, hangi yol ve hangi yöntemle?
Bu soruların karşılığını Ahmet Yesevi, Hikmet'inin
hemen başında veriyor.
Sözü söyledim, kim isterse Allah'ı görmek
Canını canına bağlasın, damarlarını ekiesin
Garip, yetim,fakirlerin görıliinü alsın.
Bütün gücünü toplayıp, çabalarını tek hedefe yöneltip,
gariplerin, yolda kalmışlan n, yetimlerin, anasız babasızla­
rın, fakirlerin, yoksulların yardımına koşanlar, işte onlar,
Allah'a ulaşmak yoluna girmiş
olanlardır.
İşte Hikmet:
Garip, fakir, ye timler/e Elçi ilgilendi
O gecede Mirac oldu Allah'ı gördü
Döndü geldi yine fakirierin halini sordu.
Sorunun
karşılığı
ulaşması insanların
çok
açıktır.
Allah Elçisi'nin Mirac'a
garipleriyle, fakirleriyle, yetimleriyle
ilgilenmesiyle oldu. öyleyse sen de Allah'a yücelrnek istiyorsan işte yöntem:
16
Nerde görsen gönlü
kırık
merhem ol!
Öyle mazlum yolda kalsa hemdem ol!
Mahşer günü dergahına mahrem ol!
Akıllı
isen
işte
Akıllı
isen garip/erin gönlünü al
bir Hikmet daha:
Mustafa gibi ülkeyi gezip yetimleri ara
Divanı
Hikmet'in yapraklarında ilederneği sürdürelim:
Garip, fakir, yetimleri sevindir
Aziz canını parçalarcasına
Yemek bulursan
Hak'tan
işitip
canın
çalış
ile konuk eyle
bu sözleri söylüyorum.
Hikmet:
Garip, fakir, yetimleri kim sorarsa
Razı olur ol kulundan Yüce Allah
Ey habersiz, sen sebepsin, kalanı sırdır
Hak Mustafa
öğüdünü
söylüyorum.
Hikmet:
Resul önüne bir yetim gelmişti
Garip ve
Acıdı
müptelayım demişti
Resul onun haline
İstediğini verdi eline
17
Resul dedi ben de bir yetimim
Yetimlik ve gariplik/e yetişdiın
Muhammed dedi ki kim ki yetimdir
Biliniz o benim has ümmetimdir
Yetimi görsen iz ineitmeyiniz
Garibi görseniz küstürmeyiniz
Ahmet Yesevi'ye göre Yüce Muhammed'in yolunda,
İslam dininde "en büyük, en yararlı ve en çabuk erdirici
ibadet, insana hizmettir" ama ihtiyaçlı olana yani "garip,
fakir, yetim olan insana hizmettir:' desem ne dersiniz?
Der misiniz ki: "Ahmet Yesevi'nin hikmetlerine göre
öyle olduğu anlaşılıyor. Bakalım Yüce Muhammed ve
Yüce Kur'an ne söylüyor?"
Buyurun, kudsi hadis:
"Allah dedi ki:
- Ey insan hasta oldum, ziyaretime gelmedin.
İnsan sordu:
- Ey Rabbim sen alemlerin Rabbisin ... Seni
ret edeyim?
nasıl
ziya-
Allah buyurdu:
- Bilmiyor musun? Falan kulum hasta oldu; ama sen
onu ziyaret etmedin;
eğer
onu ziyaret etseydin; Beni ya-
nında bulacaktın.
Allah dedi ki:
·· Ey insan.
madın.
18
Açtım, doyurulmamı
istedim; beni doyur-
İnsan sordu:
- Ey Rabbim ben seni
nasıl
doyururum? Sen alemie-
rin Rabbisin.
Allah buyurdu:
- Falan kulum senden yemek istedi; sen yedirmedin ...
Bilemedin mi? Ona yedirseydin beni yarıında bulacaktın.
Allah buyurdu:
- Ey insan su istedim; vermedin.
İnsan sordu:
- Ey Rabbim sana
Rabbisin.
nasıl
su vereyim? Sen alemierin
Allah buyurdu:
- Falan kulum senden su istedi; vermedin. Ona su verseydin; Beni yanında bulacaktın ... Bunu da mı anlayamadın?"
Evet, bu bir kutsi hadistir. Yüce Elçi, Allah'ın vahyettiğini
kendi sözleriyle bize anlatmıştır. Bunu da aniayamaHasta, aç, susuz insanın gönlünü almak ''Allah'a
dık mı?
yakın olmanın
Şimdi
en kestirme yoludur:'
can alıcı sorunun karşılığına
sıra
geldi:
- "İslam dininde en önemli ibadet, insana hizmet" diyorsun? Peki İslam'ın ana kaynağı Yüce Kur'an ne söylüyor?
Önce namaz suresi dediğimiz ve sık sık okuduğumuz
"el-Maun'' suresinden başlayalım. İnançsızların ve inançgibi görünen yalancıların durumlarını anlatan el-Maun
suresi ... Ne imiş onların durumları:
lı
"Din gününü yalan sayanı görüyor musun? İşte yetimi itip kakan; yoksulu
doyurmayı
özendirmeyen odur...
19
Yazıklar
rından
Zekatı
olsun o namaz kılanlara ... Onlar namazlagafildirler... Onlar gösterişçilerin ta kendileridir...
da menedenler onlardır."
İşte Yüce Kur'an-a göre münkir ve münafığın özellik-
leri:
1- Yetimi itip kakmak
2- Yoksulu doyurmayı özendirmernek
3- Namazdan gafil olmak
4-
Gösterişçi
5-
Zekatı
olmak
menetmek
Görüyor musunuz?
Beş
özellikten üçü garip, fakir, ye-
timlerle ilgili... Peki el-Belcd suresinin 10-17 ayetleri ne
söylüyor:
"Biz ona iki yol gösterdik
Fakat o sarp yokuşa saldıranıadı
Nedir sarp yokuş biliyor musun?
Köleleri hürriyete kavuşturmaktır.
Açlık günlerinde açiarı doyurmaktır.
Yakındaki yetime
Toprakta sürü ne n bir yoksula
Sonra da iman edenlerden birbirine sabrı ve merhameti
tavsiye edenlerden
olmaktır."
Daha var mı? Elbette var. İşte el-İsra 26. ayet:
"Hısıına,
20
yoksula, yolda
kalınışa hakkını
ver."
İşte en-Nur 22. ayet:
"Sizden erdem ve servet sahibi olanlar,
akrabasına,
yoksullara, Allah yolunda göç edenlere vermekte kusur
etmesin:'
İşte Bakara suresi 83. ayet:
"... Allah'tan başkasına ibadet etmeyin, anaya, babaya,
yetimlere, yoksullara iyilik yapın .. :'
hısıınlara,
İşte
en-Nisa 36. ayet:
''Allah'a ibadet edin, ona eş koşmayın. Anaya, babaya, akrabaya, yetiınlere, yoksullara, yakın komşuya, uzak
komşuya, yanımzdaki arkadaşa, gariplere, emriniz altın­
dakilere iyilik edin:'
Denilebilir ki; Yüce Kur'an'da böyle daha bir çok ayet
var. Ama insanlara yardımcı olmanın Allah'a ulaştıracağı ­
na dair ayet nerede?
Buyrun er-Rı'ıın suresine; işte 38. ayet:
"Haydi akrabaya, yoksula, yol oğluna hakkını ver. Bu
ALLAHIN CEMALİ'ni dilemelete olanlar için hayırlıdır ve
onlar korktuklarından emin, uınduklanna nail olacaklarAyet çok açık değil mi< ALLAHIN CEMALİ'ni dileycnler, yani ALLAHA ULAŞMAK ve ONU GÖRMEK
isteyenler, yani kendileri için Mirac talebinde bulunanlar, akrabaya, yoksula, yolda kalmışa haklarını verecekler. Yüce Kur'an "hak"larını ver diyor. Yani verilen onlarm hakkı olandır. Yüce Kur'an güvence veriyor. Diyor ki:
"Onlar korktuklarından emin olacaklar; umduklarına erişeceklerdir:'
21
Yine Yüce Kur'an'a bakalım. el-İnsan ed-Dehr surcsi:
"Sevdiklerinden vererek yoksulu, yetimi, tutsağı doyu-
rurlar. Biz ancak Allah'm cemali için yediriyoruz, sizden
karşılık da bckkıniyor, alkış da ..."
Ne diyordu Ahmet Yescvi atamız Hikmetli
Divanında:
Kim Allah'a ulaşmak istiyorsa .. . Garip, yoksul, yelim-
Ierin gönlünü
22
alsın...
ALLAH'A AŞK İLE ULAŞ
•*
A
llah'a
ulaşmak,
Allah'a
erişmek,
Allah'a yücelmek,
Allah ile buluşmak. .. Din yolunda olan
yüce ereği ... Yani AŞK ...
insanın
veren de yüce ALLAH. ..
Hikmetler Divanı'nda en çok söylenen sözdür.
Yüce Allah aşık/ara verdi aşkmı
Şükürler o/sım yanıp tu tuştum ben de
İki alem gözlerim de haşhaş tanesi
Görünmed i yalnız llakk'ı sevdim ben de
en
AŞK'ı
AŞK. ..
Candan geçdirn yalnız Hakk'ı cana kattım
Ondan sonra derya olup taştım ben de
Mekansızlığı seyrederek nu7na açtım
Dünya, ukba yüzbin defa boşadım ben de
Aşk
Allah'a
ula ş ma c oşkusu ... Aşk'ın arnacı
ALLAH ...
Amaç sonsuzluk olunca AŞK'ın kendisi de amaç:
23
Aşk
yolunda yok olayım l-fa k bir ve var
Ne eylersen
aşık
ey! e ey Allah'ını
Aşk gelince
neier olur?
"Aşkın kildı şeyda
beni
Cümle ôlem bildi beni
sensin dünü günü
Bana sen gereksin sen"
Kaygım
''A.şksızların
ne dini var ne imaı·ıı
Allah Elçisinin sözleri anlam kaynağı
Nasıl desenı anlayan bilen hani
Bilmeyene des em gönlü katı olur"
Aşk
aniatmakla
dan kokusundan
Aşk'ı
anlaşılır işlerden değiL.. Aşk'ın tadın­
birşeyler
gelmese ne
anlarız Aşk'tan ...
duymak ve yaşamak gerek. ..
"Aşık/arın
Aşıklar
bildiklerini halk bilemez."
nefslerini öldürür ve Allah'ta dirilirler.
Aşıklar
sonsuzluk sırrı içinde yok olarak sonsuzluğa ulaşıdar.
Bunun için de aşıklar ölmczler...
aşıklar diridirler ölmezler
da yer alıma girmezler
Zahid abid bu anlamı bilmezler
Gerçek aşıklar halkın Hızır'ıdı rla r"
''Gerçek
Ruhları
24
Aşkın Kaynağı
Nedir?
Aşk gelince mi BİRLİK BİLİNCİ doğar, BİRLİK
BİLİNCİ mi AŞK'ı oluşturur. İkisi de olur. Bir gerçek var...
AŞK ile BİRLİK BiLİNCi bir arada olur.
Nedir Birlik Bilinci?
İnsanoğlu her zaman ve zeminde kendisini var
eden ve yöneten bir VARLIGIN var olduğunu bitmiştir.
BAZEN TEK TANRI, BAZEN ÇOK TANRILAR, BAZEN
YILDIZLAR, BAZEN AY, BAZEN GÜNEŞ ...
TANRI anlayışları içinde doğruya en yakın olan TEK
TANRI inancıdır. "Doğruya en yakındır" çünkü akla,
mantığa,
bilimlik yaklaşıma en uygun
olanı dır.
Birden çok KUDRET'in elinde varlık ne olurdu?
ne ortaya çıkardı. Bakınız Varlığın
sonsuz düzenine ... İşte TEK TANRI inancının kaynağı. ..
Karmaşadan başka
"TEKTANRI
inancı doğruya
en
yakındır"
diyorum.
Doğru olan ise TEK'in yani SONSUZLUGUN yani BİR'in
TANRI
olduğu anlayışıdır.
SONSUZ olandır ALLAH ... Allah'tan başka varlık olsa
ALLAH sınırlanmış olur. Her şey ALLAH'tandır. Gerçek
VAR OLAN sadece ALLAH'tır. Allah'tan başka var dediklerimizin varlığı mecazidir, izafidir, görecelidir. Gölgenin
varlığı gibi ...
İşte AŞK. .. Mecazi olan ama Mutlak'tan gelen İNSAN'ın
Mutlak'a geri dönmek coşkusunun adı...
Fenafillah dedikleri, Allah'ta yok olma ve ALLAH ile
sonsuzluğa ulaşma
halidir. SONSUZ güzellik, SONSUZ
25
iyilik, SONSUZ hoşluk, SONSUZ hoşnutluk, SONSUZ
DİNGİNLİK, SO:.JSUL: mutluluk... Sonsuz boyutla son-
suzluk ..
Bakınız bu coşku
Baştan
Bir ve
ile Ahmet Yesevi'nin
dediğine:
geçtim, candan geçtim hem imandan
cemalini görür miiyüm r
Var'ını
Peki bu dörtlük ile ne diyor ki:
Gerçek dertliye benim ilaç benim derman
Hem
fışıkım,
hem
aşık
olunan benim can an
Rahmet eyleyim, adını Rahman, zatını Siibhan
Bir nazarda içierini safalı kıldım.
Aşık
kim'< Kim
maşuk?
Kim kime
Enel-Hak demiş , kim sübhani, sübhan
iş, düz mantığı aşan iş ... İşte Hikmet:
"Ca nı
!ış/cı
gördüm cananda
gördüm meydan da
Aşıkların nıeydanı
Cümle bostan
Eri gördüm
içirıde
er/eş tim
İslediğimi sordum
Her şey sendedir, dedi
Kaldım
26
hayret içinde
aşık olmuş?
beniın ...
Bu
iş
Kim
ince
Miskin Hoca Ahmet canı
Hem gevherdir hem kaynak
Cümle O'nun mekanı
O mekô.nsızlık içinde"
Ayık olalım ve aniayalım ki, biz Panteizm'den söz etmiyoruz. Hatta dediğimiz Vahdet-i Vücut da değil... Hallacı
Mansur'un dediğini, biz demiyoruz. Ama Mansur'un dediği doğruydu Hallac için ...
İşte Hikmetler:
Mansur der: "Enel Hak" erenler işi,
doğru.
Mollalar da: yanlış, gönlün e kötü gelip
Söyleme Ene'l Hak, kafir oldun Mansur der
Kur'an içinde budur deyip öldürdüler taş atıp
Bilmedi/er mollalar Enel Hak' kın manasını
Zahir ehline hal ilmini Hak görmedi münasip
Mansur aşk şehididir:
Şeyh
Mansur öz başını darda gördü
Nur gönderdi Hak cemalini arda gördü.
Mansur'a sırlar açıldı. Mansur sırları açıkladı. Dar'a
güle oynaya gitti. Vücudunu kesip biçtiler, sema ile raks ile
cevap verdi. Kendisine eziyet yaptıklarım sananlara dualar etti. Herkes için iyilik istedi. Mansur darda AŞK yaşa­
dı. Kam ile abdest alıp AŞK NAMAZI kıldı.
Diyorum ki, AŞK ince iştir. İşin doğrusunu ALLAH
bilir. Sonsuzluğu ancak sonsuzluk anlar.
27
İşte Hikmet:
Evvel H u, Ahir Hu deyip
sarsıl
Hak cemalini göstermese ne olur
Zahir Hu, Biitın H u deyip yola gir
Hak cemalini göstermese ne olur.
Diyorum ki, herşey O'dur. Evvel de, ahir de, görünen
de, görünmeyen de ... diyordu. Ahmet Ye sevi ...
28
İHLAS, İÇTENLİK
~
Önce ihla.s gerek ey istekli
aşıksan
Candan geçip sıkıntiiar çekip sadıksan
Ondan sonra
Layık
huzurıma layıksan
olmadan Allah'ını göremezsin.
öyle ~iyor Ahmet Yest:vi ... Aşıklığın ilk belirtisidir i hlas ... lhlas yani din adına yaptığın her işi Allah için
yapmak. .. Din adına yaptığın her işi severek sevinerek
B
yapmak. .. Yaptıklarının karşılığında insanlardan hiçbir
şey beklememek... Dahası, dindarlığından ötürü insanların beğenisinden
korkmak. ..
İhlasın karşıtı riya... Yani gösteriş ... İyi desinler, din-
dar desinler diye halka din adına yaptıklarını göstermek. ..
Riya insan için en büyük tehlike kaynağı. İnsanların
kendisini dindar bilmesinden hoşlanan; namazından,
orucundan, tesbihinden, zikrinden, kılığmdan kıyafe­
tinden, halinden , tavırlarından dindarlık akıtan din gösterişçileri
gerçek
dindarlığa
ne kadar
uzaktırlar. Bakınız
29
Hikmetler Divanı'nda bunlar nasıl anlatılıyor. İşte gösterişçi dervişler:
Candan geçmeden "HCı, H Cı" demenin hepsi yalan
Bu arsızdan sonnayın soru, yolda kalan
Pir hizmetini yaparız biz dervişiz derler
Haram, rnekruh ayırmaz torba doldurup yerler
Gözlerinde yaş yok zikir halkasma girerler
Görünüşleri derviştir hesap gününden korkmazlar
Kötii işler işlerler haramlardan ürkmez/er
Gösteriş tesbihi ellerinde gözyaşı dökmezlcı:
Yine bir hikmet:
Dervişim der halka gösteriş içinde
Riya kılar yürür orda burda
Allah için işler yapan gerçek derviş nerede
Gerçek derviş/erin yeri ıssız yerlerdir
I<ul Hoca Ahmet kulum diye söz deme
Gösterişle yapıyorsan yaptıklarm boş
Şeria! ta,
tarikatta kazancın yok
Ahirette yalancılar ortaya çıkar
.A.şkı
o!and.a gösteriş o!n-ıaz. Gösterişçiden aşık. ol!naz.
Amaç ne ise ona ulaşılır. Halktan yararlanmaksa amaç,
amaca
ulaşılır.
Hak'tan yoksun kalıııır. Amaç Hak ise ona
ulaşılır.
Hakk'a
aşık sadı /dar tenhadıı
olur
Tan vaktinde Hak önünde izzet görür
Cennete girer Allah'ı görür rahat içinde
Gizlidir/ eı; halka niye gösteriş yapsın la ı:
30
yalan şeyhler var... Yalan yanlış bir
şeyler öğrenir, kendilerini halka "şeyh" diye satar ve bunu
bir "geçim yolu" haline getirirler. Bazen de "seçim yolu"
Bir de
gösterişçi,
yaparlar... En tehlikelisi de bunlardır. Gösterişçi derviş
kendisini yakar. Gösterişçi şeyh ise kendisiyle birlikte baş­
kalarını da ... Gösterişçinin sözünün etkisi yoktur. Boşuna
insanlara vakit kaybettirir.
Hikmet:
Zalimlerden
şikayet
etme, sen zalimsin.
Gösterişçisin,
sözlerinin yok etkisi ...
Dünya malını yığarsın doymaz gözün.
Böylelerinin yeridir Siccin cehennemi...
İşte sahte şeyhlerin belirtileri:
Ahir zaman şeyhleri süslerler dışlarını
İçtenlikten uzaklar bozuktur içerieri
Keramet diye satar gaflet düşlerini
Gösterişle halka kendilerini satarlar.
Ve işte bir başka halleri:
Çekiştirme ağı kurdun halkı yoldan azdırdın
Şeyhlik iddia ettin, gösteriş alıp sattın
Şeytan la işler yaptın birlikte devran sürdü n
Sana ne diye, yüzünü göstersin
İşte halk için en büyük tehlike ... Hakk'a rakip olanlar...
Allah yerine şeyh e tap ma sapmasına karşı uyanık olunmalı ... İnsanlara kendisini şeyh diye tanıtıp kendilerine hiz-
31
met ettirenler, halkın dünyasını da, ukbasını da bozarlar.
Bunun adı şirktir. Allah'a eş koşmaktır. Tasavvuf yolunun
en tehlikeli sapma noktalarından birisidir. Ayaklar burda
kayabilir. Sonu uçurum dur. Allah'a aşk ile ulaşmak isteyip,
yol gösterici arayanlar, gerçekle yalancıyı iyi ayırınalıdır­
lar. Bakınız ne diyor, Hikmet:
Şeyh'im
deyip iddiacı liakk'a ortak
Benlik eyler Sübhamna olmaz yakın
Uykusuz külan dertsizlere tabib olan
Bu dünyayı inananlara zindem eyler
Ve işte böylelerine en şiddetli uyan:
Oruç tutup halka gösteriş yapanlar
Namaz
kılıp
Şeyh'im
deyip
tesbih ele alanlar
başka
bina kuranlar
Son nefeste imaniarım da yitirir/n:
Yani ...
ınalda
Gösterişçinin, hayatı
geçen
şeyhJerin
insanlara
son nefeslerinde
gösteriş
imanları
yap-
da elle-
ri nden gider.
"Şeyh'im"
deyip
başka
bina kuranlara
karşı uyanık
olunmalıdır.
Şeyh
tasavvuftaki
anlamı
ile maneviyat yollarından
geri dönmüş ve tasav-
geçmiş, yokuluğunu tamamlayıp
vuf yolcularına yol göstericil iği yapan insan demektir. Pir,
mürşid, ş eyh e ş anlarnil sözlerdir.
32
Tasavvuf yolunda bir yol gösterici gereklidir. Çünkü
yolun incelikleri
dığı
vardır.
Tehlikeleri vardır.
Ayakların
kay-
yerler vardır. Yol gösterici bütün bu konularda yolcu-
yu, yani dervişi uyaracaktır.
Ancak! .. Kimi yol gösterici geçinenlerin kendileri de
"tehlike" olabilirler. Geçimini yol
göstcrişçilikten sağla­
yanlar tehlikelidir... Yolculardan yararlananlar, onlarla
dünyalığını
kendisini
düzeltenler tehlikelidir...
zenginleştirrnek
Yolcuları
mek tehlikelidir...
Yolcuları çalıştırıp
tehlikelidir...
Yolcuları
sömür-
ticaret ve siyaset amacı ile kul-
lananlar tehlikelidir...
Yani
"Şeyh'im
deyip
başka
bina kuranlar" tehlikelidir.
"Merdiven, üzerinde oturmak için
değil, yükselınek
içindir" sözüne dikkat edilmelidir. Tasavvuf yolculuğunda
yollar çeşitlidir. İnsanların yapısına ve seçimine göre yollar
çeşitlenmiştir.
Tasavvuf yollarına "tarikat" denir. "Yol"
demektir. Tarikat
ğil, araçtır.
vardır, olacaktır.
Ama tarikat amaç de-
Amaç durumuna gctiriimesi "tehlike"dir.
Tarikat adı
altında teşkilatlanmak, teşkilatı
ticarette ve
siyasette kullanmak tasavvufyolunda önemli ve
len bir
sapnıadır.
Böyle olunca
gösteren" olmaktan
Tarikat
adı
kın dünyasını
çıkar,
altında
artık şeyh
sık
görü-
ve çevresi "yol
"yol kesen" olurlar...
başlayıp,
teşkilatlananlar
hal-
da ahiretini de zindan haline getirirler.
Sömürme kurumlarının en korkutucusu dini ve tasavvufu
kullanarak kurulanlardır. Böyle oluşuıniara karşı
uyarmak,
aklı başında
Bakınız
insanları
herkesin görevi olmalıdır.
Fakrname'de Ahmet Yesevi böyle
şeyhler
için
ne diyor:
33
"Şeyh eğer
olur.
Eğer alıp
bir şey alırsa bu hak edenlere vermek için
kendileri yerlerse
ımırdar
et
yemiş
gibi
olurlar. Eğer giyecek alırlarsa, o giyecek eskiyineeye kadar Hak, namaz ve oruçlarını yok sayar. Eğer alıp yerlerse
türlü azaba uğrarlar. Böyle şeyhlere inananlar kat:ir olurlar... Böyle şeyhler lanetlidir. Onların fitnesi Deccal'dan da
kötüdür. Şeriatta, tarikatta, hakikatta ve marifctte bunlar
dinsizdirler."
Bilmiyorum bundan daha
açık
ve daha
ağır nasıl
söy-
lenebilirdL ..
Kc ramete veya benzeri durumlara kanarak böyle şeyh­
lcre bağlananların uyanınalarını dileyelim. Keramet nedir,
Hi nd mistiklcrinde, cincilerde çok daha ilerileri yok mu?
Gerçek yol gösterici, dirıin
ve
dış ve iç
bilgilerinden bilgin
olma-
uygulayıcı olmalıdır; yokuluğunu tamamlamış
lıdır;
kendisine
kalkışmayan
başvurularda
olgun kişi
hiçbir
olmalıdır.
şekilde yaradanınağa
Yolsoyu bilinen
olmalı­
dır. insanları örgüleyip yararlanmak ticarette ve siyasette
kullanmağa
kalkanlardan
olmamalıdır.
Yani, olgun yol gösterici olmalıdır.
Yani ihlahsız riyacu.ian) gösterişçiden ne
ne mürşid, ne de iyi müslüman ...
derviş o!urı
Melaınet
Allah aşkı ile Allah'a ulaşmak için yola
büyük korkusu, hedefi ş aşı rmaktır. Hedefi
çıkanların
şaşırmak
en
çok
kolaydır.
kın
Çünkü nefs her an uyanıktır. Yola girenierin halövgüsüne, ilgisine kapılıp Hak'tan uzaklaşınaları teh-
likesi vardır. İşte ınelaınet anlayışımn kaynağı ... Mehmet
34
"kendini
diye
aşağı
halkın aşağılamasını
görme ve
anlatılabilir.
Kendini
beğenmemeli
ve
istemek"
halkın
da be-
ğenmemesinl sağlamalı
zaklanna düşüp
ki; "bi.iyüklenme ve gösteriş" tuHak yolundan uzağa düşülmesin ...
Ey derviş ibadet edersin büyüklenme ve gösterişle
Can ve gönlün diinyalıkta sözlerinde dillerinde ah
ile vah
Can verirken olacaksın iman nurundan ayrı
Dışm dervişe
benzer ama müslüman de,~ilsirı.
İyi anlayaiım ki: "Melamet" hem kendine ve hem de
başkalarına karşı
olur. İbadetiyle, dindarlığı ile kendi ken-
dine böbürlennıek ve kendini beğenmek de bir başka tehlikedir.
Bakınız
ne söylüyor kendine Hoca Ahmet:
Kul Hoca Ahmet sen kötülerin en kötüsü
Herkes
buğday
oldu sen
sarnaıısın
sarnan
Yoldan sapan günalılılarm en cahilisin sen
Gelin
toplanın
zikreden kullar zikredeyim siz inle
Yine Hikmet:
Saç sakalım güzel ağardı gönlü ın kara
lvfahşer günü rahmetınezsen
halim kötü
Sen bilirsin am elim yok günah ım çok
Cümle melek yanlışlarımı biliyor dostlar
Alunet Yesevi yüz yirmi
mibeş yaşı
altı
"hicri yıl"
yaşadı.
Yüzyir-
için diyor ki:
35
Erenlerden feyz ve fetihler alıımadım
Yüzyirmibeşe
Hakk'ı
girdim bilemedim
teala ibadetlerimi yapamadım
İşitip okuyup yere girdi Kul Hoca Ahmet
Nefs
dır.
insanın
içindeki
kaynaklarından
Nefsin besin
mck ve
şeytanı
başkalarının
, yani yoldan
azdıranı­
biri de "kendini beğen­
övgüsünü sevme"dir. Nefsi kırmanın
yolu ise melamct.
İşte Hikmet:
Gerçek gönülde namaz kıl, Allah bilsin
Halk içinde kötü görün alem giilsün
Toprak gibi hor göriii ki nefsirı ölsün
Yardım etsen rıefçimi yenip ağlasam ben.
Mdamet zor
iş ...
Ancak
aşk
ile
dayanılır. Aşıklar
için
mdametin korkulacak yanı yok:
A.şı klar
rnelametten kaçnıazlar
Bilmez/ere gizlileri açmazlar
Anlamaza inci cevher saçmazlar.
Kuran'da İslam, İçtenlikli Kulluk'tur:
İhlas İslam dininin aslıdır. İhlası olmayan din İslam
değildir.
İşte Züıncr Suresi 3. Ayet:
36
"Gözünü aç halis din
Allah'ındır:'
Nisa Suresi 145 ve 146. Ayetler:
"Kuşku
sındadırlar.
yok
münafıklar,
cehennem
ateşinin
aşağı­
en
Onlara bir yardım edici bulamazsın.
Ancak tevbe edenler, durumlarını düzeltenler, Allah'a
sarılanlar ve Allah için dinlerinde içtenlikli (ihlas) olanlar
başka ...
Onlar inançlıların yanındadırlar... Allah inançlıla­
ra büyük bir karşılık verecektir:'
Araf Suresi 29. Ayet:
"... O'na dinde ancak kendisine içtenlikli inançlılar olarak kulluk edin. İlkin sizi yarattığı gibi yine O'na döneceksiniz:'
Hicr Suresi 40 ve 41. Ayetler:
''Ancak içlerinden içtenlikli (ihlaslı) kullanın başka ...
Allah buyurdu: İşte bana ulaşan dosdoğru yol..."
Evet Allah'a ulaşan dosdoğru yolun temeli içtenlikli
Yani ihlas; yani işlerine ibadetleri ve gösteriş ve
olmaktır.
büyüklenme bulaştırmamak ..
Zümer Suresi 2. Ayet:
"Biz sana
kitabı
hak olarak indirdik. O halde sadece
Allah için ibadet yaparak dininde içtenlikli
(ihlaslı)
ol:'
Ayetin hükmü çok açıktır. Kuran inançlılardan ibadetlerini sadece Allah için yapmalarını, başka yollara sapmaktan kaçınmalarını istiyor.
Zümer Suresi 14. Ayet:
"De: Ben dinimi
kulluk ederim:'
gösterişten arındırarak yalnız
Allah'a
37
HANGİ HOŞGÖRÜ?
~
Sünnet
imiş
kafir de olsa ineitme
Gönlü katı gönül kırıcıdan Allah şikayetçi
Böyle kullardır asıl cehenneme gidici
Bilginlerden
işitip
söylüyorum bu sözü
A
hmet Yesevi Atamızın sözlerinin kaynağı Kur'an ve
Yüce Muhammed ... Yine kaynaklardan yararlarııp
söylüyor... İster inançlı olsun ister inançsız ... Hangi inanca bağlı olursa olsun ... İnsanı incitme ... İnsanları inançlarından ötürü yargılama ve üzme ... Bırak isteyen bildiğine
inansın, inandığınca yaşasın ... İşte din ve inanç özgürlüğünün gerçekçi ve köktenci kaynağı. .. Bu yüce anlayış, bugün bile insanlığın ulaşamadığı bir düzeydir.
Söylemeliyiz ... Ahmet Yesevi anlayışındaki bu hoşgö­
rü asla "boşvericilik" değildir. Ahmet Yesevi inanç adamıdır. İnançlarına sıkı sıkıya bağlıdır. İnançlarını yayına­
ğa uzun bir ömür adamıştır. Hatta hayatının anlamı inanmak, inandığını yaşamak ve inançlarını yaygınlaştırmak
üstüne kurmuştur.
Ancak bu yolda zorlama yoktur. Bu yolda insanları ezmek ve hatta üzmek yoktur. Yani "inançlar için insan" an-
38
layışı yoktur. Esas olan "insan"dır ve "inançlar da insanlar
içindir" anlayışı vardır.
Yüce Yaratıcı
ademoğullannı
böyle
yaratmıştır.
Diller,
renkler ve inançlar ayrı ayrı olacaktır. I\u da yaratılışın bir
sırrıdır. Bu sırra saygılı olmak Yaratıcı'ya saygının bir gereğidir.
Hoşgörülmesi
incitilmemesi
gereken
insandır.
HoşgörLi,
sevgi ve saygı insana gösterilecektir. Her insanla sevgi saygı ölçüleri içinde gürüşme ve görüş alış verişi o1acaktı r.
Ancak!
Ahmet Ye sevi yolundaki insan başka dinden ve inançtan insana hoşgörüyle bakarken kendi inancını ve anlayışı
korumak ve yaygınlaştırınak çabalanndan da hiçbir
zaman geri durınayacaktır. Başka dinlerin ve anlayışların
saldırılarına, çeşitli adlarla kurdukları tuzaklara karşı da
uyanık olacaktır.
Ahmet Yesevi'nin doğru esaslara olurttuğu hoşgörü
Türk halklan ve
anlayışı müslümanlığı dosdoğru ya~ayan
Türk'e yakın halklar için çok değerli bir temel oluşturmuş­
tur.
İslam'ı doğru aniayanlar için hoşgörünün kaynağı da
"ana kaynak" yani YüceKuran'dır.
Buyurun El-Kafirun Suresi 6. ayet:
"Sizin dininiz size, benim dinim bana."
İşte Bakara Suresi 256. ayet:
"Dinde zorlama yoktur."
39
Ve Yunus Suresi 99. ayet:
"Eğer Rabbin dileseydi yer yiizündeki
insanların
hep·
si iman ederdi. Öyle ise sen, inanmaları için insanları zor·
luyor musun?"
Peki öyleyse "cihat ne oluyor" mu diyorsunuz. Cihat
eğer zor kullanmak ve savaş anlamında kullanılıyorsa,
müslümanlara sadece kendilerini, dinlerini ve ınançlan·
nı "savunmak" amacıyla savaş izni verilmiştir. Yani din yo·
iunda ve savaş anlamında "cihat" sadece savunma amaçlı·
dır. Ondan ötesi din dı~ı amaçlarla yapılan savaşlara kut·
sallık katmak için "cilıat" adını takmaktan ibarettir.
İslam tarihi diye söylenen, yöneticileri ve halkları
müslüman olan devletlerin tarih] erindeki savaşlar ise dev·
letlerin çeşitli sebeplerle birbirlerine zor kullanarak isteklerini dayalmaları veya topraklarını ellerinden almaları
amacıyla yapılan savaşlardır. Bu savaşlarda "din" kurumu·
nun da kullanılıyor olması bu savaşlan İslam dininincihat
kavramının içine sokmaz. Bu savaşlar sonunda elde edilen zaferieric o ülkelerde müslüınanlığm yaygınlaşmış olması da sonucu değiştirmez. Çünkü "işler niyetiere göre·
dir" hükmü, İslam'm ana iikelerindendir ve "dinde zorlama yoktur."
Sözgelimi, Eınevi sultanlannın müslümanhklarında
öyle çok fazla "ciddiyet" yoktur. Hatta Yezit örneğinde olduğu gibi müslüman olmadıkları bilinenler vardır. Amaç
İslanı'ı yaymak olsa önce kendi içlerinde islanı'ı yaymalı
değiller miydi?...
Yani...
Yani İslam'da din bahsinde esas olan hoşgörüdür.
Yani Ahmet Yesevi bu konuyu çok açık bir şekitde an·
latrn ış ve öğretmiştir.
40
Şimdi
bize düşen yeniden Ahmet Yesevi anlayışındaki
ve bütün insanlığa yaymaktır. Çünkü
bütün insanlığa en ivedi gereklilik budur...
hoşgörü yü yaşamak
41
YESEVİ YOLUNDA KADlN NEREDE?
~
D ivanı Hikmet'te yer alan ve YusufBeyzavi adlı bir şa­
irin yazdığı
anlaşılan
bir manzume var:
İşittiler Baba Maçin o zamanda,
Ahmet adlı bir şeyh
Sohbet
Men
kılmış kız
etmeğe
çıkmış
Türkistan'da.
ve erkek ile arda,
Türkistan'a geldi dostlar.
Geldi ise gördü o meşayıhı...
Sen misin o şeyh,
azdırıcı insanları?
Hem de azan şaşkın benim sen bil bunu
Deyip Hazret ona cevap verdi dostlar.
Anlaşılan
ve anlatılan Ahmet Yesevi'nin toplantıla­
ve erkekler birlikte otururlardı. Bunu din
aykırı bulanlar, "celalli ve kerametli bir kişi
rında kadınlar
anlayışiarına
olan" Baba Maçin'i önleyici olarak Türkistan'a gönderirler. BabaMaçin kendinden, ilminden, davasından, gücünden ve kerametinden emin ... Ahmet Yesevi'nin huzuruna çıkar ve nasihate başlar. Hikayenin devamında Yusuf
42
Beyzavi, Baba Maçin'e kavrayacağı dilden konunun anlatıldığını anlatıyor. Öyle veya değil ama anlaşılan Baba
yanlışını anlıyor:
BabaMaçin o zaman dedi Ey Ahmedimf
Gelmeseydim rezil olacaktım halklar arasında.
Ölecektim bu durumda ben de.
Ağlayarak
halini anlattı dostlar.
Atanın
gücünü artık anladı.
Riyazeti yaptınlarak yola sokuldu.
Ata ile üç defa halvete girdi.
Murat maksat pirden
imiş
bilin dostlar.
Baba Maçin'in yanlışını anlayıp, doğru anlayışa ulayola girdiği anlaşılıyor. Dileyelim, bütün Baba
Maçiniere de bu uyanıklık ulaşır.
şıp, doğru
Baba Maçin'in Yesevi yoluna girmeden önce kadınla­
evden dışarı çıkmaması, çıksalar da erkeklerle bir arada bulunmamalan gerektiğine inandığı belli... O zamanda
da bu zamanda da müslümanlığı böyle anlayanların az olmadığı da biliniyor. .. "islam'da Kadın" en çok tartışılan konulardan biri...
rın
Yesevi yolunda kadın ve erkeğin birlikte oturduğu, birlikte sohbet halkasına girdiği, birlikte ibadet, birlikte zikir
yaptıkları da yine bilinenlerden...
Acaba İslam'da durum ne?
Sanıldığı gibi Ahmet Yesevi, Türk töresinin gereğini
yapmak, Türkler arasında İslam'ı yaymakta zorlanmamak
43
için İslam kurallarından sapmış mıdır? Yoksa İslam'a bulaştırılmış
ve kural durumuna getirilmiş Arap kültürünün
etkilerinden kurtulmuş bir "saf İslam"ı mı uygulamıştır.
"Saf
İslam"ı
anlamanın
en
doğru
yolu
Yüce
Muhammed'in dönemine bakmak değil midir? Dr. Rıza
Savaş'ın "Hazreti Muhammed Devrinde KADIN" adıyla
yayınlanan
doktora tezinden
likte okuyalım:
seçtiğim bazı
bölümleri bir-
"Hazreti Peygamber, kendisini görmeye gelen kadınla­
ra iltifat eder, onlarla yakından ilgilenir, hal hatıriarını sorar, hatta bazen oturmaları için cübbesini yere serdiği ifade edilir."
"Hazreti Peygamber'in hastalanan müslüman kadın­
larla ilgilendiği, hatta evlerine kadar gidip, geçmiş olsun
dediği ifade edilir:'
"Hazreti Peygamber'in gayri müslim kadınlara da iyi
davrandığını söylemeliyiz. Mekke'den Medine'ye gelen ve
müslüman
olmadığını açıklayan
bir
kadına yardım
eden
Hz. Peygamber.. :'
"Hazreti Peygamber'in inanmayan kadınları dine girmeye zorlamadığı, hatta en zayıf durumdaki esir kadınları
bile iman konusunda, tam bir fikir hürriyeti içinde karar
vermeleri için serbest bıraktığını söylemeliyiz:'
"Hazreti Peygamber devrinde yaşanmış Cuheyre
Kabilesinden Havle (Ummu Subeyye) bint Kayş abdest
alırken
Hazreti Peygamber'le beraber aynı kabdan elleriyle su aldıklarını rivayet eder. Hazreti Hatice'nin Hazreti
Peygamber'le beraber Kabe'de ve Kabe dışında namaz kıl­
dığı rivayet edilir:'
44
"Hazreti Peygamber kadınların mescide gitmelerinin
engellenmemelerini emreder. Hatta gece namazları için
mescide gitrneğe izin isteyen kadınlara bunun sağlanma­
sını ister:'
"Hazreti Ömer Atike'ye evlilik teklif eder. Atike, mescide gitmesini engellernemesi ve dövmemesi şartlarını
kabul ederse onunla evleneceğini söyler. Hazreti Ömer
bu şartları istemeyerek kabul eder ve Atike ile evlenir. Namazlarını mescitte cemaatla kılmaya devam eden
Atike, kocası Hazreti Ömer hilafetinin sonunda mescitte
vurulurken bile orada bulunuyordu:'
"Hazreti Peygamber devrinde kadınların ve kızların,
vakit namazları ve Cuma namazlarından başka bayram
namaziarına da katıldıkları anlaşılmaktadır:'
"Hazreti Peygamber Ummu Varaka binti Abdillah
bin El Haris'i evinin (veya) mahallesinin halkına imamlık yapmak üzere görevlendirir... Ummu Varaka bu görevi
Hazreti Ömer devrinde kendi köle ve cariyesi tarafından
öldürülünceye kadar yürütür. Hatta Umm u Varaka'nın bir
de erkek müezzini olduğu rivayet edilmektedir:'
Yani rivayet ediliyor ki kadın ve erkeklere kadından
imam, erkek de müezzin olabiliyordu. Yüce Muhammed'in
Ummu Varakaüan başka kadınları da imam olarak görevlendirdiği biliniyor. Kadınların toplum içindeki durumlarını ortaya koymak bakımdan Sayın Ayşe Sucu'nun
"Diyanet ve Kadın" adlı yazısından bir bölümü okuyalım:
"Mesela, Hazreti Peygamber döneminde çarşı pazar
işlerini düzenlemekle görevlendirilen, çarşı pazar dolaşa­
rak iyiliği emredip kötülükten sakındıran ve aksi hareket
45
edenleri cezalandırdığı zikredilen Şifa bin Abdilialı adın­
daki bir kadın, bugünkü anlamda bir denetleme ve zabıta görevi yapmaktaydı. Bu olay kadının sosyal ve idari hayatta üstlenebileceği rol açısından tarihi bir hadisedir. Hazreti Peygamber döneminde, güvenirlilik, ehliyet,
İcra yeteneği, estetik ve ahlaki yapı yönünden kadın-erkek
ayrımı yapılmadan, iş ehline verilmekteydi. Ne var ki, tarih bugüne doğru hep böyle akıp gelmemiştir. Tarihi doğ­
ru okumak ve eleştiri süzgecinden geçirmek, elbette bizim
görevlıniz olmalıdır.))
Tarihi okumak ve dini olanla tarihi
olanı
birbirinden
ayırmak... İşte, saf İslam'ı arayanlar için, bir altın açacak...
Hazreti Peygamberin
anlayışa
ve
anlayışında
bugünkü
uygulaınalara nasıl gelindiğini
yaygın
anlamak için,
İslam'ın ilk geldiği Arap toplumunun anlayışını bilmek ge-
rekir. Bilinir ki hiçbir din içine geldiği toplumun kültür birikiminin etkilerinden kendisini koruyamaz. Arap topluınunun kadına bakışı, erkek bakış açısıyla birleşince ister
istemez İslam, kadın konusunda başlangıcından ayrı bir
yere gelm iştir.
Arap toplumunun kadına bakışını anlamak için çok
derin incelemelere gerek yok. Babaların; kız olduğu için
utandıklarından veya geçim korkusundan, kız çocukları­
nı diri diri kuma gömdükleri bir toplumun kadına bakışı­
nı başka nasıl
anlayabiliriz.
Bir de analara bakalım. Yine Dr.
dan:
Rıza Savaş'ın kitabın­
"Zühre B. Kilab peş peşe üç erkek çocuğu öldüğü için,
sonra doğan kızını diri diri toprağa gömer."
46
Kuranı
durum
Kerim'de En-Nahl Suresi 58-59 ayetlerde bu
anlatılır:
"Onlardan biri
kız çocuğunun doğduğunu öğrenince
yüzü simsiyah kesilir, bu kötü haberden ötürü, alçalmış
bir şekilde onu elinde tutma, yahut toprağa gömme endişesi ile toplumdan gizlenirdi:'
Prof. Dr. Yunus Vehbi Yavuz "Kuran'da Kadın Hak ve
Özgürlüğü" adlı kitabında "O dönemde (İslam'dan önce)
yaşayan Araplar kız çocuğu dünyaya gelince, bazen bunun
sıkıntısından, evlerini terk ederlerdi. Bu konu Arap edebiyatında yer almıştır" diyor.
Tanrı
Elçisi'nin en çok üzerinde
durduğu
ve
önlemeğe
çalıştığı bu insanlık dışı uygulamanın İslam'ın gelmesiyle
ortadan kalktığı bellidir. Ancak Arap toplumunda kadına
bakışın toptan değişınediği de bellidir. Geçen zaman içinde ortak zihniyet yorumları, birbiri arkasına ekleyerek bu
konuda yeni bir müslümanlık anlayışı ortaya koymuştur.
Bunun iç açısı olmadığı ortadadır.
"Hadislerle Hazreti Peygamber ve Eshabının Yaşadığı
Türkçeye çevrilen eserinde M. Yusuf
Kandehlevi'nin değişik kaynaklardan yararlanarak anlattı­
ğı bir olayı geliniz birlikte okuyalım:
Müslümanlık" adıyla
"Hazreti Ömer minbere çıkarak dedi ki:- Sakın kadın­
ların ınehirlerini artırmayın. Kimin Resulüllah'tan veya
ona verilenden fazla mehir verdiğini duyarsaın, fazlasını
alır beytulınale koruın:'
Minherden indikten sonra bir kadın itiraz ederek:
- Ey müminlerin eıniri! Allah'ın kitabı ını yoksa senin
sözün mü uyulmağa daha layıktır, diye sordu.
47
- Hazreti Ömer:
- Allah'ın kitabı ne diyor? Dedi.
- Biraz önce müslümanların kadınlara fazla m ehir vermelerini yasaklamıştın. Halbuki Allahü Teala Kur'an-ı
Kerim'in de: Bir zevce yerine başka bir zevce almak isterseniz, birine bir kantar altın vermiş olsanız bile, hiçbir şeyi
geri almayın,
buyurulmaktadır.
Bunun üzerine Hazreti Ömer iki üç defa:
- Herkes dini Ömer'den iyi anlıyor, dedi. Sonra dönüp
tekrar minbere
- Ben
çıktı
ve halka hitaben:
kadınlarımza
yasaklamıştım. Şimdi
rını
haddinden fazla mehir vermenizi
ise isteyen,
malından istediği
kada-
versin, dedi.
"Mehir" evlenme
verdiği
adıdır.
anlaşması sırasında erkeğin kadına
veya verme sözü verdiği, mal, para veya hizmetin
Boşanına durumunda geri alınmaz; verilıneınişse
verilmeden boşanma gerçekleşmez.
Olayları
gelin birlikte inceleyelim:
- Hazreti Ömer döneminde bile kadınlar erkeklerle
birlikte ınescittedirler.
- Kadınların da devlet
başkanına
itiraz hakları vardır.
Öte yandan bu olay bile kadınlara karşı kurallar geliş­
tirmenin bir örneği dir. Ya kadın Hazreti Öıner'e itiraz etmeseydi ne olurdu? Olacak şey bellidir. Hazreti Ömer'in
hükmü fıkıhta nas haline gelir ve günümüze kadar sürer giderdi. Nitekim böyle örnekler
edenler
48
Kur'an-ı
Kerim'deki
vardır. ..
boşanma
Çok merak
hükmü ile
fıkıhta-
ki
boşanmanın farkını
ve bu
farkın kaynağını araştıra~
bilirler.:.
Kadını dışlayan
yakalayabilir
mi~
bir toplum hayatı çağın
Kadın ile erkeğin birbiriyle
gelişmesini
karşılaşma­
masını
amaçlayan bir anlayıştaki toplum, ruh sağlığını koruyabilir mi?
Sayın Yavuz'un eserinde, başka bir açıklama ise çok
bilinen bir gerçeği tekrarlıyor. "Eski Türkler'de İslam'dan
kadın,
önce
erkeklerle beraber bütün haklara sahipti.
erkeklere hizmet eden bir varlık olarak kabul edilmez, onunla birlikte çalışır, yöneticilik yapar, sorumluluk
paylaşır, toplantılara katılır, bir taraftarı da ev işlerini yürütürdi.i. Hatta bazen ülke yönetimine kocalarıyla birlikte
ortak olur, bazen de hükümdar olabiliyordu~'
Kadın
Ahmet Yesevi'nin yaptığı dün doğruydu. Türk Töresi'ne
de "Saf İslam'a"da uygun olan dı. Bugün de doğrudur, yarı­
nın doğrusu da budur.
49
EMEK SÖMÜRÜSÜ YOK
~
akrname adıyla yayınlanan kitap Yesevi Yolu'nun değerli kaynaklarından biridir. Burada Ahmet Yesevi yalancı şeyhterin niteliklerini anlatırken diyor ki:
F
"Onlar müriderinden bağış alırlar, eğer müritleri vermese çekişider ve derler ki: Senden şikayetçiyiın, Allah da
senden şikayetçi. Gerçek şeyhler eğer bağış alırlarsa sadece hak edenlere, gariplere, çaresizlere verirler. Eğer kendileri alıp yerlerse leş yemiş gibi olurlar. Eğer alıp giyim yaparlarsa Hak Teala onların ibadetlerini kabul etmez. Onlar
cehennem azabına uğrariar. Kim böyie şeyhiere gönlünü kaptırırsa, dinden de çıkar. Böyle şeyhler lanetlidirler.
Onların tltnesi deccalden de kötüdür. Onlar şeriatta, tarikatta, hakikatte ve marifette dinden çıkmış sayılırlar. .."
Anlamalıyız
ki burada
"şeyh"
yol göstericilik
iddiasıdır.
Din
diye sözü edilen dinde
bilinip, ins anları
büyüğü
çevresine toplayıp, onlardan yararlanan herkes bu
lendirmenin içindedir.
so
değer­
Hikmetler içinde yer alan ve Yesevi yolunun bu konudaki hükmünü çok açık ortaya koyan bir hikmet:
Derviş
Bağış
olup nefs için her dem kapıya bakarsın
verecek mi diye her kişiye
Allah'ın
bakarsın
lanetini boynuna her an takarsın
de asla müslümarı olmadın.
Görünüşün derviş
Çok açık olarak bellidir... Şeyhliği, din öndediğini, ya
da din yolunda öğrenciliği geçim (veya seçim) aracı yapmak, inançlılar için çok tehlikeli bir iştir. Böyle insanlara bağlanmak ise bir o kadar tehlikelidir. Sonunda "inancı da, dünyayı da, öte dünyayı da yitirmek"ten daha tehlikeli ne
olacaktır.
Ahmet Yesevi'den öğrenerek diyorum ki, müslümanlar
bu işlerde son derece dikkatli,
Bilinmelidir ki,
"şeytanın
ayık ve uyanık olınahdırlar.
en etkili
tuzağı
din
adına
kurduğu tuzaktır."
Nasıl mı uyanık
şeyh
olunacak? Ölçü belli
(veya din yolu önderi) kendisine
değil
mi? Hangi
bağlananları
ör-
güleyip ticari veya siyasi güç haline getiriyorsa onlardan
uzak durulacaktır.
"Filancılara veya falancılara
li aday listelerinden yerler vererek
nen siyaset
Onların
adamları
caymasını,
dile-
tövbe edip bir daha
iş­
dilerim.
Ahmet Yesevi binlerce
Dünyası'nın
onların desteğini
ne olacak" derseniz ne diyebilirim ...
da bu işlerden
leınemclcrini
milletveki-
öğretmen yetiştirip,
Türk
her yerine gönderirken, kendisinin ve çoluk
sı
çocuğunun
geçimini;
ürettiği tahtakaşık
ve kepçeyi sata-
rak sağlıyordu... Daha ne diyelim...
Bir de şu kaşık işine dikkatimizi verelim mi? Dokuz
yüz yıl önce müslümanlar kaşıkla yemek yesin diye kaşık
yapan Ahmet Yesevi nerede; bugünkü
meyi sünnet sananlar nerede?
çağda
bile elle ye-
Yesevi yolunda dünyaya tapmak yok. .. Ama üretmekten, çalışmaktan kesilip dilencilik de yok.
Hilc,.net:
Derviş olmayıp
Dervişim
neylesin, evde yapacak işi yok.
der durur da halka verecek aşı yok.
Ah vah eder de gözünde damla yaşı yok.
Görünüşün derviş de asla müslüman olmadın.
Yani ...
Yani kişioğlu önce çalışacak, üretecek, halka aş verecek... Sonra halka gösteriş yapmayacak. .. Allah için Allah
yolunda olacak. ..
Yesevi yolunun büyük ustası Yunus Emre ne
Çalış
kazan ye yedir
Bir gönül ele getir
Bin kabeden iyirektir
Bir gönül ziyareti
52
demişti:
YOLUN TEMELi BİLİMDİR
~
A
hmet Yesevi Yolu "Tanrı'yı BİR bilmek" ile BİLİM
arasındadır. "La ilah e illallah",. yani "Allah'tan başka
ilah yoktur': .. Din ancak BiLiM'le tamamlanır.
"İslamın şartı beş" çokça söylenen bir söz ... Söylene
kesin hüküm durumuna gelmiş. "Allah'ın
birliğini, Muhammed'in elçi olduğunu bilmek... Namaz ...
Oruç ... Hac ... Zekat..:' Gerçekte ise Hac ve Zekat sağlı­
ğı ve baylığı uygun olanlar için ... O zaman yoksullar için
"islam'ın şartı üç" mü?
söylene
artık
Ahmet Yesevi Yolunda şeriatın, yani dinin dış ölçülerinin şartı I O'dur. Bakınız nasıl kapsayıcı bir tanımlama ...
*Allah'ın birliğini
ve Muhammed'in
elçiliğini
bilmek
ve İnanmak ...
*Namaz
*Oruç
*Hac
*Zekat
53
* Yumuşak söylemek
* Dini; Tanrı Elçisinin yolundan yaşamak
* iyiliği dilemek
* Kötülüğü önlemek
* BİLİM'le uğraşmak
Yumuşak
söylemek niye dinin 10 temelinden birisi ol-
sun sorusunun cevabı, Yüce Kur'an'ın Ali İmran Suresinin
159. Ayetinde: ''Allah'tan bir rahmet sayesinde sen onlara
yumuşak davrandın.
Kaba saba,
katı
yürekli
nin çevrenden kesinlikle giderlerdi. O halde
la, onlar için
bağış
olsaydın
se-
onları bağış­
dile ve yönetim konusunda onlara da-
nış:'
Bilime gelince ...
"Bilim öğrenmek; kadın ve erkek her müslümana farzsözü Yüce Muhammed'in sözüdür. İnsanlığın en büyük bilginlerinden Türkoğlu Türk Uluğ Bey'in yaptırdığı
üniversitenin kapısında bu söz yazılıdır...
dır"
Her müslüman her gün bilimini arttıracaktır. "İki
günü birbirinin aynı olan bizden değildir" sözü de Yüce
Muhammed'in sözüdür.
Bilimle uğraşmayan, bilimden uzak yaşayan insanlara "Nadan" denilir. Yani cahil ve cahilliğinde kararlı ...
Bilimini artırmak için çabalamayan ...
Bakınız
naclanlar için ne diyor Ahmet Yesevi:
Önce sonra iyiler gitti, kaldm yalnız
N adanlardan
işitmedim
bir güzel söz
Bilgin gitti nadanlardan çektim üzüntü
Yolu bularnadım şaşkın olup kaldım işte
54
İşte başka bir hikmet
Kul Hoca Ahmet bilginiere hizmet eyle
Bilginierin sözlerine göre
işler
eyle
İş/er yapıp
Hak yoluna canını ver
İş/er yapmayan Allah'ı göremez ey dostlarım
Bilim gerçeğe ulaşmak içindir. Bilim, varlığı bilmek
içindir. Varlığı bilmenin yolu bilim yoludur. Varlığı bilen,
kendini bilir... Kendini bilmenin yolu da bilimdir. Kendini
bilen Allah'ı bilir. Allah'ı bilmenin yolu da bilimdir.
Allah sonsuzluktur. Sonsuzluğun doğrudan kendisi
"bilinemez"dir. Yani Allah'ın "Zat''ı bilineınez. Ama var ettiklerini bilerek, Allah bilgimizi genişJctebiliriz. Bu bilmenin yolu da bilim yolundan yürümektir. Gerekli olan "bilimlik bilgi"dir. Bilim yöntemlerinden yararlanılarak ulaşılan bilgi...
Tasavvuf adı
altında
kurulan kölelik
tuzaklarına düş­
meyen gerçek tasavvuf yolculan BİLİM'e çok değer vermişlerdir. Çünkü ''Allah, bilinmek için var ettiklerini
var etti" inancı tasavvufun temel anlayışlarından biridir.
Allah'a sevgi ile aşk ile yaklaşan kişioğlu için, Allah'ı bil·
menin bir yolu da BİLİ M olunca, aşık bu yoldan nasıl uzak
durabilirdi...
İslam'da bilinen en büyük bilginlerden biri olan Yüce
Muhammed'in torunlarmdan Caferi Sadık bunun için
hem dinin dış bilgilerinin, hem iç bilgilerinin doruk
adamlarından biri hem de büyük bir fen bilimleri ustasıdır.
55
Değerli
Kur'an'da 750 ayetin inançiriara bilimi ve araş­
Nobel kazanmış bilgin Abdüsselam,
Türkçe'ye "İdealler ve Gerçekler" adıyla kazandırılmış eserinde söylüyordu.
tırınayı emrettiğini
Kur'an'da inançlılara, "göklere, yere, gök olaylarına,
gece ve gündüzün birbirini izlemesin e, insaniann doğuşu­
na ve oluşumuna, gemilerin denizlerde yüzmesine, insanrenklerinin ve dillerinin ayrı olmasına, geçmiş toplumların tarihlerine ve yaşadıklan şimdi ıssız kalmış yerlere" bakmaları buyurulurken, herhalde bu "boş boş gözların
lerle bakmak" anlamında söylenmiyordu.
Nitekim daha İslam'ın ilk yüz yılından başlayarak
müslümanlar, Kur'an'ın bu hükümlerini doğru anlamışlar;
"hikmet müminin yitiğidir, nerede bulursa alır" demişler;
düşünmüşler ve araştırmışlardır. İşte İslam Medeniyeti
böyle oluşmuş ve vurduğu sert darbelerle Avrupa'yı uyandırmış, dünyayı etkilemiş ve bugünkü medeniyetin oluş­
masını sağlamıştır.
Sigrid Hunke'nun yazdığı "Avrupa'mn Üzerinde Doğan
İslam Güneşi" bu gerçeği uzun uzun anlatır.
Diyorum ki: "Kur'an gelmeseydi, İslam Medeniyeti
oluşmazdı. İslam Medeniyeti olmasaydı bugünkü mede-
niyet ortaya çıkmazdı. İnsanlık hala karanlık ve karanlık­
çılık içinde yaşardı:'
Bütün bunlar doğrudur da... Bir acı doğru daha vardır.
Ne yazık. .. Avrupa'nın aydınlanma çağına girdiği dönemlerde, İslam Medeniyetinde kendi içine kapanma,
Kur'an'ın ruhuna aykırı bir şekilde bilimden ve bilim zihniyetinden uzaklaşma başlamıştır. Hür düşünceyi, felsefe56
yi tekfir eden, bağnazlığı din durumuna getiren, üretilmiş
bilgiler ile yetinip onları tekrarlamayı marifet sanan anlayışlar, İslam toplumlarını kaplamıştır. Bunun sonunun gerilik ve gerilernek olacağı belliydi. Olmuştur.
Uluğ
Türkistan'da
Uluğ
Bey "gök bilimin göklerine çıkarken'', oğulları kurduğu gözlemevini yıkmışlardır.
Aynı dönemlerde Türkiye'de bilim aşığı ve bilgin Fatih
Mehmet'ten sonra torunu Selim Han döneminde başla­
yan bilinç daralması, ülkeyi Akşemsettin'in ak ikliminden, Ebussuud karanlığına getirmiştir. Bu gidişin sonunun Kadızadeliler olması kaçınılmazdı. 4. Murat gibi güçlü Han'ı etkileyebilecek bir ortama ulaşan Kadızadeliler,
medreselerden "bidattır, günahtır" diyerek fen bilimlerini kaldırtmayı başardılar.
İlginçtir
ki bunlara karşı direnip, selim aklı, sanatı, bilimi ve geniş düşünmeyi savunan yine bir tasavvuf bilginiydi. Sivaslı Abdülaziz Efendi... Ama yenildL
Müslüman toplumların geri kalışlarının sebebini
ka yerlerde aramağa gerek var mı?
baş­
Bunlar bilinenler... Yeri gelmişken hatırlatmadan geçemedim. Çokça hatırlamalıyız, diye düşünüyorum.
Diyorum ki; yol bilim yolu, gerçeğe ulaşmak için izlenmesi gereken yöntem bilim yöntemleri olmalıdır.
Evet "Hayatta en hakiki mürşid bilimdir:'
57
AHMET YESEVİ KİM?
~
"Allah'a ulaştıran yol İNSAN'a hizmetten geçer" diye
başlamıştık.. Amacın AŞK olduğunu anlattık... İslam
İÇTENLİK'li
kulluktur, dedik... HOŞGÖRÜ'nün öne-
ınini vurguladık. ..
KADINA verilen
dik ... EMEK sömürüsü
değeri
olmayacağını ve
dile getir-
dinin temelinin
BİLİM olduğunu söyledik. .. Bütün bunları da AHMET
YESEVİ'nin doğru İslam anlayışını belirginleştirmck
için
ortaya koyduk.
Peki kimdir Ahmet Yesevi?
Bilgin Fuat Köprülü "İlk Türk İslam Mutasavvıfıdır"
diyor. "Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar" kitabıyla ...
Düşünür şairimiz
borçlu
Yahya Kemal
olduğumuz insandır"
Beyatlı
"Milliyetimizi
diyor. Diyor ki:
"Şu
Ahmet
Yesevi kim? Bir araştırın göreceksiniz. Bizim milliyetimizi
asıl
onda bulacaksınız:'
Türkmenistan'da
hakkında
yayınlanan
Türkmenler'in
bir kitap Ahmet Yesevi
tanımlaması:
hammed, Türkistanaa Hoca Ahmet:'
58
"Medine'de Mu-
Kazakistan, Özbekistan, Kırgızistan, Tataristan, Baş­
kurdistan, Tacikistan, Afganistan'da söylenen bir söz:
"Peygamberi Sani:' Bu sözü Tanrı Elçisi'nden sonraki kişi
anlamında
anlamak gerek. ..
Ulu Türkistan alanında Ahmet Yesevi'nin İslam'ı
Türkistan'a yayan insan olduğuna inanılır.
19. yüzyılda Ulu Türkistan'ı dolaşan Macar Prof.
Vamberi Arınin seyahatnamesinde anlatıyor: "Her geçtiğim Türk obasında Ahmet Yesevi'nin Hikmet ve
Münacaatına rastladım. Türkler bu manevi irşadı coşkun­
lukla
okuyorlardı.
Her obada,
Divan-ı
Hazret-i Sultan-ül
arifin Hoca Ahmet Yesevi'nin şiirlerini vecd ile okuyan
kadın ve erkeklere rastladım. Öteki İslam ülkelerini de
gezdim, gördüm ve tarafsız mukayeseler yaptım. Anladım
ki; İslam dinine cihanşumül idrak felsefesini veren Türk
bilginleridir. Onlar bütün dünyaya mürşit olarak yayılmış­
lar ve İslam ülkelerinde değerli şahsiyetler yetiştirmişler­
dir. Nitekim meşhur Türk seyyahı Evli ya Çelebi de Ahmet
Yesevi ailesine mensuptur:'
Türkiye
Türklüğü
içinde milyonlarca insan, yani
Hacı Bektaş geleneğine bağlı
olanlar "Pirlerin Piri" olarak Ahmet Yesevi'yi bilirler... Öğretmenierin öğretmeni ve
Hacı Bektaş'ın öğretmeni ... Bazı
kümeler için ise
doğru-
dan "Pir"dir, Ahmet Yesevi.. .
Türk Dünyası'nda Ahmet Yesevi'nin etkileri çok derindir. Mezhep ve tarikat anlayışlarını kaplayan bir etkidir bu ... Bunun için bizde mezhep çatışması yoktur. Hiç
olmamıştır. Dışardan
gelen ideolojik oluşumların etkisiy59
le doğan çatışmaların ve insanlık
ğerlendirilmesi gerekir.
dışı durumların
ayn de-
Biz Türkler Ahmet Yesevi yolu ile İslam'ı tanıdık Bizim
için "doğma" yol bu yoldu. Şimdi Ahmet Yesevi Yolu'nu tanımanın ve doğamıza uygun yola ulaşmanın borcundayız.
Dışardan sokuşturulan
din"
"ideolojik, siyasi ve çarpıtılmış
yolumuz yine Ahmet Yesevi
anlayışiarına karşı çıkar
olacaktır.
Ahmet Yesevi yolu bizi bize; bizi birbiriınize; bizi çağa
ve bizi insanlığa ulaştıracak yoldur.
60
AHMET YESEVİ ve TÜRKÇE
~
"Ahmet Yesevi yolu bizi bize ulaştıracak yoldur" dedik.
"Biz" Türkle riz ... Adım ız başka başka olsa da ... Başka soy
adları alsak da ... Toptan adımız, TÜRK'tür. Dünyada yaşayan iki yüz milyona yakın bir milletiz. Her bir bölümümüz
de "özün ce var"dır. Ama topluca da varız. Var olmalıyız.
Avrupa'dayız,
Balkanlar'dayız,
Türkiye'deyiz,
Rusya'dayız, Tataristan'dayız, Başkurtistan'dayız, Kafkaslar'dayız, Gürcistan'dayız, Azerbaycan'dayız, Türkmenistan'da,
Özbekistan'da, Kazakistan'da, Kırgızistan'da, Tacikistan'da,
Afganistan'dayız, Suriye'de, Irak'ta, İran'dayız, Çin'deyiz,
Sibirya içindeyiz. Çuvaşistan'da, Altay'da, Hakas'ta,
Tuva'da, Saha'dayız... Amerikada, Avustralya'da, Afrikada,
dünyadayız.
Bizi biz yapan öncelikle dilimizdir. TÜRKÇE'miz ...
Türkçemiz varsa biz varız ... Türkçemiz yok olursa biz
de yok oluruz. Türkçemiz kadarız.
Türkçemiz, ne yazık, atalarımızın kurduğu en büyük
devletlerden olan Selçuklular döneminde yok olma yoluna sokuldu.
61
Selçuklu'yu kuranlar Türklerdi. "Selçuk" hakan soyuna
verdi. Dukak oğlu Selçuk. ..
adını
Çağrı
ve Tuğrul kardeşler, devleti yerine oturttular.
Alpaslan ve oğlu Melikşah büyüttüler, geliştirdiler.
ı 040
yılında
Dandanakan Zaferi ile Tuğrul bey
"Hakan" oldu. 1157 yılına kadar Büyük Selçuklu Devleti
sürdü. ll 7 yıl... Anadolu Selçukluları ı 077-1308 arasın­
da sürdü ... 23ı yıl...
Selçuklu büyük ve güçlü devletti. Ne yazık. .. Bu büyüklük ve güç, bir dönem sonra Türklüğe karşı oldu.
Türklüğe karşı
oldu. Çünkü din ve ilim dili olarak
Arapçayı; devlet ve edebiyat dili olarak Farsçayı benimsediler. Büyük Selçuklularda, Nizarniye Medreselerinde
Arapça ve Farsça egemendi. Bu medreseleri yani bugünkü anlamda üniversiteleri kuran kişi Nizarn'dı ve Nizarn
Fars'tı. ..
Anadolu Selçukluları da Büyük Selçukluların yolundan gitti. Farsça ana dil durumuna geldi...
Türkçe ise Aşık Paşa'nın tanımladığı durumda oldu:
Türk diline kimseler bakmaz idi
Türklere hergiz gönül akmaz idi
Türk dahi bilmez idi bu dilleri
İnce yolu ol ulu meıızilleri
tır.
Gerçeği bilelim. Selçuklu Bakanlığı Türkçeyi dışlamış­
Selçuklu Farsçayı bir edebiyat dili olmaktan öte bilim
dili durumuna da getirmiştir.
62
Selçuklu aydınları,
ğil
edebiyatçıları, yazarları
Türkçe de-
Farsça yazmışlardır...
Orkıın, Yenisey yazılarında, Dede Korkut hikayelerinde, Kutadgu Bilik'de, Atabetül Hakayık'ta ortaya ko-
nulan Türkçenin gücü küçümsenmiştir. Karahanlı aydını
Kaşgarlı Mahmut, araplara Türkçe öğretmek için Divan-ı
Lügati't-Türk'ü yazacak bir bilinç düzeyi ortaya koyarken,
Selçuklu Hakanları Türkçeyi dışlayan bir bilinçsizlik içinde olmuşlardır. Bu tarihimizin karanlık yönlerinden biridir.
Selçuklu yoğunluğunun yaşandığı dönemlere bakınız.
Türkçe yazan bir şair, bir yazar, bir bilgin göremezsiniz.
Allah aşkının
Mesnevisi, Divanı,
dorıık noktalarında
Rııbaiyat'ı
sözler söyleyen,
Fibi ma Fihi ile bir başka şa­
ire "Ben o yüce tabiatlının nesini öveyim? Peygamber değilse
de
kitabı vardır"
dedirten Mevlana Celalettin bütün
eserlerini Farsça yazmıştır.
Büyük şairimiz, övünç kaynağımız, insan aşkının en
güzel aniatıcısı Geneeli Nizarnİ de Farsça yazmıştır.
Nizami de, Mevlana da bizim kayıp değerlerimizdir.
Bizim, yani Türkçemizin ... O iki deha ve daha birçok ciahimiz keşke Türkçe yazacak bir ortamda ve bir bilinçte olsalardı. Bakmız uzun süren Anadolu Selçuklu egemenliğinin sonuçlarına ... Çağn'nm, Tuğrul'un, Alpaslan'ın soyundan gelen Anadolu Selçuklu Hakanlarından üçünün
adı Key-Hüsrev, ikisinin adı Key Kavüs, üçünün adı Key
Kubat'tır.
"Key" Türkçe'deki "Alp" sözünün karşılığıdır. Bu üç ad
ise Farsların, hem de müslüman olmadan önceki tanınmış
63
şahlarının adlarıdır.
Yani, Selçuklu Hakanları çocukları­
na ad ararken Fars tarihine başvuruyorlar... Bilinç kaymasının bundan daha açık göstergesi ne olabilir? Alp-Arslan
değil Key-Hüsrev...
Bu gidişin sonu Fars!aşma olacaktı. Tarihte örnekleri
çoktur. Dilini yitiren bilincini yitirir, bilincini yitiren varlığını yitirir.
İşte
böyle bir zamanda 12. Yüzyılda Ulu Türkistan'ın
YESİ şehrinde Hoca Ahmet adlı bir Ulu Kişi ortaya çık­
tı... Farsça yaygınlığına karşı TÜRKÇE bayrağını yükseltti... Kurduğu okulda Türkçe eğitime başladı. Öğrettiği
İslarn'dı... İslam Tasavvufunun yollarıydı. .. Bilimdi. .. Dili
Türkçe'ydi. "Türkçe şiir olur mu? Türkçe bilim olur mu?
Türkçe din olur mu?" diyenlere karşılık verdi:
Sevmiyarlar bilginler
Sizin Türkçe dilini
Bilgelerden işitsen
Açar gönül ilini
Ayet hadis
anlamı
Türkçe olsa duyarlar
Anlamını
Başı eğip
Miskin
bilenler
uyarlar
ZayıfHoca
Ahmet
Yedi atana rahmet
Fars dilini bilir de
Sevip söyler Türkçeyi.
64
Hoca Ahmet 126 yıl
yaşadı...
Binlerce
öğretmen yetiş­
tirdi.
Yetiştirdiği öğretmenleri Türk dünyasının her bucağına gönderdi. Herkes görevini biliyordu.
İslam'ı anlatıyorlardı.
Doğru İslam'ı anlatıyorlardı.
İçtenlikli İslam'ı anlatıyorlardı.
Allah
aşkını ...
İnsan sevgisini...
İnsana hizmetin değerini...
Kadına saygıyı. ..
Emeğin kutsallığın ı...
Bilimin yüceitici önemini. ..
Anlatıyorlardı. Yaşıyorlardı.
Ve TÜRKÇE anlatıyorlardı.
Anlatırken
Hoca Ahmet ustalarının Hikmet adlı
şiirle-
rinden örnekler veriyorlardı.
Hikmet'ler Türkçeydi...
Türkçe yayılıyordu ...
Türkçe edebi değerini yeniden kazanıyordu.
Ölmek üzere olan Türkçe dirilrneğe başladı.
Öğretmenler, başöğretmenleri
Hoca Ahmet'in Hikmetlerine benzeterek şiirler yazdılar...
Türk dünyasında, Farsçacı Selçuklu aydınlarının dışın­
da, Türkçeci bir aydınlanma oluşumu başladı. Önce Ulu
Türkistan'da başlayan bu aydınlanma Anadolu'ya sıçra ­
dı.
Anadolu'ya
Hacı Bektaş
Veli geldi ...
Sarı
Saltuk geldi ...
65
Yunus Emre ortaya geldi ... Aşık Paşa onun yolundan geldi... Gazi Bürhanettin onların ardından geldi... Dehkani,
Ahmet Dai, Nesimi, Hacı Bayram Veli ve daha niceleri ...
On
beşinci
yüzyıla
gelindiğinde
Türkistan'ın
bü-
yük şairi Ali Şir Nevai Türkçe ile Farsçayı karşılaştıran
"Muhakemetül Lügateyn"ini yazacak ve Türkçenin üstünlüğünü ortaya koyacaktır.
Ahmet Yesevi'nin Türkçe ve Türklük üstündeki etkisi
sanıldığından
da büyük olmuştur.
İşte Konya'yı kısa bir dönem içine alan ve kendisini
Başbakan
ilan eden Karamanoğlu Mehmet Bey'in ülkenin
her yerine görevliler göndererek "bundan böyle dergahta,
sarayda, mecliste ve meydancia Türkçe'den başka dil kullanılmamasıyla
ilgili" buyruğu bu etkiden
doğan
bilinçle il-
gilidir.
Bu Türkçe bilinci bütün beyliklerde yaygın dı. Türkistan
coğrafyasında Ahmet Yesevi öğrencileri Selçuklu beylikle-
rinde
saygı görüyorlardı.
Osmanlı beyliği
ise kendilerine ''Alperenler" veya
"Horasan Erenleri" denilen bu Yesevi
laştığı
bağlılarının
odak-
yer olmuştur.
Değerli
Dervişleri"
bilgin Ö. I.. Berkan "Kolonizatör Türk
adlı önemli eserinde Osmanlı'nın tarih içinde-
ki büyük başansını bu tarih
Osmanlı
gerçeğine bağlar.
Türkçe temelinde başladı. Ahmet Yesevi
çizgisinde gelişti. Kurduğu en temel kurumun Yeniçeri
Ocağı'nın, Hacı Bektaş Veli yoluna teslim edilmesi en
önemli göstergedir.
66
Sonraki yüzyıllarda Türkçeye sokulan çokça Arapça
ve Farsça sözler bir başka gerçektir. Öyle de olsa artık
Osmanlı'da sonuna kadar devletin bilim ve edebiyat dili
Türkçe olmuştur.
Türkistan'da kurulan devletlerde devletin bilim ve edebiyat dilinin artık Türkçe olması Ahmet Yesevi'nin büyük
ve doğru seçimi ile olmuştur.
Evet Yahya Kemal doğru söyledi: "Ahmet Yesevi bizim
milliyetimizin yeniden kurucusudur:'
Çünkü Türkçemizin koruyucusudur.
67
AHMET YESEVİ ve TÜRKLERDE
İSLAM'IN YAYILMASI
~
E
ski Türklerin TEK TANRI dinine inandıkları ve bu
dinin şu anda yitirilmiş bir kutsal kitabının da olduğu
görüşlerine katılıyorum. Araştırınalar derinleştikçe ve genişledikçe bu gerçek ortaya çıkacak. ..
Sözgelimi 14. Yüzyılın başlarında Mısırlı Türk Tarihçisi
Aybeg'in sözünü ettiği Türklerin kutsal kitabı "Ulu Ata
Bitikçi" elde yok... Gürcü kaynaklarında Tek Tanrı'ya
inanan ve "Mengü Tangrı Gücündür" (Sonsuz Tanrı'nın
Gücüyle) diye başlayan kitaba da ulaşılabilmiş değil... Kim
bilir... Belki bir gün bir yerlerden ortaya çıkacak. .. Belki de
ikisi aynı kitap ...
Bilinen gerçek, Türklerin İslam dinine geçmeden önce
birçok dine girip çıktıkları ... Sanıldığı gibi ve yanlış anlatıldığı gibi İslam'dan önce Türkler şaınanist değildiler.
"Şaınan" sözü Türkçe değildir. Türklerde şamanlara "kaın,
oyun, baksı" gibi adlar verilirdi. Bugün de öyledir. ..
Yaygın adıyla şaınanizın
ötesi
68
görüşlere dayalı
bir din olmaktan çok, madde
bir durugörü ve sağaltına yöntemi-
dir. İşin ilginç yanı Türkler hangi dine girederse girsinler
bu yöntem o dinin içine sızarak ya da yanında yürüyerek
varlığını sürdürmüştür. Bugün de öyledir...
Çoğunlukla Karahanlı Han'ı
Satuk Buğra'nın 10. yüzyılın ortalarında müslümanlığa girmesi Türklerde İslam'ın
yayılmasının başlangıcı olarak söylenir. Bu söylentide bir
gerçeklik varsa da, Karahanlılardan önce İtil Bulgar-Türk
Devleti'nde İslam'ın yaygın olduğu bir başka gerçektir.
Türkler arasında müslümanların sayısı
çoğalmakla birlikte, yine de birçok Türk topluluğu nesturi
hıristiyan, musevi, m ani, buda ve eski Gök Tanrı inançlall.
yüzyılda
rına bağlı kalmayı
sürdürüyordu. Anadolu coğrafyasında
ise ortodoks Türklerin varlığı bilinen bir konudur.
İşte Ahmet Yesevi okulunda yetişen öğretmenierin
birinci görevi; henüz İslam'a girmeyen Türkler ve yakın
uluslar arasında dini yaymak; müslümaniaşmış olanlara
ise dinin gerçeğini öğretmekti.
12. yüzyılın ikinci çeyreğinden başlayarak Ahmet
Yesevi'nin öğrencilerinin bu görevlerini başarıyla yerine
getirdikleri ve sonraki yüzyıllar boyunca da yine öğrenci­
lerin öğrencilerinin aynı görevi yaptıklarını biliyoruz.
Cengiz oğulla­
rı egemenliğinde kurulan düzen içinde en büyük işi yine
Ahmet Yesevi öğrencileri yapmış ve Cengiz'in torunları­
nı müslümanlaştırıp Türkçe'ye ve Türklüğe kazandırmış­
13.
yüzyılın başlarından başlayarak
lardır.
Cengiz'in büyük oğlu Cuci'nin oğlu Berke, Altınordu
Hanı iken Ahmet Yesevi'nin öğrencisi Sarı Saltuk tarafından İslaın'a kazandırılmıştır. Berke'nin başkomuta69
nı Nogay'ı
da yine
Sarı
Saltuk
müslümanlığa ısındırmış­
tır. Bugünkü Özbek halkına adını veren Cuci'nin taru-
nu Özbek Hana İslam bilincini ve bilgisini veren ise Baba
Tüklü diye bilinen Yesevi öğrencisidir.
Anadolu'ya yerleşen hıristi­
yan Kıpçak ve Oğuzlar arasında İslam'ı yayan yine Yesevi
dervişleridir. Anadolu'nun ve Rumeli'nin birçok köyünde; yakın tepelerde; bu derviş-öğretmenierin mezarları vardır. Bugün bile o mezarlarda yatan kişilerin köylerine müslümanlığı getirdiğini köylülerden dinleyebilirsiniz.
Bizans
egemenliğindeki
Türklere Arapların zorla müslümanlığı kabul ettirdikleri ise bilimlik temelleri olmayan bir iddiadan ibarettir. Erneviierin Türk dünyasına yönelik saldırılan dünyalık
amaçlara yönelikti. Tersine müslüman olmalarıyla alacakları vergi azalacağından Türklerin İslam'a girmesinden
hoşlanmıyorlardı. 751 yılında Talas'ta Çiniilere karşı birlikte yürütülen savaş dolayısıyla doğan yumuşama İslam'a
ilgiyi artırmış ise de asıl büyük katılımlar tasavvufçulann
çabalanyla ortaya çıkmıştır. Hallacı Mansur'un bu yolda
beş yıl çabaladığını bir örnek olarak verebiliriz.
Bütün çabalara karşılık Yesevi okulunu bitiren öğret­
menlerin, Türkler ve yakın uluslar arasında müslümanlı­
ğı ve müslümanlaşmış olanlara doğru müslümanlığı yaymakta en büyük pay sahibi olduğunu söyleyebiliriz.
Bu yüzden Türk'ün müslümanlığında tasavvuf renkleri
ağırlık kazanmıştır.
Diyorum ki; Milletimiz arasında yaygın olan ortak din
bilincini, doğrudan Ahmet Yesevi'ye borçluyuz.
70
TASAVVUF NEDİR ve NEDEN
TASAVVUF?
~
D
oğmadan
önce neredeydik? Ölünce nereye gideceğiz? Varlık nasıl var oldu? Varlık neden var? Varlığı
bir var eden var mı? Var eden ile varlık arasındaki iliş­
ki nedir< Var eden, varlığı neden var etmiş? Var edenin
varlıktan beklediği nedir? Var eden, varlığı var edip sonra bıraktı mı? Yoksa sürekli gözctiyor mu? Madde nedir?
Maddenin aslı nedir? Madde olmayan şeylerin aslı nedir?
Düşünceler
nereden geliyor? Düşüncelerin kaynağı nedir?
Duygular, sevmek, nefret etmek, acımak, bağışlamak, intikam almak. .. Bütün bunlar nereden geliyor?
beyninin sorduğu sorulardır. Bu soruların cevabını aramak bazı beyinler için kaçınılmaz bir
durumdur. Cevapları bulmak için akıl yürütme yapılır,
aklı aşan yollara başvurulur,sezgiler derinleştirilir. İşte felsefenin ortaya çıkış sebebi... Ve işte tasavvufun kaynağı. ..
Bu sorular
insarı
Size anlatılanların derinlemesine irdelernek yeteneği­
niz olmayabilir. .. "Dinler"den birine inanıp, size öğreti­
len bilgileri şeınalar halinde zihninize nakşedip rahatlayabilirsiniz... Sonra dönüp hiçbir sorma gereğini duyma7T
yabilirsiniz... Yüce Yaratıcı'yı, Mutlak Varlık'ı gökyüzünün
bir yerlerinde, etrafında melekleriyle oturan, çok kuvvetli görme, işitme, hissetme duyularına sahip olan, ezelden
beri var olan ve hiç yok olmayacak olan, her şeyi bilen,
dünyaya ara sıra elçiler gönderip insanlara kanunlar koyan
ve melekleri vasıtasıyla da insanların bu kanunlara uyup
uymadığını denetleyen bir Tanrı olarak kavrayıp, böylece inancııuzda rahatlayabilirsiniz.... Ama herkesin de sizin
gibi olmasını isteyip, başka türlü arayışlar içine girenlere
kötü gözle bakarsanız olmaz. Çünkü Yüce Yaratıcı zihinleri başka başka yaratmıştır. O zihinler, Peygamberlerin geldikleri yo1ları merak ederler. Gerçeği bir de kendileri bilmek isterler, düşüncelerinin derinliklerine dalarak, derin
tefekkürler içinde olarak... Düşüncelerin kaynağına ulaş­
mak ve düşünceyi aşıp parça aklı arkalarda bırakarak aklın bütünlüğüne yönelmek isterler. Bunun için teknikler
geliştirirler, geliştirilmiş teknikleri değerlendirirler ve senin, benim bilemediğimiz gerçekiere erişip "Erenler"e karışırlar. İşte tasavvuf budur...
Geliniz isterseniz bir büyük olayı birlikte düşünelim...
Var edilmişlerin en yüksek bilinç düzeyi olan Görklü
Güzel Muhammed, "Oku" diye başlayan ilk vahye nerede ulaştı? Bu sesieniş karşılaştığı zaman ne yapıyordu?
Hurma ağaçlarıyla mı uğraşıyordu? Ticaret mi yapıyor­
du? Evinde hanımı ve çocuklarıyla yarenlik mi ediyordu?
Dostlarıyla sohbet mi yapıyordu? Yoksa, Hıra Dağı'ndaki
mağaraya çekilmiş, derin düşünceler içinde, tasavvufyollannın inceliklerinde gerçeği mi arıyordu? Bu yollar, en
yüce insana velilik ve nebilik yolunu açtıysa, başkalarına
72
da velayet yollarını neden açmasın? Tasavvufun kaynağını
eski Yunan'da yahut Hint'te arayanlara konuyu bir de böyle düşünmelerini salık versem bir yararı olur mu acaba?
TasavvufYolu Aşılmak İçin
Bir gün, bir adam, Hz. Peygamber'in
gelip sordu:
olduğu
meclise
- Ey Allah'ın elçisi, "iman" nedir?
Peygamber efendimiz soruyu cevapladı, imanın ne olduğunu (cibril hadisini) anlattı.
Adam yine sordu:
- Ey Allah'ın elçisi "ihlas" nedir?
Peygamber Efendimiz soruyu cevapladı, İhlasın ne olduğunu anlattı.
Adam yine sordu:
- Ey Allah'ın Elçisi, "ihsan" nedir?
Peygamber Efendimiz soruyu cevapladı:
- İhsan, Allanı görür gibi ibadet etmektir. Sen O'nu
görmüyorsun ama O seni görür...
İşte tasavvufun amacı budur. İhsan, bir bakıma tasavvuf demektir. Yani, Allah'ı görür gibi ibadet etmek... Hiç
kimse sanmasın ki bu kolay bir iştir. Bunun için de tasav-
vuf yolu kolay bir yol değildir. Tam tersine zor, tehlikeli ve
uçurumlu bir yoldur. Bu yolda "yol gösterici"nizin olması yetmez, "olgun yol gösterici" gerektir. Olgun yol gösterici demek, yolu bilen, yolculuğunu tamamlamış, dininiçini
ve dışını öğrenmiş ve Allah'a ermiş kişi demektir. O, gözetler, yardımcı olur, uyarır, uyandırır, tehlikelerden korur...
73
ğı
Tasavvuf yolunda yol göstericisi olgun olmayanın ayakayar, uçurumlardan yuvarlanır. Yolunu şaşırır, sapıtır,
yolunu sarpa uğratır.
Tasavvuf yolunda düşülen yanlışlıklardan birisi, yolu
amaç sanmaktır. Yolda toplanıp, yolda oturup, yolu teş­
kilatıandırmak olumsuz anlamda "tarikatçılığa'' yol açar.
Halbuki yol aşılmak içindir. Yol, vardırıcı, erdirici, oldurucu olmalıdır. Durdurucu değil. Yol gösteren öğretınendir,
amaç değil. Amaca giden yolda yardımcıdır sadece. Bunu
unutanlar "şeyhçilik, evliyacılık" çıkmazına saplanırlar.
Bilmeden, şeyhlerini Yüce Tanrı yerine koyup "şirk" batağına saplanırlar.
Bazen yol göstericilik iddiasında olanlar da yollarını
şaşırıp, tasavvufu insanları etrafında toplayıp ticarette ve
siyasette kullanma aracı yaparlar. Ne yazık ki vardır böyleleri...
Tasavvuf yolunda biraz güç kazanıp mertebe elde
edince artık "olduklarını" sanan ve insanları "olduracağım" derken "solduran" ham ruhlar da az değildir.
Bütün bunlara ve başka tehlikelere rağmen tasavvuf
ve gereklidir. Manevi yollarda yücelmek isteyenler için de bilinen bir yoldur... Tasavvuf, dinin iç dokusudur, içinin içidir, özünün özüdür...
vardır, haktır
Hangi Tasavvuf
Allah'ı
görür gibi ibadet eder hale gelmek Hadis-i
"ihsan" diye adlandırılır. Tasavvufunun amacı ihsandır. Yani insanı "olgun insan" haline getirmek, netsin
kirlerinden ve yüklerinden kurtararak temizlemek ve haŞerif'te
74
fıfleştirmek, varlığın sırlarına eriştirınek
ve Allah'a
ulaş­
tırmaktır.
Tasavvuf yolunda zikir vardır. Zikir, Kur'an -ı Kerim'de
Müslümanlara bildirilmiştir. Zikir, '~Ilah, Lailahe İllallah
ve H u" gibi sözleri açık veya gizlice çokça tekrarlaınaktır.
Tasavvufta rabıta vardır. Öğretınene manevi olarak
onun maneviyatından güç alarak "yolu" kolaylaştırmak demektir. Tasavvufta sohbet vardır. Bilenleri
ve erenleri dinleyerek öğrenmek ve doğrulmak için yapı­
lır. Ancak tasavvufta çok önemli bir ilke vardır; olgun insan haline gelmiş, dinin dış ve iç esaslarını iyi bilen bir
"Yol gösterici"yi seçmek çok önemlidir. Tasavvufta yol
göstericilere "Mürşid" ve "Pir" den ilir.
bağlanmak ve
"Mürşidi olmayanın mürşidi şeytandır" sözü de vardır
ama bu söz tasavvuf yoluna girenler içindir. Çünkü tasavvuf yolu "ulaştıran" bir yoldur. Ancak aynı zamanda tehlikeli bir yoldur. Bu yolda ayakları kayanlar, her şeyi mübah görüp ibahiyecilik batağına düşenler, aklının yetersiz sınırları içine varlığın sonsuz kavrayışını sokmaya çalışıp sapıtanlar, kendi ruhunun nurunu görüp yıllarca onu
Allah sanıp kendisine tapanlar da vardır. Bütün bu tehlikelerden korunmanın yolu dini meseleleri, dininaçık bilgilerini çok iyi bilen bilginlerden öğrenmektir ve aklı başında, zeki, bilgili, ermiş bir yol gösterici olmadan yola
çıkınaınaktır. "Her mürşide d verme ki yolunu sarpa uğ­
ratır." Gerekli olan "Kamil Mürşid'air.
Tasavvufta Varlık
İnsan zihninintemel sorularından birisi varlığın esası­
nın
ne olduğu sorusudur. Felsefe bu sorunun cevabını ver75
meye çalışır iken aklın gücünü ve imkanlarını değerlendi­
rir. Tasavvuf ise aynı sorulara "aşkın akıl'' gücü ile yani aklı
genişletme yöntemi ile cevap bulmaya çalışır. Bulduğu cevapları akıl penceresinden takdim eder.
sorusuna çeşitli açılardan ve anlayışlardan verdiği cevaplar çok olsa da ortalama bir anlayış ortaya koymak da olabilir. Biz bu yazıda bunu yapmaya çalışacağız.
Tasavvufun
varlık
Cevabı
istenen sorulardan birincisi "varlığın nasıl var
oldugu''dur. Yani varlığı kim "var" etmiştir. İkinci soru ise
varlığın görünmeyen yönü olduğu var sayılan "ruh"un ne
olduğudur. Üçüncü soru maddenin "kökü ve anlamı" ile
ilgilidir. İslam tasavvufunun birinci soruya verdiği cevap
varlığı var eden, varlığa hayat veren ve varlığın hayatta
kalmasını sağlayan "hayyü1 kayyum" yani "diri ve diri tutan" bir Allah'ın "var"lığıdır.
Allah "var"dır. Ve yarattıkları da "var"dır. Bu iki varbiçimi de aynı "var" sözü ile anlatılır. Ancak mahiyet
açısından birbirinden çok farklıdır. Allah'ın varlığı sonsuz
bir gerçekliği ifade eder. Ve öylesine güçlü bir varlıktır ki
lık
yarattıklarının "var"lığı yaratanın "var"lığına kıyaslamr­
sa "yok" gibidir. Bir örnekle anlatmak gerekir ise
varlığı
insanın
ile gölgesinin varlığı arasındaki fark, yaratan ile yahale getirebilir.
Biliyoruz ki gölge hem vardır hem de gerçekte yoktur. Var
gibi görünen gölge madde ile ışık arasında bir oyundan
ibarettir. Gölgeyi kendisinin varlık sebebi olan madde ve
ışıktan bağımsız düşünürsek o da kendisine göre bir varlıktır. Burada beş duyumuzun imkanları ile sınırlı ve yaratılan arasındaki varlık farkını anlaşılır
76
şadığımız
yeryüzünün nisbi gerçeklerinden etkilenen ak-
lımızı zorlayan bir
ifade olsa da duyuların ve dünyanın sı­
nırlarından çıkan akıl için anlaşılınayacak bir durum yoktur. Yine bir örnek verelim. Şu anda hangi durumda bulunuyorsak bulunalım zihnimizin çevremizi kavramasında
önemli gerçeklerden birisi aşağı ve yukarı kavramlarıdır. Bu
kavramlar dünya şartları için gerçektir ve doğrudur. Biz bu
gerçeği yok sayarsak dünyadaki hayatımızı sağlıklı sürdüremeyiz. Penceremizden aşağıya baktığımızda yönün aşağı
olduğunu bilir ve kendimizi
pencereden aşağı bırakmayız ...
bir de dünyadan aynldığımızı uzay elbiseleri içinde
uzayda yüzdüğümüzü düşünelim bu takdirde aşağı ve yukarısı "neresi" olacaktır. Alışkanlıklarımızdan ötürü başı­
mızın olduğu tarafı yukarısı ayaklarımızın olduğu yeri de
aşağısı diye algılamamız tabiidir... Bir an için ters döndüğü­
Şimdi
müzü var sayalım. Bu durumda baş aşağı mı durmuş olacağız? Hayır... Şimdi yeni bir "aşağı ve yukarı" yönlerine sahip
olduk. Demek ki aşağı ve yukarı diye bir şey uzay gerçeğin­
de söz konusu değildir. Yine demek ki aşağı ve yukarı dünya için vardır uzay için yoktur. İşte bu anlamda, var edilenler, var eden ile kıyaslandığında yok gibidirler. Ama bu kı­
yaslamayı yapmazsak onlar dakendi çaplarında varlıktırlar.
ne
Var eden
Allah'tır
olduğunu
ve
ve O sonsuzluktur.
Allah'ın Zat'ının
nasıl olduğunu kavramamız
mümkün de-
ğildir. O nasıl düşünüyorsak öyledir ve nasıl düşünüyorsak
ondan başkadır. Sözgelimi bilgisiz çoban için "çarıkları yaınanacak, kendisine süt sağılıp takdim edilecek böylesine
saygı gösterilecek bir yaratıcıdır"da bir olgun tasavvufçu
için "ötelerin ötesi''dir.
77
Yaratıcı "varlığı" isimlerinin ve sıfatlarının "nur" larının
gölgesinden yaratmıştır. Yani varlığın esası "nur"dur. Latif
nurlardan daha yoğun nuriara geçiş, yoğunlanmış nurlardan enerji oluşması, enerjinin yoğunlaşması, birikmesi ile
de maddeye dönüşüm ve belli evreler ile maddenin durumları ortaya çıkmıştır. Yani "var"lığın esası "bir"dir ve kaynağı
da "mutlak bir"dir. Başlangıç da, son da Allah'tır. Görünen
de görünmeyen de Allah'tır. Allah'ın yüce isimlerini hatır­
larsak O zahirdir, O batındır, O evveldir ve O ahirdir.
İnsan
"İnsan benim sırnındır ben de onun sırnyım." Kutsi
hadisi insanın önemini aniatma bakımından yeterlidir.
Mevlana bir coşku halinde "insanın ne olduğunu bana anlattırmayın, ben de yananın siz de .. :' demişti.
İslam tasavvufu insanı "zübde-i kainat ve eşref-i mah-
lukat" olarak tarif ediyor. Yani "varlığın özeti ve var edilmişlerin en değerlisi:' Ru anlamda insan, meleklerden de
üstündür. İnsan Allah'ın yeryüzündeki vekilidir, halifesidir. İnsan varlığın özetidir. Varlığın Nur halleri enerji biçimi ve madde halinde görüntüleri, hepsi insanda toplanmıştır. İmam-ı Rabhani Mektubat adlı kitabında "insan bir topluluktur" diyor. Buna göre insan on ana unsurdan meydana gelmiştir. Bu unsurların beşi Nasut veya
Sebepler Alemi denilen madde alemindendir. Diğer beşi
ise Nur'lar aleminden. insanda maddenin katı, sıvı ve
gaz hallerini görürüz. İnsancia maddenin bir diğer biçimi
"ateş" vardır. Rir anlamda insanın enerjisi veya bataryası
diyebileceğimiz
78
"nefs" ise beşinci unsurdur.
İnsanın "letayifı" de denilen nurdan varlığının birin-
cisi kalp, ikincisi ruh, üçüncüsü sır, dördüncüsü hafı, beşincisi ahfa olmak üzere beş bölümü vardır. Maddeler aleminden olanlar ile nurlar aleminden olanların birlikte
meydana getirdikleri bileşim insanın kendisidir ve bu bileşim içinde varlığın tamamı vardır. İşte bunun için insan
evrenin özeti veya küçük evrendir: "Alem-i Sagir.. :'
Kur'an-ı Kerim'de "Vettiyrı''
suresinde "Biz insanı en üstün yaratılışta yarattık sonra onu en aşağıya indirdik" buyuruluyor. Kur'an'ın ifadesiyle insan "Ahseni Takviym"de
yaratıldı. Sonra Esfeli Safiliyn'e indirildi.
Perdeler insan için ...
Kutsal haberde "Biz insana
şah
damanndan daha ya-
kınız"
deniliyor. Allah bize şah damarımızdan daha yakın
ama biz ona uzağız. Arada perdeler var. Perdeler bizim
için var; Allah için yok. İşte tasavvuf bu perdeleri açma
sanatı dır.
İnsanın üstün yaratılışından gelen bölümlerinin yani
nurdan varlığının etkisi insanı iyiliklere, güzelliklere, yüceliklere yönlendirir. Aşağı bölümleri ise aşağıya doğru
çeker. İnsan bu anlamda bir denge üzerinde yürür.
İnsanın maddeler aleminden oluşan yönü nefsi oluştu­
rur. Nefs de maddi bedenden güç alır. Nefs insanın enerjisidir. Bir bakıma da insanın içindeki şeytandır. Eğer insanın nurdan varlığı nefs üzerinde bir denetim sağlayamaz­
sa o insan en vahşi hayvanlardan daha da vahşi olabilir.
Böylesi insanlar insanlık değerini yitirmiş ve hayvandan
da aşağı bir duruma düşmüş olurlar. Kur'an-ı Kerim böylelerine "Belhüm Adal" diyor. ..
79
Nefs için Kur'an-ı Kerim'de kullanılan yedi deyim nefsin yedi kademesini gösteriyor. Nefs-i Emmare, Nefs-i
Levvame, Nefs-i Mühimme, Nefs-i Mutmainne, Nefs-i
Raziye, Nefs-i Merziye, Nefs-i Safiye ...
tasavvufun ana konularından biridir. Bu
bakımdan nefs bahsini açmakta yarar vardır.
Nefs
eğitimi
Nefs kural tanımaz
Nefs-i Emınare emredici nefs demektir. Emınare nefs
hiçbir ölçü ve kural tanımadan hep ister. Doğru-yanlış,
haram-helal, iyi-kötü kavramiarına aldırmaz. Bedenin çı­
karı, ihtiyaçları ve hazları için ne gerekiyorsa almak, ne diliyorsa yapmak ister.
Nefs-i Levvame
demektir.
yanlışlıklardan pişmanlık
duyan nefs
Nefs-i Mühimme kendisine ilhamlar gelen olgunlaşma
yolundaki nefs demektir.
Nefs-i Mutmainne ise durulmuş, oturmuş, tatmin olmuş, artık kötülükleri istemez olmuş nefs demektir.
Nefs-i Raziye makamına gelmiş insan için Allah'tan
gelen her şeye razı olma hali doğmuştur. Yunus Emre'nin
dediği
işte
"Ne
varlığa
bu makamın
sevinirim ne
yokluğa
yerinirim" sözü
anlayışıdır.
Nefs-iMarziye
Allah'ın
kendisinden
razı olduğu
nefs
demektir.
Nefs-i Safiye
ulaşmış
dostlarının
80
saflaşmış,
nefs demektir.
nefsi ...
Tanrı
enerji olmaktan nur haline
Elçilerinin ve
Tanrının yakın
işte
tasavvufun en önemli amacı insanın nefsini eğit­
mek sureti ile insan onuruna yakışır hale getirmektir.
Nefsin
eğitiminde
sındaki farklılığı
iki ayrı yöntem tasavvuf yolları arada ortaya koymaktadır.
Bazı
yollarda bedeni zayıftatmak yani açlık, uykusuzluk, bedeni rahatsız edecek durumlar oluşturmak sureti
ile nefsi ezerek eğitmek yöntemi
uygulanır.
Bazı
yollarda ise Letaifi, cilalayarak güçlendirmek ve
insanı nuntn denetimine vererek eğitmek esas alınır.
Çoğunlukla
da her iki yöntem birlikte kullanılır.
Rizayet, mücahede, rabıta, tefekkür, tezekkür, sohbet bu
yolda kullanılan çeşitli uygulamalardır.
81
AHMET YESEVİ veTASAVVUF
~
T
ürklerden İslam'ın ilk yüzyılından itibaren Müslümanlaşanların olduğunu düşünmek yanlış olmaz.
Dolayısıyla Ahmet Yesevi'nin ortaya çıkışı olan on ikinci yüzyıla kadar Türkler arasında tasavvufçuların da çıktı­
ğı muhakkaktır. Ancak gerçek anlamı ile Türkistan tasavvufunun kurucusu Ahmet Yesevi'dir.
Ahmet Yesevi'nin ilk tasavvuf terbiyesini
babası
İbrahim Şeyh ve annesi Karasaç Ana'dan aldığını biliyo-
ruz. Yesevilik anlayışı İbrahim Şeyh kadar Karasaç Ana'ya
da önem verir. Bu da üzerinde durulması gereken bir noktadır.
Hazret Sultan'ın içindeki büyük ve gizli gücü ortaya
ilk hareketi veren ise yedi yaşındayken karşılaştı­
ğı Arslan Baba olmuştur. Arslan Baba ona varlığın derinliklerinden süzülüp gelen ve Hazret-i Muhammed'de en
yüksek bilinç düzeyine ulaşan Kutlu Bilgi'den payına düşeni vermiştir. Sonradan başka piri olsa da hikmetlerinde
en çok Arslan Baba'dan bahsetmesi üzerindeki en büyük
etkinin ondan geldiğini gösterıneye yeter. Sanki Arslan
Baba'nın denetiminde her şey olmuş bitmiş Seyir ve Süluk
çıkarıp
82
tamamlanmıştır
da sonradan
yürüdüğü
uzun yolda
işin
dış görünüşü gerçekleşmiştir. Bu anlamda akıl bilimleri konusunda eğitimini büyük felsefeci bilgin Fahrettin
Razi'den, tasavvuf eğitimini ise Yusuf Hemadam'dan aldı­
ğı yaygın görüştür.
Şeriat,
Tarikat, Marifet, Hakikat
Tasavvuf yollannın bir çoğunda gerçeğe ulaşma yolculuğunda dört kapı kırk makam kavramı vardır. Özellikle
Yesevilik ve onun devamı olan Bektaşilikte bu konu çok
önemlidir.
Belirtmeliyiz ki burada sözü edilen şeriat ile ülkemizde sözü geçen şeriatçılık kavramlan farklıdır.
İslam Hukukunun dini kökleri ve tarihi oluşumu ile
ortaya çıkan bir sistemin savunuculuğu anlamındaki şeri­
atçılık ile dini ve tasavvufı edebiyattaki şeriat kavramları­
nın farklı olduğunu belirtmeliyiz.
Ahmet Yesevi'ye nispet edilen ama daha çok yakınla­
nndan birinin dinleyerek yazdığı belli olan Fakrname adlı
eserde Hazret-i Ali'den nakledilerek şeriatın on makamı
şöyle sayılıyor:
1.
Allah'ın varlığına, birliğine, zatına
ve
sıfatıanna
in anmak,
2.
Namaz kılmak
3.
Oruç tutmak
4.
Hacca gitmek
5.
Zekat vermek
6.
Sözü yumuşak söylemek
83
7.
Bilim öğrenmek
8.
Dini yüce Tanrı Elçisinin yaşadığı gibi yaşamak
9.
Dinin emirlerini yerine getirmek
10. Yasaklardan kaçmak
Şeriat
kelimesinin hangi anlamda kullanıldığını belirledikten sonra konu ile ilgili Yesevi hikmetinden söz edelim;
Her kim eylese
tarikatın davasını
İlk adımı şeriata atmak gerek
Şeriatın işlerini tamamlayıp
Ondan sonra bu davayı kılmak gerek
Yani Ahmet Yesevi'ye göre tarikata girmek, tasavvuf
yollarında ilerlemek isteyen insanın önce dinin dış ölçülerine göre kendisini düzenlemesi gerekir. Bu arada dikkati çekmek isterim ki bilim öğrenmek şeriatın on esasın­
dan biridir.
Dinin dış hükümlerine aldırış etmeden tarikata girenleri bekleyen tehlikeyi bir hikmetinde şöyle ifade ediyor:
Tarikata
Şeytan
şeriatsız
gelip
girenierin
imanını ahmıış
iş bu yolu pir olmadan g idenler
Şaşkın
olup ara yolda
kalır imiş
Fakrname'ye göre tarikatın on makamı da şunlardır:
84
ı.
Günahlardan tevbe etmek
2.
Tarikata bir yol gösterici ile girmek
3.
Korku
4.
Ümit
5.
Görevini yerine getirmek
6.
Yol göstericisinin dediklerini yapmak
7.
Yol göstericisinin meclisinde ondan izinsiz söz
söylememek
8.
Sohbetlerde nasihat dinlemek
9.
Tecrit olmak
10. Tefrit olmak
Belirtmeliyiz ki; tarikat
adı
üstünde yoldur, yol
ulaş­
tırmak içindir. Üzerinde oturmak için değil. Yoldan geçi-
lip yani tarikattan geçilip hakikat ve marifete
ulaşılacaktır.
Keramet
Fuat Köprüiii'nün büyük eseri olan Türk edebiyatmda
ilk Mutasavvıflar adlı kitapta Ahmet Yesevi'nin Menkıbevi
hayatı
üzerinde
Öğretmeninin
Yesevi
çokça
duruluyor.
Burada
Büyük
kerametlerinden söz ediliyor. Ahmet
birçok yazıda da Köprüiii'den alı­
hakkında yazılan
narak kerametler
anlatılır
duruluyor...
Ahmet Yesevi'nin tarih içindeki büyük işinden daha
büyük bir keramet olabilir mi?
İnsanların zihinlerinden geçenleri bilmek; geçmişte­
ki, bugünkü veya gelecekteki bilinmeyenlerle ilgili bilgiler ortaya koyabilmek; sıradan insanların dayanamayacağı
85
şartlara dayanabilmek; biraz daha ileri noktada su üzerinde yürümek; aynı anda birden fazla yerde bulunabilmek;
tasavvuf büyükleri için de anlatılan keraınet örnekleridir.
Bedeni güçleri zayıflatmak; ruhani güçleri parlatmak
yöntemleri ile insandaki denge, ruhani güçlerin lehine bozuldu ğu zaman olağanüstü bazı yetenekierin ortaya çı­
kabildiği bilinen bir konudur. Dolayısıyla İslam tasavvufu yolunda yürüyenlerde de; diğer dinlerin mistik tecrübelerinde de böyle durumlar ortaya çıkabilir. Bunlar asla
amaç değildir. Bu olağanüstü haller o insanın ermiş ve olmuş bir insan olduğunun da göstergesi değildir. İmaın-ı
Rabbani Mektubat adlı eserinde büyük velilerin keramet
göstermekten kaçmdıklarını; kerametin istemeden zuhura çıktığını ve keramete önem verilmemesi gerektiğini ıs­
rarla belirtiyor. Bu gibi durumlarm Hint fakirlerinde de
görüldüğünü; İslam evliyalarında görülmesinin de önem-
li olmadığını söylüyor.
Teknolojinin büyük patlamalar ortaya koyduğu günümüz insanına; her gün olağanüstü hallerin içinde yaşayan
bilgi çağının bireylerine keramet denilen hallerin ne anlatacağını da yeniden değerlendirmek gerekir.
Tasavvuf yolu dağlan devirecek, turna olup uçacak
güçler elde etmek için değil, insanı kötülüklerden uzaklaştırıp
iyiliklere yaklaştıracak bir yol olarak değerlidir.
Bu bakımdan Ahmet Yesevi'nin menkıbevi hayatını incelerneyi ilgili bilim adamlarına bırakalım. Biz düşüncele­
rini ve önerilerini aniayıp hayatımıza uygulamaya çalışa­
lım, diyorum.
86
Yol Gösterici
Tasavvuf yollan ulaştıran ama zor yollardır. Bu yollar daha önceden aynı yolculuğu yapmış ve yol göstericilik icazeti almış olgun insanlarla yapılırsa ulaştırıcı olur.
İşte bu yol göstericilere pir, mürşit veya şeyh gibi ünvanlar verilir.
Tasavvuf yoluna Pir'siz girmektense,
iyidir.
Divan-ı
girmeınek
daha
Hikmet'ten:
Ey kardeş bu yollara pirsiz girme
Hakk'ı
anmaktan bir an bile kesilm e
Tanrı'dan başkasına
Lanetlenmiş şeytan
gönül verme
öz yoluna sa/ab ilir.
Yesevi atamız tasavvuf yoluna yol gösterici olmadan
girenlerin, şeytanın yoluna girebilecekleri konusunda
uyarıda bulunuyor.
Tasavvuf yoluna girenierin her işlerinde Hakk'ı hatır­
lamaları ve gönüllerinde başkasına yer verınemeleri gerekir. Gönlünde Allah'tan başkasının olmaması işten, güçten, hayattan, insan sevgisinden ve her türlü sevgiden vazgeçmek değildir. Gönlün hedefi Allah'a ulaşmaktır. İşte
pir, bu ince yolları işaret edecektir. Böyle bir piri olanın
yolu kolay olur.
Divan-ı
Hikmet'ten:
Pir rızası Hak rızası olur do stlar
Hak Taala rahmetinden alır dostlar
Riyazette sır sözünden bilir dostlar
Öyle kullar Hakk'a yakın olur imiş.
87
Yol göstericinin, dinin
dış
hükümlerini bilen ve onla-
ra uyan bir kişi olması ve böyle bir kişiden de "el almış" olgerekir. Aksi halde gösterdiği kerametierin hiçbir de-
m~sı
ğeri
yoktur.
Divan-ı
Hikmet'ten:
Ondan sonra bir er gerek iradeli
Olmuş
Dine
olsa o da bir erden izinli
doğru
uyan, kerametli
Öyle erin eteğirıderı tutmak gerek.
Kim bilmeden bu yolları
Kerametterı
Yarılıştır
şeyhim
dese
velilikten haber verse
o ruhül-emirı bile olsa
Kendini öyle yanlışlardan koruman gerek.
Kendi kendini
şeyh,
veli, kutub, pir, yol gösteren ilan
edenlerden bucak bucak kaçmak gerek... Böyleleri bu
dünyayı mürninler için zindan haline getirirler.
Divan-ı
Şeyhim
Hikmet'ten:
diye böbürlenen Hakk'a rakip
Benlik eder Yaratana olmaz yakın
Bidar olup dertsizlere tabib olur
Bu
dünyayı
mürninZere zindan eyler.
Yalancı şeyhlerin vereceği
zarar şeytandan daha çokkendilerine bağlanan insanlara da, tasavvuf kurumuna da, nispet edildikleri İslam'a da çok za-
tur.
Yalancı şeyhler,
rar verirler.
88
Divan-ı
Hikmet'ten:
Kendini şeyh sanı ı; bilgisi yoktur
Yirmi beşe yetmemiş daha yaşı
Nasihatlar eder yaşlıya, gence
Kendisi bilmez iyi ne kötü ne.
Onun
kötülüğü şeytandan
da çok
yüzü karanlıktır
Onların yüzünü görmeyin sakın
Onlar gibi lanetliden el çeki n.
Mahşer sabahı
Gerçek yol erlerinin yanında, şarlatanların, karnma
dolduran mürit soyucuların da çoğaldığı zamanımı­
za Hazret Sultan'ın sesienişini birlikte okuyalım, düşüne­
lim ve ayık olalım.
ateş
Divan-ı
Hikmet'ten:
Fazladan oruç tutar
Halkiara şeyhlik satar
İlmi yok görmesi yok
Ahir zaman şeyhleri
Beline kuşak bağlar
Özünü kişi sanır
Yarı yolda bırakır
Ahir zaman şeyhleri
Başına sarık
sarar
İlmi yok neye yarar
Oku yok yayı kurar
Ahir zaman şeyhleri
89
Alayından
Malı alır
al eyler,
mal eyler
Sahipsiz ömrünü yel eyler
Ahir zaman şeyh/eri.
Şeyhlik
ulu
işler,
Hazrete eriştirir
Aş
vermez bağrı
taştır
Ahir zaman şeyhleri
Miskin Ahmet nerdesin
Hak yolda ne edersin
ne ha/desin,
İ Imin yok
Ahir zaman şeyhleri
Yolcu
Tasavvuf yollarına gidip bir yol göstericinin gözetiminde, nefsini eğitmek ve gerçeğe ulaşmak çabası içinde
olanlara mürit, derviş, sufı gibi adlar verilir. Derviş sözü
yaygın olarak kullanılır. Dervişlerin gerçeği olduğu gibi
sahtesi de
vardır.
Divan-ı
Hikmet'te
korkular da ...
Divan-ı
dervişler
Hikmet'te Gerçek Dervişler:
Erenler cemal görür
Dervişler sohbetinde;
Erenler meclisinde,
Nur yağar sohbetinde.
90
için müjdeler de
vardır,
Ne dilese o olur
Dervişler sohbetinde;
Her bir sır açık olur
Dervişler sohbetinde
Her kim sohbete geldi,
Erenden payı aldı,
El geldi, bi/iş oldu
Dervişler sohbetinde.
Kibir ve hased ölür,
İçine sırlar dolar,
Göz açıp Hakk'ı görür
Dervişler sohbetinde.
Rasule vahiy geldi,
Başından tacını aldı,
Kalktı
hizmet eyledi
Dervişler sohbetinde.
Hoca Ahmed sohbette,
Dem vurur münacatta,
Zihi hoş saadette
Dervişler sohbetinde.
Bakınız
Sufılik
divanda
dervişliğin
korkulu haline:
öyle midir daima işin gaflet ile
Tesbih tanesi elinde dillerin gıybet ile
Çilpeç sellesi vurursun kötü n ef s izzet ile
oldun veli, asla Müslüman olmadın.
Sufi-nakş
91
YESEVİ TASAVVUF YOLU
.m.
A
hmet Yesevi'nin tasavvuf anlayışını ve bağlı bulunduğu geleneği anlamanın en iyi yolu yine de Hikmetler
Divanına başvurmaktır. Yayınlanmış çeşitli "divan"lara
alınmış olan "hikmet"lerin tamamı doğrudan büyük
öğretici'nin
yışın
ürünü
sözleri olmasa da onun etkisiyle oluşan anlaolması, konumuz bakımından çok değerlidir.
Bu açıdan hikmetlere baktığımız zaman Yesevi
Yolunun kaynağının doğrudan Yüce Kur'an ve Tanrı
Elçisinin sözleri olduğunu görüyoruz. Daha ilk hikmette
"isteyenlere dürr ve gevher saçtım" dediği Kuran ve hadislerdir...
J.ALhmet Yesevi'nin elinden "do!u))
ğan"
yani olgun yol gösterici ise
içtiği
'(piri mu-
doğrudan '~dı
görklü
Muhamıned'dir:'
"Bi hamdillah Pir-i muğan mey içirdi.
Pir-i muğan Hak Mustafa bi-şek bilin."
Belirtelim ki; hikmetler Yüce
doludur.
9i
Muhaınmed'e
övgülerle
Yüce Muhammed'e miraçta da "yar olan" Allah'ın
Ali ise "Hoca Ahıned'in" mededkarıöır. Yani yardım edicisi...
"Hem miraçda yar bolgan şir-i Hudıi Ali'dür
Hoca Ahmed'e mededkô.r şi r-i Huda Ali'dür."
Arslanı
Aslan Baba ise Ahmet Yesevi'ye "Hak Mustafa" emanetini teslim eden büyüğü ... "Hak Mustafa'' emaneti Allah
yokuluğunun yol haritası, pusulası ve güç kaynağıdır.
Hasan Basri için hikmetlerdeki ifade kısa ve yalındır.
"Nefsini tepti yok etti Hasan Basri."
728 yılında göçmüştür.
Zünnun Mısri İslam tasavvufunun ilk dile gelenlerindendir.
Hikmetlerde "Hak yolunda yok oldu Zünnun
diyerek Zünnun Mısri'den söz edilir.
Mısri"
Maruf-u Kerhi yine adı bilinen en eski büyük şeyhler­
dendir. Hikmet:
"Marufgibi bu yollara ayak bassan"
Mamf öz babasını müslüman yapan
815 de göçtü.
adamdır.
Kabri
Bağdat'tadır.
İbrahim Ethem hikmetlerde adı çok geçenlerden ...
Belh ülkesinde sultan oğlu iken durumunu bıraktı, malı­
m dağıttı ve Allah yolcusu oldu. Yolun en büyüklerinden
oldu. 782 yılında göçtü.
93
Hikmet! erde:
Allah'ı anmak gönüllere sevinç verir
Belh ülkesini dışiadı ve aba giy di Ethem.
Gerçek aşıklar geçer olur canlarından
Ethem gibi
dağıtıp
Dünya ve ötesini
yok eder malını
boşa
gitsin Ethem gibi
Bişri
lında
Hafi bilinen en eski büyük şeyhlerdendir. 890 yı­
göçtü. Hikmetlerdeki söz:
"Sufı gerek batının eylese safi
Kulluk eylese Bişri Hafi misali"
Bayezıt-ı Bistami de adı çok geçenlerdendir. Tasavvuf
yolunun en büyüklerindendir. 848 de göçtü.
"Bayezıt gibi aşık
Bayezıt gibi
ol ve dünyadan geç
geceZere kalk özünü
Şeyh Bayezıt yetmiş
kere özünü
aş
sattı.
Cüneydi Bağdadi 91 Oyılında göçtü. Hikmetler:
"Doğru
oldu saf oldu Cüneyd,
Şıbli
Cüneyd gibi çöller gezip dertZere bas
94
Şıbli 945
de göçtü. Hikmet:
"Şıbli gibi aşık
olup sema vursam"
Ve Mansur...
"Ve Mansur" diyorum. Çünkü Hikmetler
Divanında
Arslan Babadan sonra en çok onun adı geçer.
İşte hikmetler:
Mansur gibi
Zatı
başımı
ulu sahibim
verip aşk darında
sığınıp geldim
sana.
Mansur gibi candan geçip dara konsam
Dar üstünde candan geçip Hak dese m.
Tarikatın pazarından
nasib alsarn
Mansur gibi Enel Hakk'n dava etsem
Lit-Uı,
deyip il1allaha tutkun ol
Mansur gibi Enel Hakk'ı dava kıl
Mansur der, Enel-Hak erenler işi
doğru
Mollalar der doğru
kötü gelip
Şeyh
değil gönlü ne
Mansur özbaşını darda gördü
Nur gönderdi Hakk'n yüzünü orda gördü
Yakarn tutup Hazretine sığındı m geldim
Aşk kapısında
Mansur gibiyi m işte
95
Aşık
Mansur Enel Hakk'ı dile
aldı
Cebrail geldi Enel Hak birlikte dedi
Enel Hakk'ın manasını bilmez cahil
Bilen gerek bu yollarda terniz mertler
Bilmediler mollalar Enel Hakk'ın m anasın
Kal ehline hal ilmin Hak görmedi rnünasib
Şeyh
Mansur'u Enel Hakk'ı yersiz değil.
Hikmetler Divanındaki yolu izlediğimizde karşımı­
za çıkan, Yüce Kur'an'dan, Yüce Muhammed'den, Yüce
Ali'den, Mansur'dan ve Aslan Baba'dan akıp gelen yolu görürüz. İşte Ahmet Yesevi'nin tasavvuf yolu bu yoldur.
96
HAYAT
~
A
hmet Yesevi'nin hayatıyla ilgili kaynaklara ve sözlü
birikime dayalı birçok bilgi vardır. Bilgilerin çokluğu
arasında gerçeği çıkarmak işin asıl güç yanı ...
Birçok kaynak ölüm tarihi olarak 1166'yı verir.
Ancak bu tarih bilinen birçok bilgi ile çelişkilidir. Bu bakımdan Kazakistanlı bilgin değerli Muhammetrahim
Canmuhammetoğlu ile aynı görüşte buluşarak bu tarihin
"ölmeden önce ölüm'' ve yer altına girme tarihi olduğunu
.
düşünüyorum.
Yer altına girdiğinde 63 yaşındaydı. Bu hesap hicri yıla
göredir. Miladi 61 diyebiliriz. "Yer altına girdiği tarihten
önce kaç yıl yaşadıysa, yer altında da o kadar yaşadı" yaygın görüşünden yola çıkarak 126 yıl yaşadığını söylersek,
doğum tarihi 1105 yılıdır.
1105 yılında doğduğu yer bugünkü Kazakistan
Cumhuriyeti'nin Çimkent İl'inin Sayram şehridir.
ve önemli bir şehirdir.
Babası İbrahim Şeyh, anası Karasaç Ana'nın türbeleri yapılı ve bakımlı olarak bu şehirdedir.
Sayram o zaman daha
canlı
97
Ahmet Yesevi yetim büyümüştür. Abiası Gevher Ana
ile çocuk yaşta Yesi'ye yerleşmiş ve burada yedi yaşınday­
ken büyük mürşidi Arslan Baba ile karşılaşmış, ondan
Yüce Muhammed'den gelenemaneti almış ve onun eğiti­
mi altına alınmıştır.
Yedi yaşta Arslan Baba)'a verdim selamı
Hak Niustaja emanetirı verin arnıağan
O vakitte binbir zikrin
Nefsim ölüm
kıldım
sonsuz/uğu
tamam
uçtum
işte
Yedi yaşta Arslan Baba beni buldu
Her sır görüp perde ile sarıp örttü
Allaha hamd gördüm, deyip öptü
O sebepten
altmış
üçte girdim yere
Arslan Baba ile dünya düzeyinde çokça birlikte olamadı.
Can
alıcı
Arslan
Babanı canını aldı
Huriler geldi ipeklerden kefcrı kıldı
Yetmiş bin nıelaike yığılıp geldi
O sebepten
altmış
üçte girdim yere
Ahmet Yesevi'nin hayatında ve hikmetlerinde Arslan
Baba'nın sürüp giden etkisi, mana aleminde onunla bağı­
nın kesitmediğini
Kaynakların
Horasan'ın
gösteriyor.
anlattığına
en önemli
Yusuf Hem ed ani'ye
98
göre
mürşitlerinden
ulaşmış,
belli bir dönem
"Hocalar"dan Hoca
onun dört halifesinden birisi
olmuş ve dergahın piri durumuna gelmişken, dönüp gelmiş
ve Yesi'ye yerleşmiştir.
Yesi'de yolu yeniden
oluşturmuştur.
Türkçe temelinde
ve Türk ruhuna uygun olarak ilk Türk-İslam tasavvuf yolu
böylece
adı
sonradan Türkistan olan Yesi
şehrinde başla­
mıştır.
Yesi, eski
Yassı
Kale
Şavkar'dır.
adı
Kalesi ve yeri
Yassı olduğundan
zamanla Yessi veya Yesi'ye
dönüşmüştür.
Ahmet Yesevi bütün Türkistan'ın piri olunca da
Türkistan'ın Şehri"
diye
anılır olmuş; kısalarak
adı
"Piri
Türkistan
olmuştur.
Yesi'de bugün Halvet Mescidi diye amlan
Ycsevi'nin büyük
işini
yaparken
kullandığı
yapı
Ahmet
merkezdir.
Halvet Mescidi bütünüyle yer altında gibidir. Odalarından
birinde bir insanın ancak yaşayabileceği küçük bir yer
altı
odası vardır. Merdivenle inilir. İşte Ahmet Yesevi'nin yer
altında
63 yılını geçirdiği yer burasıdır. Bugün de vardır.
Yer altı odasında 63 yıl geçer mi? İşi doğru anlamak
gerek. Bu oda Hazret'in ilk girişinde 60 gün kaldığı, sonradan ise" vaktinin çoğunu geçirdiği" yerdir. Buradan çık­
tığında penceresi olmayan büyükçe bir oda, belli ki ziyaretçilerini kabul ettiği, görevler verdiği yerdir. Yan tarafta
ise banyo ve tuvalet bölümü vardır. Bütünüyle bu bölümler dünyaya kapalıdır.
kurmuş
ve burada ye-
yaymıştır.
Tarihin yönü-
Ahmet Yesevi, Yesi'de bir okul
tiştirdiği öğrencilerini
nü
Dünya'ya
dcğiştirmiş, Türklüğün
"yeniden dirilişini"
sağlamıştır.
Ömrünün son yılı sayabileceğiıniz 125. yaşında söylediği
99
hikmet de alçak gönülle ve melaınet yolunun gereği ola rak diyor ki:
"Eren/erden jeyz ve jütuh aZamadı m
Yüzyirmibeşe geldim bilemedi m
Hak taala taatların kılamadım
İşitıp aniayıp yere girdi Hoca Ahmet"
Hicri takvimle 126 yaş, halk arasında yaygın olarak
söylenen yaşıdır. 126. yaşında 63 yıl önce "öimeden önce
tattığı ölümü" yeniden tadarak ötelere göç etmiştir. Tarih
1227 olabilir.
Mezarı üzerine küçük bir türbe yapılmış ve iki asır
sonra gelen büyük cihangir Timur tarafından bugünkü
türbe ve dergah yaptırılmıştır. Türbesi yüzyıllardan beri
ziyaret yeridir. Bu yüzden Ulu Türkistan'da Türkistan şeh ­
rine İkinci Mekke denilir.
Yolundan Yürüyenler
Ahmet Yesevi'n in yolu sağlığında ve göçmesinden
sonra da!lanıp buda!danmı ş; yoldan yeni yo!başcılan çık­
mış; türlü adlarla Tur k Dünyasında yaygınlaşm ış ve günümüze kadar ulaşmıştır.
Yolun ilk halifesi Arslan Baba'nın oğlu Mansur Ata'dır.
Mansur Ata'dan sonra Abdül Melik Ata sonra Tae Hoca
sonra Zengi Ata görev yapmışlardır.
İkinci halife Harezmli Sait Ata'dır.
Üçün cü halife Süleym an Hakim Ata, Yesevi yolunun
Tü rkler arasında en tanınmış şeyhi sayılır.
100
O zaman ki
adıyla
Rum'da yani Roma
coğrafyasında,
en tanınmış yol büyükleri Hünkar Hacı Bektaş Veli, Sarı
Saltuk, Ahi Evran, Edebali ve sonraki dönemlerde Hacı
Bayram ve Akşemsettin'dir.
Türkiye'de Siraçlar arasında yaygın adıyla "Hubyar"
ve Anadolu ve Rumeli coğrafyasında adı bilinen ve bilinmeyen çok sayıda horasan ereni, alperen, gazi derviş hep
Yesevi yolunun yaylCıları ve uygulaylCıları oldular. Şimdi
bize düşen onları araştırmak ve gelecek nesillere tanıt­
maktır.
Bu yolda Türkistan şehrinde kurulan "Hoca Ahmet
Yesevi Kazak- Türkilluslararası Üniversite" ciddi çalışma­
lar içindedir. Bu çalışmalar sonucunda Ahmet Yesevi, hayatı, etkileri ve takipçileri hakkında daha aydınlatıcı bilgilere ulaşacağımızı umuyorum.
Kısa adıyla "Ahmet Yesevi Üniversitesi" Türk Dünyası
gençlerini Ahmet Yesevi çizgisinde buluşturmak, kaynaş­
tırmak ve Türk Dünyasını bilim çağına ulaştırmak yolunda yürüyor.
1 Ol
YOLUN İŞLERi
~
Y
esevi yolundan yürümek isteyenlerin önce bir işle­
rinin olması gerekir. Ahmet Yesevi onca işi arasında
"kaşık ve kepçe yapımcısı" idi...
"Safi olmayıp neylesin evde yapacak işi yok"
İşi
"aş"
olan işini geliştirmeli, kazaneını arttırmalı ve halka
verecek kadar varlığı olmalıdır.
"SofiZik iddia eder halka verecek
aş'ı
yok."
Yani tembelliğin, işe yaramazlığın adına sofılik denilemez. Sofı yani derviş, yani tasavvuf yolcusu, eğer Yesevi'lik
davasında ise önce işini oluşturacak ve halka "aş" verecek
duruma gelecektir.
Hikmetlerde çokça geçen "dünyadan kesilmek" dünya nimetlerine tapmaktan uzak olmak demektir. Gerçek
müslüman dünyayı başının üstüne koyınaz, ayağının altı­
na alır. Kalbinde Allah vardır, elinde ise işi...
102
İşi olmalıdır ki; halka aş verebilsin. Yani en yakınlaştı­
ncı ibadet
olan "garip, yetim ve yoksullara" yardım edebil-
sin. Yesevi yolcusu "alan el" değil "veren el"dir. Bunun için
de "olan el" olmalıdır.
Yesevi yolcusu "Allah
emeği
ile geçinir;
arayıcısıdır.
başka
aşkı"na
inançlara
isteklidir;
ihlası
hoşgörülüdür
arar;
ve bilim
Bilim yolunda gerçeği arar.
Halka gösteriş yapmad<tn namaz ve oruç temel ibadetlerdir. En çok sabah namazı üzerinde durulur.
"Ne hoş tatlı seher vakti olanda
Baldan tatlı Hü adı seher vakti o/anda"
"Gerçek gönül/e namaz kıl ki Allah bilsin."
Yesevi yolunda zikir
mektir.
vardır.
Zikir
Allah'ı
anmak de-
"Lailahe illallah" denilir... ''Allah" denilir. "Hu" yani
"O" denilir. "Entel hadi Entel Hak" denilir.
Zikredenlere Allah vaat etti:
"Zikredin ki sizi zikredeyim" dedi.
Zikir sessiz de olur, sesli de... Erre zikri de vardır.
Bıçkı
zikri de denilir.
Allah'm
adını
Anlamsıza
Allah diyen
Hakk'ı
söyler kullar anlam ile
asla kul/ar sa lmaz olur
aşık kullar devamlı
anmaktan zerre gafil olmazlar
103
Yesevi yolunda zikrin anlamı bilinecektir. Yani ibadet
eden kişi ne dediğini bilecek, anlam zihninde canlanacak
ve böylece yarar doğacaktır.
Sohbet yolun esaslarındandır. Bilenler ve olgunlar söyleyecek, kalanlar dinleyecektir. Sohbet, adabıyla yürüyecektir.
Erenler cemal görür
Dervişler sohbetinde
Erenler meclisinde
Nur yağar sohbetinde
Ne dilesc o olur
sohbetinde
Her bir sır açık olur
Dervişler sohbetinde
Dervişler
Resule vahiy geldi
Baştan tacını aldı
Kalktı
hizmet eyledi
Dervişler sohbetinde
Yesevi yolunda "candan geçip" sema vurmak vardır.
Sema, sima, samah, raks aynı eylemin değişik adlarıdır.
"Şıbli gibi sema
vurup candan geçtim."
Melekler toplanıp bir gün sohbet kurdu
Raks ve sema vurmak için yürüdü
Miraç üste Hak Mustafa bunu gördü
Şimdi ben de mks ve sema edesim gelir
104
Ancak sema dünya için
olmamalı.
Yani
gösteriş
için,
yani dünyalık için.
Dünya tepmeden raks ve sema yapan cahil
Hak yadrnı bir an demez yürür gafil
Dervişim der gönlü dünyalıktadır
Dünya için raks ve sema vurur dostlar.
Kendinden geçmeden raks ve sema yapmak hata.
Sema ve raks da eğer kendinden geçip Hakk'a erişme
yoksa, anlamı yok. Her işte olduğu gibi bu işlerde de "ihlas" gerek, yani içtenlik
Yesevi yolunda yalnız da toplu da zikir yapılır. Meclis
kurulur, halka oluşur...
Cemalini isteseniz ey zikredenler
Candan geçilip halka içinde görün dostlar.
Halka varsa, meclis varsa, zikir, sema ve raks varsa
"çeng ve rebab" olmaz mı? Ham ervah ne der bilemem.
Ama vardır. "işler niyetiere göredir:'
Ruhlarının gıdasıdır
çeng ve rebah
Ahı çıksa yedi iklimi viran kılar.
Çeng ve rebah o dönemin ve o ikiimin sazları. Kopuz
da olur, saz da, bağlama da... Medine kadınları Yüce Mu105
haınıned'i
teflerle,
şarkılada karşılamıştı.
Ne de hoş karşı­
lamışlardı...
Kimse aldanmasın ... Yesevi yolunda mücahade de var,
riyazet de... Eğer gerçekiere erişmek, kapıları açmak, ötelere ulaşmak isteniliyorsa ...
Mücahade çetindir, riyazet de...
Yesevi yolu bir iklim sağlar ve bu iklimden herkes nasibince yararlanır. İsteyen, dayanıklı olan, mektebde kalır,
öğretmen olur. İsteyen dersini alır, açılır gider, isteyen na-
sibindeki aza razı olur, yolundan yürür.
Herkese istediğince ve nasibince...
106
BANA GELİNCE
~
B
u kitabı deriemek benim için çetin oldu. Çünkü büyük bir dava... Büyük bir insan ... Olgun insan ... Benim
ise sadece adım Kemal, Namık Kemal "yazıcı olgun:' Ama
ben olgunluktan da yazıcılıktan da çok uzaklardayım.
Bu kitabı yazmadım, sadece derledim. Bahçe çok
büyüktü... Güller... Çiçekler... Benim ellerim küçükti.i.
Takatım yetersiz ... Ne kadar derleyebildiysem onu size
sunuyorum. Bunlar solmayan güllerdir. Bu kitabı seven
olursa, bir kere değil, sık sık okumasını dilerim. Ben öyle
yapmak istiyorum. Belki birgün, derlediklerim beni etkiler de, adıma uygun olurum. Tanrıuan ümit kesilir mi?
Değerli
okuyucum, bunlar içimden gelen içten sözlerim. Sizi alkışlıyorum. Alkış doğu Türkçelerinde "dua'' demek, sizden de alkış istiyorum, doğu Türkçeterindeki anlama göre ... Sağ olunuz, sağlıklı olunuz. Bahtınız ve yolunuz açık olsun.
Namık Kemal
ZEYBEK
107
HiKMETLERDEN
SEÇMELER
109
110
BİSMİlLAH
111
112
BiSMİLLAH
Bismillah diye
başladım
hikmet dedim
İstekiiye inci cevher saçtım işte
Riyazeti sıkı tutup kanlar yutup
ikinci defter sözünü açtım işte
113
TÜRKÇE SÖYLEDİM
115
TÜRKDİLİ
Sevmiyarlar alimler
Sizin Türkçe dilini
11rij7erden dinlesen
liçar gönül iZini
Jiyet hadis
anlamı
Türkçe olsa anlarlar
Jinlamına
Başı eğip
erenler
dinlerler
Miskin kul Hoca Jihmet
Yedi atana rahmet
Fars dilini bilir de
Sevip söyler Türkçeyi
117
118
ALLAH'A GİDEN YOL
İNSAN
119
120
KULLARININ KULU OL
Allah diyen kullarının kulu ol
Toprak gibi yollarının yolu ol
Aşıkların yanıp
uçan külü ol
Hak cemalin gösterınese ne olur
121
ALLAHI GÖRMENİN YOLU
Söz söyledim kim isterse Hakk'ı görmek
Cam cana
bağlasın damarı katsın
Garip, yetim, fakirierin gönlün alsın
Gönlü bütün insanlardan
Nerde görsen gönlü
kaçtım işte
kırık
merhem ol sen
Öyle mazlum yolda kalsa hemdem ol sen
dergahma mahrem ol sen
Mahşer günü
Ben-bencillik güdenlerden
kaçtım işte
Garip, fakir, yetimleri Resul sordu
O gece mirac oldu Allah'ı gördü
Geri geldi fakirierin halin sordu
Gariplerden iz arayıp indim
122
işte
Ümmet o/san garipZere uyar ol sen
Ayet hadis kim söylese duyar ol sen
Günlük rızık ne verirse doyar ol sen
Doyar oldum
Medine'ye Resul
şev k şambın
varıp
içtim
işte
oldu garip
Gariplikte sıkıntıyla oldu habib
Cefa çekip Yaratana oldu karib
Garip oldum ötelerden
Akıllıysan
aştım işte
garip/erin gönlünü al
Mustafa gibi eli gezip ye tim bul
Dünyaya tapan soysuzlardan uzak ol
Uzak oldum derya oldum
taştım işte
123
GARİP, FAKİR, YETİMLER
Garıp,
fakir, yetimleri sevindirin
Parçalayıp
aziz canı ondan verin
Yemek bulsan sevinerek sofra serin
Hak'tan duyup bu sözleri dedim işte
Garip, fakir, yetimleri kim sorarsa
Razı
olur o kulundan Yüce Allah
Ey bilmeyen sen sebepsin özün gizler
Hak Mustafa öğüdünü dedim i~te
124
AŞKYOLLARI
125
AŞK ve
MELAMET
Aşk kapısı
Mevliim
açtı
bana
değdi
Toprak etti hazır ol diye boynum eğdi
Yağmur gibi m eZametin oku değdi
Ok sapiandı yürek
bağrım
deldi m
işte
127
SONSUZLUK DERSLERİ
Gönül gözü parlamadan taat kılsan
Dergahına makbul değil bildim işte
Hakikattan bu sözleri tam öğrenip
Sonsuzlukta Hak'dan dersler aldım
işte
Bir ve Var'ım dersler verdi perde açtı
Yer ve Gökte du ramadı şeytan kaçtı
Sofra kurup vahdet içkisi içerek
Sonsuzlukta Hak'dan dersler aldım işte
Aşk makamı
türlü makam akıl ermez
zorluklar sıkıntılar
Melametler ihanetler kı lsa geçmez
Sonsuzlukta Hak'dan dersler aldım işte
Baştan ayağa
128
Aşk belası başa düşse
in ler eyler
Aklı alır, şaşkın kılar
hayran eyler
Gönül gözü açılırda ağlar eyler
Sonsuzlukta Hak'dan dersler aldım işte
Ağlar idim
seher vakti bir ses geldi
"Didarımı göstereyim" vade
Aklım aldı şaşkın kılıp aşkın
kıldı
verdi
Sonsuzlukta Hak'dan dersler aldım işte
Allah derdi satılmaz ki satın alsa n
Olgun mürşit yolunda toprak olmasan
Hak yoluna girmek olmaz pak olmasan
Sonsuzlukta Hak'dan dersler aldım işte
129
TEVBE KlLAN AŞlKLAR
Hakk'a yanan aşıklara
içre dört kaynakta şerheti var
Tevbe kılmaz Hakk'a yanmaz gafi/lere
Dar kabirde katı azab hasreti var
Tevbe
kılıp
Uçmağ
Uçmağ yeri u man kullar tevbe kılsın
Tevbe kılıp Hazretine yakın olsun
Cennet halkı hepsi ona yardım kılsın
ElVlin elvangiyer şeref h il 'atı var
Tevbe kılan aşıkZara nuru gelir
Gece gündüz oruçluysa gönlü parlar
Öldüğünde mezarın da geniş olur
Ogan İz'im Rahim Rahman Rahmeti var
Tevbesizler bu dünyadan gitmez sanır
Öldüğünde kabiriere girmez sanır
Kıyamette seher vakti gelmez san ır
Heyhat heyhat feryad ediş günleri var
130
AŞlKOLSEN
Zahit olma abid olma aşık ol sen
Mihnet çekip aşk yolunda sadık ol sen
Nefsi tepip dergahına layık ol sen
Aşksızların
ne
canı
var ne
imanı
131
AŞK DERDİNİ HERKESE DEME
Aşk
derdini dertsizlere demek olmaz
Bu yolların ötesi çok geçmek olmaz
cevheri bilmeyene satmak olmaz
Habersizler aşk kadri ni bilemezler
Aşk
132
SEVENLERE DİDAR VAR
"Kııl'um" deyip yananları sever Allah
Hak gösterir didarını şahit Allah
Nerde olsa tesbihleri "Şeyan lillah"
Ne bulursa Hak yoluna ihsan kılar
133
AŞIKOL
Hoca Ahmet zahit olma aşık ol sen
Bu yollarda ayık yürü sadık ol sen
Leyla Mecmm Ferhat Şirin Vamık ol sen
Aşk olmadan Hakk'ın yüzü görülemez
134
TANRI ARİF IŞIK İLE SÖYLEŞİR
Arif aşık şevki ile kıyamette
Tanrısına söz ve cevap kılar imiş
Bu alemde çektiği cefalarını
Göğsün yarıp Hak yanına salar imiş
"Bu alemde
Didarı
Alem
kıldın
görürsün diye kıldın şeyda
halkı düşman kılıp
Tanrısına varıp
Didarımı
Bu
beni halka rüsva
verdin kavga"
sözler söyler imiş
istiyorsan gece yatma
dünyanın
lezzetinden zerre tatma
Halden sorsa nadiinlara
sırrı
satma
Böyle erlere sırlar açılır imiş
Didarımı
Arş
istiyorsan
üstünde ahın ile
arşa
bak sen
ateş yak
sen
Ümmet'sen Muhammed kapısına bak sen
Sübhan Igem gerçek aşkı smar
Dinleyip
aşık
imiş
raks ve sema vurunca
Yedi gökten melekler de hep gelince
Arş
ve kürsü levh kalem yardım edince
Yer depren ip Hakka
ağlar olur imiş
135
AŞIKLIK DAVASI
Aşıklık davası kılan kişiler
Maşukundan
zerre gafil olamazlar
Aşk cevheri dipsiz derya içindedir
Candan geçmeden cevherden alamazlar
Cevher alır dalgıç eğer candan geçse
olup aşk şarabın her kim içse
Nice aylar nice günler eğer geçse
Aşkın gülü açılır asla so lamaz
Şeyda
Aşık
olup bula m desen Hak yolunu
Saklar ol sen aşk bağında sır gülünü
Mihnet ile sınarmış iyi kulunu
Gerçek aşıklar ondan gönül alamaz
Hoca Ahmet kabul kıldı saklanmayı
Kabul kıldı aşk odunda tutuşmayı
Canı verip satın aldı yanmaklığı
Gerçek sözdür asla bunun yalanı yok
Ey dostlarım aşk dalgıcı olmayınca
Vahdaniyet deryasına girmek olmaz
O deryanın cevheridir Hakk'a varmak
Candan geçip girmeyince görmek olmaz
136
Himmet bağı can beline bağlamazsan
Masiva sevgisini içten atmazsan
Göz yaşıyla niyaz edip yalvarmazsan
Sırlar ya lım merdanlardan bilmek olmaz
"Onlar sever" şarabını içmeyince
"Onları
sever" li bası giymeyince
Riyazetin potasını boğmayınca
Hak cemali n muradınca görmek olmaz
''Allah ile" makamına ermeyince
"En temutu" sarayına varmayınca
"Fenafillah" deryasına girmeyince
"Bekabillah" gevherinden almak olmaz
Şeriatın
giyimini giymeyince
Tarikatın burağına binmeyince
Cezbe coşku alemine varmayınca
Hakikatın meydanına girmek olmaz
Merdanların
mu radıdır Hakk'ın yüzü
Ha kle'ın yüzü gerekse, ol uykusuzıt
Hoca Ahmet seherlerde yaş kıl gözü
Uyuyarak Hak yüzünü görmek olmaz
137
AŞIKODUR
Muhabbetin
şevki
ile yar istegil
Oruç namaz Ogan'ımın farzı olur
adaletle sarar olsa
Mahşer yeri
Aşıkların
Bir
Tanrı)'a arzı
olur
Arzı şudur Tanrı'sına
bin yaZvarır
"Halim gör" der yaşın saçıp da haykırır
N ara atar Mahşer yerin abad eder
Aşıkların gönül ahı borcu olur
daim diri ölen değil
da yer altına giren değil
Zahid abid bu manayı bilen değil
Gerçek
aşık
Ruhları
Gerçek aşık insanların Hızrı olur
Zerre aşkı kime düşse nalan eyler
Göz yaşını akıtarak umman eyler
Her ne bulsa Hak yoluna ihsan eyler
Cimri/erin
138
düşmanlığı buğzu
olur
Gizli yürür kime baksa aşık eyler
Lutf eylese yalancıyı sadık eyler
Hak'tan korkan dergahına layık eyler
Dışı görmez b atın içre gözü olur
Hoca Ahmet malı yoktur adak başı
Tan la varsa Rab be armağan göz yaşı
Acz ve niyaz kırılmışlık onun işi
Kanlı yaşı san yüzü özrü olur
139
AŞIKLARIN İŞLERi
On sekiz bin alenıde
Hayran olan aşıklar
Bulmaz nıaşuk ışığm
Şaşkın
kalan
aşıklar
Her an başı dönerek
Gözü halka dönerek
Hu-Hu diye kavrulup
Ağlar olan aşıklar
Yanıp yanıp
kül olan
biiibüi oian
Kimi görse kul olan
M ertler olan aşıklar
Aşkında
Yol üstünde hak olan
Sineleri çak olan
Zikir yapıp pak olan
inler olan aşıklar
140
Bele himmet
bağlayan
bağır dağiayan
Yürek
Feryad edip ağlayan
Giryan olan
aşıklar
Gahi yüzü
sararıp
Gahi yolunda garip
Tesbihleri "Ya Habib"
Cevlan olan
aşıklar
Hoca Ahmet aşık ol
Sıdkm
ile sadık ol
Dergahına layık
Canan olan
ol
aşıklar
141
AŞIKLARIN
Yüce
Tanrım
Aşıkları
dava
buyruk verse kudretiyle
kılar yürür gider
Mahşer yeri
efgan ile yaşlar döküp
Kendisine günahlı der yürür gider
Aşıkların
Hak yanında yüz nazı var
Na'ra atsa zerre asla kalmaz yanar
Oruç namaz tesbihleri Yüce Allah
Batınların
söyler olur yürür gider
Aşıkların
göz yaşları bağ ve bostan
Bii/biiileri söyler durur daim destan
Dışlarını
bozar yürür hane vi ran
Hak kudreti inşa kılar yürür gider
Muhabbetin Burakma binip gider
Öyle aşık tarikatta cevlan kılar
Sır şarabm
Aşk
Aşık
Sıdkı
içip ezel ruhu kanar
bahsinde söz söyleyip yürür gider
olup Hikmet dedi Hoca Ahmet
ile dinleyene yüzbin Rahmet
İman verir ona Tanrım taç ve devlet
Aşık gönlü
142
safa olur yürür gider
AŞKSIZLAR
Aşksıziarın
hem
canı
yok hem
imanı
Resuluilah sözü dedim odur ki'mı *
Nasıl
desem dinleyip de bilen
Habersize desem, gönlü
taştır
hanı
dostlar
143
AŞKINYOLU
Di dar için canı kurban kılmadıkça
İsmail'ce didar arzu kılman dostlar
Candan geçip tarikata girmedikçe
Aşıkım diye yalan söz k ılman dostlar
ulu sözdür desen bunu
lvfihnet ile sınar imiş M eviarn seni
Ozüntüler ile ols an tünü *günü
Aşıklık
Sevdiğinden gönül
özge
kı lman
dostlar
Benlik ile tarikata girmediler
Can geçmeden yola adım atmadılar
Nefs ölmeden teslim jan i olmadılar
Tanıahkarlık ile yola girmen dostlar
İşbu aşkın yolu dilim dilim olmak
ağlayıp ahirette gülrnek
Gül'ce renklerin z eferan gibi solmak
Böyle olm adan aşk sözü demen dostlar
B urada
144
Mürşit/erin söylediği yolları
seç
yola girdim deme sakın
İyi bilsen tarikatta tehlike var
Bildiğimce
Kılavuzsuz
bu yollar girmen dostlar
Mürşitler/e yola girsen
nefse afet
Değme
nadan bu yollara dayanamaz
Sadık kullar bu yolları bilir rahat
Diri ölmeden di dar dilemen dostlar
"Yalancılar
üm m et değil" dedi size
O Muhammet Hak Resulü idi bize
Yalancıya
cenneti yok
Yalan sözle
imansızca
Tanrı tanık
gitmen dostlar
Hoca Ahmet özden geçmeden söyleme
Halk içinde "aşıkım" diye söyleme
Bu aşıklık ulu iştir uyanık ol
Gafil olan Hak
didarın
görmez dostlar
145
AŞIKLARIN KABİR HALİ
Gelin dostlar Allah adın daim deyin
Allatı adı gönülleri açar dostlar
Estağfir ve istigfan daim deyin
Lanet şeytan ten mülkünden kaçar dostlar
Lanet şeytan size düşman
ayık
olun
Gece Allah gündüz Allah deyin ölü n
Dar ka bire girilince nura dolu n
Meleklerde Allalı nurun saçar dostlar
Allah nuru kabr içini aydınlatır
Melekler de knrşısmda hazır durur
Mürnin kullar görüp onu hayran olur
Bu alemin ışığından geçer dostlar
Bütün ruhlar toplanır/ar kutlu kula
Toplananlar uğraşı r/ar kutlamağa
Dua kılıp yıkanınca kalır tekce
Ruhlar sevinerek kucaklarlar dostlar
146
Yedi
adım atıp
sonra A1ünker-Nekir
Heybet ile girip gelir kahırlıcn
İki gözü ateş gibi bakıp durur
Nuru görür saygıyla kucaklar dostlar
lvfünker-Nekir sorusormaz nıile eder
Göz yaşını akıtarak jale eder
Hak adını söyler özün vc1le eder
Kanat
çırpar havalanıp
uçar dosı-/ar
Allaha hamd iyi geldi biz kurtulduk
Ka bir içinde azaplardan uzak olduk
Nice yıllar ölü idik de dirildik
Dua kılıp Hakka kapı açar dmılar
147
TAATKIL
Hak'ka yanıp mürnin olsan taat kılgıl
Taat kılan Hak didarın görür dostlar
Yüz bin bela düşer olsa da inlemez
Ondan sonra aşk sırrını bilir dostlar
148
AŞKATEŞİ
Aşk ateşi gizli
tutar, saklar idim
Can yandırdı yürek bağır kebap etti
Pirden yardım olmaz olsa şimdi bana
Bu dert bizi dostlar hadsiz harap etti
149
AŞKTAN HABER
Ey dostlarım yürek ciğer oldu lcebap
candan geçer olur
Aşk ateşi gönül evi kıldı harap
Hakikatlı aşık
O sebepten
akıl fikir gider olur
Aşksız kişi
adam
değil anlayınız
Sevgisizler şeytan kavmi dinleyini z
Aşkdan başka
sözü
eğer söylerseniz
Elinizden iman İslam gider olur
lvieyhaneye giren aşık sırrı
Bağrı pişer yaşı
Boşta
akar gözü
açık
ağlar
yürür nerde olsa hane vi ran
Şeksiz
bilin vahdet meyi içer olur
Ömrü boşuna gidenler aşkı bilmez
Candan geçen divaneyi göze almaz
H u sohbeti kuran yere koşup gelmez
Can ve gönlü taştan beter katı olur
ıso
Allahın sevdiği
daim
ağlar yürür
Hak'tan korkar
razın
söylerseher durur
Yahya gibi durmaz
Bu
dünyayı
Aşıkların işi
Aşıkların
ağlar
matem tutar
arkalara atar olur
odur söz ve güdaz
istekleri oruç namaz
Mahşer günü
göz yaşıdır Hak' ka niyaz
Arif aşık derd ve elem tartar olur
Aşıkları
melametten kaçmaz olur
N adanlara iç sırrını açmaz olur
Namertlere inci cevher saçmaz olur
İçierine acıları atar olur
Hoca Ahmet Hak sözünü söyler daim
Hak'tan özge sözler demek
olmuş
haram
Oruç tutsayeri olur Daru's selam
Bağışlanma
denizine batar olur
151
AŞIKLAR
YOLU
Yola giren erenlerden yol sormadırn
Ağlamadım
ey dostlarım hata ettim
Hak, zikrini gece gündüz söylernedim
liy dostlarım öz canıma cefa kıldım
Allah yadı gönülleri aydınfat ır
AşıkZara
Allah kendi vaadeyledi
Aşkın ye/i Mustafa'ya m·mağandır
O sebepten göz yaşımı
Allah dedi:
"Aşıklarım
tanık kıldım
Burak birer
Hak zikrini söyleyeneRahmet yağar
Çuk ağlayan didarımı mutlak görür
Mahşer günü didarımı bağışladım"
Dertsiz adam adam değil bunu anla
Aşksız
adam hayvan cinsi bunu dinle
Gönlünüzde aşk bolmasa bana ağ/a
Ağlayana
152
has
aşkımı bağışladım
Kul olursan ben-benliği sakm dışla
Seherlerde canına kıy durma işle
Yoldan çıkıp sapanları yola başla
Bir nazarda dillerini safa kıldım
Hak'ka aşık olup dedi Hoca Ahmet
Sadık olup dinleyen e yüz bin Rahmet
Dua ettim görmeyiniz mihnet zahmet
Akıllıysan bir söz ile eda kıldım
153
GERÇEK AŞIKLAR
Muhabbet deryasında dalgıç olup
Marifet cevherini almak isterim
Tarikatın meydanında
O Tuba
daliarına
kanat
çırpıp
konmak isterim
O Tuba ağacını eksen de bitmez
Allah diyen aşık kuldan kusur gelmez
Gerçek aşık eren asla yolda kalmaz
Aşık olup Allah yad kılmak isterim
Tecellinin nuru ile
Allah diye gönül
aklı şaşan
bağlayıp dağ aşan
Muhabbet ateşiyle kaynayıp taşan
Ben de Allah deyip varmak isterim
Allah yadı gönülZere sevinç verir
Belh m ülkü terkederek çul giydi Et hem
Çul giyerek hidayete ayak
bastı
Hidayete böylece varmak isterim
Çul giyen ol azizleri Hak sever
Sırları
da dükkan içre Hak'kı bulur
Ahiarından dağlar
Selim olup
154
çulları
dilim olup akar
giyrnek isterim
Selim olup saf oldu Cüneyd,
Şıbli
Nefsi tepti yok etti Hasan Basri
Halkı
koyup fani oldu Zünnun
Mısri
Azizierin yoluna girmek isterim
Allah yadı kibirlenme evin yıktı
Pirlerimiz bu
halkayı
görklü yaptı
"Hu" deyince kötülükler uzaklaştı
Ben dahi o halkada olmak isterim
Şevk şarabını
Muhabbetin
içtim de harap oldum
ateşinde
kebap oldum
Didarını
nasip etse izim Vehhab
Darusselam saraya girmek isterim
Hoca Ahmet cevherlerden hikmet dedi
Azizlerden övgü ile söz söyledi
Uzun gece güne kadar kıyam etti
Dua kılıp hikmetler demek isterim
155
KİM AŞIK KİM SEVİLEN
DertliZere benim ilaç benim derman
Hem
aşığını
hem sevilen benim canan
Rahm eyleyim
adını Rahnıan zatını
Bir nazarda içierini safa
156
kıldım
Sübhan
AŞ/KLAR CEHENNEMİ SÖNDÜRÜR
Sevgi kadehinden içen divaneler
Kıyamette ağzından
ad saçar dostlar
Kudretle yaratılan yedi cehennem
Aşıkların narasından
Cehennem
"Takatım
kaçar dostlar
ağlar yaZvarır Allah'ına
yok aşıkların bir ahına
Kaçıp varayıp
Yüce
Hakk'ın yanına"
Aşıkların yaşı
ile söner dostlar
Aşıkları aşk dükkanını
kurarlar
Yaşın saçıp göğsün açıp
yüzün sürer
İnşallah cehennem de korkar kaçar
Yedi gökler dayanamaz göçer dostlar
Hoca Ahmet aşıksıziarın
işi
kötü
Seher varsa Hak göstemıez ona yüzü
Arş
ve kürsü levh ve kalem hepsi üzgün
Aşksıza
cehennem kapı açar dostlar
157
AŞIKEYLE
Aşk yolunda
Her ne
olayım
yok
kılsan aşık
Hak Bir ve Var
eyle ey Allah'ım
Elim açıp dua kılsam İzim Cebbar
Her ne
kılsan aşık
Gül
aşkının
eyle ey Allah'ını
bahçesinde bülbül oldum
Elvan
elvarı
Bütün
işten aşıklığın
Her ne
kılsan aşık
diller ile ben inledim
Aşkı değse yandırırmış
Aşkı değse
Aşk
zordur bildim
eyle ey Allah'ım
can ve teni
viran eyler ben
benliği
olmasa bulmak olmaz Mevlam seni
Her ne
kılsan aşık
Aşk
eyle ey Allah'ım
defteri
sığmaz
dostlar dergahına
aşık
toptan
varır bargahına
Cümle
Yedi cehennem dayanmaz ahına
Her ne
158
kılsan aşık
eyle ey Allah'ım
I-fiis
aşkını
göster bana
şükredeyim
Zekeriya "erre"siyle zikredeyim
Eyyub gibi belalara sabredeyim
Her ne
kılsan aşık
eyle ey Allah'ım
Cilve kılgıl tilbe kılgıl şeyda kılgıl
Mecnun kılgıl, el ve halka rüsva kılgıl
Işık göster pervane dek yanık kılgıl
Her ne kılsan aşık eyle ey Allah'ım
Nerden bulsam
aşkın düştü kararım
yok
Aşk
övgüsün gece gündüz koyarım yok
Dergahından özge yere vararım yok
Her ne kılsan aşık eyle ey Allah'ım
Aşıklığı
dava kılıp yürürnedim
Nefsten geçip Hak emri ni kılamadım
Nadanlıkla
Her ne
Hak emrini bilemedim
kılsan aşık
Hoca Ahmet aşktan
katı
eyle ey Allah'ım
bela olmaz
Merhem sürme aşk derdine deva olmaz
Göz yaşından özge kimse tanık olmaz
Her ne kılsan aşık eyle ey Allah'ım
159
AŞKIN
Aşkın kıldı şeyda
beni
Cümle alem bildi beni
Kaygum sensin gece günü
Bana seni gerek seni
Teellallah zihi
ma'rıi
Sen yarattın cism ve canı
Kulluk kılanı gece günü
Bana seni gerek seni
Gözüm açtım seni gördüm
Tüm gönlümü sana verdim
Yakınları
terk eyledim
Bana seni gerek seni
Söylesem ben dilimdesin
G~özlescın
ben gözün--ıdesin
Cammda ve görı/ümdesin
Bana seni gerele seni
Feda olsun sana
ca n ı m
Döker o/san be rı im
kanım
Ben kulımu nı sen sultanım
Bana seni gerek sen i
160
Alimiere kitap gerek
Sofulara mescid gerele
Mecnunlara Leyla gerek
Bana seni gerek seni
Gafillere dünya gerek
Akıllı ya
ulcba gerek
Vaizlere minber gerek
Bana seni gerek seni
Alem bütün uçmak olsa
Tüm huriler karşı gelse
Allah benden razı olsa
Bana seni gerek seni
Uçmak girem cevlan
kılsam
Ne hurilere göz atsarn
Onu bunu ben ne
kılsam
Bana seni gerek seni
Hoca Ahmet benim
adım
Gece günü yanar odum
İki cihanda umudum
Bana seni gerek seni
161
AŞK'SIZ
YOL ALMAK OLMAZ
Yüce Allah
aşık/ara
verdi aşkın
Şükrederek yanıp tutuştum işte
İki alem gözlerimde haşhaş tane
Görünmedi yalnız Hakk'ı sevdim
işte
Candan geçip yalrıız Hakk'ı cana kattım
Ondan sonra derya olup taştını işte
Sonsıızluğa yolcu
oldum makam aştım
Dünya ukba yüzbin ta la k koydum işte
Hak önünde olgun akılsözü olmaz
Aşk şiddeti coştuftwıda
bir an dunnaz
Pervan e gibi yanarsa kendi bilmez
Bu
sırları
cananeilen duydum
Tarikatın yollarının
Pak
işte
ötesi çok
aşkına ulaşmadan
yürümek yok
Allah yüzü görünemez uyuyarak
Uyumadan
162
didarını
gördüm
işte
Taı·ikatın yolıı katı,
Başım katı
tuhaf, şaşttm
Olgun Pire doğru kaçtım
Pir eteğin tutup gizli gözü
açtım
Rüsva olup yolları yürüdüm işte
Tarikatm yollandır tuhc~( ulu
Nasip kıldığı kuluna olur yakm
Zerresine dayanamaz yedi
E}' yararılar aziz candan
tamıığ
doydımı işte
Hakikatın
manasma eren kişi
olur tutuşarak içi dışı
Kanlı akar gözlerinden akan yaşı
Şaşkın
Göz yaşını armağan kılıp vardım işte
Şeriattır aşık/ann
efianesi
Arifaşık tmikatm ineisidir
Nere varsa cananesi yoldaşıdır
Bır sırlan arş üstünde gördüm işte
163
MANSUR
Aşk yolunda aşık
olup Mansur geçti
Belin bağlayıp Hak işi sıkı tuttu
Me/am eller ihanetler çok işitti
Ey mürninler ben de Mansur oldum işte
Aşık
Mansur "Enel Hakk"ı dile aldı
Cibril gelip "Enel Hakk"ı birge dedi
Cibril gelip "başın'' diye yola saldı
Darda olup Hak yüzünü gördüm işte
Mansur geldi dar eğilip kendi aldı
İç gözü açık olanlar hayran kaldı
Nur gönderdi Allah özünazar kıldı
"Vay aşıka" didarını gördüm işte
Ni da geldi o ş ol da ra "çok
Sıkı
boğmagıl"
durgii her yan bakıp sen ağmagıi
Taşa
dedi "emrim tutup sen tegmegil"
Levh-i Mahfuz tahtasında gördüm işte
Üçyüz molla gelip yazdı çok rivayet
Şeriatdır ben yazayı m
bir rivayet
Tarikatda hakikatta hak himayet
Başı m
164
verip Hak sırrını bildim iş te
Enel Hakk'ın
manasını
bilmez ncidan
Bilgin gerek bu yollarda pak-ı merdan
Akıllı kul Hakk'ı yadını dedi candan
Candan geçip Cananeyi sevdim
işte
İma kıldım bilen olsa mana alsın
Kal ilminden yazıp dedim
nişan kalsın
İnci cevher sözlerimi içe alsın
Hal'den dedim
aşık/ara
verdim
işte
Kimsesiz Mansur horlukla oldu eda
Bir söz ile yaranlardan oldu cuda
Hal dilini kimse bilmez Tanrım tanık
Kanlar yutup bende
Şah
tanık
oldum
işte
Mansur'un "Enel Hakk"ı yersiz değil
Erenler bizim gibi günahlı
değil
Soysuz olan bu sözlerden anlar değil
Anlar olup Hak kokusu
Bir seherde garip Mansur çok
aldım işte
ağladı
Nur gönderdi Allah özü rahmeyledi
Ondan sonra kırklar baktı şarap verdi
Bilenlere bu sözleri dedim
işte
165
MANSURA FERYAD
Durmaz aşık Hu derler
Allahımı yalvarıp
Yürür O'nun
aşkında
Gece gürıdü.z saraı--ıp
Mansur bir gün
ağladı
Erenler rahm eyledi
Kırklar şerbet
içirdi
Mansur değeri bilip
Mansur der ki "Enel Hak"
Erenler için
doğrıı
Mollalar der yanlıştır
Gönliine kötii
alıp
Söyleme Enel Hakk'ı
Kafir oldun Jv!ansur der
Kuran içre budur der
Öldürdüler taş atıp
Bilmediter mollalar
Enel Ha kk'ın
manasın
Kiil ehline hill ilmin
Hak görmedi münasip
166
Rivayetler yazıldı
Onun halin bilmedi
1\!Iansur gibi evliya
Koydular dara
Sapıtmış
Şeyh
asıp
der mollalar
Mansur öldürüldü
Kafir diye öldürdü
Üç yüz molla toplaşıp
Külü n göğe savurdu
Atıp
deryaya saldı
Zevk denizi kabardı
Aktı derya kaynaşıp
O gündeki o derya
Kıldı
efgan vaveyla
Aşık/ara Allahım
Kılsın didarın
nasip
Alem halkı toplandı
Mansur'a feryad kıldı
Mansur yaranı kaldı
Kaldı arda ağiaşıp
Tevbe
kıl
Hoca Ahmet
Olur Hak'tan inayet
Yüz bin evliya geçti
Sırrı sırra ulaşıp
167
GERÇEKAŞ/K
Muhabbet
bağını
Harlık zarlık
Damlaya
Razı
gezmeden
olmaz
çekmeyince nefsin ölmez
razı
olmadan inci olmaz
olup has cevherden
Aşk
aşık
aldım işte
odunayanar aşık rengi uçar
Ötelere doğru gider burdan göçer
Burda olan
düğümleri
arda açar
Resul dünya cife dedi koydum
Hakikat/i
aşıkların
işte
rengi soluk
Ayna/ara nazar kılsa ondan parlak
Özü hayran, gönlü viran, gözü yaşlı
Kudretine hayran olup
Allah dedi, "çok
Sen
ağZasan
kaldım işte
ağZa
görürsün beni
kulum diye derim seni
Candan geçip beni ister aşık hani"
İ/ham geldi çın kulağa aldım işte
168
Gerçek gönülle yanana didar ata
Yalan aşık yola girse hepsi hata
Gerçek aşık gözü yaşlı öne eğik
Eğilerek yer altına
girdim
Hakikat/i gerçek
işte
aşığa armağan
Mahşer günü nasılsın
diye sorarım
olup şefaati ben kılarım
Rahmetinden ümit kılıp geldim işte
Şefi
Hoca Ahmet Hak yadını de daima
Hak'tan korkup durmadan
Namazı kıl
Böyle yapıp
ağla
daima
orucu tut sabah akşam
muradıma erdim işte
169
170
GÖSTERİŞTEN
UZAK OL
171
172
YALANAŞlK
Aşık davasın bana
Aşık
isen
bağrın
Muhabbetin
Boşa
deme yalan
içre göz
şevki
aşık
kanı yok
ile can vermese
geçer ömrü onun yalanı yok
emek verip yeşertmesen
Horlanarak kötü rıefs i öldürmesen
Allah deyip içe rıuru doldurtmasan
Aşk bağını
Allah
tanık
sende aşkın
nişanı
yok
173
ZALİMLER ve BİZLER
N adanlara geçmez sözüm budur hikmet
Adamım
der beZin
bağlar
hani hi mmet
Dünya için bir birine kılmaz şefkat
ZalimZere esir olup öldüm
işte
Zalimlerin ne haddine, bizde günah
Dervişleri n
hali kötü geçmez dua
O sebepten
Padşah kılar
Ayet hadis
manasından
"Zalim
eğer
Yaşın saçıp
bize cefa
dedim işte
zulm eylese bana ağZa
bana sığın beZin bağla
"Haram, şüphe terk ederek yürek dağla"
Zalim/ere yüzbin bela verdim
işte
Sana ceza Yaratana yalvarmadın
Allah deyip geceleri iniernedin
Hakikatin sözlerini dinlemedin
Zalimlerin elin uzun
174
kıldım işte
Ey habersiz Hakka gönül yürütmedin
Dünya haram ondan gönül soğutmadın
Nefsten geçip Hakk'a doğru yönelmedin
Bu nefs için zar ve hayran oldum işte
Zalimden şikayet etme sen zalimsin
Gösterişdir
tesir etmez halka sözün
Dünya malın dolu verdim doymaz gözün
Harisieri cehennemi saldım işte
175
YALAN ŞEYHLER
Olgun değil şeyhim diye dava kılar
Kendi yapmaz halk içinde öğüt kılar
Sözü yalan dünya için hava kılar
Çıkarcıdır hangi ilmi bilse olmaz
Nasıl iştir şeyhim
diye dava kılmak
Seccadeyi halk içinde tura salmak
Kendi bilmez bu manaya nejsi vurmak
Dalgıç değil inci cevher alsa olmaz
176
YALANCI ŞEYH
Tezvir ağı kurup
halkı
yoldan vurdun
Şeyhlik kılp gösterişle dükan kurdun
Eğlenerek şeytan ile devran siirdün
Allah yüzü sana niçin gösteri/sin
177
HAKK'A RAKİP ŞEYH
Şeyhim
diye
baş kaldıran
Hakka rakip
Benlik eyler süphanına olmaz habib
Boştur işi
Bu
178
dertsizlere olur tabib
dünyayı
mürninZere zindan eyler
GÖSTERİŞÇi SON DEMİ
Oruç tutup halkn gösteriş yapanlar
Namaz
kılıp
eline tesbih alanlar
Şeyhim
diyerek başka bina kuranlar
Son deminde imanından da ayrılır
179
SON ZAMAN ŞEYHİ
Son
zamanın şeyhi
Zühd ve takva
düzer dışlarını
kılmaz
bozar i çlerini
Keramet der satar gaflet düşlerini
Gösterişle
180
halka özün satar dostlar
GÖSTERİŞTEN UZAK OL
Derviş
isen ibadet et etme riya
Gizli yerde ibadet et Tanrı bilsin
Yalan derviş nerde olsa zevk ve dava
Adil Sultan i badetin isyan sayar
Dervişim
deribadeti halk içinde
orda burda
Allalı için ibadet/i derviş nerde
Gerçek derviş ıssız yeri mekan eyler
Gösteriştir işi gücü
Aşıkları
Hak kahrırıdaıı korkup titrer
Yer ve gökte melekler de ağlar durur
Kimi kızıl kimi sarı olur dıırıtr
lnleyince yer ve göğü lerzan kılar
Nerdesin der nerdesin der aşık söyler
ne haddine ma;~ıık söyler
Ağzı susar dili susar gönlü söyler
Oçyüz altmış damarları lerzan kılar
Aşıkların
Hoca Ahmet ku/urrı diye söz söyleme
Gösterişle ibadetin tamamı boş
Şeriaila tarikatta kc!r gözleme
Ahirette yalancıyı üryan kılar
181
DÜNYA BENİM DİYENLER
Dünya benim diyenler
Hararn
malı
alanlar
Kerkenez kuşu olup
Haram/ara
batmışlar
Molla müftü olanlar
Yalan fetva verenler
Akıkara kılanlar
Cehenneme girmişler
Kadı
imam olanlar
Jlaksız
O
dava kilanlar
eşek gibi
Yük
olup
altında kalmışlar
Tatlı tatlı
yiyenler
Türlü türlü giyenler
Altın
tahtta duranlar
Yer altında
182
kalmışlar
Ji!IıUınff.n kiUE'N~:r; ıioğruda,r
""'lJj'""'·''"" •ruo dıırran!mr
girmişsira
girerıier
Jj;zJk dida.rnı görtniişier
183
YALANCI ZAKİRLER
"Yalancılar
ümmet değil" dedi Server
Bu sözlere yol verici ''Hadi Rehber"
Yalancıya iimmet demez o Peygamber
Gelin yığlın zakir kullar zikr edelim
Temizliksiz zikir eden mü min
Öldüğünde Hak
değil
Mustafa tutmaz elin
Sübhan lg em günahmı
bağışlamaz
Gelin yığlın zakir kullar zikr edelim
Mürnin isen temizliksiz zikir etme
Kerametler deyip halka dini satma
Müslümanlık
dava
kılıp
kafir gitme
Gelin yığlın zakir kullar zikr edelim
Zakir o/san zikr etmeden sakın yatma
blıidJ.n
ile soysuzla-ra hiç söz katn-za
Mürıafiklar halin
sorsa bir söz deme
Gelin yığlın zakir kullar zikr edelim
Hoca Ahmet kötülerin kötüsü sen
Herkes buğday, el tutmayan samansın sen
Yoldan sapan günahkarlar nadanısın
Gelin yığlın zakir kullar zikr edelim
184
GIYBEY RÜSVA KILAR
Ey dostlarım hiç bı:lmedim ben yolumu
Saadete bağlamadım ben belimi
Gıybet
sözden sakınmadım ben dilimi
beni rüsva kılar dostlar
Nadanlığırn
185
GÖSTERİŞÇi DERViŞLER
Talibirn der dururlar
Sözlerinde yok irısaf
N amahreme bakarlar
Gözleı·irıde yok insaf
Kişi malını
yerler
Göniiileri değil saf
ArJlan Babam
si.iz lerirı
İşitiniz saygıyla
Pir hiznıetf kıldık der
Talibim der yürürler
!er!er haram
şüpheli
Torbaiarma korlar
Gözlerinde ııemi y ok
Hafka içre girerler
ATs-ir:n Bab:::L7t si3z!erin
İşitiniz saygıyla
Zfıkirim
der ağlarlar
Çıkn wz gözünden yaşı
Gönüllerde gamı yok
Ans ız ağnsın başı
186
Oyun hile kurarlar
ı\falum Tannya işi
Arslan Babam sözlerin
İşitiniz saygıyla
Talibim der durur da
Gönlünde yok zerre nur
Gerçek talibi sorsan
İçi dışı gevher dür
Hakk'a ayan sırları
Yemişleri safa nur
Arslan Babanı sözlerin
İşitiniz saygıyla
Riya tesbih elinde
Ziinnar iyi bilseniz
Hak nzasıdır bu
Aşk sevdası kılsanız
187
HARAMCILAR
Dili ile "ümmetim"der yalan söyler
Kişi malı
almak için hezyan söyler
Helalini bırakır da haram gözler
Nadanlara bu sözleri demek isterim
Zamanın
sonu gelse akıl gider
Ademoğlu birbirini tutup da yer
Dünya için iman İslam dini satar
Akıllıya bu sözleri demek isterim
188
YALANALİM
Gönlüm katı, dilim acı, kendim dilim
Kuran okur amel kılmaz yalan alim
Garip canım sarf edeyim yoktur malını
Hak'tan korktum ateşsiz ben yandım işte
Altmış
üçe yaşını yetti geçtim gafil
Hak emrini tutamadım kendim cahil
Oruç, namaz erteledim oldum kahil
Kötü izledim, iyiden kaçtım işte
Olgun mürşit hizmetinde yürür oldum
Hizmet kıldım gözüm açık hazır oldum
Yardım etti şeytanları kovup sürdüm
Ondan sonra kanat açıp uçtum işte
189
AlliELSİZ ALİl\UE.R
il.mel yapmaz alim ilme
basıp yürür
Ölüp gitse darymerde mm ymw:r
Allah Resul dininnc de korku verir
Caız gönülde Hayy zikrini deyin dostfar
J\iliinker-i\lef...ir
aRtıbbin kim~ der som sımrr
Knl ilminin bir ııoktı1sı km- eylemeı:
Ne yaz:I..--tır ki amı:lsizlcr uc edeuk
Can gönü!de Jfayy zikriııi deyin do5tlar
Allah diyen şeker ve bal hazırladı
Ahirelle Allah ile pm.:Lırladı
ilmel eden gerçek i:ılim bilge oldu
Cem göııiilde Hayy zikrini de:yin dostlar
İlmin kandil halin fitil yağ göz yaşı
Nasıl
desem nasip almaz taşsa gönlün
Yol üstünde toprak alsuıı aziz
başm
Can gönülde Hayy zikrini deyin
190
dostkır
Zavallı
alim amelsiz yolda kalır
Okur s inmez dünya malı ele alır
Benlik ile zavallı ömrünü harcar
Can gönülde Hayy zikrini deyin dostlar
Dışı değil
içi düzgün alim o/san
elin tutar seher varsarı
Malışer günü
Vah ne yazık rıedametle yolda kalsarı
Can göniilde Hayy zikrini deyin dostlar
Alim olur namaz kılartaat kılar
Hak'tan korkar ahireti de
diişünür
Kuran okur Hak'tan korkar da ağlaşır
Can gönülde Hayy zikrini deyin dostlar
Hoca Ahmet olayım desen Hak'ta
oluş
Bayezit dek nefsirı ile tüngün vuruş
Ey habersiz ümmet o/san budur gidiş
Can gönülde Hayy zikrini deyin dostlar
191
NA.DANLAR (KARA CAHİLLER)
Ey dostlarım nadan ile yakmlaşıp
Bağnm yandı candan bıkıp öldüm işte
Doğru desenı eğri yola boynum çeker
Kanlar yutup gam zehrine d oldum işte
Na dem ile geçen örnrün boşa geçer
Nadanlardan cehennem bile çekinir
Nadlın ile cehenneme yürünıeyin
Nadanlarla hazan gibi s oldum işte
Dua kılın ncidan yüzü görmeyeyim
Yüce Tanrı yoldaş olsa durnıayayım
Hasta olsa rıadan halin sormayayım
N adanlardan yüzbin cefa gördüm işte
Bir şey umma nildemiardan kadrin bilmez
sorsan yol göstermez
Karanlıkta yolu
Boynun büküp yalvarsan da elin almaz
N adanlardan yakınara k geldim işte
192
GERÇEKALİM
"Fe'l ya'lemunel alimüna"yı okur alim
anlamazsa olur zalim
Manasını bilenlerin giyer aba
Öyle alim gerçek alim olur ey dost
Manasını
Alim odur hiç durmadan tahsil kılsa
Gece ve gündüz Tanrı'sına ağlasa
"Fe'l yedhakü" ayetini açıklasa
Öyle alim gerçek alim olur ey dost
"Ve'l yebkü kesiran"ı Tanrı dedi
bilen alimler ağladı
Ağlayarak gözleri de görmez oldu
Öyle alim gerçek alim olur ey dost
Manasını
Alimim der kitap okur mana bilmez
Çok ayetin manasını asla bilmez
Büyüklenir benlik güder dini tutmaz
Alim değil cahildir o bilin dostlar
Hoca Ahmet alimZere hizmet ey le
Alimleri dinleyerek amel eyle
Amel kılıp Hak'tan yana canını ver
Amelsizler didar görmez bilin dostlar
193
KİMKALICI
Bu dünyada bina kuran Karun hani
Dava kılan Firavn ile Harnan hani
Vanıılc
Azra, Ferhat Şirin Mecrıun hani
Kahr eylese bir lahzada yeksan eyler
194
MELAMET YOLU
Me lam et meyi içen
Didarına ulaşır
Pir elinden m ey içen
Nuriarına ulaşır
Hoca Aizmet kendin bil
Günahını hazır kıl
Gaflet ile yatmaz ol
Şeytan da uzaklaşır
195
D IŞIN SOFİI"E BENZER
Ey gönül kıldın günah
Asla pişman olmadın
Sofiyim ben dedin de
Canan talip alnıadın
Yazık ömrün
gitti de
Bir an ağlar olmadın
Görünü şii n
sofi de
.l \sla İslam olmadın
Saf ilik böyle midir
Daim iji11 gafletle
Dane tesbip elinde
Dillerin gıybet ile
Göğse sil/e vurursun
Kötü nefs izzet ile
Görüniişün
safi de
A sla İslam olmadın
196
Safi olsan saf ol da
Suç ve isyan almasm
Taat ve takva
kıl
da
Dil perişan olmasın
Can ve dilden ağla da
A'iahşerde yalan olmasın
Görünüşürı
safi de
Asla İslam olmadın
Sofilik şartı budur
Gece kalkar kan
ağlar
Her cefaya sabreder
Belini sıkı
bağlar
Allah talfbi olur
Güzel sözleri söyler
Görüniişün
safi de
Asla İslam olmadın
Sofi ibadet/erin
Hepsi kibir ve riya
Can ve gönlün dünyada
Dillerinde ah la vah
Can verirken olursun
İman nurundan uzak
Görünüşün
sofi de
Asla İslam olmadın
197
Safi olmaz ne yapsın
Evde yapar işi yok
Safilik dava
kılar
Halka verir aşı yok
Ah vah eder durur da
Gözde damla yaşı yok
Görünüşün
safi de
Asla İslam olmadın
Safi olup nefs için
Her an kapıya bakar
Hediye geldi mi der
Gelen
kişiye
Allahın
bakar
lanetini
Her an boynuna takar
Görünüşün safi de
Asla İslam olmadın
Sofiyim der durursun
Söz ve
efganın
Aşkının
nerde
hasretiyle
Akan göz yaşın nerde
Mürşit
kamil mükemmel
Yol gösteren mert nerde
Görünüşün
safi de
Asla İslam olmadın
198
Safi gamsız yürürsün
Dane tesbifıi alıp
Dünyaya mağrur olup
Dini arkaya salıp
Kork artık gel kork şimdi
Gel Tanrıya yalvarıp
Görünüşün
sofi de
Asla jslam olmadın
Safi oldun mal için
Eylersin buna cedel
Görünüşün safice
İç yüz ün darmadağm
Ey habersiz habersiz
Kırıksın ezel günü
Görüniişün
sofi de
Asla İslam olmadın
Dane tesbih elinde
El gözünde sojisiı1
Kötü nefsin elinde
Tersa cu hud gibisin
Kulluk eyle Tanrıya
Yoksa halin kötüdür
Görünüşün safi de
Asla İslam olmadın
199
Ey safi öz tavrınla
Yalnız Allaha
kulsun
Aslma bakarolsan
Alem içinde birsin
Günahlı
ve hatalı
Hem asi ve mahcupsun
Görünüşün
safi de
Asla İslam olmadın
Ey safi
aşk
dava
Başkasmda n
kıl
uzak ol
Uykuyu eyle haram
Gece de uyanık ol
Derdi yok dertsizlerden
Görürsen uzakta ol
Görünüşürı
safi de
Asla İslam olmadın
A.hrne! sen sofi olsan
Safilik Tealay değil
Hak Resul sofi oldu
Dünya malı sevmedi
Dünya malı sevenler
Biliniz insan değil
Görüniişü n
safi de
Asla İslam alnıadın
200
HOŞGÖRÜ
201
202
HOŞGÖRÜ
Sünnet imiş kafir olsa ineitme sen
Gönlü katı kalp kırana Allah küser
Allah hakkı öyle kula cehennem var
Bilginlerden işiterek dedim bunu
203
MUHAMMED NURU
205
206
MUHAMMEDİN NURU
Şeriattan
tarikattan beyan oldu
Hakikatten Kuran sözii kelam oldu
Bu cihana Muhammedinnuru doldu
O nur ile iki cihan parlak olur
207
HAKMUSTAFA
Tanrı n uru, Tanrı dostu ol Mustafa
Kimler için geldi Resul bildiniz mi
Hak selamı Hakk'ın sözü Hak Mustafa
Kimler için geldi Resul bildiniz mi
Kimler için ağlar kıldı gözlerini
Ümmetiçin yanı k etti özlerini
Ümmet isen anla onun sözlerini
Kimler için geldi Resul bildiniz mi
Ağlar ağlar yüzü
gözü şişti görün
durdu ayakları şişti görün
Ümmetiçin kaygı mihnet çekti görün
Kimler için geldi Resul bildiniz mi
Kıyam
Ey
dostlarım
bunu bilen ümmet nerde
Eğer bilsen ondan fazla nimet nerde
Kıyamette
ondan özge şefkat nerde
Kimler için geldi Resul bildiniz mi
208
Üm m et olup Resul kadri bildiniz mi
Canla
başla
Resul için
sünnetleri yaptınız
ağlayarak geçtiniz
mı
mi
Kirn/er için geldi Resul bildiniz mi
Eyvah eyvah saadettir ol Mustafa
Eyvah eyvah ganimettir ol Mustafa
Eyvah eyvah in ayettir ol Mustafa
Kimler için geldi Resul bildiniz mi
Hoca Ahmet söyler sözü dilim kefa
"Ümrnetlerirn kzlgıl vefa kılma cefa"
Ümrnetine böyle dedi Hak Mustafa
Kimler için geldi Resul bildiniz mi
209
MUHAMMED ÜMMETİ
"Yalancı"
ümmet değil
Dedi bilin Muhammed
Yalancılar kavmine
Ümmet demez Muhammed
Doğru giden
Hakk'ın
kulunu
izler yolunu
Doğru
yürür kulunu
Ümmetinı der Muhammed
Her kim ümmetim dese
Resul işini koymaz
Şefaat günü
Mahrum
gelse
kılmaz
Yüce
Muhammed
Tanrının
sözü
Resuluilah sünneti
İnanmayan ümmete
Ümmet demez Muhammed
210
Ümmetim der yürürsün
tutmazsan
Nasıl umut tutarsın
Orda bakmaz Muhammed
Buyruğunu
Çetindir asi ku la
Ümmet demese arda
Rüsva olur mahşerde
Ümmet demez Muhammed
Ümmetim der Muhammed
Doğru dese kul Ahmet
Yarın olsa kıyamet
Mahrum koymaz Muhammed
211
MİRAÇ'DAN HABER
Ey dostlarım söyleyeyim Hak Resul'dan
Ümmetisen salat-selam deyin dostlar
"Alem/ere rahmettir O" cüz ve kül'de
Ümmetisen salat-selam deyin dostlar
Allahımız armağanı
O'na Mirac
Rahmet bahrı dolup taştı dalga/andı
Koydu onun başı üste bulunmaz tae
Ümmetisen salat-selam deyin dostlar
Önce Cibril alıp geldi O'na Burak
Burak bindi kıldı Hazret bin tumturak
Burak uçup havalandı uzak uzak
Ümmet isen sa/at selam deyin dostlar
Aksa
varıp
indi görün arda Server
ruhlar ol Peygamber
Mübarek yel kıldı ruhlar arda yekser
Ümmetisen sa/at selam deyin dostlar
Toplandılar cümle
Cibril alıp o Hazreti havalandı
O Sidretül müntehaya ulaştılar
Mustafanın Cibril başını yükseltti
Ümmet isen salat selam deyin dostlar
Makamından
geçemedi Cibril kaldı
Öncülüğü o Mikail gelip aldı
Ondan sonra Mikail de durakladı
Ümmet isen salat selam deyin dostlar
212
Israfil O'nu alıp uçtu cennete
O makamda Resul kıldı aceb sefer
Israfil kaldı makamında kıldı ejgan
Ümmet isen sa/at selam deyin dostlar
Arşa baktı adım attı
Resuluilah
dedi Hak Mustafa
Ni da geldi nalmmla serı adım at
Ommet isen salat selam deyin dostlar
Nalını koyayını
Hak'tan doğru nida geldi gördün beni
Ey H abibirn bana yakın gelgil beri
Mahrem kılayını sıı·larıma şimdi seni
Ümmetisen salat selam deyin dostlar
Hakk'a bakıp adım attı Resuluilah
Hak'tan başka hiç kimse yok onda hemrah
Böyle makam kimseye yok bilen Allah
Ommet isen salat selam deyin dostlar
Ümmetisen bu sözleri sevip de al
lşbu sözler has ümmete olurlar bal
Münafıklar sevmez bunu buna/ırlar
Ümmet isen sa/at selam deyin dostlar
Hikmet kıldı mirac sözü Hoca Ahmet
Mustafa'ya kıldı ümmet
Arslan Babam himmet etti verdi izzet
Şükür Allah
Ommet isen salat selam deyin dostlar
213
OLGUN MÜRŞİT: HAK MUSTAFA
Arş
üstünde namaz kılıp dizim büktüm
Derdim dedim Hakk'a bakıp yaşım döktüm
Yalan aşık yalan derviş kördüm kızdım
O sebepten
altmış
üçte girdim yere
Candan geçmeden "Hu" diyen hepsi yalan
Bu
arsızdan
Hakk'ı
sorma sual yolda kalan
bulan özü gizli sözü gizli
O sebepten altmış üçte girdim yere
Akıllıysan
erenlere hizmet eyle
<'Emr-i ma.ruf)) edenlere izzet ey le
'Nehy-i münker" edenlere hürmet eyle
O sebepten altmış üçte girdim yere
Olgun mürşit Hak Mustafa şeksiz bilin
Nere varsan vasfın deyip saygı kılın
Selam verip Mustafa'ya ümmet olun
O sebepten altmış üçte girdim yere
214
GERÇEK ÜMMET
Gül
dudağı açılarak
dedi seni
Can ve gönlüm ümmetlerim göz
ışığı
Hakk'a kulluk bana ümmet olan hani
Gerçek ümmet sinesine koydum
işte
215
216
KAPlLAR VE MAKAMLAR
217
218
TECELLİ MAKAMI
Tecelli
makamıdır
ilginç mekan
O mekanda aşık kullar cevlan eyler
Hangi gönle tecelli n uru gönderse
Bilinç gider özün bilmez feryad eyler
O
makamın yollarının çatalı
var
Kılavuzsuz yola girse yoldan azar
Vesveseyle lanet şeytan dinin bozar
Öz yoluna alır onu şaşkın eyler
O makamı bildirecek rehber gerek
Tarikatta önden giden yoldaş gerek
Bu yolları düzenleyen yolbaş gerek
Öyle mürşit uçmağ yere uçan eyler
O makamın birlik adlı ağacı var
Gölgesinde aşık kullar Burak biner
Her bir dalı binlerce yıl yolu tutar
Herbirinin öz özüne adları var
Hi mmet bağın Hoca Ahmet bele
bağla
Muhabbetin ateşiyle yürek dağla
Yakanı tut tana kadar d urma ağZa
Eğer sana
rahm ederse canan eyler
219
ARiFLER
Muhabbeth-ı
bahçesinde bin destan var
Bülbülleri şakıyıp da figan eyler
Marifetin meydanında cevlan eyler
Gece gündüz göz yaşını um man eyler
O bülbülün seslerıişini duyanlar
Büyük/enmeyi bırakıp da uyanlar
Bu dünyanın tadiamu unutanlar
Feryad eyler ağlar gözü giryan eyler
Hallac Mansur özbaşını darda gördü
Nur salındı Hak didarın onda gördü
Bilinç gitti ozün bilmez efgan kildi
Ey aşkım der özün bilmez cevlan eyler
Şeyh Şıbli aşık
oldu bilmeden geçti
Bayezid yetmiş kere özün sattı
Bu dünyanın izzetlerin dışa attı
Geçen işe nedamet der efgan eyler
Şeyh
220
Böyle erler sohbetini bulan kişi
Mest ve hayran olup yürür yaz ve kışı
Seherlerde göğüs döğmek onun işi
Dışı neşe içierini gizli eyler
Hoca Ahmet bu hikmeti kime dedin
Arijim diye insanlara açık ettin
Tesir kılmaz alimiere bu öğüdün
Arif o/dur ten mülkünü viran eyler
221
MUHABBET YOLLARINDA
Muhabbetirı
yollarmda gezer arif
İyi bilir sadıkların işaretin
İradeden ellerine silah alıp
Uzak eder zararlının selametin
Öyle aşık ayağına başı koysa
Bina koymaz nefs
Şevk şarabın
hevanın
gözün oysa
içip ta ki ruhu doysa
Hiç ağzından salmaz tevbe nedametin
Yolu bulup
batın
gözü açılanlar
Toprak gibi ayaklam saçılanlar
Gül yaprağı gibi solup seçilenler
Erişilmez o kulların
rnelametin
Safi gerek batının kılsın safi
İbadetle benzeridir Bişr-i Hafi
Ondan sonra vadesine olur vafi
Açık görür herkes keşif k erameti n
222
"Rica/ün la tulhihim" söyledi Tanrı
Öyle erler masivaiian olur uzak
Zikir söyler her nefeste olur ayık
Bulur her dem gavslar gavsı celaletin
Hoca Ahmet görmeyenler yoldan
Talip/erin sohbetinden uzak
Yaşiandı
çıktı
kaçtı
da Hak yoluna aklı ş aştı
Tan la varsa görmez körün f eragetin
223
ARİFLERSOHBETİNDE
MUhabbetsiz insanlardan kim kaçarsa
Ariflerin sohbetinde cevları kılar
Yanıp pişip aşk yolunda yaş saçarsa
Süphan Ige'm arş üstünde mihman kılar
224
MUHABBET MEYDANI
Muhabbetin meydanında cevlan kılan
Hakikatın denizinden cevher alan
Marifetin bilgisini içe salan
Nerde olsa inci cevher saçar dostlar
Aşık odur Hakka canın kurban kılar
Zikir yapar dört dövünüp seher kalkar
Erenlerdenfeyz vefütuh dolu alır
Sultan olur inci cevher saçar dostlar
225
MUHABBETTEN MARİFETE
Muhabbetin bahçesine bülbül gibi
Seherlerde inleyip konmak isterim
O vakitte Allahırnın cemalini
Ma na göz ile
açık görmek
isterim
Mertlerdir ki Hak yolunun
başçı/an
Mürit ile Allah ara elçileri
Birlik olmak denizinin yolcuları
Kapısında kapıcı
olmak isterim
Hak'la olmak isteyenler gündüz gece
Durnıaz canı
ile söyler "Hu'' zikrini
Hak'tan ilham yetip gelir bilsen bunu
Ötelerin azığını almak isterim
Muhabbetin
Saadetin
asasını
hırkasını
ele alıp
tene
salıp
Muhabbet kanadıyla kanatlanıp
Marifet
226
daliarına
konmak isterim
Bu yollarda hor/anma var ağlama var
Tesbih tehlil oruç namaz vermez yarar
Yalandansa Allah, Resul şikayetçi
Yalan namaz gösterişi dışlasam ben
Gerçek gönülele namaz kıl Allah bilsin
Halk içinde eksik görün alem gülsün
Toprak gibi horluk gör ki nefsin ölsün
Himmet versen nefsi yenip ağlasam ben
Dostlarımı
rüsva kılan nefsi heva
Onun için lanet şeytan kılar kavga
Liitf etsen de ben-benliği terkederek
Riyazetde canım kıyıp çalışsam ben
227
BU YOLLAR PİRSİZ OLMAZ
Ey dostlarım bu yolların ötesi çok
Geçmek olmaz pir dediğin yapmayınca
Yüzbin bela, mihnet, afet hatası çok
Bilmek olmaz pir dediğin yapmayınca
Şeriatsız
tarikata geçmek olmaz
marifete yetrnek olmaz
Pirsiz asla şevk şarabı tatmak olmaz
Hakikatsız
Tatmak olmaz pir dediğin yapmayınca
Nildilnlara mana
sırrı
demek olmaz
İnci cevher ucuz ucuz satmak olmaz
Ethem gibi dünya derdi koymak olmaz
Koymak olmaz pir dediğin yapmayınca
Sırsız yüz
bin taat kıldım yoldan çıktım
Kılavuzsuz yola girdim şaşkın oldum
Olgun Pirim nazar kıldı sezip bildim
S ezmek olmaz pir dediğin yapmayınca
Ne yazık ki duymaz oldum ömrüm geçti
Nefs ve heva içe alıp beni yuttu
Hamdolsun ki olgun pirim elim tuttu
Tutmak olmaz pir dediğin yapmayınca
228
Ey istekli ölmeden önce öl de gör
İyi/erin ayak toprağı ol da gör
Toprak olup feyiz ve jütulı al da gör
Almak olmaz pir dediğin yapmayınca
"Allah" de ki canın yansın
"Hı/'
ateş çıksın
diyende kemik/erin çatırdasm
Bağrm
delinsin için eriyip aksın
Aksa olmaz pir dediğin yapmayınca
Bu yollara ayak basan candan geçer
Kalp zikrini diye diye göğsün d eler
Ondan sonra Tan n bakar kapı açar
Açmak olmaz pir dediğin yapmayınca
Rahman Ige'm rahmetine layık eyle
Berki gibi himmet verip
aşık
eyle
Ölen e dek sıdkım ile sadık eyle
Olsa olmaz pir dediğin yapmayınca
Hoca Ahmet "A llah" demeyip ne deyim
Arnelim yok ağlamayını ne edeyim
Haktan korkup ağlamayını ne edeyim
Yapmak olmaz pir dediğin yapmayınca
229
MUHABBET DERYASI
Muhabbet deryasına
Aşıkların
daiıpta
bat
sohbetine özünü kat
Muhabbetin pazarında özünü sat
Öz satmadan Hak rahmetin almak olmaz
Muhabbetin deryasında aç gözünü
Tevbe kılıp Hak yoluna al özünü
lv!uhabbetin deryasına sal özünü
Tevbesizce bu pazara varmak olmaz
Şeriatın meydanına
öz salmadan
Tarikatın bostanında dalaşmadan
Hakikat deryasından gevher almadan
lviarifetin
adabını
bilmek olmaz
Hoca Ahmet Hak yolunda ol daima
dermanlan ver daima
AşıkZara
Aşıklarm isteğidir selamyurdu
Aşksıziara
230
o yurt/ara girmek olmaz
PİRSİZ GİRME
Tarikata şeriatsız girenZerin
Şeytan gelir imanını alır imiş
Bu yollarda pirsiz dava kılanların
Şaşkın
olur ara yolda
Tarikatta
işi
kalır imiş
bilen
mürşit gerek
O mürşite inanacak mürit gerek
Yoldan gidip pir rızasın almak gerek
Böyle aşık Hak'tan uluş alır imiş
Pir rızası Hak rızası olur dostlar
Yüce Hakk'ın rahmetinden alır dostlar
Riyazette sır sözünü bilir dostlar
Öyle kullar Hakk'a yakın olur dostlar
Bu yollara ey kardeşim pirsiz girme
Hak yadından bir an gafil olup durma
Akıllıysan
masivaya gönül verme
Lanet şeytan öz yoluna salar imiş
231
KILAVUZ GEREK
Rahman Ige'm rahm eyle al bu yola
Rahmetinden müjdeler ver asi ku la
Yoldan sapan kullarını sal bu yola
Kılavuzsuz işbu yola girmek olmaz
Erenlerin izlerinden yola girsen
Geçip Jani dünyadan gerçek kul o/san
Kılavuzsuz bu yollara girer o/san
Arayıp da bu lmayınca girmek olmaz
232
ALİMLER
Kadı
miiftü mollalar
yolunu
Şeriatın
Arif aşık
almıştır
Tarikatın arkını
Amel kılsa alimler
Din ayın aydınlığı
Amel kılan alimler
Dinimizin çırağı
Amel kılmaz kal ilmin
Okur bilmez kalanlar
Arkasına koymuştur
Kırk eşeğin
yükünü
Hocayım
diye deme
Bu dünya dayanaksız
Bilirim diye deme
Gönlündeki çirkini
Rehberdir Hoca Ahmet
Marifet gü listanı
Sözler sözü hakikat
Açar gönül ilini
233
ŞERİAT, TARİKAT, HAKİKAT
Kim
kılarsa tarikatın davasını
İlk adımı şeriata koymak gerek
Şeriatın işlerini
tamam edip
Ondan sonra bu davayı kılmakgerek
Şeriatsız söz
etmezler tarikatta
Tarikatsız dem
vurmazlar hakikatta
Bu yolların yeri bilin şeriatta
Cümlesini şeriattan sormak gerek
Ondan sonra bir er gerek iradeli
Olmalıdır
Şeriata
o bir erden icazetli
uygun olan, kerametli
O ş ol erin eteğini tutmak gerek
Kim bilmeden bu yolları
şeyhim
derse
Kerametten vilayetten haber verse
Batı/
olur eğer "ruhu/ emin" olsa
Böylesi
234
batıllardan
korunmak gerek
İradeni vergil ehil icazette
Devam eyle tünü günü riyazette
Sunup ona kulluğunu ibadet/e
Ku/lu ğu da bele
bağlar
durmak gerek
Ondan sonra mücahade yola girip
Riyazet potasında eriyip
akıp
Ben benlikten kurtulup özünü saf kıl
İzzet rahatı satıp hor olmak gerek
İşte budur erenleri n yaptıkları
Talip/ere bilsin diye dedikleri
sözdür bilgi/ yoktur yalanları
Doğru
Can
kulağı
ile bunu bilmek gerek
Sadakatla her kim kabul etse bunu
İtikadı ile olsa tünü günü
Yadı
ile
meşgul
olsa uzun gece
Erenlerden him m etleri almak gerek
Kim girerse
işbu
yola belin
bağlar
Hoca Ahmet gerek özü hizmet eyler
Niyetini
Tanrısına doğru
Teveccühü aziziere
eyler
kılmak gerek
235
DÖRTKAPI
Ömrü m geçti şeriata yeternedim
Şeriatsız
tarikata geçernedim
Hakikatsız
Katı
236
marifete batamadım
yoldur pirsiz nasıl geçer dostlar
YOLLAR ve KAPILAR
Marifetin minherine çıkmayınca
Şeriatın işlerini bilmek olmaz
Şeriatın işlerini işlemeden
Tarikatın meydanına girmek
olmaz
Tarikatta türlü edep bilmeyince
Nefsi ile muharebe kılmayınca
özün layık bu lmayınca
Hakikatın sırlannı bilmek olmaz
Aşk yolunda
Şeriatta
murat odur yola girmek
Tarikatta murat odur nefsten geçmek
Hakikatta az iz cam feda etmek
Can geçmeden
aşk şarabı
içmek olmaz
237
BU YARİKAT
Sahipsiz tarikatın sonu nerde
Dostlarım aramızda
bilinemez o
Bilinse de olmaz idi aşıkZara
Nice yol gidilir de bulunamaz o
O erenlerin gülü o şeriattır
Meyveleri tatlı lokma tarikattır
Kim kulunun kulu olsa hakikattir
Kaf dağı bütün yutsa turlanmaz o
Nişanları
dedi gitti aşıkları
İstekliler oldu onun sadıkları
Olduk diye demediler layıkları
Gördüğünü gören yerde söylenmez o
Söz dışa vurulsa içte
tadı
olmaz
İçi kuru olsa arda tadı olmaz
Niceler isteklidir hiçbir şey almaz
Dava ile m ana
238
alıp
bulunmaz o
Kamu aza dertlerinden geçmeyince
"Mutu kable en temutu" olmayınca
Zahirinde baş gözünü yummayınca
Batınında iç gözüyle görünmez o
Emeksizin yetişmesi değil kolay
yenmeyince ham meyvadan
Olmayınca bu yol içre bunlu hayran
Kuru odun yanmayınca gürlenmez o
Nasıl acı
Hoca Ahmet katılanıp yansın şimdi
İçi dışı ham kalmasın olsun şimdi
Dostlar bana ne derlerse desin şimdi
Yok değilse marifetin turlanmaz o
239
DERVİŞLER
Yol üstünde oturup
Yolu soran dervişler
Öteden haber duyup
Yola giren dervişler
Asaları
elinde
Himmet bağı belinde
Tanrı yadı dilinde
Allah diyen dervişler
Hırkaları
solgundur
Gönülde yüzbin ayan
Riliniz iki cihan
Göze almaz dervişler
Derviş Hakk'ın baktığı
Zikir/eri gülzardır
Hak yadının sırları
Tam edepli dervişler
240
Günahım
çok yol vermez
Dostlar de rm a rı bulamaz
Gözde yaşı kurutmaz
Yaşı akan dervişle r
Sırlar ile söylerler
Dile hikmet dizerler
Aşk ile can gezerler
Rengi solgun dervişler
lt nefsini öldürür
Kızıl yüzü soldurur
Hoca Ahmet ku l durur
Satıp yesin dervişler
241
YOLLAR ve KAPILAR
Hoca Ahmet Hak sözünü deyip geçti
Aynel yakın tarikatta boz/ap geçti
Ilmel yakın
şeriatı
gözlep geçti
HakkeZ yakııı hakikatten dedim
242
işte
HAKKULLARI
Hak
kulları dervişler
Hakikatı bilmişler
Hakk'a
aşık
olanlar
Hak yoluna girmişler
Hak yoluna girenler
Allah diye yüryenler
Erenler izin izler
Ne yollardan geçmişler
Alem fahri Mustafa
Öyle dedi merhaba
Miraç gecesi deyip
Fakr yolunu
almışlar
Gönül vermez dünyaya
El uzatmaz harama
Hakk'ı
seven
aşıklar
Başkasından geçmişler
243
DERVİŞLER
Hoş gaipten yetişti
Bir cemaat
İçlerinde
dervişler
Hu derler
İçieri sır dervişler
Durmaz reva n yürürler
Dursa tekbir söylerler
Bulsa sohbet kurarlar
Hoş sohbet/i dervişler
Heybeleri pür salah
Tesbitıleri
illailah
Hizmet eder her sabah
Bela sever dervişler
Heybeleri solgundur
Gönülde yüzbin dilek
Bu dünya
kaları değil
Göze almaz dervişler
244
Heybeleri sırtında
Asaları
elinde
Allah yadı gönülde
Allah diyen
dervişler
Asıl fakir
Vücut
olsa da
şehrin
gezse de
İçi dışı düşse de
Saadet/i
dervişler
Meşayihler sır saklar
Hizmetinde ol sakin
Peygamberden yadigar
Kalmışlardır dervişler
Hoca Ahmet miskin ol
Miskinlerden mana sor
Dervişfiği
bil huzur
u
H kuşudur dervişler
245
RUHALKASI
Hu
Ey
halkası
kuruldu
dervişler geliniz
Hak sofrası yayıldı
Ondan payı
alınız
Kal ilmini okuyun
Hal ilmine eriniz
Yokluk içine girin
Varlıklardan alınız
Yırtıp şefkat perdesin
Dilerdidar vadesin
gönül dilesin
Açıp
Müşahade kılınız
Hu erre'sin alarak
Nefs
başına
salarak
Gece gündüz talipler
Canı kurbarı kılınız
246
Halka içre Hu deyin
Aşk odıınq yanınız
Ten can ile dervişler
Tekbir'le başlayınız
Hu-Hu diye inieyin
Hu demekte mana var
Didarından ümitli
Rahmetinden alınız
Hoca Ahmet kul olan
Yol üstünde kül olan
Talip/ere mül olan
Ondan ibret alı nız
247
HAKYADI
Gelin dostlar birlik olup söyleyelim
Zikri bizi aydınlığa çeker olur
Zikri ile devam eden aşıkların
Niyaziarı
günden güne artar olur
Kim söylese Hak yadını
bağrı yanıp
Göz yaşını yağmur kılıp rengi solup
Öz yakasın yanı/dım der özü tutup
Öyle aşık sır şarabın tadar olur
Bu yolların taatların bilmeyenler
Öz yakasın tutup tevbe kılmayanlar
Dünyalığa mağrur olup
yürüyenler
Hayvan olur belki ondan beter olur
Gelin dostlar birlik olup söyleyelim
Zakirleri
Tanrı şeksiz
Aşksıziann imanı
sever olur
yok ey yaranlar
Cehennemde durmaz daim yrınar olur
Muhabbet/i aşıkları Tanrı sevdi
Onun için dünya ukba boşa koydu
Candan geçti yaşı sa çtı aşık oldu
Mahşer günü
248
di darını görür olur
ALLAH YADI ANLAM İLE
Allah yadı söyler kullar anlam ile
Anlamsıza asla kulak salmaz olur
Allah diyen aşık kullarsa daima
Hak yadında zerre uzak olmaz olur
249
HALKA İÇRE ZİKREDELİM
Yüce Hak'tan ışık geldi canım yandı
Gelin yığlm zakir kullar zikr edelim
Seher vakti olgun mürşit bakıp sordu
Gelin yığlırı zakir kullar zikr edelim
Zakirlere vaadeyledi güçlü Ti:mrı
Ka bir içinde verdi onlara cenneti
Zakirierin durur yeri sonsuzluktur
Gelin yığlın zdkir kullar zikr edelim
Zakir olsa
şükür kılsayeri
cennet
Kanlar aksa gözlerinden etmez
mınnet
Ümmet ise zikir demek size sünnet
Gelin yığlın zdkir kullar zikr edelim
Zakiriere Tanrı özü vaad kıldı
"Zikrediniz zikredeyim" ayet geldi
Firdevs adlı cennetinden yer göründü
Gelin dostlar yığlın zdkir kullar zikr edelim
250
Zakirieri her nefeste zikir söyler
Tevbe kılıp eğri yoldan doğru döner
Zikr dese yavaş yavaş şevki artar
Gelin yığlın zakir kullar zikr edelim
Zakirieri halka içre
ışık
görür
Onun için halka içre özün vurur
Sevdiğini gördüğünde canın
verir
Gelin yığlın zakir kullar zikr edelim
Rahman Igem gerçek aşık yolun açar
Muhabbetin coşkusuyla yaşın saçar
Allah derde, nere gitse şeytan kaçar
Geiin yığlın zakir kullar zikr edelim
Zakir kullar Hak buyruğun sağlam tutar
lhlas ile Allah der de, kanlar yu tar
Halica içre girdiğinde candan geçer
Gelin yığlm zakir kullar zikr edelim
251
ALLAHYADI
İz'im yadı ulu yaddır bir söylesem
Ballar gibi
tatlı
olur dilim benim
Özüm fakir kıldım mukırr oldum hakir
Kanat kakar uçar kuş dek gönlüm benim
Türlü
ayşım
türlü işim bunlu başım
gitti hCışum aktı yaşım
Ayırdı canım
Yazık
ile doldu bütün içim
Niyazsızım açıversin
dışım
yolum benim
Gözüm düştü gönlüm uçtu Arşa aştı
Ömrü m geçti nefsim kaçtı deniz taştı
Kervan göç tü menzil aştı harap düştü
Sır ulaştı nasıl olur halim benim
Suret burda siret arda Kudretinde
Uzun gece aydınlık gün gönlüm arda
Yürür gece olur bende hepsi nerde
Sorsa arda yazık durur dilim benim
İçtim şarap oldum harap aslım türab
Geldim körab gönlüm serap aşka pürab
Hak'tan hi tab gelse görmez kullar azab
Pınar gibi
252
akar gözden yaşım benim
LAİLAHE İLLALLAH
"Lailahe il/allah" deyip
ağla
Hak zikrini her kim dese ona dön
Olgun
Mürşit yolları nda yürü
git
Hak Cemalin göstermese ne olur
Diline al "Lailahe illallah"
l çine sal her nefeste ol ayık
Olgun Mürşit nazar kılar ans ızın
Hak Cemali n gösternıese ne olur
La-La deyip illallah'a şeyda ol
Mansur gibi Enel Hak de kavga kıl
Ağlayarak göz yaş mı
Hak
Cenıalin
derya kıl
göstermese ne olur
253
OKUŞ
"Lailahe illallah" diyen
Bir yeşil
kuş
ağızdan
olarak uçar imiş
Kanatları dokunmuş
Kanat vurup
arşdan
inci yakuttan
uçar imiş
O kuşa kudret ile bin dil verir
Bütün diller o kulunu Hak'tan di ler
Rabbaniye çengelini vurup yalar
Gece gündüz
"yarlığa"
Ey dostlarım o kuşun
der söyler imiş
ayanım
Ben söylerim siz dinleyin
beyanını
Çok nadtmlar bilmez onun
değerini
Elden tutar cennet içre girer imiş
kuş
der ki dinlenmeden ben bir zaman
VermeyinceKadir bana güvenli yer
O
Hiç kalmazsa bu gönülde zerre
Ondan sonra karar bulup
254
kuşku
konarimiş
Oruç namaz
kılıp
tevbe eden
Seher kalkıp Allah diye kulluk eden
tamam eden
Mürşitlerirı dediğini
Öyle kullar Hak did!irım görür imiş
Bu Yesi/i Miskin Ahmet hayran olur
"La ila/u İ/la/lah " tan dilek alır
Hak zikrini can ve dile
vasıl kılar
O kuşu da sorısuzlukta görür imiş
255
LA İLAHE İLLALLAH
Allahımı ararım
İzi bulur giderim
Daim seni söylerim
La ilahe illailah
Nerde onu bulurum
Canım
kurban kılarım
Kurban olur giderim
La ilahe illailah
Can ve gönlüm vereyim
Verip bakıp durayım
Canım
Yanıp
gönlü m yanmıştır
kebap olmuştur
Canım ile diyeyim
La ilahe iliallah
Aşık
ili bisaman
Yoktur derdi ne derman
Söyleyiniz durmadan
La ilahe illailah
İbrahim oğlu Ahmet
Bu sözü güzel dedi
Söyleyiniz caniarım
La ilahe iliallah
256
HAYYZİKRİ
Yaratan Bir ve
Var'ım yolundan
gidip
Lanet şeytan yollarından dönün dostlar
İhlas ile muhabbetin camın içip
Can gönülde Hayy zikrini deyin dostlar
Hayy zikrini deyip içen şarap camı
Yol üstünde aziz başı toprak olur
Allah için hali harap bağrı kebap
Can görıülde Hayy zikrini deyin dostlar
Eşiğine başım
koyup da
ağlasam
Halka kurup zikredenlere
doğru
gitse m
Zikrin deyip o sohbetten inci alsarn
Can gönülde Hayy zikrini deyin dostlar
257
NASIL BULAYIM SENİ
Dinlenmeden Hazretine Allah
Ağlayarak
zikrederek Rabbim
desenı
desenı
Kulu olup lcıılluğuna boyun sunsam
Bu işlerle ey Rab seni bulur muyum
Zekeriya gibi başıma "erre" koysam
Eyyub gibi bu
ıVlıısa
teninıe
kurtlar koysam
gibi Tur dağında taat kılsam
Bu işlerle ey Rab seni bulur muyum
Yunus gibi derya içre balık olsam
Yusuf gibi kuyu içre türı-gün olsam
Yakııb
Bu
gibi Yusuf için zar inlesem
işlerle
ey Rab seni bulur muyum
Şıbli
gibi
aşık
olup sema
vursanı
Bayezit gibi gece gündüz Kab e varsam
Kabeye yüzler sürüp zar inlesern
Bu iş ile
258
ey Rab seni bulur muyum
Maruf gibi bu yollara ayak atsarn
Mansur gibi candan geçip dara konsanı
Dar üstünde
Bu
işlerle
coşup taşıp Hakk'ı desenı
ey Rab seni bulur muyum
Hoca Ahmet kulluk içre sabit olsam
Zikrin deyip zakir olup Rabbim
desenı
Zilerinde coşkun olup yanıle olsam
Bu
işlerle
ey Rab seni bulur muyum
259
ERENLER SOHBETİ
Erenler cemal görür
Dervişler
sohbetinde
Erenler meclisinde
Nur yağar sohbetinde
Ne dilese o olur
Dervişler
sohbetinde
Her bir sır açık olur
Dervişler sohbetinde
Her kim sohbete geldi
Erenlerden pay aldı
Yabancı tamş
oldu
Erenler sohbetinde
Her kim sohbete geldi
Gönlüne mana doldu
Dostlar da murat buldu
Ererı/er
Sıradan
sohbetinde
seçkin olur
ay olur
Yıldıziarsa
Baku·sa
altın
olur
Erenler sohbetinde
260
Kibir ve haset ölür
İçine mana dolar
Göz açıp Hakk'ı görür
Erenler sohbetinde
Resu/e vahiy geldi
Baştan tacını aldı
Kalktı
hizmet eyledi
Erenler sohbetinde
Hoca Ahmet sohbette
Dem vurur münacatta
Ne güzel saadette
Erenler sohbetinde
261
İÇİNDE
Yaratanı ararım
Tün-gün cihan içinde
Dört yanımdan yol indi
Evren mekan içinde
Dörtten yediye yettim
Dokuzu geçip gittim
Ondan ikiye geldim
Ulu
çarkın
içinde
Üçyüzaltmış su geçtim
Dörtyüzkırkdört dağ aştı m
Birlik şarabın içtim
Düştün-ı meydan içinde
düştüm
meydana
dolu gördüm
Yüzbin ereni sordum
Çünkü
Meydanı
Hepsi cevlan içinde
Dalgıç
denize girdim
Vücut şehrin i gezdim
Sedefte inci gördüm
Cevheri kan* içinde
262
Arş
ve kiirsü yürüdüm
~evh ve kalemi gördüm
\Jücut şehrini gezdinı
Dedim bu can içinde
Canı gördüm
cananda
Aşkı gördüm
meydanda
Aşıkların meydanı
Cümle bostan içinde
Eri gördüm erleştim
istediğimi sordum
Hepsi sendedir dedi
Kaldım hay ran içinde
Hayret ederek kaldım
Bilincim gitti daldım
Özümüderde saldım
Buldum derman içinde
Seyir ister mi bülbül
Açılmıştır kızıl gül
Her gülü uzak görme
Gülü gülzar içinde
Hoca Ahmed'in dm ı
Hem cevherdir hem kanı
Her şey O'nun m ekam
Lıımekan
içinde
263
SIRDAN NASİP
Hakk'a aşık derviş/erin taşı gökte
Bu alem de mekan tutmaz canı gökte
Nefsi ölü gönlü diri sanki melek
Böyle olmayan sırdan nasip alamaz
264
TALEPYOLU
Bizden selam dostlara
Talep yolun koymasın
Didar talep
kılsalar
Asla gafil olmasın
Gafi/ bulmaz Hak yolun
Onda bulamaz yerin
İçi dışı yansın da
Seherlerde yatmasın
Yadı
ile olsalar
Di dar arzu kılsalar
Nasıl hor görülseler
Gönül özge olmasın
Miskin Ahmet Yesevi
Selam etti dost/ara
İşbu sözün manasın
Talip ise anlasın
265
EVVEL O, AHİR O, ZAHİR O, BATIN O
Evvel H u, ahir Hu de de perişan ol
Hak Cemalin göstermese ne olurum
Zahir Hu, batın Hu deyip de yola gir
Hak Cemali n göstermese ne olurum
266
TARi KATI N İŞ LERİ
267
268
İHLASGEREK
İhlas gerek ey istekli aşık isen
Candan geçip mihnet tartıp sadık isen
Ondan sonra dergahına layık isen
Halis olmayan dünya terketse olmaz
269
PAK OLANA LÜTUF VAR
Lütuf kerem Hak yarattı sizler için
Can gönül/e hizmet kılmayanlar düşkün
Allah için söylüyorum ey gafiller
Pak değilsen niçin sana lütuf etsin
270
İMANİSLAM
Kulum deyip Hak
buyruğun kılmayanlar
Kudretini görüp ibret almayanlar
İman İslam hiikümleri bilmeyenler
Ulu günde yüzü kızıl olmayacak
271
HELALLOKMA
Uzak olmaz Hak yadından gecelerde
Helallakma isteklisi haram yemez
Derviş
gerek bu sıfat ile daima
Kul olarak kul/uğundan caymayacak
272
RİYAZET GEREK
Dost/arına açtım Hakk'ın
cevherini
Kolaylıkla o cevherden almak olmaz
Cefa çekmez mihnet çeknıez hizmet kılmaz
İşbu Pir'in sarayına girmek olmaz
273
ZİKREDEN YAKIN OLUR
Zakir olup
zikredeııe
gelir nida
Lanet şeytaıı yetmiş fersah
Dertli olsa Hak
derdiııe
uzaklaşır
verir deva
Öyle kuluıı özü bulur yakııılaşır
274
NAMAZ
Ş eriatta yol
gösteren garip kullar
Şeriattan
onlar menzil alır olur
Narnazına titiz olan mürnin kullar
Uçmak evin ümit eder durur olur
Cahil kişi namaz kadrin
nasıl
bilir
Her ncımazda iman baştan tazelenir
Salat dese gafil başın dönüp uyur
Gafillikten ömrü yele verir olur
Hoca Ahmet kulum desen kulluk eyle
Kıyametingeleceğin yakın
beZle
Hakka yakın o/am desen kulluk eyle
Kulluk eden Hakk'a yakın yakın olur
275
NAMAZ-ORUÇ
Namaz oruç tevbe ile varanlara
Hak yoluna girip ayak basanlara
Bu tevbeyle oralara varanlara
Bağışlanmış
kullar ile sohbeti var
Namaz ile oruçlan ateş alır
Alem halkı sevinip de Hakaan diler
Kıyamette görüp
onu onlar dinler
Ne kul imiş bu saadet nusreti var
276
HALKAİÇRE
Di darını talep kılsan ey zakirler
Candan geçip halka içre görün didar
Şevk
ile Allah deyip doğruya dönüp
Gece uyku haram edip ol uykusuz
277
RAKSVESEMA
Muhabbetin camın içip raks eyleyen
Divanelik makamına girdi dostlar
Açlık
tokluk kar ve zarar hiç bilmeden
Sermest olup raks ve sema vurdu dostlar
Raks ve sema vuran aşık özün bilmez
Bir fıoş yürür dünya malı ele almaz
Yüzbin
kişi
"pirim" dese mağrur olmaz
Dünya tepip raks ve sema vurdu dostlar
Dünya tepmez raks ve sema vuran cahil
Hak adını bir dem demez yürür gafil
Dervişim
der dünyalığa gönlü akar
Dünya için raks ve sema vurur dostlar
Özden geçmeden raks sema vurmak hata
Süphan Igem ona
Taat
Gösteriş le
278
kılmaz
kı lsa gönülleri
iman ata
olmaz safa
raks ve sema vurur dostlar
Şıbli aşık
sema vurdu
ışık görüp
Mustafayı hazır gördü
sual sorup
Dünya öte arka koyup gözün yum up
Öyle kullar raks ve sema vurdu dostlar
Şıbli aşık ağlayarak
dedi "Resul"
Ta katsizim sema vursam hem ben melul
Resul dedi "İnşaallah eder kabul"
İzin alıp raks ve sema vurdu dostlar
Hoca Ahmet raks ve sema herkese yok
Taklit ile sema vursayeri tam u
Bu rivayet gizli idi des em kamu
Hakk'ı bulup raks ve sema vurdu dostlar
279
AŞIK RUHUN GIDASI
ÇENG VE REBAB
Aşıklarm
istekleri cam-ı şarap
Sevgiliye varmak için bağır kebap
Ruhlarının gıdasıdır çeng
Ahı çıksa yedi
280
ve rebab
iklim vi ran olur
AZİZLERİN GEMİ
Hangi yerde azizierin cemi olsa
O yerde hal ilmini demek isterim
On ların sohbetinden hoşlanırım da
Özümü içlerine katmak isterim
Hoş
sohbet/i dervişZere canım versem
izlerini göze sürsem
Hizmet edip iyilerden dua alsarn
Sonra da şevk şarabm tatmak isterim
Bastıkları
Şevk şara bını
içenler dünyayı başar
gelir ona v erir dersler
Dünya tepip, kılıp y ürür, yüzbin başar
Öyle ere canımı vermek isterim
Hızır Babam
M elekler toplanıp bir gün sohbet kurdu
Raks ve se'ma vurmak için yürüdüler
Miraç üzre Hak M ustafa bunu gördü
Şimdi
ben de raks ve sema vurmak isterim
Hak Mustafa bir hoş olup özden gitti
Cibril gelip Hak Mustafa başın tuttu
Sübhan Igem kudretiyle z ikr öğretti
Ünımet olup da zikir yapmak isterim
281
KIYAMETTE
"Küllü men aleyha fani" ayettir
Bir Tanrı'dan özge mah/uk ölür imiş
Israfil suru alıp üfleyince
Mezarlardem dirilerek yanar imiş
Elli bin yıl mezarlarda
durduğurıda
Ondan sonra arasatda sürüiiince
Ayak ve baş çıplak yürüyünce
Adam oğlu deli gibi olur imiş
Önce hesap verilecek temizlikten
İkincisi hesap olur namazından
Üçüncüsü hesap olur haramlardan
Benlik eden şaşkın olur kalır imiş
Hoca Ahmet kıyametten dedi bunu
Hikmet dedi insanlara yaydı bunu
Ulu ulu kitaplardan dedi bunu
Okuyanlar dua istek kılar imiş
282
HÜSEYNGİBİ
Garip
canım
Hak yoluna
bağışlasam
Hüseyn gibi Kerbela da susuz ölsem
Hak şarabını içerim diye gitsem
Orda varsam susuzluğum kanar mı ki
283
AŞTIMİŞTE
Yedi yaşta Aslan Baba kıldım selam
"Hak Mustafa emanetin verin i nam"
O vakitte binbir zikri
Nefsim ölüp
kıldım
tamam
sonsuzluğa aştım işte
Hurma verip
başım
silip nazar kıldı
Günü geldi ötelere sefer kıldı
El-veda diye bu alemden güzarkıldı
Mektebe
varıp kaynayıp taştım işte
"İrına fetehna"yı okuyup m ana sordum
Işık
verdi özden geçip didô.r gördüm
Mallam vurdu sen sus dedi bakıp durdu m
Yaşım saçıp acı
ile durdum
işte
Eya cahil mana deyip dedi bildim
Ondan sonra çöller gezip
Hakk'ı
sordum
Günü geldi şeytanları tutup bindi m
Kararlıca
Zikrin tamam
belin
kılıp
basıp
ezdim
işte
döndüm divaneye
Hak'tan özge hiç söylemez biganeye
Işık
Ateş
284
için
şakirt
oldum pervaneye
oldum yanıp yanıp söndüm
işte
Nam ve nişan hiç kalmadı "la ... Ia"oldum
Allah adı diye diye "illa" oldum
I-Icllis olup muhlis olup "!il/ah" oldum
"Fena fillah" makamına aştı m işte
Sünnetleri sıkı tutup ümmet oldum
Yer
altına yalnız
Hakk'a tapan
Biitın tığı ile
girip nura doldu m
makamına
mahrem oldum
nefse vurdum
işte
Nefsim beni yoldan vurup har eyledi
insanlara zar eyledi
Zikr söyletmedi şeytaıw yar eyledi
Çırpındırıp
Hazır
deyip nefs
başına
vurdum
işte
Hoca Ahmet gaflet ile örnrün geçti
Ne hasret ki gözden dizden kuvvet gitti
Ne de yazık
nedc.'ımetin
vakti geldi
Amelsizce kervan oldum göçtüm işte
285
286
ÖMRÜM GELDi GEÇTi
287
288
TÜRKİSTAN'A HASRET
Va h ne yazık ne eyleyim gariplikte
Gariplikte gurbet içre kaldım işte
Horasan ve Şam ve Irak niyet kılıp
Garipliğin
çok kadrini bildim işte
Neler gelse görmek gerek ol HudMan
Yusufunu ayırdılar ol Kencmdan
Doğan yerim ol mübarek Türkistan'dan
Bağınma taşlar vurup geldim işte
Gurbet değse pişkiıı eyler çok hamları
Bilgin kılar seçkin eyler çoklarını
Giyer çullar bulsa yerler yemekleri
Onun için Türkistrm'a geldim işte
Özlüyorum yakınları ve elimi
Ulu atanun yattığı Ak Tiirbeyi
Ata m ruhu saldı beni bu gurbete
Hiç bilmedim nasıl kusur kıldım işte
Hoca Ahmet söylediğin
Hakk'ın yadı
İşitmeyen dostlarına kalsın öğüt
Gurbetlenip öz şehri ne döndü yine
Türkistan'da mezar oldum kaldım
işte
289
ÖMRÜM NASIL GEÇTİ
Hiç bilmedim nasil geçti ömrüm benim
Sorar olsa ben kul arda ne eylerim
Nasıl olur yola salsan ben acizi
Sorar olsa ben kul arda ne ey/eyim
Yoldan
çıkıp azdığımı
bilmedim ben
Hak sözünü kulağıma almadım ben
Bu dünyanın gittiğini bilmedim ben
Sorar olsa ben kul arda ne eyleyim
Geçenlerden ibret alıp yola girme m
Feryat figan ile yanıp tutuşmadım
Gece gündüz yürüdüm de bilemedi m
Sorar olsa ben kul arda ne eyleyim
Hoca Ahmet bu dünyada tövbe eyle
Tevbe edip yol başına varıp da dur
Has kullarla
azığmı alıp yürü
Sorar olsa ben kul arda ne eyleyim
290
ÖMOR GEÇER YEL GİBİ
Kuşku
yoktur bu dünya
Bütün halktan geçer ya
Güven olmaz malına
Bir gü n elden gider ya
Ata ana karmdaş
Nerededir bir düşün
Dört ayaklı tahta at
Bir gün sana yeter ya
Dünya için gam yeme
Hak'tan özgeyi deme
yeme
Sırat üzre tutar ya
Kişi malını
Ehil ayal karındaş
Kimse olamaz yoldaş
Sen yiğit ol garip baş
Ömrü n yeldir eser ya
Hoca Ahmet taat kıl
Ömrü n bilmem nice yıl
As/ın ise su toprak
Yine toprak olur ya
291
CAN GİDER OLDU
Nice yıldır mihribarı
Can idiler dostlarım
Bu vücudun
şehrirıi
Fani kılar dostlarım
Bu kafesin bülbülü
Kanat vurup uçmağa
Bir karanlık ışıksı z
Yere gider dostları m
Ey benim yaraniarım
Yardım et imanıma
Düşmanım imanıma
Zarar verir dostlarım
İşbu can bizler ile
Nice yıllar var idi
Yüce Hakk'ın hükmüyle
Gitmektedir dostlarım
292
Bu benim aza/arım
CanımZa mutluydular
Can çıkarken tamamı
Titreşirler dostlarım
Hak emrine bütün halk
Alemler oldu razı
O hakikat bendedir
Daim razı dostlarım
Hoca Ahmet bülbülü
Kanat vurur uçmağa
Neylesin miskin hüküm
Allahtandır dostlarım
293
OLURMU
Bu alemde Hakk'tan korkup zar inlesem
Ahirette ruhum rahat bulur mu ki
Erenleri rı izlerini göze sürsem
Olgun
mürşit
Başını
beni yola salar mı ki
verip belim bağlap kılsam ihlas
Nefis şeytan çerıgelirıden olsam ha/as
Can verirken yardım etse Hızır-İlyas
Gavslar gavsı Yasin ha tim
Dağlar
kılar mı
ki
çöller günahınıdan kılmaz takat
1-Ier gün yüzbin cürürn isyan bana adet
Bu iş ile ahirette var nıı rahat
Tevbe kılsanı adetlerinı kalır mı ki
Eşiğin e başını
koyup da ağZasam
G arip y etim başı sevip dua alsarn
Hak'tan korkup dünya işi arka salsam
Ho cam benim gönül halim sorar mı ki
294
Aklı m
hayran gözü m
ağlar
evim viran
Hak yolunu bilemedin özüm nadan
Ey talipler
takatı m
Canrmımdan
yok nerde ca nan
kimler haber bilir mi ki
Hoca Ahmet her ne desen heveslisin
Hakk'tan korkup ahirde gam yemezsin
Başın
ile gecelerde Hu demezsin
Hevesiiyi Hocam kabul
kılar mı
ki
295
BANA KULUM DER Mİ
Allah diyen o kulların kulu olsam
Aşıklarm
yamp uçan külü olsam
Yol üstünde toprak gibi yolu olsam
Dostlar Tanrım bana kulum diye der mi
Allah Allah
canım
Allah dilim Allah
Serıde n
özge sığmığım yok bilen Allah
Iiilah
Dostlar Tanrım bana kulum diye der m i
Ağlar geldim dergahına şeyan
İyilerin sohbetinde zakir olsam
Her ne cefa
değse
bana
Eyüp gibi belalara
Dostlar
Tanrım
şükür kılsam
sabır kılsam
bana kulum diye der mi
Eşiğine başın1
koyup tevbe
kılsanı
Gıybet yapan
dillerimi yüzbin dilsem
Günah yapan yerlerimi parça/asarn
Dostlar
Hoca Ahm et
Tanrım
canını
bana kulum diye der mi
ver mertler gibi
Candan geçip yola girsen görsen didar
Muradım
sona verir yüce
Tanrı
Dostlar Tanrım bana k ulum diye der mi
296
KABİRHALİ
Ölüm meleği buyrukla canım alsa
Ka rdeşlerim hepsi gelip yanıp yansa
Yedi adı m attıktan son durur olsa
Münker Nekir girip su al sorurolsa
Münker Nekir girip sual sorar olsa
O ateşli mızrak ile vurur olsa
Başım yanıp canım
Canım yanıp
ten im odla y ansa
dar mezarda yanar olur
Dö rtyüzkırkdört
Kalmadılar
peygamberi Resul nebi
bu cihanda gitti hepsi
"Külli nefsin zaikatü/ mevt" ayeti
Kuran içre arı dan haber verir olur
297
NEEDEYİM
Ömrüm sona gelince
Ne edeyim ey Allah
Can alıcı gelince
Ne edeyim ey Allah
Can vermek korkusımdan
Azrail zahmetinden
Şefkat olmasa senden
Ne edeyim ey Allah
Can vermek işi zordur
Kolaylaştır ey Allah
Senden özge kim korur
Ne edeyim ey Allah
Canım ayrı
olunca
Tenim burda kalın ca
Tahta üste konunca
Ne edeyim ey Allah
298
Alıp yere
koyunca
Yedi atım atınca
Sorgucu/ar girince
Ne edeyim ey Allah
"Rabbin kim'' der durunca
Kara gündür o anda
Rabbin kimdir deyince
Ne edeyim ey Allah
Hoca Ahmet sen kulsun
Nefs elinde perişan
Mahşer günü olunca
Ne edeyim ey Allah
299
SEHERDE
Rahman Igem rahrnetin
Geçerli et seherde
isyan batağındayım
Ya.rdım ey/e seherde
Estagfir ve istigfar
Uzak eyle şeytandan
Şeytan beni azdırır
Yanına al seherde
Umut ile gelirim
Dergahına Allahım
Günahkarım isyankar
Elimi tut seherde
Tevbe kıldım dilinde
Gönlüm korkmaz Tanrıiian
Hem rahmet ve hem didar
Ata kılgıl seherde
Yoisuz yollara gittim
Gafletle ömrüm geçti
Ey Kadiri zül celal
Yola salgıl seherde
Sen benim
Bana
sığınağım
kı zma Allahım
Ey bütün hali bilen
Halimi sor seherde
300
Baştan
ayak günahım
İki cihana sığmaz
Kulun asi günahkar
Gizli eyle seherde
Dağdan ağır günahım
Özür için dilim yok
Günahımı bağışla
Yerle bir et seherde
Günahımı
bilirim
ve nazırsın
Elimi al ey Cabbar
Hazırsın
Yola
salgıt
seherde
Caribirn. kimsesizim
Çaresizi m fakirim
Senden başka kimim var
Rahm eylegil seherde
Ben asiyim günahlı
Hamd ve sena söylemem
Horozlar ötüşürler
Sena söyler seherde
Hoca Ahmet Hak'tan kork
Kim korkmaz imanı yok
Önündedir cehennem
seherde
Hazır bolgıl
301
DUAMSANA
Rahmetinden ümitsiz etme garibi
Dinlenmeden
ağlayıp
dilerim senden
Geceleri uykusuz sabaha kadar
Göz yummadan
ağlayarak
duam sana
Dergahına şimdi gelip
bel
bağlayıp
Canı yakıp yürek bağrı dağiayarak
Yakarn tutup geçer ise ağlayarak
İçtenlik/e ağlayarak duam sana
Gönül bağı genç idi bilmez yürüdüm
Ömrüm gülü hazan oldu şimdi bildim
Dünyayı
koyup din yoluna yürüdüm
Binbir defa
ağlayarak
Bu yollarda
Canı
canı
duam sana
saklamak
olmazmış
saklayan bu yollara girmezmiş
Karı zarar olduğunu bilmezmiş
Bu hal ile ağlayarak duam sana
Hoca Ahmet nefs dağından çıkıp
FenafiZlah makamına yakınlaştı
Yürek
bağrım coşarak kaynayıp taştı
Bu hal ile
302
aştı
ağlayarak
duam sana
HOCAAHMET
Kalıredici kalırından
Korkup
ağ la
Hoca Ahmet
rahminden
Umut tutar Hoca Ahmet
Ralımedici
Günahım
çok Allalı'ım
Bağışlansın günahım
Bütün kullar içinde
Asi kuldur Hoca Ahmet
Münafıklar yürürler
Kötülükler kılarlar
Haram şüpheyi yerler
Korkup ağlar Hoca Ahmet
Tarikatı bilmedim
Hakikat e girmedim
Pir buyruğun tutmadım
Özrü çoktur Hoca Ahmet
Ahir zaman olandır
Sultan zalim olandır
Haram şüphe dolandır
Şaşkın olur Hoca Ahmet
Pişmanım
asi kulum
yolunda bülbülüm
Aslan Baba'ya kulum
Kulun olur Hoca Ahmet
Aşk
303
YER ALTINA GİRDİM İŞTE
O Kadirim kudret ile nazar kıldı
Sevinerek yer altına girdim işte
Garip kulun bu dünyadan sefer kıldı
Yakıniaşıp yer altına girdim işte
Zikrederek, şükrederek Hakk'ı buldum
Dünya öte haram kılıp vurup attım
Şeyda olup resva olup candan geçtim
Gamsız olup yer altına girdim işte
Şumluğumdan dağlar taşlar
kötüledi
dille kötüledi amel nerde
Aşık olsan evvel varıp Hakk'ı tanı
Yakıniaşıp yer altına girdim işte
Açık
Sizi bizi Hak yarattı taat için
Ey acaib yemek içmek rahat için
"Kalu bela" dedi ruhum mihnet için
Ethem olup yer altına girdim
304
işte
Şeyhim
deyip da'va
Fes sarığı
kılıp
yolda
kaldım
değersizcepula sattım
Nefs heva coşup taştı yorulup kaldım
Bunaldı m da yer altına girdim işte
Başım
toprak özüm toprak cismim toprak
ererim ruhum müştak
Yandım yandım olamadım asla akpak
Hakk'ı bulmağa
Şebnem olup yer altına girdim işte
Olgun pirim nazar etti şarap içtim
Şıbli gibi sema vurup candarı geçtim
Sermest olup el ve halktan uzaklaştım
Zemzem olup yer altına girdim işte
Hoca Ahmet öğütçüysen kendine ol
Aşık o/san
candan geçip bir yolu öl
NCidan/ara söz söylesen kılmaz kabul
Sağlam
olup yer altına girdim işte
305
BAGIŞLA
Allah ey Kadir ey Esirgeyen ey
Rahmeyle kuluna Bağışlayan ey
Sığındıın
Hazretine ey İlahi
Yaratan, tüm alemin sığınağı
Vermek sendendir benden isteırıek
Ey Celal dolu Allah bütün dilek
Allah ey dileklerimi sen kolay kıl
Kerimsin lutfünle derde deva
Keremin/e
bağışla
kıl
ey bilen zat
Ahiret azabından kılgıl azat
Allah ey şeytanlar şerrinden sakla
Kamu yazıklarımı hem sen akla
Kamu yazık/arımdan tevbe
Kendimde
kıldım
değildim şimdi ayı/dım
Demiyorum beni candan
Son günümde
306
ayırma
imanımdan ayırma
Allah ey herkesin feryadrna yet
Kamu çaresizlerin yardımınayet
Kulun asinin sen her isteğin ver
Bu devasız dertliğe dileğin ver
Allah ey sen bağışla takatını yok
Senin önüne layık taatım yok
Allah ey pak zatının saygısından
Ayırgıl
bizi şeytan kaygısından
Allah ey herkesi kulluğa has et
Beni benden
alıp
bir yol halas et
Bana tevfik suyundan sen içirgil
Kerem ile günahlarımı
bağışla
Ki bilmeden çok günahlar işledim
Gönülleri yıkıp üzüntü verdim
Ki her asi olan rahmete layık
Gel ey Ahmet duaya ol muvafık
307
RUHUMDAN DA DiLEYEREK OKUYUNUZ
Dert ve halim
azgınlaştı
Durumumu sana dedim
mı
tabih
yalnız
habib
var
İstekliler ülüş aldı be11 ıwsipsiz
O!üş diye iki bükhim geldim işte
İkinci defter sözleri armağanım
Ruhumdan da dileyerek
okuyurıuz
Duamdır
bu u/aştırsın Yüce Allah
Rahman İgem sana sundum geldim işte
Hikmetlerden nasip alan göze
alsın
İçtenlik/e göze alıp didar görsün
Şartı
budur riyazete boyun sunsun
Candan geçip cananeyi gördüm işte
Didar ıçın çok dileelim amin deyın
İstekliler halim görüp üzülünüz
Yolda kaları Kul Ahmete yol veriniz
Yol
arayıp boynurı
büküp geldim
Hoca Ahmet dilesen de Hak'tan dile
Başın
ilc erenlere hizmet eyle
İlgi bulsan halka kurup sohbet eyle
Halka içre uyanarak durdu m
308
işte
işte
KAYNAKÇA
Ahmed-i Yesevi
Divan-ı
Hikmet Seçmeler,
(Hazırlayan:
ProfDr.
Kemal Eraslan), Kültür Bakanlığı Yay., 3. Baskı, Ankara ı993.
Ahmed-i Yesevi Hayatı-Eserleri-Fikirleri-Tesirleri, (Hazırlayanlar:
Prof.Dr.Mehmcd Şeker, Necdet Yılmaz), Seha Yar. İstanbul ı996.
Ahmet
Yesevi'den
Hasan
Dede'ye
Gönül
Erleri,
(Yayma
Hazırlayanlar: Zühtü Aksal, Vural Örsdemir, Yakup Karakaya, Yakup
Altın) KİMTAV Yay., Kırıkkale ı998.
Annemarie Schiınmel, İslamın Mistik Boyutları, (Çeviren: Ergun
Kocabıyık), Kabalcı Yay. , l. Baskı, İstanbul 2001
Divan-ı
Vakfı
Hikmet ,(Hazırlayan: Dr.Hayati Bice), Türkiye Diyanet
Yay., Ankara 1993.
Divan-ı
Hikmet, (Hazırlayan: Yusuf Azmun), Türk Kültürünü
Araştırma ve Geliştirme Vakfı Yay., No. ı, İstanbul 1994
Doç.
Dr.
Cihan
Okuyucu,
Cevahirul'l-Ebrar
Min
Emvac-ı
Bihar,Erciyes Üniv. Gevher Nesibe Tıp Tarihi Enstitüsü Yay., Kayseri ı 995.
Doç. Dr. Muhamctrahim Carınuhametuhi, Hoca Ahmet Yesevi
ve Türkistan, (Aktaranlar: Doç.Dr.Aii Abbas Çınar, Araş.Gör.İsmail
Kalliınci),
Doç.
Yeni Avrasya Yay., Ankara 2001
Dr.Hüsaınettin
Erdem,
Panteizm ve
Vahdct-i
Vücud
Mukaycsesi, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1990.
Doğu~tan Günümüze Büyük İslam Tarihi, (İlıni Müşavir ve
Rcdaktör: Prof.Dr.Hakkı Dursun Yıldız), Çağ Yay., 1. Cilt, istanbul 1986.
Dosay Gencctay,
Divan-ı
Hikmet'teki Ahlaki Unsurlar, Yüksek
Lisans, Ankara ı 999.
Dr. Ali Berat Alptekin, Yesevi
Ocağında 2ı0
Gün, Türkiye ve Türk
Dünyası İkt.Sos.Aq.Vak.Yay. , Elazığ ı996.
Dr. Ömer Uluçay, Hoca Ahmed Ycscvi, ı Baskı, Adana 1995.
Dr. Rıza Savaş, Hz. Muhammed Devrinde Kadın, Ravza Yay,, 3.
Baskı, İbtanbul 199 L
Dr. Yusuf Ekinci, Hoca Ahmet Yesevi, Ocak Yay., Ankara 1995.
H amdi Mert, H oca Ahmet Yesevi, Ahmet Yesevi Üniv. Yardım Vakfı
Yay., 2. Baskı, Ankara.
Hiıtcmü'l-Enbiya ve Hayatı,
(Hazarlayanlar: Ah Himınet Berki, Osman
Keskioğlu) , Diyanct işleri Ba şkanlığı Yay., Yedinci Baskı, Ankara ı978
Hoca Ahmet Ycsevi, AtatürkKültür Merkezi Dergisi, Cilt.7, Sayıli ,
Ankara 1995.
309
İhsan Özkes, Peygamberimiz (S.A.) Döneminde Kadınlar, İstanbul1998.
İlhan Özalp, Yesevi'den İlhaınlar.
Kemal Eraslan, Yesevi'nin Fakr-Namc'si, İstanbul Üniv. Edebiyat
I'ak. Yay., İsta nbul I 977.
M.Yusuf Kandehlevi, Hadislerlc H7-. Peygam ber ve Eshalıının
Yaşadığı Müslümanlık, Cilt 1-2-3-5, Divan ilmi Araştırma Müessesesi
Yay., İstanbul 1977
Milletlerarası
Ahmed Yesevi Sempozyumu Bildirilcri, Kültiir
Bakanlığı
Yay., Ankara 1992.
Milletlerarası Hoca Ahmet Yescvi Seınpozyuınu Bildirilcri,
(Hazırlayanlar: Doç.Dr. Abdülkadir Yuvalı, Yrd.Doç.Dr.Mustafa
Argunşah, Doç.Dr.AliAktan), F.rciyes Üniv. Yay., Kayseri 1993.
lvlustafa Uslu, Pir-i Türkistan Hoca Ahmet Yescvi, Gökçen Yay.,
Yozgat 1997.
Nainı-Bek :.!u rmu haınmedoğlu,
Hoca Ahmed Yesevi Türbesi,
(Yayma Hazırlayan: Dr. Hayati B ice), Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1991.
Ncfahat'ül- Üııs Min Hazarat'ıl-Kudüs, (Sadclcştiren: Abdulkadir
Akçiçck), Sağlam Kitabcvi, İstanbul
Neseh-Name Tercümesi, (Hazırlayan: Prof.Dr.Kemal Eraslan), Hoca
Ahmet Ycscvi Vakfı Yay., İstanbul 1996
Ord. Prof Dr. Fuad Köprülü, Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıf!ar,
Diyancı İşleri Başkanlığı Yay., 8. Baskı, Ankara 1993.
Prof. Dr. Agah Çubukçu, Türk-İslam Dü~ünurlcri, Türk Tarih
Kurumu Yay., Ankara 1989.
Prof. Dr. Ö.L. Barkan, Kolonizatör Türk Dervişleri , Hamle Yay.,
istanbul.
Prof.Dr.W.Barthold, Prof.Dr.Puad Köprülü,
Tarihi, Diyanet İşleri Başkanlığı Yay., Ankara 1977.
İ slam
Mcdeniyeti
Prof.Dr.Yunus Vehbi Yavuz, Kur'an'da Kadın Hak ve Özgürlüğü,
Bayrak Yay., İstanbul 1999.
Tasavvuf, İlmi ve AkademikAraştırma Dergisi, ı. Sayı, Ankara 1999.
Vilayetname, (Hazırlayan: Alıdülbaki Gölpıııarlı), İııkılap Kitalıevi,
İstanbul.
Vihiyet- naıne, Ab dülbaki Gölpınarlı. İnkıl ap Kitapevi, İstanbul.
Yaşar Nuri Öztürk, Hallac-ı Mansur ve Eseri, Yeni Boyut Yay., 4.
Baskı, İstanbul 1997.
Ycsevilik Bilgisi, (Hazırlayanlar: Prof.Dr.Mustafa İsen, Prof. Dr.
Cemal Kurnaz, Yrd. Doç. Dr. l'v!ustafa Tatcı) , Ahmet Yescvi Vakfı Yay.,
Ankara 1 998.
310