tarım ve balıkçılıkta standartları karşılamak - ETCF | EU

VE
RG
EK
VE
EM
IM
D
BA
Ü
E
IL
IK
K
RL
AR
TL
IK
LA
M
EK
4
AK
AK
M
M
EK
T
AK
M
re
M
ET
LA
ET
ca
YA
P
ŞI
İŞ
AR
A
E
ŞI
T
Ti
3
AR
D
AR
FA
D
IK
a
BE
d
KA
Tİ
IN
İS
IN
RE
ar
2
D
IŞ
EN
D
D
AB
İN
N
Pa
z
AR
Kİ
TL
ET
AR
İĞ
D
ST
AN
Bİ
ST
AN
TA
RÜ
VR
M
KÇ
G
LI
VE
ÇE
rt
ak
1
TA
R
İÖ
O
AB-Türkiye Odalar Forumu (ETCF) projesi
Avrupa Birliği tarafından finanse edilmektedir
Türk İş Dünyası İçİn
AB Mevzuatı
5
6
ÖNSÖZ
ÖNSÖZ
Bir yanda, Türkiye ile Avrupa Birliği (AB) arasında, 1963 yılında imzalanan Ankara Anlaşması’na dayanan ve 1996 yılında yürürlüğe
giren Gümrük Birliği, diğer taraftan Avrupa Birliği Devlet ve Hükümet Başkanlarının 17 Aralık 2004 tarihli Zirvesinde aldığı karar
doğrultusunda 3 Ekim 2005 tarihinde Lüksemburg’ta yapılan Hükümetlerarası Konferans ile Türkiye’nin resmen AB’ye katılım
müzakerelerine başlaması, Türk iş dünyasının iş yapış tarzı ve geleceğe dair stratejileri üzerinde ciddi sonuçlar doğurmaktadır.
Bu sebepten dolayı, iş dünyası temsilcisi kuruluşlar olan Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) ve Avrupa Ticaret ve Sanayi Odaları
Birliği (EUROCHAMBRES), iki yıl süreli, AB-Türkiye Oda Forumu (ETCF) projesini yürütmeye karar vermiştir. ETCF projesinin amacı, sivil
toplumun önemli birer üyesi olan Türk ve Avrupalı Odalar arasında karşılıklı bilgi, diyalog ve uzun dönemli işbirliğini geliştirmek, bu
sayede AB ve Türk iş camialarının entegrasyonuna yardımcı olmaktır.
TOBB ve EUROCHAMBRES işbirliğinde Kasım 2008’de yayımlanan “AB Üyeliği için Türkiye’deki Kurumsal Hazırlıklar” başlıklı anket,
Türkiye’de, AB ile ilgili konulardaki bilgi eksikliğine dikkat çekmiştir. Sadece AB’nin ilgili mevzuatı ile alakalı bilgi değil, AB ve Türkiye
arasındaki müzakere süreci ile ilgili olarak da iş dünyası ne yazık ki yeterli bilgiye sahip değildir.
Türk Oda ağı içerisinde, şirketleri AB süreci ve sürecin iş dünyası üzerindeki mevcut ve muhtemel etkileri hakkında bilgilendirebilecek ve
dolayısıyla şirketler kesiminin de dolaylı veya doğrudan müzakere sürecine katılmalarını sağlayabilecek, ciddi bir AB uzmanlığına ihtiyaç
duyulmaktadır.
İşte bu ihtiyacın giderilmesine yardımcı olmak için ve Türk Oda temsilcilerine yönelik olarak, Ankara Üniversitesi Avrupa Toplulukları
Araştırma ve Uygulama Merkezi (ATAUM) ve Bahçeşehir Üniversitesi ile işbirliği halinde TOBB ve EUROCHAMBRES tarafından
düzenlenen eğitim programını tamamlayıcı olarak altı kitapçık basılmaktadır. Bu altı başlığın seçiminde Türk iş dünyasının öncelikleri
göz önünde bulundurulmuştur.
Bu çerçevede, ortak tarım ve balıkçılık politikaları üzerine hazırlanmış bu kitapçığı sizlerle paylaşmaktan memnuniyet duyuyoruz.
Günümüzde Avrupa Birliği politikaları içinde gıda sağlığı ve güvenliği önemli bir yer tutmaktadır. Ortak tarım ve balıkçılık politikaları,
Birlik içinde tarım ve balıkçılığa birtakım standartlar getirmektedir. Bu standartların bilinmesi, balıkçılık ve tarımla uğraşan Türk
şirketlerinin AB standartlarında üretim yapmaları ve AB ortak pazarına ürün sağlayabilmeleri için önemlidir. Dolayısıyla, Türk iş
dünyasının tarım ve balıkçılık müzakere başlıkları ile ilgili yeterli bilgiye sahip olması büyük önem taşımaktadır.
Pierre SIMON
Başkan, EUROCHAMBRES
M. Rifat HİSARCIKLIOĞLU
Başkan, TOBB
Bu proje AB tarafından finanse edilmektedir.
EUROCHAMBRES ve TOBB
2009
Bu kitapçık AB-Türkiye Oda Forumu Projesi (ETCF) çerçevesinde yayımlanmıştır. ETCF projesi Avrupa Ticaret ve Sanayi Odaları Birliği
(EUROCHAMBRES) ile Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği tarafından yürütülen iki yıllık bir projedir. ETCF projesi 2006 yılı Katılım Öncesi
Mali Yardım Programı kapsamında, tamamen Avrupa Birliği (AB) tarafından finanse edilmektedir. Proje, Türk Ticaret ve Sanayi Odaları
ile AB’deki muhatapları arasında karşılıklı bilgi, diyalog ve uzun vadeli işbirliğini güçlendirmeyi; böylece AB ile Türk iş çevrelerinin
entegrasyonunu kolaylaştırmayı amaçlamaktadır.
Bu doküman aşağıdaki internet sitelerinden ücretsiz olarak indirilebilir:
www.tobb.org.tr, www.eurochambres.eu, www.etcf.org.tr
EUROCHAMBRES ve TOBB tarafından hazırlanmıştır
EUROCHAMBRES
Avenue des Arts 19 A/D
B – 1000 Brussels
Belgium
Tel: +32 (0)2 282 0850
Fax: +32 (0)2 230 0038
TOBB
Dumlupınar Bulvarı No: 252
(Eskişehir Yolu 9. km)
06530 ANKARA
Tel: +90 (312) 218 23 86
Fax: +90 (312) 218 23 84
Basım: Morris & Chapman, Brüksel, Belçika – http://www.morris-chapman.com
ETCF kitapçıkları EUROCHAMBRES ve TOBB’un ürünüdür. Çalışmanın içeriği kaynak açık bir şekilde ifade edilerek kullanılabilir.
İçindekiler
I. Ortak Tarım Politikasının Oluşumundan
günümüze yaklaşımlar, gelişmeler ve izlenen çizgiler, Prof. Dr. Gülcan Eraktan������������������������������������������������������� 8
1. Neden Bir Ortak Tarım Politikası?������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 8
2. Ortak Tarım Politikasında Gelişmeler ve Krizler������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 9
3. Ortak Tarım Politikasında Çevre ve Gıda Güvenliği Kavramı������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������14
4. Ortak Tarım Politikasında Dönüşüm Çizgileri - Yanlış Gidenler ve Bulunan Çözümler����������������������������������������������������������������������������������������������������17
II. Ortak Tarım Politikasının Günümüzdeki uygulamalar
ve gelecek için beklentiler, Prof. Dr. Gülcan Eraktan����������������������������������������������������������������������������������������������������������������18
1. Amaçlar�����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������18
2. Ortak Tarım Politikası Uygulama Alanları ve Gelecek İçin Beklentiler�����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������19
3. Ortak Tarım Politikasının Finansmanı�������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������23
4. Gelecekteki Ortak Tarım Politikası Hakkında Düşünceler�������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������24
III.türkiye’nin ortak tarım politikasına uyumu ve türk tarımına etkileri, Prof. Dr. Gülcan Eraktan����������������������26
1. Türk Tarım Politikasının Ortak Tarım Politikasına Uyum Gereği������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������26
2. Yatay Düzenlemeler��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������28
3. Hayvan ve Bitki Sağlığı��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������29
4. Kalite Politikası��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������29
5. Organik Tarım����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������30
6. Tarım İstatistikleri��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������30
7. Türkiye- Avrupa Birliği Gümrük Birliği������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������30
8. Uyum Çalışmalarının Genel Değerlendirmesi������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������31
9. Türk Tarımı Açısından Beklentiler����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������34
IV. PEYNİR ÜRÜNLERİ ÖRNEĞİNDE GIDA GÜVENLİĞİ, Antonio ROMEO ve Laura CELENTANO (Dintec)������������������������������������36
1. Sunuş ve Genel Çerçeve����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������36
2. Terimler ve Tanımlar��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������37
3. Gıdaların Bağlayıcı ve İsteğe Bağlı Uygulama Alanlarındaki İzlenebilirliği������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������38
4. Zorunlu ve İsteğe Bağlı Uygulama Alanlarında Hijyen ve Sağlık Güvenliği����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������42
V.ZEYTİNYAĞı ÖRNEĞİNDE GIDA GÜVENLİĞİ, Antonio ROMEO ve Laura CELENTANO (Dintec)������������������������������������������������48
1. Sunuş ve Genel Çerçeve����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������48
2. Terimler ve Tanımlar��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������49
3. Gıdaların Bağlayıcı ve İsteğe Bağlı Uygulama Alanlarındaki İzlenebilirliği������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������50
4. Zorunlu ve İsteğe Bağlı Uygulama Alanlarında Hijyen ve Sağlık Güvenliği����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������55
VI. AB ORTAK TARIM POLİTİKASI İLE İLGİLİ DAHA FAZLA BİLGİ İÇİN, Prof. Dr. Gülcan Eraktan�����������������������������������������������������62
1. AB Ve Türkiye’deki Temas Noktaları������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������62
2. Temel Kaynaklar�����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������64
3. Internet Sayfaları���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������69
4. Kaynakça...........................................................................................................................................................................................................................................................................70
VII.ab ortak balıkçılık politikası, Dr. Şebnem Karauçak���������������������������������������������������������������������������������������������������������������72
1. Ortak Balıkçılık Politikası’nın Hukuki Temelleri ve Gelişimi����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������72
2. Kaynakların ve Çevrenin Korunması���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������73
3. Su Ürünleri Yetiştiriciliği������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������76
4. Ortak Piyasa Düzeni��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������76
5. Yapısal Önlemler ve Finansman�������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������78
6. Gıda Güvenliği ve Hayvan Sağlığı���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������79
7. Sosyal Şartlar�����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������79
VII.türkiye’nin ab balıkçılık politikası’na uyumu, Dr. Şebnem Karauçak�����������������������������������������������������������������������������80
1. İdari Yapılanma�������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������80
2. AB Balıkçılık Müktesebatına Uyum�������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������81
3. Gıda Güvenliği��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������87
4. Sosyal Şartlar�����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������88
5. Müzakere Süreci����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������88
6. Yeni AB Üyelerine Tanınan Geçiş Süreleri�����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������88
IX.ab müktesebatına uyumun türk balıkçılık sektörüne etkileri, Bahar Balta�������������������������������������������������������������90
1. Ortak Balıkçılık Politikası Mevzuatına Uyum�����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������90
2. Gıda Güvenliği Koşullarına Uyum���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������94
3. Sosyal Şartlara Uyum������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������98
X. AB ORTAK BALIKÇILIK POLİTİKASINA İLİŞKİN BİLGİ KAYNAKLARI, Dr. Şebnem KARAUÇAK�������������������������������������������������100
1. AB ve Türkiye’deki Temas Noktaları���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������100
2. Temel Kaynaklar��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������102
3. İnternet Sayfaları.......................................................................................................................................................................................................................................................106
4. Kaynakça�����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������106
Yazarların Özgeçmişleri.......................................................................................................................................................................107
oluşumundan
günümüze
ortak
tarım
yaklaşımlar, gelİşmeler ve
İzlenen çİzgİler
politikası
Prof. Dr. Gülcan ERAKTAN
1. NEDEN BİR ORTAK TARIM POLİTİKASI?
gıda maddeleri açısından dışa bağımlı, ithalatçı bir karakter
sergilemekteydiler. Oysa barış, refah ve sağlam bir gelecek
Avrupa Birliği (AB) tarafından oluşturulan ilk ortak
gıda güvenliği sağlanmadan düşünülemezdi.
politikalardan birisi Ortak Tarım Politikasıdır (OTP). İlk
geliştirilme süreci zor ve sancılı olduğu gibi, zaman
Zaten bu nedenledir ki, daha Avrupa Topluluğu kurulmadan
içinde ihtiyaçlar çerçevesinde OTP’de reformlar yapılması
önceki dönemlerde bile Avrupa’da tarım alanında bir ortak
gerektiğinde de karar alma süreçleri kolay geçmemiştir.
hareket arayışı başlamıştır. Avrupa Kömür Çelik Topluluğu
ile bir “Siyah Havuz” oluşturulmaya çalışılırken, gene 1950’li
Bu kadar sorunlu süreçlere rağmen OTP’nin oluşturulma ve
yıllarda Avrupa’da bir “Yeşil Havuz” oluşturulma çabalarının da
geliştirilme fikrinden vazgeçilememesi çok temel ve önemli
başladığı görülmektedir. Bu amaçla çeşitli Avrupa ülkelerinde
gerekçelere dayanmaktaydı. Her şeyden önce Avrupa ülkeleri
çeşitli öneriler geliştirilmiştir1. Burada başı Fransa çekmiş,
uzun süren savaş dönemleri sırasında gıda maddelerine
tarım ürünleri ihracatını genişletmek ve Avrupa Kömür Çelik
erişimin stratejik önemini, toplumların kendi ülkelerinde
Topluluğundan sonra tarım alanında da Avrupa’da bir Avrupa
yeterli gıda maddesi üretimi olmaması halinde karşılaşacakları
Tarım Topluluğu kurma yolunda çabalara girişmiştir.
sorunları yaşayarak öğrenmişlerdi. İkinci Dünya Savaşı sonrası
dönemde de Avrupa Topluluğunun kurucusu olan devletler
1955 Haziran ayında toplanan Messina Konferansı’nda kurulan
bir bütün halinde düşünüldüklerinde, tarım ürünleri ve
komitelerde Roma Antlaşmasının temelini belirleyecek konular
8
Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları
> Ortak Tarım Politikasının Oluşumundan Günümüze Yaklaşımlar, Gelişmeler ve İzlenen Çizgiler
belirlenirken OTP oluşturulması da kararlaştırılmış, tarım
Ülkelerde farklı tarımsal destek politikaları uygulanması gıda
ürünlerinin Topluluk içinde serbest dolaşıma konu olması
maddeleri fiyatlarının, dolayısıyla ücretlerin de değişmesine
kabul edilmiştir. Daha Roma Anlaşması öncesi OTP konusunda
yol açacaktı. Çünkü gıda maddelerinin fiyatlarının düşük
ortaya konulan bu fikir, Avrupa’da eskiden beri tarım alanında
olduğu ülkelere göre fiyatların yüksek olduğu ülkelerde
gerçekleştirilmesine çalışılan ortak davranış biçiminin hayata
ücretlerin de daha yüksek belirlenmesi gerekecekti. Ücretlerin
geçirilme adımı olarak değerlendirilebilir. Messina Konferansı
yüksek tutulması diğer sektörlerde de rekabet koşullarını
çerçevesinde kurulan komitelerce hazırlanan ve Spaak Raporu
olumsuz etkileyecek, düşük ücretle işgücü çalıştıran ülkelerde
olarak bilinen sonuç metninin içindeki görüşlerin Roma
ücret maliyetleri diğer ülkelerdekine göre daha düşük
Anlaşmasına olduğu gibi yansıtıldığı düşünülecek olursa, bu
olacağından, bu ülkelerde sanayi maliyetleri de düşecekti.
kararlı tutumun ortaya çıkmasında bu alandaki birikimlerin
Bu da yalnız sanayi alanında rekabeti bozmakla kalmayacak,
etkisi açıktır.
sonuçta işgücünün ülkeler arasında serbest dolaşımını da
olumsuz etkileyecekti.
Bunun dışında, tarım kesimine yönelik bir ortak politika
oluşturulması kararı tarımın o dönemlerde AB kurucu üyesi
OTP kuruluşunun önde gelen savunucuları arasında Fransa yer
devletler için en önemli iktisadi faaliyet alanı olmasından
almaktaydı. Kendi tarım potansiyelinin değerlendirilmesi ve
da kaynaklanmaktaydı. Avrupa Topluluğunun kuruluşu
güçlü Alman sanayi karşısında tarım pazarlarında söz sahibi
dönemlerinde iktisaden faal nüfus içinde tarımda çalışanların
olma hedefi bulunmaktaydı4.
payı (%11) ve tarımın GSYH içindeki oranı (%24.8) yüksekti
(1965)2. Tarımda çalışanların gelirleri düşüktü. Kurucu devletler
Bütün bu nedenler OTP’nin oluşumunu beraberinde getirmiş,
arasında tarımın ekonomik göstergelerdeki durumu farklı da
daha sonraki dönemlerde de yaşanmış bütün sorunlara
olsa, ortalamalar tarıma dayalı bir ekonominin değerlerini
rağmen sürdürülmesi sağlanmıştır.
yansıtmaktaydı.
2. ORTAK TARIM POLİTİKASINDA GELİŞMELER VE KRİZLER
Tarımın her ülkedeki doğal, sosyal ve ekonomik özellikleri
dışında, ülkelerde farklı tarım destekleri de uygulanmaktaydı.
Roma Antlaşmasının 38-47 maddeleri bir ortak pazarın
Tarım sektöründe yaşadıkları sorunlara bağlı olarak ulusal
oluşturulabilmesi için bir ortak tarım politikasının
hükümetlerce bu alana önemli ölçüde yardımlar yapılmakta,
kurulmasını amirdir (Amsterdam Anlaşmasıyla ilgili madde
ulusal politikalar birbirinden çok farklı özellikler taşımaktaydı.
numaraları 32-38 olmuştur). Roma Antlaşmasının yürürlüğe
Örneğin, tarım ürünleri fiyatları ülkeler arasında %30’dan fazla
girmesinden sonra üye ülkeler arasında tarım politikalarının
farklılık gösterebilmekteydi3.
uyumlaştırılması için neler yapılacağı konusunda çalışmalar
başlamıştır. 1962 yılında OTP’nin ilkeleri belirlenmiş, ilk
Tarım ürünlerinin serbest dolaşımdan yararlanabilmesi için
piyasa düzenlemelerinin hangi ürünleri kapsayacağı karara
uygulanan politikaların uyumlu olması gerekiyordu. Üye
bağlanmış, 1964 yılında OTP’nin parasal harcamalarını
devletler arasında tarım ürünlerinin serbest dolaşımı sadece
karşılayacak olan Tarımsal Yönlendirme ve Garanti Fonu
tarımsal gelişme açısından önem taşımıyordu. Ekonomik
kurulmuş, 1966-1968 yılları arası ise belli başlı ürünler için
birleşmenin temel felsefesi olan dört özgürlükten ilki, yani
piyasa düzenlemelerinin başladığı bir dönem olmuştur. Bu
malların üye devletler arasında serbest dolaşımı tüm ögeleriyle
şekilde 1970 yılında bitmesi gereken Geçiş Dönemi 1968
yürütülebilmeliydi. İşlenmiş tarım ürünleri ve girdi talepleriyle
yılında tamamlanmıştır5.
birlikte düşünüldüğünde, tarım ürünleri imalat sanayi
ürünleri ile aynı piyasalarda yer almaktaydı. Sadece sanayi
Gene 1968 yılında ilk tarım reformu özelliğini taşıyan
mallarının serbest dolaşımına dayalı bir mal hareketliliği tek
tarımsal yapıların iyileştirilmesini öngören Mansholt Planı
taraflı bir yaklaşım ve bir “Tek Pazar” oluşturulması fikrinin
hazırlanmış, yetmişli yıllar tarımsal yapıları düzenleyici
gerçekleştirilmesinin önünde bir engel olacaktı. Serbest
çabalara ağırlık verilen bir dönem görünümü kazanmıştır.
dolaşımın sağlanabilmesi için de rekabeti bozucu ulusal
1973 yılında İngiltere, Danimarka ve İrlanda’nın katılması ile ilk
desteklerden kaçınmak gerekiyordu. Bunu sağlamanın yolu bir
genişlemesini yapan AB’de tarımsal yapı ve üretim deseninde
ortak politika izlenmesinden geçmekteydi.
de değişiklikler ortaya çıkmıştır.
Ortak Tarım Politikasının İlkeleri
OTP’nın hangi temellere dayandırılacağı ve nasıl yönlendirileceğine ilişkin Konsey tarafından belirlenen üç ilke vardır:
Tek Pazar İlkesi: AB sınırları içinde, ticari bir engelle karşılaşılmaksızın tek bir ülke piyasasında olduğu gibi, aynı ortak fiyatlar
çerçevesinde, insan, bitki ve hayvan sağlığı ve çevrenin korunması açısından ilgili tüzüklere ve rekabet kurallarına uymak
koşulu ile üye devletler arasında tarım ürünlerinin serbest dolaşımının sağlanmasıdır. Üye devletler aralarında gümrük
vergilerini kaldırmakta, üye ülkeler tek bir ülke gibi dışarıya karşı ortak bir gümrük tarifesi uygulamaktadırlar.
Topluluk Tercihi İlkesi: İhtiyaçların önce kendi iç üretimlerinden karşılanması, AB üyesi ülkelerin ürünlerine öncelik tanınması
esastır. Bunu sağlayacak gerekli sınır önlemleri alınarak, üçüncü ülkelerden gelecek rekabetin AB tarım ürünleri piyasasını
etkilemesinin önüne geçilmesi amaçlanmaktadır.
Ortak Mali Mesuliyet İlkesi: OTP’nin uygulanabilmesi için gerekli parasal harcamalar üye ülkelerin ortak olarak kurdukları bir
fondan yapılmaktadır. Ortak olarak belirlenip, ortak olarak uygulanan tarım politikası önlemlerinin finansmanının da ortak
olarak Topluluk bütçesinden karşılanması ilkesidir.
Yetmişli yıllar OTP açısından iç ve dış piyasalardaki ekonomik
Bu dönem özellikle gıdaların serbest dolaşımı üzerine bazı
dalgalanmaların ve izlenen yüksek fiyat politikasının neden
ipoteklerin konulmaya çalışıldığı bir dönem olarak da kendisini
olduğu büyük üretim artışlarının getirdiği sorunlarla, OTP
göstermektedir. İç pazarın yaratılması öncesi bütün Topluluk
uygulamasında karşılaşılan anlaşmazlıklarla anılacaktır.
ülkeleri aralarında tarım ürünlerinin serbest dolaşımını
hedefledikleri halde, her ülke kendi piyasalarını ve firmalarını
1970’ler dünya tarım ürünleri arzının yetersiz, talebin fazla
koruyabilmek için mümkün olduğunca ithalatı engelleyici
olduğu, dolayısıyla tarım ürünleri fiyatlarının arttığı yıllardır.
sınır koruma önlemleri almaya özen göstermiştir. Bunun
Yaşanan iki petrol şoku da bu gelişmelere eklenince, Topluluk
örnekleri kimi Avrupa Adalet Divanı Kararları ile açıklanabilir.
tarımsal üretim artışı sağlanmasıyla dünya piyasalarına
Dassonville davası Belçika yasalarının Scotch viskisi üzerine
satış olanaklarının da sürekli olacağı konusunda bir yanlış
koyduğu ticaret kuralları (1974), Cassis de Dijon davası Alman
değerlendirmeye gitmiştir . Dünyada nüfus artış hızının
yasalarının Fransız meyve şarabının ithaline izin vermeyişini
yavaşlaması, gelişmekte olan ülkelerde de tarımsal üretimde
(1978) sonuca bağlamıştır7. Benzeri davalar daha sonraki
verimlilik yükselmesi Topluluk ülkelerinin bekledikleri ihracat
dönemlerde de görülmekle beraber, Tek Pazarın oluşmasıyla
artışı olanağını kısıtlamıştır. Yüksek seyretmesine özen
bazı sorunların çözümüne yönelik Avrupa Tek Senedinin
gösterilen tarım ürünleri fiyatları ise üretimde büyük artışlar
çıkartılma nedenleri arasında belirtilebilir. Ayrıca, Cassis de
yaratmaya başlamıştır. Özellikle süt sektöründe ortaya çıkan
Dijon davası sonrası piyasaların yönlendirilmesi amacıyla dikey
aşırı üretimi frenlemek için başvurulan süt hayvanını kesenlere
düzenlemelere geçilmiş, bu yönde mevzuat yenilenmeğe
prim vermek, süt tozunun hayvan yemlerine katılması, üretim
başlamıştır.
6
fazlalarının düşük fiyatlarla dünya piyasalarına sürülmesi, gıda
yardımı olarak açlık çeken ülkelere ulaştırılması gibi önlemlere
1981 yılında Yunanistan’ın da tam üyeliği sonrası yeni bazı
karşılık ürün dağları büyümüştür. Topluluğun ilk genişlemesi
ürünler daha OTP kapsamına alınmış, harcamalarda kısılma
ile yeni ürünlerde de kendine yeterlilik oranı artmıştır. Süttozu,
yerine artış olmuştur. Yeni reformlar yapılması isteği yoğunluk
tereyağı, hububat gibi ürünlerde büyük stoklar oluşmuş, aşırı
kazanmıştır. 1980’li yıllar, yeni genişlemelerin (İspanya ve
üretimin yarattığı sorunların çözümü için gereken finansman
Portekiz) de etkisiyle ürün fazlası sorunlarının büyüdüğü,
ihtiyacı bütçeye büyük yük getirmiş, bu yükün daha çok bazı
ihracat yardımları verilerek ihracatı artırma kanalıyla stok
ülkeler tarafından taşınmakta oluşu bu ülkelerin itirazlarına
sorunlarının çözülmeğe çalışıldığı bir dönem olmuştur.
neden olmuştur.
10
Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları
> Ortak Tarım Politikasının Oluşumundan Günümüze Yaklaşımlar, Gelişmeler ve İzlenen Çizgiler
Ama sadece dünyada arz fazlası nedeniyle düşen fiyatlar
sonrası balıkçılık alanında üçüncü ülkelerle serbest bir ticaret
karşısında her yıl biraz daha yüksek miktarlarda ödenmeğe
yürütülmeğe başlanmıştır, balıkçılık faaliyetleri daha yoğun
başlanan ihracat yardımları ile iç piyasa ve stok sorunlarının
olan Fransa ve İtalya’da sıkıntı yaşanmaya başlanmıştır. Sadece
çözümlenmesi mümkün olamamıştır.
serbest ticaretin getirdiği korunma ihtiyacı değil, avlanma
sahalarındaki canlı kaynakların korunma ve muhafazası,
Bu baskıların etkisiyle 1982/83 pazarlama yılında hububat
balıkçılık faaliyetlerinin sürdürülebilmesi, balıkçılık sanayi ve
için garanti eşiği sistemi getirilmiştir. Bu uygulama Topluluk
tüketiciyi koruma gibi kaygılarla balıkçılık alanında da bazı
için iç tüketim ve ihracat rakamları esas alınarak belirlenen bir
düzenlemelere gitme gereği duyulmaya başlanmıştır. Yıllar
toplam üretim miktarının üstüne çıkıldığında ürünün fiyatının
süren sıkı müzakerelerden sonra 1983 yılında Ortak Balıkçılık
düşürülmesi şeklinde yürütülmüştür. Bir ürün grubunu üreten
Politikası (OBP) oluşturulmuştur. Dolayısıyla daha sonra
tüm üreticilerin o üründe kaydedilen üretim artışlarından
OTP ve OBP birbirinden ayrı politikalar halinde ele alınmaya
sorumlu oldukları görüşünden hareketle, bu fiyat indirimi
başlanmışlardır.
bir “ortak sorumluluk vergisi” olarak kabul edilmektedir. Aynı
uygulamaya 1977 yılından itibaren süt, 1984/85 yılından
OTP’nin 1990’lı yıllarda stratejisi değiştirilerek, üretimin
itibaren makarnalık buğday için başvurulmuştur. 1982 yılında
kısılması temeline dayandırılan bir yardım sistemi
birçok ürün için, eğer üretim miktarı belirlenen miktarı aşarsa
geliştirilmiştir. OTP’de MacSharry Reformu (1992) olarak
destekleme fiyatlarından azami %5 kesinti yapılması esasına
adlandırılan bu politika değişimi, sonuçlanmakta olan Uruguay
dayanan “garanti eşiği” uygulaması getirilmiştir. Garanti eşiği
Görüşmelerinde alınmakta olan kararlara uyum kadar, üretim
belirlenmesiyle beklenen üretim azalışı sağlanamadığı için,
fazlası sorununu çözmeğe yönelik yeni unsurlarıyla radikal
1984/85 üretim döneminde süt üretimine kota konulmuş,
bazı değişiklikler de getirmektedir. Tarım ürünleri fiyatlarını
kotanın üstünde kalan üretim miktarına %100 oranında süper
Topluluk içi ve dünya piyasalarında daha fazla rekabet
vergi uygulanmaya başlanmıştır. 1986 yılında hububat için
gücüne kavuşacak şekilde düşürmek, bu yüzden üreticilerin
ortak sorumluluk vergisi getirilmiş ve müdahale fiyatının %3’ü
karşılaşacakları gelir düşmelerini telafi edecek, piyasa
kadar üreticiden vergi alınmaya başlanmıştır.
mekanizmasının işleyişini düzenleyecek ve çevre faktörünü
üretim alanına her yönüyle sokacak yardım önlemleri olarak
OTP’de reform yapılması yönünde hem üye devletler ve
düşünülmüştür. Tarım kesiminin desteklenmesinde kırsal
hem de dünya piyasalarında ürünlerini satamayan ülkeler
kalkınma önlemleri de bu reformla gündeme gelmiştir.
tarafından yapılan baskılar yoğunluk kazanmıştır. 1986
yılında başlayan 8. GATT (Uruguay) Görüşmelerinde üçüncü
Yeni genişlemeler, tek para sistemine geçiş, ihracat
ülkelerden gelen eleştiri ve baskılarla 1988 yılında OTP reformu
sübvansiyonlarının içsel baskılar ve DTÖ taahhütleri nedeniyle
yapılmıştır. Bununla yüksek fiyat politikası uygulamaları
azaltılması gereği, 2000’li yıllarda başlayacak yeni DTÖ
durdurulmuş, ekim alanını ve üretimini isteğe bağlı olarak
görüşmelerine hazırlıklı olma ihtiyacı yeni bir OTP reformuna
azaltan üreticiye parasal destek sağlanmış, Komisyona tarıma
gitme zorunluluğunu gündeme getirdiğinden, daha sonra
yönelik bütçe harcamalarını sınırlayabilme yetkisi verilmiştir.
Gündem 2000 reformu yapılmıştır. Bu reform gelecekteki
Böylece üretim artışında en fazla ve en hızlı etkide bulunan
OTP’nin bir taslağı veya ilk adımı olarak düşünülebilir.
politika aracı olan fiyatların kullanımı kısıtlanarak, üretim
artırıcı etkisi bir ölçüde de olsa azaltılmıştır.
Gündem 2000 ile kırsal kalkınma politikaları OTP’nin ikinci
ayağı olarak kabul edilmekte, piyasalar daha liberal hale
Tarım politikaları oluşturulmaya başlandığı dönemlerden
getirilmekte, çevre unsuru da üretimin her aşamasına
itibaren ortak olarak karşılaşılan sorunlara çözüm ararken,
dahil edilmektedir8. Bu dönemde fiyatların dünya piyasa
başlangıçta balıkçılık için özel bir politika geliştirilmesi
fiyatları düzeyinde olması hedeflenmiş, üretime çevre ve
düşünülmemiştir. Bunun nedeni, AB’nin kurucu üye
sürdürülebilirlik boyutu getirilmiş, tarım ürünleri piyasalarında
devletlerinde yürütülen balıkçılık faaliyetlerinin genelde
sapmalara yol açmayacak üretimden bağımsız yardımlar ve
ulusal balıkçılık sınırları dışında olması, hatta Lüksemburg’da
kırsal kalkınma politikası önlemleri ağırlık kazanmış, tarım
herhangi bir balıkçılık faaliyetinin bulunmamasıdır. Ne
mevzuatında sadeleştirme çalışmaları başlatılmıştır.
zaman ki Ortak Gümrük Tarifesinin (OGT) yürürlüğe girmesi
2002 yılında başlayan Ara Dönem Değerlendirmesi sonucu
Ancak, geçmiş yardım miktarları referans alınarak ödenecek
Haziran 2003 itibariyle Bakanlar Konseyi yeni bir reform
yardıma hak kazanma (çapraz uyum olarak adlandırılan) çevre,
paketini kabul etmiştir. AB’de 2000’li yılların ikinci yarısı için
gıda güvenliği, hayvan ve bitki sağlığı, hayvan refahı
öngörülen sistem, çiftçilerin daha önce aldıkları yardımlar
standartları, iyi tarımsal uygulamalar ve çevre koşulları ile
temel alınarak yapılacak tek bir yardım ödemesi olarak
bağlantılı kılınmaya devam edilmektedir. Bunun dışında daha
özetlenebilir9. Böylece tarihinin en büyük genişleme hareketini
güçlü bir kırsal kalkınma politikası yoluyla çiftçinin AB üretim
yaşamakta olan AB bundan tarım harcamaları açısından en az
standartlarını karşılamaya yardım edilmesi esas alınmaktadır.
zararla çıkmayı amaçlamıştır. Bunun dışında tarım kesimine
Büyük işletmelere yapılacak doğrudan desteklerde indirim
yapılacak yardımlarda değişiklik yaparak, üretim artışı
yaparak, bu ödenmeyecek miktarlarla yeni kırsal kalkınma
yaratılması olgusunun önüne geçilmesi, kaliteli üretim ve gıda
politikalarına parasal katkı sağlanması amaçlanmıştır. Bu
güvenliğinin sağlanması, çevre korumanın güçlendirilmesi,
uygulama “modülasyon” olarak ifade edilmektedir. Tarım
daha adil bir yardım düzeni kurulması ve DTÖ görüşmelerinde
bütçesi 2013 yılına kadar belirlenmiştir. Bütçe aşılmayacak
OTP’yi savunabilecek duruma gelinmesi hedeflenmiştir.
şekilde mali disiplin sağlanacaktır.
Son reform uygulamasının temeli çiftçilerin 2000-2002
Reformun yasal dayanağı OTP’nın doğrudan destek
yıllarında tarımsal faaliyetleri nedeniyle aldıkları yardımların
programlarının ortak kurallarını belirleyen ve belirli destek
ortalaması referans alınarak üretimden bağımsız olarak yapılan
programları oluşturan 29 Eylül 2003 tarih ve 1782/2003 sayılı
tek bir doğrudan yardım ödemesine dayandırılmaktadır. Yani
Konsey Tüzüğü olmuştur. Çapraz uyum, modülasyon ve
bir tarım üreticisi 2000-2002 yıllarında bitkisel ve hayvansal
Entegre İdare ve Kontrol Sistemi konusundaki detaylı kurallar
üretim faaliyetleri için almış olduğu ortalama yardım miktarını
21 Nisan 2004 tarih ve 796/2004 sayılı Komisyon Tüzüğü, tek
artık ne ürettiği, ne kadar ürettiği dikkate alınmaksızın almaya
ödeme programının uygulanması konusundaki kurallar ise
devam edecektir. Bu da üreticinin yaptığı üretimle yardım
21 Nisan 2004 tarih ve 795/2004 sayılı Komisyon Tüzüğü ile
arasındaki bağlantının kesilmesi, yardım almak için üretim
getirilmiştir.
biçimini ve miktarını değiştirmeyeceği, aldığı yardımın sadece
bir gelir desteği olması durumunu beraberinde getirmektedir.
2008 yılı Kasım ayında AB üyesi devletlerin tarım bakanları
Bu da artık tarımsal faaliyetlerin yönlendirilmesinin yardımlarla
OTP’nin yeniden gözden geçirilmesi ve bir “Sağlık Taraması”na
değil, piyasada oluşacak fiyat düzeylerine göre çiftçiler
tabi tutulması konusunda anlaşmışlardır. Böylece OTP’nin
tarafından yapılacağı anlamına gelir. AB üreticileri tarım
günün ihtiyaçlarına göre daha modern, daha sade,
piyasalarındaki fiyat sinyallerine göre daha rekabetçi olabilmek
daha verimli hale getirilmesi amaçlanmaktadır. Çiftçiler
için daha rasyonel kararlar almak zorunda kalacaklardır. Bu
üzerindeki kendi sorumluluklarında olmayan kimi çapraz
durumu tetikleyen bir unsur da artık Topluluk tarafından tarım
uyum sınırlamalarının kalkmasıyla çiftçilerin üretimlerini
ürünleri piyasalarında alım faaliyetlerinin çok sınırlandırılmış
piyasalardaki gelişmelere göre yönlendirmeleri ve yeni
olmasıdır.
atılımlar yapabilmeleri mümkün olabilecektir.
12
Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları
> Ortak Tarım Politikasının Oluşumundan Günümüze Yaklaşımlar, Gelişmeler ve İzlenen Çizgiler
REFORM DÖNEMLERİ VE O DÖNEMLERDEKİ GELİŞMELER
I.Dönem 1958-68
OTP kurallarının oluşturulması (Bu Geçiş Dönemi içinde
üye ülkeler kendi ulusal politikalarını sürdürmeğe devam
etmişlerdir.)
IV.Dönem 1992- 1999 (1992 reformu)
• Üretimin kısıtlanması (Ekim alanı ve yardımdan
yararlanacak hayvan sayısına sınırlama)
• Avantajsız bölgelerde hayvancılığın desteklenmesine
yönelik yardım mekanizmaları
II.Dönem 1968-81
• Fiyat ve pazar politikalarının ağırlık kazanması
• Mansholt Planı (1971-75 arası yapısal önlemler)
• Petrol krizi (1974 ve daha sonra 1978 –79 yıllarındaki
petrol krizleri ile sırasında üretim artarken ihracattaki
darboğazlar stoklarının artmasına yol açmıştır.)
• Enflasyon – işsizlik sarmalı
• Fiyat baskısı (üretim, stok ve tüketici fiyatlarında artış)
• Genişlemeler: (1973 yılında İngiltere, Danimarka ve
İrlanda’nın katılımı)
•Yan önlemler (İşletmelerde orman kurulması, IACS,
yeni erken emeklilik düzenlemeleri,
• DTÖ taahhütlerini gerçekleştirici kararlar (ihracat
ve ithalatta lisans, ihracat sübvansiyonlarında ve
gümrüklerde indirim, iç desteklerdeki azalma)
Genişlemeler (1995 yılında Avusturya, İsveç ve
Finlandiya’nın katılımı)
• Reform ihtiyacı (Tarıma yönelik harcamaların Birlik
bütçesinin yarısını oluşturmaya devam etmesi,
tarım ve çevre ilişkilerinin artan önemi, BSE krizi ile
• Ortak mali sorumluluk vergisinin getirilmesi
öne çıkan ürün güvenirliği ve tüketici hakları, DTÖ
• Reform ihtiyacı
Dokuzuncu tur görüşmelerine yönelik hazırlıklar, AB
üreticilerinin dünya ile rekabetinin artırılması kaygıları,
III.Dönem 1981-1988
genişleme kararı)
• Aşırı üretim
• Bütçe zorlukları
V.Dönem 2000-2004 (Gündem 2000)
• Süt kotaları (1984)
Doğrudan ödemeler (Arazi bazlı ekim alanı kısıtına dayalı
• Genişlemeler (1981’de Yunanistan, 1986 da İspanya ve
yardımlar)
Portekiz’in katılımı)
• GATT Uruguay Görüşmeleri (1986 yılında başladı)
• Reform ihtiyacı
• Çevre önlemleri (Yardımların çevre ile ilişkisinin
kurulması)
• Kırsal kalkınma (bölgeler arsası gelişmişlik farklarının
azaltılması, tarımsal yapının iyileştirilmesi, çiftçilerin
IV.Dönem 1988-1992 (1988 reformu)
• Garanti eşiği
• Bütçeyi dengeleyici unsurlar (Harcamalardaki
yıllık artış GSMH artışının %74ünü geçmemesi,
refah düzeylerinin artırılması, fiyat mekanizmaları
yerine yeni yardımlar)
•Yeni genişleme hazırlıkları (PHARE, SAPARD
programları, görüşmeler)
harcamaların bütçede ayrılan miktarları aşmaması
• DTÖ görüşmeleri
için Erken Uyarı Sistemi, Komisyona bu alanda önlem
• Reform arayışları
geliştirme görevi, kur dalgalanmalarına karşı ihtiyat
akçesi oluşturulması, stokların elden çıkartılması için
VI.Dönem 2005-2013
kurallar oluşturulması) Gönüllü “set-aside” (nadas),
• Geçmişte alınan yardımlar baz alınarak tek bir yardım
ekstansifleşme uygulamalarına ödeme yapılması
ödemesi, böylece doğrudan ödemeleri üretimden
• Üretim türünün değiştirilmesi (üye devletlerin bu
amaçla yapacakları projelere yapılacak yardımların
%25’inin bütçeden ödenmesi)
bağımsız hale getirmek
• Ödemeleri çevre, gıda güvenliği, hayvan refahı,sağlık,
iş güvenliği standartları ile bağlantılı kılmak
• Erken emeklilik
• Doğrudan ödemelerle kırsal kalkınmaya destek
• Sıkı fiyat politikası
• Bütçe disiplini ve modülasyon
• Reform ihtiyacı
• Pazar politikalarında değişiklik
3. ORTAK TARIM POLİTİKASINDA
İyi mesleki uygulamalar konunun yalnız ekolojik boyutunu
ÇEVRE VE GIDA GÜVENLİĞİ KAVRAMI
içerir; burada doğal kaynakların ve kullanılabilirliğinin
korunması ve gelecek kuşaklar da dikkate alınarak doğadan
OTP’nın uygulama hedeflerinden biri de çevrenin korunmasına
yararlanmadaki başarıyı ve işlevselliği de garanti altına
katkıda bulunmaktır. Tarımdan ayrılanların boş bıraktıkları
almak amaçlanmaktadır. Örneğin Nitrat direktifinin III sayılı
topraklar üzerinde, kötü toprak kalitesine ve/veya sert iklim
Ekindeki iyi mesleki uygulama ile ilgili kurallar gübrenin
koşullarına sahip bölgelerde tarımsal üretimin devamı, doğal
tarım topraklarına atılamayacağı zaman aralıkları, toprağın
kültürün bozulmaması, tarım girdileri kullanımı nedeniyle
özellikleri, suların kirlemesinin nasıl önleneceği, gübrelerin
çevre sorunları yaratılmaması Avrupa’da ortaklaşa yürütülecek
nasıl depolanacakları gibi konuları ele almaktadır. Ayrıca üye
bir politika ile sağlanabilecektir. Bu yönüyle bir taraftan
devletler tarımda iyi mesleki uygulama kurallarına münavebe
verilen çeşitli destekler çevre dostu üretim yöntemlerine
dahil toprak işleme ve ekim koşulları (çayır/tarla arazisi),
bağlanırken (Çapraz Uyum), diğer taraftan çevreye yönelik özel
toprakta asgari bitki örtüsünü muhafaza etmek, gübreleme
düzenlemeler getirilmektedir.
planı yapmak, bitki köklerinin uzandığı yerler üzerinden
sulama sistemine suyun akması veya sızması yoluyla su
1970’li ve 1980’li yıllarda uygun yöntemlerle yürütülen tarımsal
kirlenmesini önlemleri de öngörür.
faaliyetler kavramına çevre konuları da katılmıştır. Örneğin su
havzalarında bir takım kullanım sınırlamaları getirilmektedir.
Avantajsız bölgelerde bazı koşullara uymayı kabul etmiş, çevre
Özellikle gübre ve mücadele ilaçları ekolojik yönden büyük
ile ilgili sınırlamalara katılmayı kabullenen çiftçilere de telafi
önem taşımaktadır. 1990’lı yılların ortasından beri “uygun
edici ödemede bulunulmaktadır. Burada çevre koruma ve
usullerle tarımsal faaliyette bulunma” (yani verimli, rasyonel
üzerinde anlaşmaya varılmış kırsal alanların sürdürülebilirliğini
tarım) kavramı yerini “iyi mesleki uygulama”lara bırakmıştır.
sağlayıcı üretim yöntemlerini uygulayarak iyi çiftçilik
Kimyasal ilaç, gübre, toprağın ve tabiatın korunması ile
uygulamalarına girişen çiftçiler kastedilmektedir (1257/99
ilgili hukuki düzenlemelerde iyi çiftçilik uygulamalarına
sayılı tüzüğün 14. Mad. 2. Fıkrası).
atıfta bulunulmaktadır. 91/676 EEC sayı ve 12. Aralık 1991
tarihli Tarımdan Kaynaklanan Nitrat Kirliliğine Karşı Suların
Tarım ve kırsal kalkınmada artık çevre faktörü her boyutuyla
Korunmasına İlişkin Konsey Direktifi (OJ. Nr. L 375, S. 1), zirai
ele alınmaktadır. Çevre faktörünün dikkate alınması, biyo-
mücadele ilaçlarının dolaşımı ile ilgili 91/914/ EEC sayı ve 15
çeşitliliğin, peyzaj ve doğal parkların korunması, organik
Temmuz 1991 tarihli (OJ.Nr.L 230 s.1) Konsey Direktifi ve Kırsal
üretim gibi faaliyetler yerel ekosistem üzerindeki baskıyı
Alanların Gelişmesinin Teşvikine İlişkin 1257/99 sayılı ve 17.
hafifletecektir10.
Mayıs 1999 tarihli (OJ. Nr L 160, s. 80) (iyi mesleki uygulamadan
değil, diğer anlamlarda iyi çiftçilik uygulamasından söz eden)
Konsey Tüzüğü buna atıfta bulunmaktadır.
Çapraz Uyum
1999 yılında çevreyle daha uyumlu bir tarım politikası oluşturma amacıyla doğrudan ödemelerin uygulanmasında dikkate
alınması gereken bazı kriterler oluşturulmuştur. Tarımsal üretim faaliyetleri esnasında çevrenin korunması için gerekli görülen
önlemlerin alınması koşuluyla yardım mekanizmalarından yararlanma temeli getirilmiştir (1259/1999 sayı ve 17 Mayıs 1999
tarihli Konsey Tüzüğü). Çapraz uyum olarak adlandırılan bu uygulama ile OTP çerçevesinde verilecek doğrudan yardımlar için
ortak kurallar getirilmekte ve bu kurallara uyulmaması halinde üretici verilecek yardımın kısılması/kesilmesi veya para cezaları
gibi üye devletin insiyatifinde olarak belirlenen şekilde cezalandırılmaktadır. 2003 Ara Dönem değerlendirmesi sonrası
çıkartılan 29 Eylül 2003 tarih ve 1782/2003 sayılı Konsey Tüzüğü ile doğrudan gelir desteklerinin verilmesinde çapraz uyum
kuralları belirlenmiştir. Bununla çeşitli ürün gruplarına verilen yardımlar kamu, hayvan ve bitki sağlığı, çevre, hayvan refahı
konularında getirilecek kurallara bağlanmıştır. Uygulamayla ilgili 796/2004 sayılı Komisyon Tüzüğü ve onu tadil eden tüzükler
(en son 9 Haziran 2009 tarih ve 484/2009 sayılı ve 8 Mayıs 2009 tarihli ve 380/2009 sayılı Komisyon Tüzükleri) anılabilir.
14
Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları
> Ortak Tarım Politikasının Oluşumundan Günümüze Yaklaşımlar, Gelişmeler ve İzlenen Çizgiler
Gıda güvenliği ise, bugünkü anlayış ve kapsamdan farklı
Gene kamu sağlığı açısından genetiği değiştirilmiş gıdalar
olmakla beraber, tarım ürünleri için Ortak Piyasa Düzenlerinin
konusunda da esas olarak etiketleme ve bu yolla tüketiciyi
oluşturulmasıyla beraber adımı atılmış bir konudur. Önce,
tükettiği ürün hakkında bilgilendirme yolu tutulmuştur. Amaç
farklı ürünler için 1966/67 üretim döneminden başlayarak,
kamu sağlığını ve çevreyi korumak olduğu kadar, genetiği
1960’lı ve 1970’li yıllarda değişik zaman aralarında kabul edilen
değiştirilmiş organizmaların (GDO) piyasaya sunumlarının
piyasa mekanizmalarıyla ürünlerin pazarlama standartları
kontrolünü de sağlamaktır. 1990 yılından bu yana GDOların
saptanmış ve bu standartlara uyum istenmiştir. 1980’lerde
piyasaya sürülmesi ve koşulları hakkında çok sayıda yasal
“etiketleme, coğrafi işaretler, koruma altına alınmış menşe adı”
düzenleme getirilmiştir.
gibi düzenlemeler gündeme gelmiştir. Daha sonra özelliği olan
tarım ürünleri ve gıdalar için sertifikalandırmaya gidilmiş, 2003
Gıda güvenliği konusunda bir diğer önemli unsur veteriner
OTP reformu sonrasında gıda güvenliğinin bir parçası olan
hizmetleri açısından öne çıkmaktadır; hayvan sağlığı ve
kalite politikası daha da genişletilerek yeni düzenlemelerle
hayvan refahı bu meyanda sayılabilir. Hayvan sağlığı bir
geliştirilmiştir.
taraftan Topluluk içi ticarette ve üçüncü ülkelerden ithalatta
koruyucu hayvan sağlığı önlemleri ile canlı hayvan, semen,
Bitki hastalıklarıyla mücadele konusundaki yasal
yumurtalık, embriyo ve hayvansal kaynaklı ürünlerde
düzenlemelerin de 1969 yılında çıkartılan patates
veteriner kontrolleri, diğer taraftan hayvan hastalıkları kontrol,
hastalıklarının karantina önlemlerine ilişkin iki direktifle
eradikasyon ve izleme, izlenebilirliğin sağlanması, veteriner
başladığı söylenebilir. 1976’da Bitki Sağlığı Daimi Komitesi
ilaçları gibi önlemlerle birlikte anılır.
kurulmuş ve 77/93/EEC sayılı Konsey Direktifiyle AB üyesi
devletler arasındaki ticarette ve üçüncü ülkelerden AB üyesi
Topluluk içi ve dışından olan ithalatta ilgili canlı hayvan
ülkelere yapılan ithalatta halen geçerli olan kuralların temeli
veya hayvansal ürünlerin tabi olacağı genel sağlık kuralları,
atılmış, zararlı organizmaların listesi direktif ekinde verilmiştir.
kesimhanelerin uyması gereken asgari hijyen koşulları,
1993 yılında Toplulukta İç Pazar’ın oluşumuyla bitki ve bitkisel
canlı hayvanlardaki kimyasal kalıntıların kontrolü, büyüme
ürünlerin üye devletler arasında serbest dolaşımına izin
hormonlarının kullanımı gibi konulara getirilen kurallar daha
verecek olan bitki pasaportları kavramı getirilmiştir. 2000/29/
1964 yılında domuz ve büyükbaş hayvanların Topluluk içi
EC sayılı Konsey Direktifi ile de konunun temel hukuki
ticaretlerini etkileyen 64/432/EEC sayılı Konsey Direktifine
çerçevesi çizilmiştir.
kadar uzanır. Daha sonra çıkartılan çok sayıda Konsey direktifi
ile canlı hayvan, semen, yumurta, embriyo ve hayvansal
Bitki koruma ilaçlarında yer alan bazı aktif maddelerin piyasaya
kaynaklı ürünlerin Topluluk içi ve dışı ticaretinde uyulması
sürülmesi hakkında 1979 yılında çıkartılan 79/117/EEC sayılı
gereken kurallar belirlenmiştir.
Konsey Direktifi daha sonra çeşitli tüzüklerle tadil edilmiştir.
İlaçlarla ilgili sertifikalandırma işlemleri, izin ve koşullar
Veteriner kontrolleri 1989 yılında İç Pazarın tamamlanması
mevzuatla belirlenmiştir.
doğrultusunda Topluluk içi ticarette veteriner kontrollerine
dair 89/662/EEC sayılı Konsey tüzüğüne uzanır. Daha sonra bu
Bitki çeşitlerine verilen fikri mülkiyet hakları, genetik çeşitliliğin
veteriner kontrollerinin uygulanışına ilişkin detaylı kuralları
muhafazası ve kullanımı gibi konular da 1994 yılında (2100/94
belirleyen çok sayıda Konsey tüzüğü, direktifi ve Komisyon
sayılı Konsey Tüzüğü) ve onu izleyen yıllarda çıkartılan
kararları yayınlanmıştır. Sağlık ve zootekni kontrolleri
mevzuatla kurallara bağlanmıştır.
Sınır Kontrol Noktalarında yapılmakta, bütün veteriner
kontrol otoriteleri birbirine bilgisayar ağı ile bağlanmakta,
Tohumların ve diğer bitki materyallerinin ticareti
bütün ithalat yetkililerin girebildiği bilgisayar dosyasına
hakkında kurallar 66/402/EEC ve 66/403/EEC sayılı Konsey
kaydedilmektedir.
Direktiflerinden başlayarak günümüze kadar çıkartılan
mevzuatla değişikliklere tabi tutulmuştur.
Zootekni standartları safkan damızlık hayvanlar ve
onların semen, yumurtalık ve embriyolarının kullanımının
uyumlaştırılması ile ilgili ölçütleri ele alır. Hayvan
yetiştiricilerinin sürü kayıtları, örgütleri, örgütlerin Toplulukça
Hayvan refahı kavramı çiftlik hayvanlarının çiftlikteki
tanınması, pedigri sertifikası özellikleri, besi hayvanlarının
yetiştirilme döneminde, bir yerden bir yere nakli sırasında ve
genetik değerleri ve performans izlenmesine ilişkin kurallar
kesim/öldürülmeleri esnasında uyulması gereken kuralları
bu grup içinde ele alınabilir. Daha 1977 yılında safkan
belirleyen bir uygulamalar bütünüdür. Bu konuda ilk adım
küçükbaş hayvanlar hakkında çıkartılan 77/504/EEC sayılı
1978 yılında tarımsal amaçla elde tutulan hayvanların
Konsey Direktifi ile başlatılan yasal düzenlemeler diğer çiftlik
korunmasına dair Avrupa Konvansiyonu’nun oluşturulmasına
hayvanları cinsleri için de geliştirilerek, sertifikalandırmadan
dair (78/923/EEC) Konsey Kararıdır. 1988 tarihli kesim
yetiştirici kuruluşların onayı ve denetlenmesine kadar
için kullanılan hayvanların korunmasına dair Avrupa
uzanan konularda çıkartılan Konsey direktifleri ve Komisyon
Konvansiyonu’nun oluşturulmasına ilişkin Konsey Kararı
kararlarıyla ihtiyaçlar çerçevesinde düzenlenmişlerdir.
(88/306/EEC); bunun yanı sıra Avrupa Topluluklarını kuran
Anlaşmaların ve Amsterdam Anlaşmasının eki (Hayvan Refahı
Hayvan sağlığı konularının kontrol ve izlenebilmesi için
ve Hayvanların Korunmasına İlişkin Protokol) AB’de hayvan
ele alınan bir diğer konu da hayvanların tanımlanması ve
refahı konusunda ilk atılımlar olarak belirtilebilir. Daha sonra
kayıt altına alınmasıdır. 92/102/EEC sayılı Konsey Direktifiyle
bu alandaki yeni mevzuat bunları izlemiştir.
başlatılan hayvanların tanımlanma ve kayıt altına alınma
işlemleri daha sonra çeşitli Konsey, Komisyon ve Avrupa
Gıda güvenliğinin hayvansal ürünlerle ilgili bir diğer konusu
Parlamentosu tüzükleriyle sürdürülmüştür. Bir taraftan bir
hayvan yemleridir. Üye devletler arasında hayvan yemlerine
hastalık ortaya çıktığında hastalanan hayvanların izlenmesi,
ilişkin mevzuatın uyumlaştırılması için ilk 1970 yılında
diğer taraftan hayvan hareketlerinin kontrol altında tutulması,
çıkartılan, daha sonra yeni tüzüklerle üzerinde değişiklikler
bunun yanı sıra hayvanlara yönelik yapılan yardımların
yapılan yem sektöründe çalışan kuruluşların kaydı ve kabulüne
doğruluğunun bilinmesi ve kontrolü açısından hayvanların
ilişkin Konsey direktifi, bunu tadil eden ve daha sonra
küpelenmesi, kayıtlarının yapılması gerekir. Hayvanların
yürürlükten kaldıran Komisyon ve Konsey direktifleri, yemlerin
güncel kayıtlarıyla hayvan ticaretinin izlenebilmesi açısından
etiketlenmesi, pazarlanması, bileşimi, katkı maddeleri ile ilgili
işletmeler kayıt yapmakla, üye devletler de bu işletmelerin
mevzuat bunları izlemiştir.
listelerini tutmakla, bilgisayar ortamında ulusal veri
tabanı oluşturmakla yükümlüdür. İzlemenin tam olarak
Kamu sağlığı açısından bitkisel ve hayvansal gıdalarda
sağlanabilmesi açısından sığır eti ve ürünleri de etiketleme
maksimum kalıntı sınırlarının belirlenmesi (ki ilk düzenlemeler
kapsamına alınmıştır.
olarak 76/895/EEC ve 86/362/EEC sayılı kalıntı düzeyleriyle ilgili
Konsey Direktifleri belirtilebilir), gene kamu sağlığını korumak
Hayvan hastalıklarını yok etmek ve hayvanları hastalıklara karşı
için çiftlik hayvanlarında hormon kullanımının (1993 yılında
korumak, hastalıkların bildirimi gıda güvenliği kapsamında
çıkartılan komisyon Kararları ve onu izleyen mevzuatla) belirli
hayvancılıkla ilgili 82/894/EEC sayılı 1982 tarihli Konsey
maddeler itibariyle yasaklanması gıda güvenliği ile ilgili önemli
direktifine uzanır. Hastalıkların izlenmesi, ortadan kaldırılması
alanlardır.
ve önlenmesi konularında çeşitli Konsey direktifleri, Konsey ve
Komisyon kararları bulunmaktadır.
Üye devletlerde gıda güvenliği ve tüketicinin korunmasıyla
ilgili olarak ulusal mevzuat da bulunmaktadır. Bununla birlikte
Gene hastalanmış ve tedavi altına alınmış hayvanların
AB düzeyinde (EC) 178/2002 sayılı Konsey Tüzüğüyle gıda
kullandığı ilaçların etkinliği ve kullanılan ilaçlar nedeniyle
kanununun genel ilkeleri belirlenmiştir. Genel Gıda Tüzüğünün
hayvansal gıdaların tüketici sağlığını tehlikeye atmaması
amacı gıda mevzuatının geliştirilmesinde uyumlu bir yaklaşımı
amacıyla veteriner ilaçlarının pazarlanması aşamasında
mümkün kılacak bir çerçeve yaratmaktır. Bunun yanı sıra
bazı kurallar getirilmektedir. İlk defa 1981 yılında üye
özel uyum kurallarının kapsamadığı, ama İç Pazarın işlevinin
ülkelerde veteriner ilaçlarına ilişkin yasaların, standartların
karşılıklı tanınma ile sağlandığı alanlarda bir genel çerçeve
uyumlaştırılması, test edilmesi hakkında 81/851/EEC ve
yaratmaktır. Bu tüzükle gıda ve yem üretim ve dağıtımının
81/852/EEC sayılı Konsey direktifleri ve bunu izleyerek çok
her aşamasını kapsayan tanımlar, ilkeler ve sorumluluklar
sayıda maksimum kalıntı sınırı ve iyi üretim yöntemleri
açıklanmaktadır.
konularında mevzuat çıkartılmıştır.
16
Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları
> Ortak Tarım Politikasının Oluşumundan Günümüze Yaklaşımlar, Gelişmeler ve İzlenen Çizgiler
OTP tarımsal üretimin ve pazarların düzenlenmesi ve kırsal
2003 reformu sürdürülebilirlik çizgisinde gene piyasaya
alanın refah, istihdam ve rekabet gücü açısından gelişme
yönelim, tüketici meselelerine verilen önem, bu kez işletme
düzeyinin yükseltilmesi yanında daha sağlıklı gıda, kontrol
gelirini artırıcı yardımlar, çevre koruma ve kırsal kalkınmaya
ve izlenebilirlik koşullarını da iyileştirme çabasındadır. Bunu
daha fazla eğilme gibi radikal değişiklikleri içermektedir.
sağlayacak adımlar Tarım ve Kırsal Kalkınma Genel Müdürlüğü
ile Sağlık ve Tüketici Genel Müdürlüğünün ilgi alanlarındaki
2008 sonrası “sağlık taraması” 2003 reformunun beklentilerini
gıda ve yem güvenliği ve kalitesi, hayvan sağlığı ve refahı,
hayata geçirecek daha ileri adımlar getirmektedir. Artık
hayvan beslenmesi, bitki sağlığı konularındaki çalışmalarıyla
çapraz uyum ile (çevre, gıda güvenliği, hayvan refahı gibi)
sağlanmaya çalışılmaktadır. AB iç pazarında ve üçüncü
standartlara saygı ve kabullenme kaçınılmaz bir gerek
ülkelerle ticarette, uluslararası kuruluşlarla ilişkilerde, İç Pazarın
haline gelmişir. Doğrudan ödemeler tamamen üretimden
daha etkin işleyişinin sağlanmasında etkin kontrol sistemleri
bağımsız olarak verildiğinden, yardımların transfer etkinliği
geliştirmek ve AB standartlarına uyumun değerlendirilmesi
artırılmış olmaktadır. Yüksek miktarlarda yardım alan
esas alınmaktadır.
çiftçilerden aldıkları yardım miktarını kısarak, bu fonların
kırsal kalkınma alanında kullanılacak şekilde yönlendirilmeleri
4. ORTAK TARIM POLİTİKASINDA DÖNÜŞÜM
şeklinde açıklanabilecek “modülasyon” uygulamasıyla hem
ÇİZGİLERİ - YANLIŞ GİDENLER VE BULUNAN ÇÖZÜMLER
OTP’de mali disiplin bir anlamda daha sağlanmakta, hem
yüksek yardımlarla gelir dağılımının bozulması bir ölçüde
Kuruluşundan beri OTP’den beklenen tarımda verimliliğin
engellenmekte, hem de henüz yapılacak çok hamle olan kırsal
artırılmasıdır. 1960’lı yılların sonu ve 1970’li yıllarda gıda
kalkınma alanında finansman olanağı yaratılmaktadır. Piyasa
güvencesini sağlamak esas alınmıştır.Bunun için verim ve
müdahalelerine getirilen sınırlamalar çiftçilerin piyasadaki
üretim artışı yaratılmış, piyasa dengesini sağlayabilmek
fiyat sinyallerine göre üretimlerini yönlendirmelerini
için fiyat desteği, yardımlarla da gelir desteği verilmeğe
sağlayacağından, çiftçiler daha çok piyasa için üretimde
çalışılmıştır. 1980’li yıllar ise hem dünya piyasalarında, hem
bulunmaya başlamakta, bu yönüyle “müteşebbis” karakterleri
de AB içinde bir kriz dönemidir. Aşırı üretim, çok yükselen
güçlenmektedir.
harcamalar, uluslararası anlaşmazlıklar sorunları büyütürken,
verimlilik artmaya, yapısal önlemlerle pazar dışı konularda
Artık OTP, temel felsefesi aynı kalmış olsa bile, ne uyguladığı
tarımsal gelişmenin önü açılmaya çalışılmıştır.
politika araçları, ne de gelecek için beklentileri itibariyle
geçmişin OTP’siyle tam anlamıyla örtüşmemektedir.
1992’den sonra verim artışı yanında başka bir kavram
gündeme gelmiştir; rekabetçilik. Bir taraftan ürün fazlaları
azaltılmaya çalışılırken, çevre, gelir dengesi, bütçe dengesi gibi
kaygılarla OTP önlemleri değiştirilmiştir. Fiyat desteklerine set
getirilmiş, uluslararası taahhütler gereği iç destekler, gümrük
vergileri ve ihracat sübvansiyonları azaltılırken, (Topluluk
tercihi ilkesinin en önemli aracı olarak kullanılan) değişen
gümrük vergileri uygulamasına esas itibariyle son verilmiştir.
Gündem 2000 sonrasında ise verimlilik ve rekabetçilik
kavramlarına ek olarak sürdürülebilirlik bir temel hedef haline
gelmiştir. Bu dönemde reform süreci derinleşmiş, dünya
rekabetine açılabilmek için pazar politikalarında fiyat desteği
terk edilmiş, tarım ve kırsal gelişme aracı olarak kırsal kalkınma
politikaları oluşturulmuştur.
NOTLAR
1 Michael Tracy, Agriculture in Western Europe-Crisis and Adaptation since 1880.
Granada Publıshing, London, 1982.
2 Hans Stamer,. Agrarpolitik aktuell. Unser Weg in die Zukunft. Frankfurt/Main, DLG
Verlag, 1983, s.70.
3 Otto Strecker, “Preis-und finanzpolitische Instrumente in die EWG-Agrarpolitik”.
in: Agrarpolitik in der EWG. München Basel Wien, BLV, 1968, 275-298.
4 Rosemary Fennell, The Common Agricultural Policy of the European Community.
Its institutional and administrative organisation. Granada Publishing, Allanheld,
Osmun, Montclair, 1979, s. 6.
5 Andrew Fearne, “The History and Development of the CAP 1945-1990.” in: The
Common Agricultural Policy, Ed: C. Ritson-D.R. Harvey, CAP International. 1997.
11-55
6 Stefan Tangermann, “Weltweite ökonomische und politische
Rahmenbedingungen für die EG Agrarpolitik” in: Wirtschaftliche und soziale
Auswirkungen unterschiedlicher agrarpolitischer Konzepte, 1988, 61-72.
7 Bernd van der Meulen-Menno van der Velde, European Food Law Handbook.
Waageningen Academic Publishers, 2008, s.232-233.
8 Europaeische Kommission, Die Lage der Landwirtschaft in der Europaeischen
Union. Bericht 1999. Brüssel, Luxemburg, 2001, s.27.
9 European Commission, CAP reform - a long-term perspective for sustainable
agriculture 22.04.2004
http://www.europa.eu.int/comm/agriculture/capreform/index_en.htm
(5 Ağustos 2004).
10 W. Kok, Enlarging the European Union Achievments and Challenges. European
University Institute Robert Shuman Centre for Advanced Studies, Belgium, 2003.
günümüzdekİ
ortak
tarım
uygulamalar ve
gelecek İçİn beklentİler
polİtİkası
Prof. Dr. Gülcan ERAKTAN
1. AMAÇLAR
OTP’nin Topluluğun kuruluşuyla beraber gündeme gelen ilk
politika alanları arasında yer alma nedenleri kadar, bir OTP
Ortak Tarım Politikası (OTP) AB’nin en eski politikaları
uygulanmasıyla resmi olarak ne elde edilmesinin amaçlandığı
arasında yer alır. Ortak pazarın tarım ve tarım ürünlerine de
da önem taşır. Daha Topluluğun kuruluşu sırasında öyle bir
yaygınlaştırılacağına amir olan Amsterdam Anlaşması md.
ortak tarım politikası belirlenmeliydi ki, bu hem pek çok
32 (38) 1. fıkrası tarım ürünlerini “bitkisel ürünlerle hayvansal
konuda ulusal politikaların yerine geçmeli, hem de üye
ürünler ve su ürünleriyle bunların ilk işlenme aşamalarında
devletler açısından giderilmesi gereken sorunlara çözüm
yer alan ürünler” olarak adlandırılır. Politikanın temeli tarım
yolu getirecek ortak hedeflere yönelmeliydi. Bu ortak
ürünleri için bir ortak pazar oluşturmaktır. Bu nedenle OTP’nin
hedefler de Roma Antlaşması ile ortaya konulmuş ve Roma
felsefesinin de işleyen bir tarım ürünleri pazarı kurulması
Antlaşmasından bu tarafa geçerliliğini korumuştur. Daha sonra
olduğunu söylemek hata olmaz.
Gündem 2000 ile OTP’ye yeni hedefler seçilmiştir.
18
Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları
> Ortak Tarım Politikasının Günümüzdeki Uygulamalar ve Gelecek İçin Beklentiler
Ortak Tarım Politikasının Amaçları
Teknik ilerlemenin desteklenmesi, tarımsal üretimin rasyonel gelişmesinin sağlanması, üretim faktörlerinin, özellikle
işgücünün en iyi şekilde kullanımı ile tarımda verimliliği yükseltilmesi,
• Özellikle tarımda çalışanların kişi başına gelirini artırmak suretiyle tarım toplumu için uygun bir yaşam standardı sağlamak,
• Pazarları dengeye getirmek,
• Arza erişimi sağlamak,
• Tüketicilere arzın uygun fiyatlarla ulaşmasını sağlamaktır. (Amsterdam Anlaşması md. 33 (39).
Gündem 2000 ile getirilen hedefler
• Tarım üreticilerinin AB içinde ve dışında dünya piyasalarındaki olumlu gelişmelerden yararlanabilmeleri için düşük fiyatlar
yoluyla rekabet gücünü iyileştirmek,
• Tüketicilere gıda güvenliği ve kalitesini garanti etmek,
• Tarım toplumuna istikrarlı gelir ve uygun bir yaşam standardı sağlamak,
• Üretim tekniklerini çevre ile uyumlu hale getirmek ve hayvan sağlığına saygı göstermek,
• Tarım politikası araçları ile çevreye yönelik hedefleri birleştirmek,
• Çiftçiler ve aileleri için alternatif gelir ve istihdam olanakları aramak,
• Birlik mevzuatını sadeleştirmek (SPO, Agenga 2000 and Turkey. Volume I, Directorate general for European Union Affairs,
September 1997, s.5).
2. ORTAK TARIM POLİTİKASI UYGULAMA ALANLARI
önlemlerinin daha az karmaşık duruma getirilmesini de içeren
VE GELECEK İÇİN BEKLENTİLER
bir mevzuat sadeleştirmesidir.
OTP için belirlenen amaçlar çerçevesinde politika önlemleri
Zaman içinde fiyat destekleri ve piyasada yapılan alımlar daha
alınırken tarımın sosyal yapısından ve çeşitli tarım bölgeleri
sonra sadece bir güvenlik ağı oluşturulması amacıyla yapılan
arasındaki yapısal ve doğal eşitsizliklerden kaynaklanan
alımlara dönüşmüş, “sağlık taraması” düzenlemeleriyle de çok
doğasının, üye devletler ekonomilerinde diğer sektörler
daha sınırlı bir düzeye getirilmiştir.
ile ilişkisinin ve yavaş bir uyumun yapılması gereğinin öne
çıkartıldığı görülmektedir.
OTP’nin 2007-2013 dönemi için geçerli önlemleri ana hatlarıyla
aşağıdaki şekilde sıralanabilir.
OTP ilk oluşturulduğunda “pazar ve fiyat politikaları” ve “yapı
politikaları” olarak iki farklı alanda ele alınmıştır. Gündem
2.1. Doğrudan Ödemeler
2000 reformu sonrası fiyat politikası araçları büyük ölçüde
terk edilerek yardım şeklindeki politika araçlarına ağırlık
“Sağlık taraması” çerçevesinde son şeklini alan doğrudan
verildiğinden ilk politika alanı “pazar ve doğrudan yardım”,
yardımlar, 2003-2004 ara dönem değerlendirmesiyle getirilen
ikinci politika alanı ise “kırsal kalkınma politikaları” olarak
düzenlemenin değiştirilmesidir. Son durumun açıklanabilmesi
isimlendirilmeğe başlanmıştır.
mevcut durumun bilinmesini gerektirir.
Günümüzde uygulanan OTP önlemlerinin temeli, tarım
2003 reformuyla radikal bir şekilde değiştirilmeye başlanan
politikası hedefleri esas alınarak çiftçi gelirlerinin bundan
tarım politikası araçlarının başında Tek Ödeme Planı (TÖP)
böyle fiyat dışı araçlarla artırılması, ağırlığın güvenli gıda,
sistemi modeli bulunmaktadır. Tek Çiftlik Ödemesi (TÇÖ)
çevre, hayvan refahı gibi konulara kaydırılması ve OTP
olarak da adlandırılan yardım, çiftçiye yürüttüğü
tarımsal üretim faaliyetinden bağımsız olarak destek
yardım miktarı TÖP yürürlüğe girdiği tarihte çiftçilerin
verilmesi anlamına gelmektedir. Bunda amaç, üreticilerin
bildirdikleri yardıma konu toplam alan genişliğine bölünerek
aldıkları yardıma göre değil de, piyasanın taleplerine göre
hektar başına alınacak yardım miktarı bulunur. Her çiftçi
üretim yapma kararlarını teşvik etmektir. Ayrıca daha basit
TÖP yürürlüğe girdiği tarihte ne genişlikte bir alanı işlediğini
bir uygulama olduğu için çiftçiye ve bürokrasiye kolaylık
bildirdiyse, o alan üzerinden yardımı alır.
getirecektir. Üretim çabasını zorlamayacağı için böylesi bir
• Karışık modeller: Üye devletler ülkelerindeki değişik
tarım desteği çevreye ve tarımsal faaliyetlerin ekonomik
bölgeler için farklı hesaplama sistemleri uygulayabilirler.
sürdürülebilirliğine zarar vermeyecektir. Önemli bir diğer
TÖP ödemelerini kısmen tarihsel, kısmen sabit oranlı
unsur da, sürdürülmekte olan Dünya Ticaret Örgütü Doha
yaklaşıma göre hesaplayabilirler. Bu karma sistemler TÖP’ın
Görüşmelerinde (beklentileri karşıladığı için) AB’nin elini
ilk uygulanması ile tamamen uygulanması dönemlerine
güçlendirecektir. Üreticinin almakta olduğu üretimle bağlantılı
göre de değişebilir. Dinamik karma model temel/tarihsel
destekler yerine geçirilerek, yardımların üretimle olan bağı
yaklaşımdan, bölgesel/sabit oranlı yaklaşıma geçiş aracıdır5.
Son genişlemelerle katılan üye devletlerin ödemekte
kesilmek istenmiştir.
oldukları Tek Alan Ödeme Planı (TAÖP) sisteminden TÖP
Üye devletler 1 Ocak 2005 ile Ocak 2007 arasında bu sisteme
sistemine geçebilmeleri karara bağlanmıştır. AB-15’e dahil
uyacak düzenlemeleri yapmakla yükümlü tutulmuşlardır .
üye devletlere de TÖP’ü uygulamada esneklik sağlanmıştır;
En geç 2009 yılına kadar uygulamanın gözden geçirilmesi
gerekli gördüklerinde bazı üretim alanlarında yardımı üretimle
kararlaştırılmıştır. TÖP çerçevesinde her devletin ulusal tavan
bağlantılı kılmaya devam etmişlerdir.
1
olarak tanımlanan geçmişteki bir referans dönemde ödenen
toplam yardım veya eşdeğer ödemeler üzerinden belirlenen
“Sağlık Taraması”yla üye devletlerin objektif ve ayrımcı
azami bir harcama sınırı bulunmaktadır. Ulusal tavanların
olmayan kıstaslarla tarihsel yaklaşımdan bölgesel yaklaşıma
toplamı da toplam TÖP miktarını vermektedir2.
aşamalı olarak geçebilmelerinin yolu açılmıştır. Ürüne bağlı
yardımlar üretimden bağımsız hale getirilecektir. Tarla
Çiftçilere verilecek yardımlar referans döneminde verilen
bitkilerine yapılan yardımlar 1 Ocak 2010’dan, tohumlar,
yardım miktarı işlenen arazi genişliğine bölünerek bulunur.
sığır ve dana eti için ödentiler en geç 1 Ocak 2012 den sonra
Yardıma konu araziler çok yıllık bitkiler (enerji bitkileri, kısa
üretimden bağımsız hale getirilecektir. Yalnız emziren inek,
süreli münavebede kullanılan ağaçlıklar hariç) ve ormanlık
keçi ve koyun primleri ürünle bağlantılı olarak ödenmeğe
alan dışında her türlü üretim alanlarını kapsar. Ödentiler
devam edecektir.
alanla birim alana ödenecek miktarın çarpımıyla bulunur.
Meyve-sebze ve depoluk patates için (bölgesel ödeme
Çiftçiler TÖP çerçevesinde bir yardıma hak kazanabilmek
planı haricinde) yardım yapılmazken , yaş meyve ve sebze
için AB tarafından kuralları konulmuş olan “iyi tarım ve çevre”
ortak piyasa düzenlemesi reformuyla (26 Eylül 2007 tarih
kurallarına uymak zorundadır6. Çevre koruma, kamu, hayvan
ve 1182/2007 sayılı meyve sebze sektörünün kurallarını
ve bitki sağlığı ve hayvan refahı konularında getirilen kuralları7
düzenleyici Konsey Tüzüğü, OJ L 273, 17.10.2007, p. 1–30)
yerine getirmemeleri halinde yardımların kısmen veya tamamen
sektöre yapılabilecek yardımlar belirlenmekte, “Sağlık
kesilmesi gündeme gelir. “Sağlık Taraması”yla da çapraz uyum
Taraması”yla da üründen bağımsız yardımların kuralları
kuralları sadeleştirilmiş, yeni üye devletlere hayvan refahı kuralları
getirilmektedir .
yaygınlaştırılmış (AB-10’a 2013’e AB-2’ye 2016’ya kadar süre
3
4
tanınmış), sadeleştirmeye devam edileceği karara bağlanmıştır.
TÖP’ın hazırlanması ve hesaplanması değişik şekillerde
olmuştur.
Halen üye devletlerin doğrudan ödemeler için bütçe
• Tarihsel /temel yaklaşım: Geçmişteki üretim alanları ve
tavanlarının yüzde onunu çevre koruma, kalite ve pazarlama
alan başına aldıkları yardım üzerinden her çiftçi için ayrı
sorunlarının çözümlenmesi gibi önlemlere ayırabilme kuralı
hesaplama yapılması,
daha da gevşetilmektedir. 73/2009 sayılı Konsey Tüzüğünün
• Bölgesel yaklaşım/sabit oran: Çiftçi bazında değil, içinde
bulunulan bölge bazında yardımın hesaplanma durumudur.
Referans döneminde bölgedeki çiftçilerin aldıkları toplam
20
68. maddesi gereği avantajsız bölgelerde yapılan süt, sığır,
koyun ve keçi eti ve pirinç üretiminde veya güçsüz üretim
Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları
> Ortak Tarım Politikasının Günümüzdeki Uygulamalar ve Gelecek İçin Beklentiler
alanlarında da bu paralar harcanabilmektedir. Gene oluşacak
“Sağlık Taraması”yla 2009 yılında yapılan %5’lik modülasyona
bu fon tarım sigortaları gibi risk yönetimini sağlamaya yönelik
+%2 (toplam %7), daha sonraki yıllarda da +1’lik ilaveler
alanlarda kullanılabilecektir veya önceleri arazi üzerinden
yapılarak 2013 yılına kadar kesintilerin miktarı saptanmıştır.
yardım veren ülkelerde bu yardım Tek Ödeme Sistemi içine
Buna göre 2010 yılında %7, 2011’de %8, 2012’de %9 ve
alınabilmektedir.
2013’de %10 modülasyon uygulanacaktır. Ayrıca 300 000
Avronun üstünde yardım alanlar ek %4 modülasyona tabidir.
Son genişleme aşamasında üye olan bazı devletlere arazi
üzerinden ödeme yapma şeklindeki basitleştirilmiş yöntemi
Kırsal Kalkınma Fonuna aktarılacak bu paralar iklim değişimi,
2010 yılına kadar uygulayabilme olanağı tanınırken, bu
yenilenebilir enerji, su yönetimi, biyoçeşitlilikle ilgili
süre 2013’e uzatılmaktadır. Gene son genişlemede yer alan
programlar ve bu alanlardaki yeniliklere, bunun yanı sıra süt
devletlere, çiftçilerine tamamen doğrudan ödemelere geçilene
sektöründeki yan önlemlere kullanılabilecektir. Bu transfer
kadar 90 milyon Avro tahsis edilmiştir.
edilen meblağ ortalama GSYH’nın düşük olduğu uyum
bölgelerinde %75-90 oranında AB tarafından ortak finansmana
2.2. Modülasyon
tabi tutulabilir.
Geniş arazilere sahip olan çiftçilerin yardımlardan daha fazla
2.3. Tek Ortak Piyasa Düzeni
yararlanması, buna karşılık küçük işletmelerin aldıkları yardım
miktarının çok ufak miktarlarla sınırlı olması gelir dağılımının
Geçmiş dönemlerdeki piyasaya müdahale sistemlerini çok
da bozulmasında rol oynamaktadır.
kısıtlayan 2003 reformu belli koşullarla da sınırlı olsa, hala
birçok ürünün müdahale alımlarına izin vermekteydi. Ekmeklik
2003 reformuyla yılda 5000 Avrodan fazla doğrudan ödeme
ve makarnalık buğday, arpa, mısır (2009/2010 döneminden
alan çiftçilerden 2005 yılında %3, 2006 yılında %4,
sonra sıfırlanmıştır), sorgum, çeltik, şeker, sığır ve dana eti,
2007-2012 arasında da %5 oranında mecburi indirim
domuz eti, tereyağı, yağsız süt tozu müdahale alımlarına tabi
uygulanması esas alınmıştır. Buradan elde edilen fonlar
tutulabiliyordu.
kırsal kalkınmanın finansmanında kullanılmak üzere Kırsal
Kalkınma bütçesine aktarılmaktadır. Hangi ülkede kesiliyorsa
“Sağlık Taraması”yla ekmeklik buğdayda 2010 yılı 1 Temmuz
modülasyonla elde edilen fonun %1’i o ülkeye kalırken, gerisi
tarihinden itibaren 101.31 Avro/ton müdahale alımı üzerinden
tarım arazileri, tarımda istihdam ve GSYH üzerinden diğer
azami 3 milyon tonluk bir müdahaleye izin verilmektedir.
ülkelere dağıtılır. Ancak modulasyona olan katkılarının %80’i
Bu miktar aşıldığında ihale usulüyle alım yapılacaktır. Süt
üye ülkelere geri gitmektedir.
sektöründe müdahale 1 Mart- 31 Ağustos arasında tereyağı
için azami 30 000 ton, yağsız süt tozu için 109 000 ton
Son AB üyesi olan 12 devlette 2004/2007 yılında başlayan
üzerinden sabit fiyatlarla müdahale alımı yapılabilir. Sığır
tam üyelikle birlikte yardımlar da eski üyelerdekinin
etinde ise piyasa fiyatları tetik fiyatı olan 1560 Avro/tonun
%25’i üzerinden verilmeğe başlanmıştır. Ancak 2013
altına indiğinde ihaleye gidilebilmektedir.
yılında eski üyelerin aldığı ile aynı temelde yardım almaya
başlayacaklarından, o tarihe kadar yeni üye devletlerde
Gene, ekim alanlarının boş bırakılarak üretimin azaltılması
modülasyon uygulanmayacaktır.
yaklaşımına son verilmektedir. 2015 yılında (1984 yılından
beri sürdürülmekte olan) süt kotası uygulamasına son
verilmesi kararlaştırılmış olduğundan, süt kotaları genelde
yılda yüzde bir oranında yavaş yavaş artırılmakta, piyasadan
yapılan müdahale alımları artık bir güvenlik stoku oluşturma
kapsamına indirgenmektedir.
2003/2004 reformu sonrası bazı üye devletlerde bazı
Kırsal kalkınmanın üç hedefi bulunmaktadır9:
yardımların ürüne bağlı olarak verilebilmesi seçeneğinden
• Kırsal alanda yaşayabilir, sürdürülebilir tarım ve ormancılığın
yararlanılabilirken, son düzenlemelerle (daha önce değinildiği
gibi, emziren inekler, keçi ve koyunlara verilen primler hariç)
bütün yardımlar Tek Ödeme Sistemine dahil edilmiştir. Enerji
elde etmede yararlanılan ürünler için verilen primler de
desteklenmesi,
• Arazi kullanımı, ekonomik ve sosyal koşulları geliştirerek
sürdürülebilirlik ekseninde kırsal nüfusun varlığını korumak,
• Çevre, kırsal alan ve doğal mirasın devamı ve iyileştirilmesi.
kaldırılmaktadır.
Bu hedefler çerçevesinde kırsal kalkınmanın üç ekseni:
2.4. Kırsal politika
• Rekabetçilik,
• Çevre ve arazi yönetimi,
1992 reformuyla tarım politikasının ikinci ayağının kırsal
• Ekonominin çeşitlendirilmesi ve kırsal alanlarda yaşam
kalitesi olarak belirlenmiştir10.
kalkınma olarak belirlenmesi ve zaman içinde kırsal
kalkınma konusunun önem kazanması temel olarak birkaç
nedenden kaynaklanmaktadır. Her şeyden önce uluslararası
1. Ekseni oluşturan rekabetçilik Tüzükte şu ifadelerle
ticari kurallar gereği pazar politikalarının zaman içinde
açıklanmaktadır:
öneminden kaybetmesi, genişleme sürecinin getirdiği pazar
• İnsan gücü potansiyelini artırıcı önlemler (mesleki eğitim,
politikalarında değişikliğe gitme yönünde eğilim ve tarımsal
bilgi aktarımı, genç çiftçilerin sektörde istihdamı, çiftçi ve
üretim hacmi konusundaki beklentilerin esasen karşılanmış
tarım işçilerinin erken emekliliği, danışmanlık hizmetlerinin
olması tarım politikalarının kırsal kalkınma yönünde bir açılım
kullanımı, çiftlik yönetimi bilgileri);
sergilemesine neden olmuştur. Tarımsal yapı politikalarının
• Fiziki potansiyelin yeniden yapılanması ve gelişimi,
yerine kırsal alanların geliştirilmesi yoluyla yapısal sorunların
yeniliklerin teşviki (tarım işletmelerinin modernizasyonu,
çözümlenmesi yaklaşımı geçmiştir. 21. yy.da daha da öne
ormanların ekonomik değerinin geliştirilmesi, tarım
çıkan çevre, biyoçeşitlilik, arazi yönetimi, kırsal alanlarda yeni
ve orman ürünlerinde katma değer yaratılması, tarım,
ekonomik faaliyetler yaratılması ihtiyacı ve kırsal alanda yaşam
gıda ve ormancılık sektörlerinde yeni ürünlerin, tarım ve
kalitesinin yükseltilmesi beklentisi kırsal kalkınma politikasına
ormancılıkta gelişme ve uyum altyapısının iyileştirilmesi,
verilen önemin diğer nedenleridir. Bu yüzden kırsal kalkınma
işleme ve teknolojilerin geliştirilmesinde işbirliği, doğal
artık OTP’nin doğrudan destek politikalarından sonra ikinci
afetlerden zarar görmüş tarımsal üretimin eski haline
temelini oluşturmaktadır. Kırsal alanda yeni iş olanakları
getirilmesi ve uygun koruma önlemlerine gidilmesi);
ve yeni gelir kaynakları yaratarak kırsal nüfusun ekonomik
• Tarımsal üretimde ve ürünlerde kalitenin geliştirilmesi
gücünü artırmak hedeflenmektedir. Kırsal alanlar ekonomik
(çiftçilerin AB mevzuatına uyumunun sağlanması, çiftçilerin
kalkınma ve tarım ürünleri pazarlarıyla ilgili olduğu kadar,
gıda kalite programlarına katılımının teşviki, üretici
önemli bir çevre ve rekreasyon işlevini yerine getirmektedir.
örgütlerinin gıda kalite programlarında yer alan faaliyetleri
için bilgi ve teşvik vermek);
Tarımsal-çevre araçlarına sürdürülebilir kırsal kalkınmayı
•Yeni AB üyesi devletlerde yarı geçimlik tarım işletmelerinin
destekleme ve toplumun çevre hizmetlerine karşı artan
yeniden yapılanmalarını ve üretici örgütlenmesini teşvik
talebini karşılamada önemli bir rol biçilmektedir.
etmek.
AB ülkelerinde nüfusun %59’u kırsal kesimde yaşadığı ve
arazilerin %91’inin kırsal alanlarda olduğu kabul edilirse, bu
kadar geniş bir nüfus ve alanın AB açısından önemi ve bu
alanları kalkındırmanın önceliği açıktır8.
22
Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları
> Ortak Tarım Politikasının Günümüzdeki Uygulamalar ve Gelecek İçin Beklentiler
2. Eksen şu alanları kapsamaktadır:
3. ORTAK TARIM POLİTİKASININ FİNANSMANI
• Tarım arazilerinin sürdürülebilir kullanımı (dağlık ve tarımda
kullanımında engel olan arazilerde çiftçilere doğal engel
1962 yılında kurulan ve (Garanti ve Yönlendirme Bölümleri
ödemesi yapmak, Natura 2000’in ve 2000/60/EC sayılı
olarak) iki bölümden oluşan FEOGA, AB bütçesinin önemli bir
Direktifin uygulanması için destek, tarımsal-çevre ödemeleri,
bölümünü meydana getirmiş ve ulusal politikalarda yapılacak
hayvan refahı ödemeleri, verimli olmayan yatırımlara
harcamaların yerine geçmiştir.
destek);
• Orman arazisinin sürdürülebilir kullanımı (tarım alanlarında
21 Haziran 2005 tarihli 1290/2005 sayılı ortak tarım politikasının
orman ve tarımsal ormancılık sistemi kurulması, tarım dışı
finansmanı konulu Konsey Tüzüğü ile (OJ L 209, 11.8.2005) fon
alanlarda orman kurulması, Natura 2000 ödemeleri, orman-
değişikliğe uğramıştır. OTP’nin finansmanı için tek bir yasal
çevre ödemeleri, orman potansiyelini yenileme ve koruma
çerçeve içinde iki fon oluşturulmuştur. Gene AB bütçesinin
önlemleri getirilmesi, verimli olmayan yatırımlara destek);
parçası olarak Avrupa Tarımsal Garanti Fonu (EAFG) ve Kırsal
Kalkınma İçin Avrupa Tarım Fonu (EAFRD) oluşturulmuştur.
3. Eksen ise şu konuları kapsamaktadır:
• Kırsal ekonominin çeşitlenmesi (tarım dışı faaliyetlerin
Avrupa Tarımsal Garanti Fonu Topluluk ürün piyasalarıyla ilgili
çeşitlendirilmesi, mikro işletmelerin kuruluş ve gelişmesinin
olarak aşağıda belirtilen alanlarda AB’de yapılan harcamaları
teşviki, turizmin teşviki);
karşılar:
• Kırsal alanda yaşam kalitesini artırıcı önlemler (ekonomi ve
• ihracatta geri ödemeler,
kırsal nüfusa ilişkin temel hizmetler, köylerin yenilenmesi ve
• piyasaları düzenleyici müdahale önlemleri,
geliştirilmesi, kırsal mirasın korunması ve geliştirilmesi);
• doğrudan ödemeler,
• Bu alanlarda çalışacak olanların eğitimi;
•Yerel kalkınma stratejisinin hazırlanma ve uygulanmasında
yetenek geliştirici önlemler.
• Topluluk tarım ürünlerinin Topluluk içinde ve dışında tanıtım
ve reklamına ilişkin önlemlere mali katkı,
• veteriner ve veteriner kontrol önlemleri,
• gıda ve yem kontrol önlemleri,
4. Eksen olarak da yerel kalkınma stratejileri ve yerel kamu özel
• hayvan hastalıklarının eradikasyonu,
sektör işbirliği ile tabandan tavana karar alma gücünü artıracak
• bitki sağlığı önlemleri,
LEADER yaklaşımı yer almaktadır.
• tarımda genetik kaynakların muhafaza, sınıflandırma,
toplanma ve kullanımıyla ilgili önlemler,
Avrupa için kırsal kalkınmanın stratejik temelleri Şubat 2006
• tarımsal veri bilgi sistemlerinin kurulma ve sürdürülmesi,
tarihinde belirlenmiştir11. 2007-2013 dönemi için tarımda
• tarımsal işletmelerin araştırılması dahil, araştırma sistemleri,
rekabetin geliştirilmesi; çevrenin iyileştirilmesi ve arazi
• balıkçılık piyasalarıyla ilgili harcamalar.
yönetiminin desteklenmesi; yaşam kalitesini iyileştirirken, kırsal
Kırsal Kalkınma İçin Avrupa Tarım Fonu ise üye devletlerdeki
alanlarda ekonominin de çeşitlendirilmesi öngörülmektedir.
(kırsal kalkınma politikaları açıklanırken belirtilen üç eksen
Ayrıca LEADER inisiyatifi denilen yerel paydaşların yerel
etrafında oluşturulan önlemler çerçevesinde) kırsal kalkınma
sorunların çözümü için düzenleyip hayata geçirdiği bireysel
programlarına mali destek sağlar.
kırsal kalkınma projeleri bulunmaktadır.
Avrupa Komisyonu bu fonların yönetiminden sorumludur.
“Sağlık Taraması” ile süt sektörünün korunması, iklim değişikliği,
Harcamalar yönetimin paylaşılması ilkesinden hareketle,
su yönetimi, biyoçeşitlilik, yenilenebilir enerji yeni çevre
Komisyon tarafından değil, her üye devletteki ulusal veya
öncelikleri olarak kırsal kalkınma konularına dahil edilmiştir.
bölgesel ödeme ajansları eliyle yapılmaktadır. Bu ajanslar
Komisyon tarafından getirilmiş bir dizi kıstas temelinde akredite
edilmektedirler. Yapılan yardım başvurularının uygun olup
olmadığı bu ajanslar veya yetki verdikleri organlar tarafından
denetlenir.
Ödeme ajanslarının yaptığı ödemeler Avrupa Tarımsal Garanti
yanı sıra tarım kesimindeki yönetim harcamalarının da 2012
Fonuna aylık, Kırsal Kalkınma İçin Avrupa Tarım Fonuna üçer
yılına kadar %25 azaltılması planlanmaktadır. İhracat iadelerinin
aylık süreler içinde ödenir. Bazen de hesapların ibrası süreci
azaltılması, ithalat lisanslarının 500’den 60’a, ihracat lisanslarının
içinde bazı düzeltmelere gidilebilir.
da 43’e inmesi kabul edilmiştir. Arazinin bir bölümünün boş
bırakılması uygulamasına son verilmesiyle buna ödenen
Kırsal Kalkınmanın Desteklenmesi konulu 1698/2005 sayılı
yardım da ortadan kalkmaktadır. Meyve ve sebzelerde bazı
Konsey Tüzüğünü değiştiren, 19 Aralık 2006 tarih ve 1944/2006
özel pazarlama standartlarının kaldırılması kontrol masraflarını
sayılı Konsey Tüzüğüne göre, Kırsal Kalkınma İçin Avrupa Tarım
geriletmektedir. Çapraz uyum kurallarındaki değişiklikler de
Fonu tarafından kırsal kalkınma amacıyla her bir üye devlete
kontrolleri ve atık miktarını azaltacaktır. Bütün bunlar tarım için
ayrılacak miktar kişi başına satın alma gücü paritesi olarak AB-25
yapılacak bütçe harcamaları kalemlerinde azalma anlamına
ortalamasının %40 ve daha üzeri için o devletin GSYH’sının %3’ü
gelmektedir13.
dolaylarında ve gelirin her %5’lik artışında 0.09 puan olarak
4. GELECEKTEKİ ORTAK TARIM POLİTİKASI
desteğin azaldığı bir oran belirlenmiştir.
HAKKINDA DÜŞÜNCELER
Topluluk yardımlarının yerinde kullanılıp kullanılmadığını
kontrol eden üye ülkelerce yürütülen bir “Entegre İdare ve
Reform sürecinin şimdiye kadarki gelişmelerle tamamlanmadığı
Kontrol Sistemi bulunmaktadır. Bu sistem çerçevesinde
ve gelecekte yeni adımlar atılarak yeni ihtiyaçlara cevap
aranacağı muhakkaktır. Daha şimdiden gelecekteki
sadece çiftçiler ve onlara yapılan ödemeler değil, bu yardımlara
düzenlemelerin ne olabileceği hakkında çalışmalar başlatılmıştır.
esas alınan arazilerin, hayvanların ve yapılan üretimin kayıtları
2010 yılı içinde Komisyon bir genelge yayınlayarak konuyu
da bu çerçevede tutulmakta, Topluluk harcamalarının yerinde
kamuoyunun tartışmasına açacak, 2011 yılı ortalarında da mali
kullanılıp kullanılmadığı kontrol edilmektedir. Örneğin, bağ,
perspektifi de kapsayacak mevzuat teklifleri getirilecektir.
zeytin, turunçgiller üretimine ait kayıtlar üretim potansiyeli ile
ilgili verileri de sağlayarak, bu alanla ilgili kamu finansmanının
Ortak karara varılan konular henüz tarım ürünleri kalite
izlenmesini ve denetimini ve bu ürünler için Topluluk yardım
politikası ve ekonomik gelişme ve tarım açısından engellerle
programının daha iyi işlemesini de sağlar.
karşı karşıya bölgelerin kimi desteklenme kriterleri hakkındadır.
22-23 Haziran 2009 tarihinde yapılan gayri resmi Tarım Konseyi
Üye devletlere gelen yardımlar bu yardımın yerine
toplantısında OTP’nin geleceği, daha özelde de doğrudan
ulaştırılmasında görevli olan Ödeme Kuruluşları kanalıyla
ödemelerin rolü, tarım ürünlerinde kalite politikası ve az
üreticilere verilmektedir. Ayrıca örneğin tütün ve zeytinyağında
tercih edilen alanlar olarak belirtilen gelişmede sorun yaşayan
piyasaları izlemekten, yardım programı ve işleyişinden sorumlu
bölgelerin gelecekteki sınıflandırmaları masaya yatırılmıştır.
Kontrol Kuruluşları kurulmuştur.
Doğal engellerle karşı karşıya olan alanlarla ilgili olarak üye
Gene harcamaların denetimi, izlenmesi amacıyla 2000/2001
devletlerin toprak, iklim ve arazi konusunda sekiz biyo-fiziki
dönemi sonrası Coğrafi Bilgi Sistemi ile bilgisayar destekli
ölçüt çerçevesinde 31 Ocak 2010 tarihine kadar haritalar ve
hava fotoğraflarına dayalı olmak üzere, yardıma konu ürünler
buna ek olarak kıstas ve eşikler, seçenekli olarak göstergeler
için verilen bildirimlerden de yararlanılarak bir veri tabanı
hazırlaması beklenmektedir.
oluşturulmuştur.
Kalite politikası konusunda 28 Mayıs 2009’da yayınlanan
OTP’nin yıllık bütçesi yaklaşık 55 milyar Avrodur. Bu
genelgede amaçlandığı gibi, AB tarımının rekabetçi yönünü
miktar toplam AB bütçesinin %40’ı, AB GSYH’sının %0.5’i
artırmak, kalite konusunda çiftçi, toptancı ve tüketiciler
dolaylarındadır. Alınan önlemler harcamaların zaman içinde
arasındaki iletişimi iyileştirmek, çiftçi ve imalatçı için yönetim
azalması yönünde olmaktadır . OTP’nin sadeleştirilmesi çabaları
süreçlerinin sadeleştirilmesi yönünde çalışılacaktır. Kalite
12
politikasının ihracat piyasaları açısından AB’nin elindeki en
güçlü kart olması, kalite politikasını 2013 sonrası OTP’nin temel
taşı yapmaktadır14.
24
Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları
> Ortak Tarım Politikasının Günümüzdeki Uygulamalar ve Gelecek İçin Beklentiler
Nihayet, sadece 2015 yılı Nisan ayında sonlandırılacak olan süt
kotaları uygulamasının o tarihe kadar yavaş adımlarla artırılması
değil, içinde bulunulan süt sektörü krizinin de inceleme altına
alınması kararlaştırılmıştır15.
Ama en önemlisi, 2013 sonrasındaki OTP’nin geleceği
konusunda henüz bir karara varılamamıştır. Bir taraftan
gelecekteki doğrudan ödemelerin daha fazla kırsal kalkınma
alanına kaydırılması, diğer taraftan yeni üye devletlerle AB-15
arasındaki doğrudan ödeme desteği düzeyleri arasındaki
farklılıklar anlaşmazlık konusu olmuştur. Geçmiş değerler
dikkate alınarak yapılacak yardımla mevcut veriler üzerinden
yapılacak yardımların göstereceği farklılık, doğrudan
ödemelerin yeniden dağıtım esaslarının gözden geçirilmesini
gerektirmektedir. Gelecekte, OTP’nin çevre ve kırsal kalkınma
konularındaki önceliklerinin devam edeceği öngörülebilir. Gene
de gıda ve gelir politikaları hakkındaki uzlaşma 2013 sonrası
OTP’sinin belirlenebilmesinde kilit taşı olacaktır.
Notlar
1 29 Eylül 2003 tarihli 1782/2003 sayılı Konsey Tüzüğü– Ek VIII (OJ L 270, 21.1.2003)
2 Single Payment Scheme - the concept,
ec.europa.eu/agriculture/capreform/infosheets/pay_en.pdf
3 21 Nisan 2004 tarih ve 795/2004 sayılı Komisyon Tüzüğü (OJ L 141, 30.4.2004)
4European Commission, Reform of the common market organisation for fruit and
vegetables. http://ec.europa.eu/agriculture/capreform/fruitveg/index_en.htm.
5 Single Payment Scheme - the concept,
ec.europa.eu/agriculture/capreform/infosheets/pay_en.
6 1782/2003 sayılı Tüzüğün IV. Eki. (19 Ocak 2009 tarih ve 73/2009 sayılı doğrudan
destek programları için ortak kurallar getiren Konsey Tüzüğü ile yürürlükten
kalkmıştır).
7 1782/2003 sayılı Tüzük EK III’ teki listeler. (73/2009 sayılı Konsey Tüzüğü ile
yürürlükten kalkmıştır).
8European Commission, Rural Development policy 2007-2013. http://ec.europa.
eu/agriculture/rurdev/index_en.htm
9 17 Mayıs 1999 tarih ve 1257/1999 sayılı Konsey Tüzüğü ve 9 Aralık 1999 tarih ve
2603/1999 sayılı Komisyon Tüzüğü ve European Commission,
“The new rural development policy and its principles”
http://europa.eu.int/comm/agriculture/rur/back/index_en.htm (10 12 2004)
10Council Regulation (EC) No 1698/2005 of 20 September 2005 on support for
rural development by the European Agricultural Fund for Rural Development
(EAFRD) (OJ L 277, 21.10.2005).
1120 Şubat 2006 tarih ve 2006/144/EC sayılı kırsal kalkınma için Topluluğun stratejik
ilkeleri konulu Konsey Kararı (2007 – 2013 program dönemi) ( OJ L 55, 25.2.2006,
p. 20–29)
12European Commission, The Common Agriculture Policy Explained,
http://ec.europa.eu/agriculture/capexplained/cost/index_en.htm
13Rapid-Press Releases-Europa, CAP simplification: Commission well on the way
to meeting target to reduce admin burden in agriculture by 25 percent by 2012,
IP/09/409, http://europa.eu/rapid/pressReleasesAction.do?reference=IP/09/409
(25.06.2009)
14Mariann Fischer Boel, CAP post 2013: What future for direct payments?
Speech/09/279, 02.06.2009. http://europa.eu/rapid/pressReleasesAction.do?refer
ence=SPEECH/09/279&format=HTML&aged=0&language=EN&guiLanguage=en
15CAP2020. Debating the Future of the Common Agricultural Policy.
http://cap2020.ieep.eu/2009/7/7/outcomes-of-the-czech-presidency
türkİye’nİn
ortak tarım
ortak
tarım
polİtİkasına uyumu ve
türk tarımına etkİlerİ
politikası
Prof. Dr. Gülcan ERAKTAN
1. TÜRK TARIM POLİTİKASININ
1970 tarihli Katma Protokol’ün 33. maddesi 1. fıkrasında
ORTAK TARIM POLİTİKASINA UYUM GEREĞİ
“Yirmiiki yıllık dönem içinde, Türkiye, tarım ürünlerinin
Türkiye ile Topluluk arasında serbest dolaşımı için Türkiye’de
Türkiye AB ilişkileri çerçevesinde Türkiye’den tarım politikasını
uygulanması gerekli ortak tarım politikası tedbirlerini
AB OTP’ye uyum sağlaması beklenmektedir. Bu durum taraflar
bu dönemin sonunda alabilmek amacıyla, kendi tarım
arasında yapılan anlaşmalarda şu şekilde belirtilmektedir:
politikasının uyumu yoluna gider”ifadesi yer alamaktadır. Bu
ibareyle tarım ürünlerinin taraflar arasında serbest dolaşımının
Türkiye’nin AB OTP’ye uyum yükümlülüğü altına girişi taraflar
sağlanması için Türkiye’nin tarım politikasını OTP’ye uydurması
arasında bir ortaklık anlaşması yaratan 1963 tarihli Ankara
gerektiği belirtilmektedir.
Anlaşması’na uzanır. Anlaşmanın 11. madde 1. fıkrası “Ortaklık
rejimi, Topluluğun ortak tarım politikasını gözönünde
Ortaklığın Geliştirilmesine ilişkin 19 Eylül 1980 tarihli 1/80 sayılı
bulunduran özel usullere göre, tarımı ve tarım ürünleri alış
Ortaklık Konseyi Kararının 5. maddesi 1.fıkrası şu kapsamdadır:
verişini de kavrar” hükmünü getirmektedir.
26
Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları
> Türkiye’nin Ortak Tarım Politikasına Uyumu ve Türk Tarımına Etkileri
“Katma Protokolun 33.üncü maddesinin uygulanmasını
kolaylaştırmak üzere, Topluluk ve Türkiye:
a. Ortaklaşa bir “Topluluk tarımsal mevzuatını inceleme”
programı hazırlar;
b. Türkiye tarım ekonomisi ve mevzuatı ile Türkiye’nin pazar
• Tek pazara geçişi gerektiren Topluluk müktesebatına uyum
sağlanması,
• Topluluğun tarım, iletişim ve bilgi teknolojileri, çevre,
ulaşım, enerji, taşımacılık, tüketici hakları, adalet ve içişleri,
işgücü ve sosyal haklar, eğitim ve gençlik, vergilendirme,
ve fiyat sisteminin derinlemesine bir analizini ve bunların
istatistik, bölgesel politikalar, genel dış ve güvenlik politikası
yürürlükteki Topluluk sistemi ile karşılaştırılmasını yapar;
gibi alanlardaki her türlü düzenlemesine uyum sağlanması
c. Türkiye’nin Topluluk sistemini tedrici olarak uygulayacak
anlaşılmaktadır.
duruma gelmesi için, kendi sistemini Topluluk sistemiyle
uyumlu hale getirmeye hazır olduğu tarımsektörlerini
Bu genel çizgiler bağlamında Türkiye’den beklenen uyum
saptar;
çalışmalarının yer aldığı Katılım Ortaklığı Belgeleri ve İlerleme
d. Uyum süreci ilerledikçe, ilgili sektörde tarımsal ürünlerin
Raporları tarım alanında da Türkiye’nin atması gereken
serbest dolaşımının gerçekleşmesini sağlayan şartları,
adımları ele almaktadır. Buna karşılık Türkiye de Ulusal
özellikle Topluluk sisteminin uygulanmasını ve fiyat
Programlar çerçevesinde AB müktesebatının üstlenilmesine
eşitliğini dikkate alır.”
ilişkin programını sunmaktadır. Gümrük birliğinin son döneminin uygulanmaya konmasına
AB’nin mevzuat uyumu ve mevzuatın uygulanması
ilişkin 1/95 sayılı Türkiye-AT Ortaklık Konseyi Kararının 25.
konularında Türkiye’den beklentilerini ortaya koyan belgelerde
madde 1. fıkrasında “Türkiye, tarım ürünlerinin serbest
zaman içinde kaydedilen ilerlemelere bağlı olarak farklı
dolaşımını sağlamak için, kendi tarım politikasında, Ortak
uyum adımları atılması istenebilmektedir. Buna örnek olarak
Tarım Politikası önlemlerini uygulayabilecek şekilde
ilk Katılım Ortaklığı Belgesi (Türkiye Cumhuriyeti Katılım
değişiklikler yapar. Türkiye, bu çerçevede alınan kararları
Ortaklığı’nın içerdiği ilke, öncelik, ara hedef ve koşullara ilişkin
Topluluğa bildirir.” denilmektedir. 26. maddede ise “Topluluk
8 Mart 2001 tarihli Konsey Kararı -2001/235/EC) ele alınabilir.
ve Türkiye, tarım ürünleri ticaretinde birbirlerine tanıdıkları
Belgede kısa vadeli hedefler olarak:
tercihli rejimleri, karşılıklı çıkarlara dayanacak biçimde
• İsleyen bir tapu sicili sistemi geliştirilmesi, hayvan
aşamalı olarak iyileştirirler. Ortaklık Konseyi, söz konusu
tanımlama ve bitki geçiş izni sistemleri oluşturulması,
tercihli düzenlemelere ilişkin iyileştirmeleri düzenli olarak
tarım ürünleri piyasalarının izlenebilmesi için idari yapıların
inceler.” ifadesi yer almaktadır. 27 maddede “Ortaklık Konseyi,
güçlendirilmesi, çevresel, yapısal ve kırsal kalkınma
Türkiye’nin 25.inci maddenin 1.inci fıkrasında anılan Ortak
Tarım Politikası önlemlerini aldığını tespit ettikten sonra,
önlemlerinin uygulamaya koyulması.
• AB’nin veteriner hizmetleri ve bitki sağlığı mevzuatına
Topluluk ile Türkiye arasında tarım ürünlerinin serbest
yönelik bir uyum stratejisi belirlenmesi; bu alanda hayvan ve
dolaşımını sağlamak için gerekli düzenlemeleri yapar.”
bitki hastalıklarıyla mücadele konusunda mevzuat uyumu
denilmektedir.
ile uygulama kapasitelerinin (özellikle laboratuar testleri,
kontrol düzenlemeleri ve kurumları) modernleştirilmesine
Bütün bu ifadeler Türkiye’nin tarımını ve tarım politikasını
Topluluk tarımı ve tarım politikasına uyumlaştıracağını amirdir.
öncelik verilmesi belirtilmektedir.
Orta vadeli öncelikler arasında da:
• Tarım ve kırsal kalkınma politikaları alanlarında müktesebata
AB’de 1993 yılında benimsenen Kopenhag kriterleri
çerçevesinde siyasi ve ekonomik kriterler yanında Topluluk
yönelik hazırlıkların tamamlanması.
• Gıda işleme kuruluşlarının (et, süt ürünleri isleme tesisleri)
mevzuatının benimsenmesi de esas alınmıştır. Bu kapsamda
AB temizlik ve kamu sağlığı standartlarını karşılayacak
AB’nin aldığı kararlara ve uyguladığı yasalara uyum
şekilde güncelleştirilmesi ve daha fazla test ve teşhis
sağlamaktan:
tesislerinin kurulması yer almaktadır.
• Gümrük Birliği, malların serbest dolaşımı, sermayenin
serbest dolaşımı gibi ortaklık anlaşmaların da belirtilen
Bu kapsamdan hareket edilerek Türkiye’nin uyumu için gerekli
şartlara uyum sağlaması,
düzenlemeler özetlenebilir.
2. YATAY DÜZENLEMELER
Kontrol sisteminin içinde üye devletlerin nokta kontrolleriyle
çapraz uyumu kontrol etmeleri de yer alır. 92/102 sayılı Konsey
AB düzeyinde bütün işletmeler için geçerli olan
direktifi ile 1760/2000 sayılı tüzüğe göre getirilen hayvanların
düzenlemelerdir.
tanımlanması ve kayda geçirilmesi kuralları ile de uyum
aranır4. 21/2004/EC sayılı Konsey Tüzüğü ise koyun- keçi cinsi
2.1. Doğrudan Ödemeler Sistemi
hayvanlar için kimliklendirme ve kayıt sistemi getirmektedir5.
Toplulukta 21 ürün ve ürün grubu üzerinden birbirinden
Gene harcamaların denetimi, izlenmesi amacıyla 2000/2001
farklı mekanizmalarla yürütülen, 1992, 1999 ve 2003
dönemi sonrası Coğrafi Bilgi Sistemi ile bilgisayar destekli
reformlarıyla adım adım sadeleştirmesine gidilen ortak piyasa
hava fotoğraflarına dayalı olmak üzere, yardıma konu ürünler
düzenlemeleri 2007 yılında çıkartılan bir Konsey tüzüğü ile tek
için verilen bildirimlerden de yararlanılarak bir veri tabanı
bir piyasa organizasyonu haline getirilmiştir .
oluşturulmuştur.
Tarım üreticileri Tek Çiftlik Ödemesi veya Tek Alan Ödemesi
2.3. Çiftlik Muhasebe Veri Ağı
1
şeklinde bir yardımla gelir desteğinden yararlanmaktadırlar.
Bu çerçevede çapraz uyum ve modülasyon kuralları değişerek
Tarım işletmelerinin gelirlerinin ve bunun OTP üzerine
sürdürülmektedir.
etkilerinin değerlendirilmesi için bir araç olarak düşünülmüş
bir veri tabanıdır. Kavram 1965 yılında geliştirilmiş, 79/65 sayılı
2.2. Entegre İdare ve Kontrol Sistemi
Konsey tüzüğü ile veri ağının kurulmasının hukuki temeli
oluşturulmuştur. 85/377/EEC sayı ve 7 Haziran 1985 tarihli
Topluluk 1992 yılında yaptığı reforma bağlı olarak tarım
Komisyon Kararı ile (OJ L 220, 17.08.1985, s.1-32) Toplulukta
politikası önlemlerini temel olarak yardımlara dayandırmıştır.
tarım işlemelerinin tipolojisi yapılmıştır. Zaman içinde ve
Topluluk yardımlarının yerinde kullanılıp kullanılmadığını
yeni üye ülkelerin katılımı nedeniyle yeni Komisyon tüzükleri
kontrol eden üye ülkelerce yürütülen bir “Entegre İdare ve
çıkartılmıştır.
Kontrol Sistemi” bulunmaktadır. Bu sistem çerçevesinde
sadece çiftçiler ve onlara yapılan ödemeler değil, bu
AB üyesi devletler tarafından yıllık verilerin derlenmesiyle
yardımlara esas alınan arazilerin, hayvanların ve yapılan
oluşturulan Çiftlik Muhasebe Veri Ağı (FADN)’dan sorumlu
üretimin kayıtları da bu çerçevede tutulmakta, Topluluk
daireler her yıl AB’deki örnek işletmelerden muhasebe
harcamalarının yerinde kullanılıp kullanılmadığı kontrol
verilerini toplarlar. Ulusal istatistiklerden farklı olarak
edilmektedir.
FADN uyumlu hale getirilmiş yegane mikro-ekonomik
veri kaynağıdır. Bütün ülkelerde defter tutma kuralları
Yardımların hak edene verildiğinin ve suistimal yapılmadığının
aynı tutulmuştur. İşletmeler AB’de her bölge düzeyinde
kontrolü için bir dizi tüzük çıkartılmıştır . Sistem, 2003-2005
oluşturulmuş örnekleme planları temelinde bilgi toplama
yıllarında OTP reformunun gösterdiği ihtiyaç çerçevesinde
işlemine katkıda bulunurlar. İstatistik veriler Birlik’teki bütün
geliştirilmiştir. 1782/2003 sayılı Konsey Tüzüğü ile 3508/92
tarım işletmelerinden değil, ticari olarak nitelenebilecek
sayılı tüzüğe göre getirilen Entegre İdare ve Kontrol Sistemi
büyüklükte olanlardan toplanmaktadır. Bu işlemler her ülkede
bileşenleri geliştirilmiştir. Sistem aşağıdaki unsurlardan
kurulan tarımsal muhasebe ofislerince yürütülür ve durum
oluşmaktadır:
sistematik olarak izlenir.
2
3
• Bilgisayar destekli veri tabanı,
2.4. Depolama Hizmetleri
• Tarım parselleri için tanımlama sistemi,
• Ödeme haklarının tanımlanma ve kaydı için bir sistem,
•Yardım başvuruları,
Topluluk OTP çizgileri zaman içinde değişerek fiyat ve alım
• Entegre kontrol sistemi,
politikaları çok sınırlı alanlarda uygulanmaya başlanmıştır.
•Yardım başvurusu yapan çiftçilerin kimlik kayıtları için tek bir
Bu yolla müdahaleye konu olan ürün Topluluğun malıdır ve
sistem.
belli kurallar çerçevesinde ve Komisyon’un yönlendirmesiyle
kullanılır veya ihraç edilir. Kamu depolamaları hububat, çeltik,
28
Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları
> Türkiye’nin Ortak Tarım Politikasına Uyumu ve Türk Tarımına Etkileri
beyaz ve ham şeker, sığır ve domuz eti karkası, tereyağı ve
doğruluğu konusunda yapılacak işbirliği, veteriner otoriteleri
yağsız süttozu için (koşullara göre değiştirilebilecek) referans
arasında bilgisayar ağı, kontrollerin finansmanı, hastalıklarla
fiyatlar üzerinden yapılır . Müdahale alımlarına konu olan
ilgili kontrol önlemleri konusunda kurallar belirlenmiştir.
6
ürünler ihale yoluyla depolara dağıtılmaktadır.
İthalatta sınır kontrol noktalarında kontroller, bilgisayar
2.5. Topluluk Ödemelerinin Kontrolü
sistemleri, hastalıklara karşı önlemler ve kontrollerin
finansmanı hakkında mevzuat bulunmaktadır.
Ortak Tarım Politikaları için yapılan harcamaları kontrol
etmek için Avrupa Tarımsal Garanti Fonu ve Kırsal Kalkınma
Hayvan hareketlerinin kontrolü için hayvanların tanımlanması,
için Avrupa Tarım Fonu altında bir idari yapı ve işleyiş sistemi
kayıtları, hayvan hareketlerinin kayda geçirilmesi ile ilgili
oluşturulmuştur . Üye devletlerde kurulan ve Topluluk
mevzuat, büyükbaş hayvanlar, koyun, keçi, domuz ve tek
tarafından akredite olan ödeme kuruluşları üye devletlerde
tırnaklılarda ıslah amaçlı düzenlemeler ve ithalatla ilgili
Topluluğun bir dairesi veya organı gibi çalışır. Fonlar hem
mevzuat yine veteriner mevzuatı arasında yer almaktadır.
7
bilginin saklanması, hem ilgili kesimlerden gelecek yardım
taleplerinin Topluluğun kurallarına uyumunun kontrol
Gıda ve yem maddelerinde hijyen, kontroller ve kontrollerin
edilmesi, ödemeler gerçekleştikten sonra kontrolleri yapılarak,
finansmanı, gıda güvenliğine ilişkin olarak etiketleme,
gerekli belgelerin belli zaman sınırları içinde Topluluk kuralları
yem materyal ve katkı maddeleri, yeni ürünler, genetiği
içinde sunulması ve elektronik ortamda saklanması görevlerini
değiştirilmiş ürünler vb düzenlemeler bitki ve hayvan sağlığı
yerine getirmektedir.
konuları arasındadır.
AB aday ülkeleri ise 2006 yılında çıkartılan IPA (Katılım Öncesi
Bitki sağlığı açısından genel ve özel kontrol önlemleri, bitki
Mali Yardım Aracı)’nın kuruluşuyla ilgili Konsey Tüzüğü8
pasaportları, üçüncü ülkelerden ithalat, ürünlere el konulması
(1 Ocak 2007-31 Aralık 2013 tarihleri arasında uygulanacaktır)
konusunda denetleme ve bildirimler, derogasyonlar, pestisit
ve bu tüzüğün uygulanmasıyla ilgili Komisyon Tüzüğü
kalıntıları, tohum ve dağıtım materyalinin kalitesi, bitki
temelinde bir ödeme ajansı oluşturacak ve bunun Komisyon
koruma ürünleri, bitki çeşitliliği hakları gibi alanlar kurallara
tarafından akreditasyonunu yaptıracaktır.Türkiye’de de aynı
bağlanmıştır.
9
temelde Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu
oluşturulmuştur10.
4. KALİTE POLİTİKASI
3. HAYVAN VE BİTKİ SAĞLIĞI
Kalite politikası üretici ve tüketici açısından belirlenen temel
standartlara uyan yüksek kaliteli ürünler elde edilmesini
Bu alandaki AB yasal düzenlemeleri iki amaca yöneliktir.
garantilemeye yönelik olarak uygulanır12. Tarım ürünlerinin
Her şeyden önce halkın ve hayvanların sağlığını koruma
çeşitliliğini teşvik, ürün adının kötüye kullanılmasının ve taklit
ve tüketici beklentilerini karşılama beklentisi vardır. Bunun
edilmesinin önlenmesi ve ürünlerin belli özellikleri hakkında
yanı sıra ticaret mekanizmalarının iyi işleyebilmesi, yani iç ve
tüketiciye bilgi vermek amaçlarını taşır. “Etiketleme, coğrafi
dış ticarette hayvancılık, bitki sağlığı ve hayvan beslenmesi
işaretler, koruma altına alınmış menşe adı” gibi düzenlemeler
alanlarında ticareti engelleyecek veya ek kontrol gerekleri
menşein ve özel karakterlerin korunması açısından önem
yaratacak ortamların önüne geçmek hedeflenmektedir. Bu
taşımaktadır. Koruma altına alınmış menşe adı, belli bir
amaçla çok sayıda mevzuat çıkartılmıştır .
coğrafi alanda tanımlanmış bir teknoloji kullanılarak üretilmiş,
11
işlenmiş, hazırlanmış tarım ürünleri ve gıda maddelerini
Canlı hayvan, sperm, yumurtalık ve embriyo ile hayvansal
kapsar. Korunma altına alınmış coğrafi işaretler tarım
ürünler ticaretinde Topluluk iç piyasasında ve ithalatta
ürünleri ve gıda maddelerinin üretim, işleme ve hazırlama
uyulması gereken kurallar tüzük, direktif ve kararlarla
aşamalarından en az birisinin belli bir coğrafi bölgede
belirlenmiştir. İç piyasalarda hayvan ve hayvansal ürünlerin
yapılmasıyla ilgilidir13. Geleneksel özellik garantisi üretimin
sertifikasyonu, Komisyon ile üye devlet yetkili makamları
kapsamında veya üretim araçlarındaki geleneksel karakteri
arasında veteriner ve zootekni alanlarında uygulamanın
belirler14.
Bunun dışında pazarlama standartları ve ürünle ilgili direktifler
sağlamlaştırılmıştır18. Komisyon da güvenilir istatistik rakamlar
tarım ürünlerinin teknik tanımlamaları, kapsamları, özellikleri
elde etmek için gerekli kuralları belirleyen uygulama tüzükleri
ve üretimlerinde kullanılan üretim yöntemlerini içerir.
çıkartmıştır19.
Pazarlama standartları tüketicilere ürün hakkında temel
bilgileri, yetiştirildiği yer, ürünün kalite özelliklerini verir. Bu
Tarım alanında toplanacak istatistikler hakkında da mevzuat
arada uluslararası standartlar da dikkate alınır15.
bulunmaktadır20. Kurulan Avrupa İstatistik Sistemi yalnız üye
devletlerden istatistik toplamakla kalmamakta, OECD, BM, IMF
Etiketlemede ürünün organik yapıda olması veya içinde
ve Dünya Bankası ile işbirliği içinde çalışmalarını yürütmekte,
genetiği değiştirilmiş materyal taşıyıp taşımadığı da belirtilme
üye adayı ülkelerden de aynı kurallar temelinde istatistik
durumundadır.
bilgiler toplaması beklenmektedir.
5. ORGANİK TARIM
7. TÜRKİYE- AVRUPA BİRLİĞİ GÜMRÜK BİRLİĞİ
1991 yılından beri (2092/91/EEC sayılı tüzük) sürdürülmekte
Türkiye ile AB ülkeleri arasında 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi
olan organik tarımla ilgili çalışmalar 2004 Organik Eylem Planı
kararıyla Gümrük Birliği (GB) tesis edilmiştir. Ancak GB sanayi
çerçevesinde 2007 yılında yapılan mevzuat düzenlemesiyle
ürünleri için gerçekleşirken, Türk tarım politikası henüz OTP’nin
yeni bir şekil almıştır . Yeni bir organik ürün logosu 2010
kurallarıyla uyumlu olmadığı için tarım sektöründe malların
yılından itibaren kullanılmaya başlanacak, bu da organik
serbest dolaşımı başlatılamamıştır. GB’nin tarım sektörüne de
ürünlerin tek pazar içindeki dolaşımının önündeki engelleri
yaygınlaştırılabilmesi için Türkiye’de OTP kurallarının geçerli
kaldırmaya yardımcı olacaktır. Su ürünleri de organik ürünler
olması gerekmektedir. Bu nedenle tarımda tamamlanma tarihi
kapsamında ele alınabilecek, yeni tüzük 1 Ocak 2009 tarihinde
açık bırakılmış ek bir geçiş dönemi getirilmiş olmaktadır.
16
yürürlüğe girerken, uygulanmasıyla ilgili olarak Konsey ve
Parlamento’ya 2011 yılında bir rapor sunulacaktır. AB dışı
Ancak GB tarım ürünlerinin ikinci işlenme aşamalarını
ülkelerle organik ürün ticaretini güçlendirebilmek için organik
teşkil eden makarnacılık, pastacılık mamulleri, çikolata,
standartlar ve Codex Alimentarius da organik yönergeye
bebek mamaları vb gibi işlenmiş tarım ürünlerine
katkıda bulunacaktır.
yaygınlaştırılmaktadır. Türkiye AB mevzuatına uygun olarak
GB çerçevesinde işlenmiş tarım ürünleri sistemi oluşturmuştur.
Komisyon’un 2008 yılında çıkarttığı iki tüzükle Konsey
Bu kapsamda işlenmiş tarım ürünlerindeki tarım ve sanayi
tüzüğünün uzantısı olarak teknik ayrıntılar belirlenmektedir .
17
payları tespit edilerek, toplam korumanın sanayi payına karşılık
gelen kısmı Topluluğa karşı sıfırlanmıştır. İthalatta yapılacak
6. TARIM İSTATİSTİKLERİ
işlemlerde taraflar sanayi ürünlerinden alınan gümrük
vergilerini almamaktadır. Ama standart olarak belirlenmiş
Komisyon’un OTP’nin oluşturulması, izleme ve
içerikler çerçevesinde malların içindeki tarım ürünleri için
değerlendirmesinde oynadığı rolü hakkıyla yapabilmesi
gümrük vergisi alınmaktadır. Yani ikinci kez işlenmiş (hububat,
AB üye devletlerde ve AB piyasalarında mevcut durumu
süt ve şeker içeren) ürünler içerdikleri hububat, şeker ve süt
en iyi şekliyle takip edebilmesiyle mümkündür. Bunun için
ürünleri üzerinden gümrük vergisine tabi tutulurken, bu
tarım, tarım sanayi, balıkçılık ve ormancılık da dahil olmak
ürünler için üçüncü ülkelerden ithalatta alınan sanayi payı
üzere tarım işletmelerinin arazi varlığı ve kullanımı, hayvan
olarak adlandırılan gümrük vergisi oranı taraflar arasındaki
varlığı, üretimin her aşaması, iç ve dış pazarlardaki durum,
ticarette kesilmemektedir.
girdi kullanımı, maliyetler, fiyatlar, gelirler, mal hareketleri,
tüketim verileri vb alanlarda 1953 yılından beri Topluluğun
GB’nin başlamasından sonra 1/98 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı
İstatistik Ofisi olarak çalışan Eurostat tarafından istatistikler
ile sadece 1/80 sayılı Ortaklık Konseyi Kararları konsolide
derlenmektedir. Bu yolla AB’ye Avrupa düzeyinde ülkeler ve
edilmemiş, taraflar tarım ürünleri açısından karşılıklı ticaret
bölgeler arasında karşılaştırmalar yapmayı sağlayacak istatistik
tavizlerini genişletmişlerdir. Türkiye AB’den bazı vergi
veriler sunulmaktadır. 1997 yılında Konsey tarafından Topluluk
muafiyetleri ve indirimleri, domates salçası ve kayısı pulpu
İstatistikleri Tüzüğünün çıkartılması ile konunun hukuki tabanı
ithalat kotalarında artış, AB de canlı hayvan ve et başta
30
Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları
> Türkiye’nin Ortak Tarım Politikasına Uyumu ve Türk Tarımına Etkileri
olmak üzere, bazı peynirler, çavdar, maltlık arpa, şeker, yağlı
Gıda güvenliği, veterinerlik ve bitki sağlığı alanında:
tohumlarda ödün almıştır.Ancak, Türkiye BSE hastalığının
• Gıda, yem ve veterinerlik konularında AB gereklilikleriyle
patlak vermesi ve AB ülkelerinde de görülmesi üzerine
uyumlu ve AB müktesebatının tam olarak aktarılmasına
et ve canlı hayvan ithalatını durdurmuş, AB de domates
olanak sağlayacak bir çerçeve kanunun kabul edilmesi.
salçası, karpuz gibi ürünlerde Türkiye’ye verdiği tavizi hayata
• AB müktesebatıyla uyumlu olarak büyükbaş hayvanların
geçirmemiştir. Bununla beraber takvim ve miktar sınırlamaları
kimliklendirilmesi ve hareketlerinin kaydı sisteminin
çerçevesinde Türkiye’den AB’ye yapılan tarım ürünleri
işlerliğinin sağlanması ve koyun ve keçilerin hareketlerinin
ihracatının%25’i vergi indiriminden yararlanmakta,%68’i
izlenmesi için uygun bir sistemin uygulanmaya başlanması.
vergiden muaf tutulmaktadır .
21
• Trakya bölgesinin Dünya Hayvan Sağlığı Teşkilatı tarafından,
aşılama yoluyla şap hastalığından ari bölge olarak tanınması
8. UYUM ÇALIŞMALARININ GENEL DEĞERLENDİRMESİ
için gerekli önlemlerin alınması.
• AB müktesebatına dayalı olarak tüm tarım- gıda
8.1. Katılım Ortaklığı Belgeleri,
işletmelerinin sınıflandırılması ve bu işletmelerin
Ulusal Programlar, İlerleme Raporları,
iyileştirilmesi için bir Ulusal Program hazırlanmasını
Tarama Raporları
öngörmektedir..
AB 2001, 2003, 2006 (2008 Katılım Ortaklığı Belgesi ile fesih
Orta vadede ise tarım ve kırsal kalkınma alanında:
edilmiştir) ve 2008 Katılım Ortaklığı Belgeleriyle Türkiye’nin
• Tarım arazilerindeki denetime hazırlık teşkil etmesi
AB müktesebatına uyumu için kısa ve orta vadeli öncelikleri
açısından, arazi tanımlama ve Ulusal Çiftçi Kayıt Sisteminin
belirtmektedir. Bunlar ana hatlarıyla:
geliştirilmesine devam edilmesi.
• Entegre İdare Kontrol Sisteminin bir parçası olarak
• Tarım-çevre tedbirlerinin gelecekte uygulanabilmesi
işleyen bir tapu kayıt sisteminin, hayvan tanımlama
bakımından, çevre ve kırsal bölgelere ilişkin pilot eylemlerin
sistemlerinin ve bitki geçiş izin sistemlerinin geliştirilmesi
uygulanması için hazırlıklara başlanması beklenmektedir.
ve tarımsal piyasaların izlenmesi, yapısal ve kırsal gelişime
yönelik önlemlerin uygulanması amacıyla idari yapıların
Gıda güvenliği, veteriner hizmetleri ve bitki sağlığı alanında
iyileştirilmesi;
orta vadede:
• Hayvan ve bitki hastalıkları ile mücadele mevzuatı
uyumu öncelikli olmak üzere, hayvan ve bitki sağlığı
konusundaki Topluluk mevzuatı için uygun bir uyum
stratejisi oluşturulması ve özellikle laboratuvar testlerine,
• Hayvan hastalıklarına karşı kontrol tedbirlerinin kabul
edilmesi ve hayvan sağlığı ile ilgili durumun gerektirmesi
halinde eradikasyon planlarının oluşturulması.
• Referans laboratuarları, kalıntı testleri (kontrol planları dahil)
kontrol düzenlemelerine ve kuruluşlarına mahsus uygulama
ve numune alma işlemleri başta olmak üzere, gıda güvenliği
kapasitesinin artırılması;.- Tarımsal ve kırsal gelişme
ile hayvan ve bitki sağlığı alanlarında laboratuar ve kontrol
politikalarında müktesabat için hazırlıkların tamamlanması;
kapasitelerinin geliştirilmesi.
• Gıda işleme kuruluşlarının (et, süt işleme tesisleri) AB
• Bulaşıcı Süngerimsi Ensefalopati (TSE) ve hayvansal yan
hijyen ve halk sağlığı standartlarına uyacak şekilde
ürünler ile ilgili mevzuata uyum sağlanması ve gerekli
modernizasyonu ve test ve teşhis tesislerinin daha fazla
toplama ve bertaraf sistemlerinin kurulmaya başlanması.
kurulması konularıyla ilgilidir.
öngörülmektedir.
2008 yılı Katılım Ortaklığı Belgesi (KOB) kısa vadede tarım ve
kırsal kalkınma alanında22:
Katılım Ortaklığı Belgelerindeki beklentilerin karşılanması
• AB gerekliliklerine uygun olarak akredite edilecek bir IPARD
konusunda alınacak önlemleri yansıtan Ulusal Programlar ise
(Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı- Kırsal Kalkınma Bileşeni)
ajansının kurulması.
• Dana eti, canlı büyükbaş ve yan ürünlerinin ticaretiyle ilgili
kısıtlamaların kaldırılması.
2001, 2003 ve 2008 yıllarında kabul edilmişlerdir.
2008 yılı Ulusal Programında 2008 KOB’deki beklentilerle ilgili
• Tarım- çevre önlemlerinin gelecekteki uygulanabilirliği
olarak canlı hayvan ve et ticaretiyle ilgili madde dışındaki
açısından çevre ve kırsal bölgelere ilişkin pilot eylemleri
maddelere atıf yapılarak, yapılacak mevzuat düzenlemeleri için
uygulama hazırlığı (toplam 4, yürürlükte olan 4, Türkiye ile
takvim getirilmekte ve bütçe gerekleri sıralanmaktadır.
ilgili 4 mevzuat vardır),
•Gıda Güvenliği, Veterinerlik ve Bitki Sağlığı alanında;
Her yıl Avrupa Komisyonu tarafından çıkartılan İlerleme
• Gıda, yem, veteriner hizmetleri konularında AB
Raporları yıllık olarak mevzuat uyum ve uygulamalardaki
gerekliliğiyle uyumlu, AB müktesebatını aktarabilecek
gelişmeleri ele almaktadır. 2008 yılı İlerleme Raporu tarım ve
bir çerçeve kanunun kabulü (toplam 6, yürürlükte olan 6,
kırsal kalkınma konusunda IPARD’ın idari ve kontrol yapılarının
tamamlanması, Çiftlik Muhasebe Veri Ağı Sisteminin meyve
Türkiye ile ilgili 6 mevzuat vardır),
• AB müktesebatıyla uyumlu büyükbaş hayvanların
ve sebze alanıyla sınırlı kalmaması, üretime bağlı devlet
kimliklendirilmesi ve hareketlerinin kaydı sistemi ve
desteklerinin yoğunlaşmasıyla OTP çizgisinden uzaklaşılmakta
koyun-keçi hareketlerinin izlenmesine ilişkin uygun bir
olduğu konularına vurgu yapmaktadır. Kalite politikası ve
sistemin uygulanmaya başlanması (toplam 3, yürürlükte
organik tarımla ilgili bir gelişme sağlanmadığı, ama AB meyve
olan 2, Türkiye ile ilgili 3 mevzuat vardır),
ve sebze standartlarına uyumda ilerleme kaydedildiği ve bu
• Trakya Bölgesinin Dünya Hayvan Sağlığı Teşkilatı
ürünlerin AB’ye ithalatı yapılmadan önce Türk makamları
tarafından şap hastalığından ari bölge olarak tanınması
tarafından yapılan uygunluk kontrol işlemlerinin Topluluk
için gerekli önlemler (toplam 1, yürürlükte olan 1, Türkiye
tarafından tanındığı kaydedilmektedir. Bunun yanı sıra, bir
ile ilgili 1 mevzuat vardır),
taraftan canlı hayvan ve sığır eti ithalatının engellenmesinin,
• AB müktesebatına dayalı olarak tüm tarım-gıda
diğer taraftan “Tarım ve kırsal kalkınma” başlığının
işletmelerinin sınıflandırılması ve iyileştirilmesi için ulusal
görüşmelere açılmama nedeninin sürdüğü ve bunların bu
program hazırlanması (toplam 2, yürürlükte olan 2,
fasıldaki katılım müzakerelerine başlanmasında kilit unsur
Türkiye ile ilgili 2 mevzuat vardır),
olduğu belirtilmektedir. Gıda güvenliği alanında kaydedilen
ilerlemelerin sınırlı olduğu vurgulanarak, merkezi ve yerel
düzeyde idari kapasitenin geliştirilmesi gereği üzerinde
• Hayvan hastalıkları kontrol önlemleri, eradikasyon planları
oluşturulması (toplam 30, yürürlükte olan 24, Türkiye ile
ilgili 30 mevzuat vardır.),
durulmaktadır.
• Referans laboratuarları, kalıntı testleri, numune alma
işlemleri başta olmak üzere gıda güvenliği ile hayvan ve
Tarama çalışmaları sürecinde tanıtıcı toplantılar 5 – 8 Aralık
bitki sağlığı alanlarında laboratuar ve kontrol kapasitesi
2005, ayrıntılı toplantı 23 - 26 Ocak 2006 tarihlerinde
geliştirilmesi (toplam 4, yürürlükte olan 4, Türkiye ile ilgili
yapılmış, taraflar OTP’nin mevzuat uyumu ve uygulamaları ve
4 mevzuat vardır.),
Türkiye’nin aynı konulardaki mevzuatı ve uyum için yapılması
• Bulaşıcı Süngerimsi Ensefalopati (TSE) ve hayvansal yan
gerekenler konusunda görüşmüşler, tarama raporu Eylül 2006
ürünlerle ilgili mevzuata uyum ve gerekli toplama ve
itibariyle açıklanmıştır .
bertaraf sistemlerinin kurulmaya başlanması (toplam 2,
23
yürürlükte olan 2, Türkiye ile ilgili 2 mevzuat vardır).
8.2. Uyum Konusunda Gelişmeler
2008 KOB ve Ulusal Programı çerçevesinde atıf yapılan, henüz
8.3. AB Destekleri
mevzuat uyumu yapılmamış, ama yapılması gereken mevzuat
şu şekilde değerlendirilebilir24:
IPA25 (Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı) Avrupa Komisyonu ve
• Tarım ve Kırsal Kalkınma alanında;
Türkiye’nin birlikte seçtikleri proje ve programlara mali destek
• IPARD Ajansının kurulması (toplam 8, yürürlükte olan 7,
Türkiye ile ilgili 8 mevzuat vardır),
sağlamak için kullanılmaktadır. Daha önce çeşitli kaynaklar
vasıtasıyla sağlanan yardımlar tek bütçe altında toplanmıştır.
• Arazi tanımlama ve Ulusal Çiftçi Kayıt Sisteminin
Hibe niteliği taşıyan mali yardımların AB’ye uyum çalışmaları
Geliştirilmesi (toplam 1, yürürlükte olan 0, Türkiye ile ilgili
1 mevzuat vardır),
32
için kullanılmaları gerekmektedir26
Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları
> Türkiye’nin Ortak Tarım Politikasına Uyumu ve Türk Tarımına Etkileri
IPA desteklerinin üç hedefinden birisi müktesebat uyumu
Malta, Slovenya, Slovakya gibi), bazılarına organik tarım
için gerekli idari kapasitenin oluşturulması ve bunun için
(Estonya, Letonya, Litvanya) için kolaylıklar tanınmıştır. Ayrıca
gerekli yatırım ihtiyacının karşılanmasıdır. Tarım alanında da
özel (meyve, sebze, şarap, tütün gibi) ürünler, hayvansal
bu hedef doğrultusunda destekler verilmektedir. Bu destekler
ürünler, veteriner ve bitki sağlığı konularında aday ülkelere
yatay konularda, tek ortak piyasa düzeni ve kırsal kalkınma
farklı geçiş düzenlemeleri, süreler tanınmıştır. Yeni üye
alanlarında verilebilirler.
devletlere tanınan derogasyon hakları ülkeler ve alt sektörler
açısından değişiklik göstermektedir. Örneğin veterinerlik
IPARD (Kırsal Kalkınma için Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı)
27
başlığı altında hiçbir ülkeye derogasyon hakkı tanınmamışır30.
kırsal kalkınma amacına yönelik tasarlanmış özel bir araçtır.
OTP ile ilgili mevzuatın uygulanması için yardım sağlamak,
Müzakereler sırasında AB’nin kesinlikle taviz vermediği konular
aday ülkelerde tarım sektörü ve kırsal alanların sürdürülebilir
gıda güvenliği, kamu sağlığı, hayvan sağlığı ve hayvan refahı
uyumuna katkıda bulunmak görevini üstlenir. IPARD Kırsal
konularıdır.
Kalkınma Programı çerçevesinde 2007-2013 döneminde
öncelikli olarak seçilen süt ve et hayvancılığı ile uğraşan
Görüşmelerin ardından OTP reformu ile getirilen Doğrudan
işletmeleri Topluluk standartlarına eriştirmek için, meyve-
Tek Ödeme Sisteminin yeni üye ülke üreticilerine bazı farklarla
sebze ve balıkçılık gibi alt sektörlerde işleme ve pazarlamayı
uygulanması kararlaştırılmıştır. Yeni üyelerde çiftçiye doğrudan
geliştirme amacıyla Türkiye’de 42 ilde projeler uygulanacaktır.
destek ödemeleri eski üyelere yapılan ödemelerin%25’i
Ayrıca üretici örgütlenmesi, yerel kırsal kalkınma stratejilerinin
olarak başlatılmıştır. Yeni üyelerin tarım sübvansiyonlarından
hazırlanması, çevre ve kırsal alanla ilişkili önlemler ve kırsal
bütünüyle yararlanması için 10 yıllık geçiş dönemi (yardımların
alanlarda ekonomik faaliyetlerin çeşitlendirilmesi, altyapının
ilk aşamada yılda%5, ikinci aşamada%10 olmak üzere, 2013’e
iyileştirilmesi, eğitim ve teknik yardım konusundaki eylemler
kadar derece derece artması ve ondan sonra eski üyelerle
desteklenecektir28.
eşitlenmesi) öngörülmektedir.
8.4. Diğer Yeni Üyeler İçin Uygulanmış
Doğrudan ödemelerin 2004 yılında%25’den başlayarak, 2013
Derogasyonlar
de %100’e yükseltilmesi şeklinde kademeli bir uygulamaya
konu olmasının (AB bütçe harcamalarının birden bire
Türkiye açısından bir fikir vermesi yönüyle AB’nin son
artmasının getireceği sorunlardan kurtulma arayışı dışında)
genişleme sürecinde yürütülen müzakerelerde üye devletlerin
yeni üyeler için de avantajı olacağı ileri sürülmüştür. Yeni
müzakere pozisyonları ve AB’nin ortak pozisyon belgesi
üyelerin eskilerinden farklı olarak daha düşük oranlarda
çerçevesinde tanınan derogasyonlar ve geçiş süreleri
yardımla OTP uygulamalarına katılmalarının mazereti olarak,
incelenebilir . Yeni üye devletlerin müzakere pozisyonlarında
kısa sürede gerçekleşen gelir artışlarının yeniden yapılanma
belirttikleri taleplerine karşılık tanınan geçiş süreleri ve istisna
üzerinde olumsuz etkiler yapması tehlikesi gösterilmektedir.
hakları süre ve kapsam açısından sınırlıdır. Yeni üye devletlerin
Yardımların eski üyelerdeki çiftçilere ödendiği miktarlarda
özellikle üyeliklerinin ilk yıllarında üyeliğin getireceği zorlukları
ödenmesi halinde yeni üye devletlerde bir beklenti olabileceği,
hafifletmek amacıyla bazı talepleri olmuştur. Özellikle üyelik
böyle kademeli bir doğrudan ödeme artışı sağlanması yoluyla
sonrası kendilerine aktarılacak doğrudan gelir destekleri ve
“var olan yapıların olduğu gibi kalması ve modernizasyonun
kırsal kalkınma destekleri bütün yeni üye devletlerin üzerinde
engellenmesi” olgusunun önüne geçileceği öne sürülmüştür31.
29
durduğu konular olmuştur. Desteklere temel olacak olan
üretimdeki baz alan ve kotalar, Topluluk ürün standartlarına
Yeni üyeler AB fonlarına ek olarak ulusal yardımlardan da
uyum tüm devletlerden gelen müzakere talepleri arasındadır.
faydalanabilmiştir. Eski üyelere göre yeni üyelerin farklı
Üretici örgütlerinin geliştirilmesi ve onaylanma kriterleri
yardım düzeyleri ile karşı karşıya olmaları nedeniyle ve
birçok ülkenin müzakere pozisyonunda yer almaktadır. Ancak
katılım öncesine göre aldıkları tarım desteklerinden mahrum
kota, eşik, tavan gibi üretim miktarına ilişkin kararlar mutlaka
kalmaları halinde bunun telafisinin sağlanması için üye
taleplerden daha düşük olmuştur. Bazı devletlere tarıma
devletlere üreticilerin eline geçen desteği katılım öncesi
yönelik devlet yardımları konusunda değişik sektörlerde ve
verilen devlet yardımına kadar yükseltebilme seçeneği
farklı süreler için (Kıbrıs Rum Cumhuriyeti, Letonya, Estonya,
verilmiştir. Çünkü AB kaynaklarından sağlanan yardım eski
Türkiye’nin tam üye olması halinde çiftçilerine verebileceği
üye devletler çiftçilerine göre daha düşüktür. İlk üç yılda
yardım arazi bazlı olacaktır. Ama son üye olan devletler
kırsal kalkınma yoluyla bu ödemelerin en üst düzeyine
referans dönem temelli yardımlar olarak eski üyelerden
kadar finanse edilebilmesi, yeni üye devletlerin isterlerse
düşük miktarlarda yardım almaktadırlar. Örneğin, yeni üyeler
üreticilerine yapılacak yardıma%25 oranıyla başlamamalarını
hektar başına Tek Çiftlik Ödemesi olarak 200 Avro alırken, AB
da sağlamıştır.
ortalaması 300 Avronun üzerindedir. Yunanistan hektar başına
500 Avro almaktadır. Letonya’nın aldığı ise sadece 100 Avro/
9. TÜRK TARIMI AÇISINDAN BEKLENTİLER
ha’dır33. Türkiye’de 2004 yılı itibariyle ödenen doğrudan yardım
ise 92.6 Avro/ha’dır34. Dolayısıyla AB çiftçisi düzeyine göre
Aralık 2004 tarihli Brüksel Zirvesinde (Komisyon raporu
çok daha az doğrudan yardım alan Türk çiftçisine sorunları
paralelinde ve Parlamento’nun tavsiyesi de dikkate alınarak)
nedeniyle ürünle bağlantılı bazı yardımlar yapılmaktadır.
AB ve Türkiye arasındaki müzakerelere 3 Ekim 2005 tarihinde
başlatılma kararı alınmıştır. Ancak 11 Aralık 2006 tarihinde
Ancak, AB mevzuatına uyumun Türk tarımı üzerine etkileri
Genel İşler ve Dış İlişkiler Konseyi tarafından Türkiye ile
her alanda olumlu olması beklenmektedir. Uyum için atılan
yürütülecek 35 müzakere başlığından sekizinde görüşmelerin
adımlarla sadece AB’ye verilen taahhütlerin yerine getirilmesi
dondurulması kabul edilmiş, “Türkiye ile müzakerelerin
sağlanmayacaktır. Çiftçi, arazi ve hayvan kayıt sistemlerinin
başlatılmaması”na ilişkin karar 14/15 Aralık 2006’da Avrupa
kurulup işletilmesi, Çiftlik Muhasebe Veri Ağının oluşturulması,
Konseyi tarafından da onaylanmıştır. “Tarım ve Kırsal Kalkınma”
tarım istatistiklerinin daha doğru ve güvenilir hale getirilmesi,
ile “Balıkçılık” başlıkları bu kararın kapsadığı sekiz fasıl
tarım verilerinin toplanmasında Coğrafi Bilgi Sistemi
arasındadır. Karar, Kıbrıs Rum Cumhuriyeti bayrağı taşıyan
verilerinden yararlanılması, yapılan ve yapılacak yardımların
veya uğradığı son liman Kıbrıs Rum Cumhuriyeti’nde olan
doğruluğunu izleyip denetleyecek bir IPARD ajansının
gemi ve uçakların taşıdığı malların serbest dolaşımı üzerindeki
kurulması gibi kurumsal gelişmeler tam üyelik öncesi için de
sınırlamalar devam ettiği müddetçe, Türkiye’nin bu fasıllara
alınacak tarım politikası kararlarının gerçekçi temeller üzerine
ilişkin müktesebatı bütünüyle uygulayabilecek konumda
oturtulmasını sağlayacaktır. Bitki, hayvan ve kamu sağlığı,
olmayacağına amirdir .
hayvan refahı önlemlerinin alınması da sadece ülkede gıda
32
güvenliğini sağlamada yakalanacak başarıyı değil, ihracattaki
Tarım ve kırsal kalkınma başlığının açılması durdurulmuş
engelleri aşmada elde edilecek ilerlemeyi de garantileyecektir.
olmakla beraber Türkiye uyum çalışmalarını sürdürmektedir.
Uyumda ana sorun kurumsal yapılanmanın arzu edilen düzey
Tarım ve tarım sanayi işletmeleri açısından başlangışta
ve başarıyla tamamlanmasındadır. Gerçi tarım parsellerinin
ek külfet getirecek gibi algılabilecek kurallar daha ileri bir
tanımlanması, Çiftçi Kayıt Sisteminin ve tarımsal istatistik
tarım ve tarım sanayii ve daha güçlü bir dış ticaret rekabeti
stratejisinin geliştirilmesi, Çiftlik Muhasebe Veri Ağının
sağlayacaktır.
kurulması konusunda çalışmalar sürdürülmektedir. IPARD’ın
uygulanması için kapasite tesisinde ilerleme kaydedilmiştir.
Tam üyeliğin Türk tarımına getireceği sonuçlar mevzuat
uyumunun getirdikleriyle farklı özellikler taşıyacaktır. Rekabet
2008 İlerleme raporunda sözü edilen “üretimden bağımsız
gücü olmayan küçük ölçekli işletmelerin piyasadan silinmesi
ödemelerin yerine üretimle bağlantılı ödemeler getirilmesi”
birleşmenin ilk şokunu oluşturacaktır. Eski üye devletler de
şeklindeki eleştri devletin uyguladığı kısa vadeli tarım
aynı süreçten geçmişlerdir. Tam üyeliğin tarımın alt sektörleri
politikası önlemleriyle ilgilidir. Türk tarımında yaşanan kimi
ve genel ekonomi üzerindeki etkileri de mevzuat uyumu ve
sorunlara karşı acil önlem anlamında, Dünya Ticaret Örgütü
mevzuatın uygulanmasının getireceği etkilerden farklı olacaktır.
kuralları çerçevesini aşmama koşuluyla getirilen üretime
bağlı destekler AB tam üyeliği yolunun açılması ile hemen
Türkiye’nin hedefi AB tam üyeliğidir. Bu hedefin gerçekleşmesi
değiştirilebilecek karakterdedir.
tarafların bu yöndeki samimi yaklaşımlarıyla sağlanabilecektir.
34
Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları
> Türkiye’nin Ortak Tarım Politikasına Uyumu ve Türk Tarımına Etkileri
Notlar
1 Council Regulation (EC) No 1234/2007 of 22 October 2007 establishing
a common organisation of agricultural markets and on specific provisions
for certain agricultural products (Single CMO Regulation), OJ L 299, 16.11.2007,
p. 1–149 2 3508/92 sayı ve 27.11.1992 tarihli Konsey tüzüğü ile (OJ. Nr. L 355, S. 1) belirli
yardım düzenlemeleri için bir entegre idare ve kontrol sisteminin temellerini
atmış, 3887/92 sayı ve 23.12.1992 (OJ. Nr. L 391, S. 36) tarihli Komisyon tüzüğü
ile de uygulama kurallarını getirmiştir.
3 Council Regulation (EC) No 1782/2003 of 29 September 2003 establishing
common rules for direct suppot schemes under the common agricultural policy
and establishing certain support schemes for farmers and amending Regulations
(EEC) No 2019/93, (EC) No 1452/2001, (EC) No 1453/2001, (EC) No 1454/2001,
(EC) No 1868/94, (EC) No 1251/1999, (EC) No 1254/1999, (EC) No 1673/2000,
(EEC) 2358/71, (EC) No 2529/2001. OJ L 270 21.10.2003, p.1-69.
4 Council Directive 92/102/EEC of 27 November 1992 on the identification
and registration of animals. OJ L 355, 5.12.1992, p. 32-36
Regulation (EC) No 1760/2000 of the European Parliament and of the Council
of 17 July 2000 establishing a system for the identification and registration of
bovine animals and regarding the labelling of beef and beef products
and repealing Council regulation (EC) No 820/97, OJ L 204, 11.8.2000, p. 1-10.
5 Council Regulation (EC) No 21/2004 of 17 December 2003 establishing a system
for the identification and registration of ovine and caprine animals
and amending Regulation (EC) No 1782/2003 and Directives 92/102/EEC
and 64/432/EEC. OJ L 5, 9.1.2004, p. 8-17.
6 Council Regulation (EC) No 1234/2007 of 22 October 2007 establishing a
common organisation of agricultural markets and on specific provisions for
certain agricultural products (Single CMO Regulation), OJ L 299, 16.11.2007,
p. 1–149 7 Council Regulation (EC) no 1290/2005 of 21 June 205 on the financing
of the common agricultural policy. OJ L 209, 11.8.2005, p. 1-25.
8 Council Regulation (EC) No 1085/2006 of 17 July 2006 establihing
an Instrument for Pre-Accession Assistance (IPA) OJ L 210 31.7.2006, p.82-92.
9 Commission regulation (EC) No 718/2007 of 12 June 2007 implementing
Council Regulation (EC) No 1085/2006 establihing an Instrument for
Pre-Accession Assistance (IPA) OJ L 170, 29.6.2007, p.1-66.
10 Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu Kuruluş ve Görevleri Hakkında
Kanun No 5648 Kabul tarihi 4.5.2007, RG 18.5.2007, sayı: 26526.
11Screening Croatia Turkey. Chapter 12. Food Safety – Veterinary – Phytosanitary
Policies. List of Community legislation applicable on 1st March 2006, http://www.
abgs.gov.tr/files/tarama/tarama_files/12/screening_chapter_12_vers_14_01.doc
12European Commission, European Policy For Quality Agricultural Products, Fact
Sheet, January 2007.
http://ec.europa.eu/agriculture/publi/fact/quality/2007_en.pdf
13Council Regulation (EC) No 510/2006 of 20 March 2006 on the protection of
geographical indications and designations of origin for agricultural products and
foodstuffs, OJ L 93, 31.3.2006, p. 12–25, OJ L 335M, 13.12.2008, p. 213–250
Commission Regulation (EC) No 1898/2006 of 14 December 2006 laying down
detailed rules of implementation of Council Regulation (EC) No 510/2006 on the
protection of geographical indications and designations of origin for agricultural
products and foodstuffs OJ L 369, 23.12.2006, p. 1–19, OJ L 322M, 2.12.2008,
p. 364–382
14Council Regulation (EC) No 509/2006 of 20 March 2006 on agricultural products
and foodstuffs as traditional specialities guaranteed OJ L 93, 31.3.2006, p. 1–11,
OJ L 335M, 13.12.2008, p. 181–212.
Commission Regulation (EC) No 1216/2007 of 18 October 2007 laying down
detailed rules for the implementation of Council Regulation (EC) No 509/2006
on agricultural products and foodstuffs as traditional specialities guaranteed
OJ L 275, 19.10.2007, p. 3–15.
15Commission of the European Communities, Communication From the
Commission to the European Parliament, the Council, The European Economic
and Social Committee and the Committee of the Regions on agricultural
product quality policy {SEC(2009) 670}{SEC(2009) 671}. Brussels, 28.5.2009
COM(2009) 234 final l
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2009:0234:FIN:EN:PDF;
Impact Assessment Report for a Communication on Agricultural Product Quality
Policy http://ec.europa.eu/agriculture/quality/policy/com2009_234/ia_en.pdf
16Council Regulation (EC) No 834/2007 of 28 June 2007 on organic production
and labelling of organic products and repealing Regulation (EEC) No 2092/91
OJ L 189, 20.7.2007, p.13–23.
17Commission Regulation (EC) No 889/2008 of 5 September 2008 laying down
detailed rules for the implementation of Council Regulation (EC) No 834/2007
on organic production and labelling of organic products with regard to organic
production, labelling and control OJ L 250, 18.9.2008, p. 1–84.
Commission Regulation (EC) No 1235/2008 of 8 December 2008 laying down
detailed rules for implementation of Council Regulation (EC) No 834/2007 as
regards the arrangements for imports of organic products from third countries
OJ L 334, 12.12.2008, p. 25–52
18Council Regulation (EC) No 322/97 of 17 February 1997 on Community Statistics
OJ L 52, 22.2.1997, p. 1–7.
19Commission Regulation (EC) No 831/2002 of 17 May 2002 implementing
Council Regulation (EC) No 322/97 on Community Statistics, concerning access
to confidential data for scientific purposes, OJ L 133, 18.5.2002, p. 7–9 ve en
son: Commission Regulation (EC) No 606/2008 of 26 June 2008 amending
Regulation (EC) No 831/2002 implementing Council Regulation (EC) No 322/97
on Community Statistics, concerning access to confidential data for scientific
purposes. OJ L 166, 27.6.2008, p. 16-17
20http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/about_eurostat/
european_framework/legislation_in_force ve http://epp.eurostat.ec.europa.eu/
cache/comm_legislation/9905_17123_2008_EN_5.pdf
21Avrupa Komisyonu Türkiye Delegasyonu, AB Bilgi. Şubat 2009,
http://www.avrupa.info.tr/Files//File/PressPacks/AgricultureFair/abtur.pdf
222006/35/EC Sayılı Kararın Feshine ve Türkiye ile Katılım Ortaklığının kapsadığı
ilkeler, öncelikler ve koşullara dair bir Konsey Kararı,
(2008/157/EC) COM (2007) 661 Brüksel, 26 Şubat 2008
23Screening report-Turkey, Chapter 11 – Agriculture and Rural Development,
7 September 2006 http://ec.europa.eu/enlargement/candidate-countries/
turkey/screening_reports_en.htm
24Avrupa Birliği Genel Sekreterliği,
http://proje.abgs.gov.tr/UVT/UVTwebISAPI.dll/EXEC/3/1jr2tgqlfjdj2ylapgqpe0pspjtb
http://proje.abgs.gov.tr/UVT/UVTwebISAPI.dll/EXEC/14/1jr2tgqlfjdj2ylapgqpe0pspjtb
25 IPA-Instrument for Pre-Accession Assistance
26Avrupa Birliği Genel Sekreterliği, Katılım Öncesi Mali Yardımlar.
http://www.abgs.gov.tr/index.php?p=5&l=1
27 IPARD – Instrument for Pre-Accession Assistance in Rural Development
28European Commission Enlargement, Turkey-Financial Assistance.
http://ec.europa.eu/enlargement/candidate-countries/turkey/financial_en.htm
European Commission Agriculture and Rural Development, Enlargement
of the European Union Financial and technical assistance.
http://ec.europa.eu/agriculture/enlargement/assistance/index_en.htm
29İktisadi Kalkınma Vakfı, Avrupa Birliği ile katılım Müzakereleri Rehberi.
İstanbul, Şubat 2005.
30Seçil Başak Yalçın, Beşinci Genişleme Sürecinde Avrupa Birliği ile Yeni Üye
Devletlerin Tarım Konusunda Görüşme Pozisyonları ve Sonuçları.
Türkiye Ziraat Odaları Birliği, Ankara, 2006.
31Franz Fischler, “Agriculture and enlargement - 44 days to go”. Press conference
Brussels, 18 March, 2004.
http://europa.eu.int/rapid/pressReleasesAction.do?reference=SPEECH/04/
138&format=HTML&aged=0&language=EN&guiLanguage=en (1.9.2004),
Franz Fischler, “EU Enlargement: A future for European Farmers.” 9th Carrefour on
Animal Production. Gembloux, 21 January 2004.
http://europa.eu.int/rapid/pressReleasesAction.do?reference=SPEECH/04/
32&format=HTML&aged=0&language=EN&guiLanguage=en (1.9.2004) ve
Franz Fıschler, “EU Enlargement and Globalisation A dual Challenge for Europe.”
Ökosoziales Forum, Vienna, 9 February 2004.
http://europa.eu.int/rapid/pressReleasesAction.do?reference=SPEECH/04/
64&format=HTML&aged=0&language=EN&guiLanguage=en (1.9.2004)
32Avrupa Komisyonu, Brüksel, 5 Kasım 2008, SEC (2008) 2699,
Türkiye 2008 İlerleme Raporu (COM(2008) 674)
33CAP Health Check towards better European Farming, food and rural policies.
The debate on the post-2013 CAP.
http://caphealthcheck.eu/the-debate-on-the-post-2013-cap/#more-777
34Screening report-Turkey, Chapter 11 – Agriculture and Rural Development,
7 September 2006 http://ec.europa.eu/enlargement/candidate-countries/
turkey/screening_reports_en.htm
PEYNİR ÜRÜNLERİ
BİLGİ
ÖRNEĞİNDE
GIDA GÜVENLİĞİ
Antonio ROMEO ve Laura CELENTANO (Dintec)
1. SUNUŞ VE GENEL ÇERÇEVE
İzlenebilirlik kurumu, CE 178 / 2002 sayılı AT yönetmeliği ile
tesis edilerek 1 Ocak 2005 tarihinde yürürlüğe girerken hijyen
Avrupa Komisyonu, tüketicilerin güvenini sarsan doksanlı
güvenliği ve sağlık ilkeleri “hijyen paketi” olarak adlandırılan
yılların gıda skandalları (deli dana hastalığı, tavuklarda dioksin
pakette veya 2004 ve 2005 yıllarında yayımlanan ve gıda
çıkması vb.) üzerine son zamanlarda tüm dikkatini gıda
güvenliği kuralları için ortak bir sistem belirlenerek sektörde
güvenliğinin garanti altına alınması ve gıda maddelerinin
faaliyet gösteren kişi ve kuruluşların sorumluluklarının
kalitesinin artırılması üzerinde yoğunlaştırmıştır.
artırılmasını öngören dokuz yeni yönetmelikten oluşan bir
külliyatta toplanmıştır.
Bu çalışmalar, geçenlerde karara bağlanan ve günümüzde
uluslar arası arenadaki en geniş kapsamlı düzenleme
Avrupa Komisyonunun bağlayıcı normatif faaliyetlerine
çerçevesi olarak kabul edilen bir dizi yeni düzenleme ile
paralel olarak, Uluslararası Standartlar Örgütü - ISO gibi
sonuçlanan yoğun bir yasama faaliyetini beraberinde
ilgili uluslararası standart kuruluşları tarafından yayımlanan
getirmiştir. Topluluğun gıda güvenliği politikalarının üzerine
ve şirketlerin ürünlerinin kalitesini daha da artırmak için
bina edildiği sütunlar, izlenebilirlik veya bir gıda maddesinin
gönüllülük esasına göre kabul edebilecekleri isteğe bağlı
üretim sürecinde geçtiği tüm aşamaların tarihçesinin yeniden
standartlar / normlar da oluşturulmuştur. İsteğe bağlı
oluşturulabilme kapasitesi ve geniş kapsamlı bir risk analizini
standartlar, adlarından da anlaşılacağı üzere, gönüllülük
esas alan, üretim çevrimi hijyen güvenliği - sağlık koşullarıdır.
esasına bağlıdır ve yürürlükteki mevzuatı tazmin edici nitelikte
36
Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları
> Peynir Ürünleri Örneğinde Gıda Güvenliği
değildir. Bunlar, şirket güvenilirliğinin artırılmasını sağlamak
gıda maddelerinden sayılmaktadır. 98 / 83 / CE sayılı AT
veya tüketicilere / müşterilere ürünün veya üretim sürecinin
yönetmeliğinin 6 maddesinden itibaren öngörülen hükümlere
karakteristik özelliklerini açıklamak amacıyla kullanılabilen
uyulması açısından 80 / 778 / CEE sayılı AET ve 98 / 83 / CE
araçlardır. Dolayısıyla isteğe bağlı standartlar, piyasada bazı
(178 / 2002 sayılı AT yönetmeliği) yönetmeliklerindeki
konulardaki beklentilerin ve ihtiyaçların yorumlanmasını,
taleplerden bağımsız olarak su da gıda maddelerine dâhil
standardizasyonunu ve sonuç itibarıyla bilinen ve kabul edilen
edilmiştir.
kurallardan ibaret bir sistem oluşturulmasını amaçlamaktadır.
Son yıllarda gıda alanında yayımlanan en önemli isteğe
Codex Alimentarius:
bağlı standartlar, 2005 yılına ait ISO 2200 “Gıda Güvenliği
Gıda Kodeksi veya Uluslararası Gıda Standartları, Codex
Yönetim Sistemleri. Gıda Zincirinde Yer Alan Tüm Kurumlar İçin
Alimentarius Komisyonu tarafından hazırlanmış olan bir
Gereksinimler” ve 2007 yılına ait ISO 22005 “Gıda Zincirinde
kurallar ve standartlar bütünüdür; Komisyon 1963 yılında
İzlenebilirlik. Temel İlkeler ve Gereksinimler”dir.
Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) ve Dünya Sağlık Örgütü (WHO)
tarafından, tüketici sağlığının korunması ve uluslararası gıda
Bu makale, süt ve süt ürünleri sektöründe faaliyet gösteren
ticaretinin doğru yapılması için çözüm bulma, standardizasyon
Türk şirketlerine izlenebilirlik ve gıda güvenliği ile ilgili bağlayıcı
ve davranış ilkeleri belirleme amacıyla kurulmuştur.
standartların doğru uygulanması konusunda destek olmayı ve
aynı zamanda tarım ve gıda sektöründeki temel isteğe bağlı
Gıda hijyeni:
standartlara adapte olabilmeleri için yönlendirilmelerinde
Bir gıda ürününün öngörülen kullanım amacı dikkate alınmak
yardımcı olacak araçları sağlamayı amaçlamaktadır.
suretiyle insanlar tarafından sindirilmeye uygunluğunun
sağlanması ve risklerin kontrol edilmesine yönelik gerekli
Topluluk düzenlemeleri yerine getirilip, izlenebilirlik ve isteğe
önlemler ve şartlar (852 / 2004 sayılı AT Yönetmeliği).
bağlı hijyen güvenliği - sağlık projelerine uyum sağlanarak
hem şirket verimliliğinin hem de tarım ve gıda sektöründe
Gıda sektöründe faaliyet gösterenler:
faaliyet gösteren şirketlerin rekabet gücünün iyileştirilmesine
Kontrolü altındaki gıda şirketlerinin gıda mevzuatı taleplerini
önemli katkılarda bulunulabileceği umulmaktadır.
yerine getirmelerinden sorumlu gerçek ve tüzel kişilerdir (178 /
2002 sayılı AT Yönetmeliği).
Sonuç olarak bu makalede belirtilen hususların uygulanması
için, bunların ürünün özelliklerine, kullanılan yöntemlere
Hayvansal ürünler:
ve söz konusu şirketin ulaşmak istediği hedeflere göre
Bal, kan ve insanlar tarafından sindirilme amacına yönelik
kişiselleştirilmeleri gerektiğini hatırlatırız. Bu nedenle, önerilen
midye, canlı derisidikenliler (ekinodermata), canlı gömlekliler
örnekleri değerlendirirken eleştirel bir açıdan bakıp, verilen
(tunicata) ve canlı deniz salyangozları ve diğer hayvanlar dâhil
bilgileri şirketin gerçeklerine uygun olarak “kişiselleştirilmiş”
olmak üzere hayvansal gıda ürünleri; kullanım amacına uygun
izlenebilirlik ve gıda güvenliği sistemlerinin hayata geçirilmesi
olarak işlenmeleri için son tüketiciye canlı i teslim edilmeleri
için referans temeli olarak almak suretiyle ihtiyatlı bir yaklaşım
gereken diğer hayvanlar (853 / 2004 sayılı AT Yönetmeliği).
sergilemeniz ve gerektiğinde ilgili spesifik konularda danışman
desteğinden yararlanmanız gerekmektedir.
Birincil ürünler:
Tarım, hayvancılık, avlama ve balıkçılık ürünleri dâhil olmak
2. TERİMLER VE TANIMLAR
üzere birincil üretimden elde edilen ürünler (852 / 2004 sayılı
Yönetmelik).
Gıdalar (veya gıda ürünleri ya da yiyecek maddeleri):
İşlenmiş, kısmen işlenmiş veya işlenmemiş, insanlar tarafından
İşlenmiş ürünler:
sindirilen veya sindirilmesi beklenen herhangi bir madde
İşlenmemiş ürünlerden (ham maddelerden) işlenerek elde
veya ürünü ifade eder. İçecekler, sakız ve su dâhil olmak üzere,
edilen ürünler. Bu ürünler imalâtları için gerekli olan veya
üretimleri veya işlenmeleri ya da hazırlanmaları sırasında
bunlara belli özellikler kazandıran katkı maddeleri içerebilirler
gıda maddelerine istenerek ilâve edilen tüm maddeler
(852 / 2004 sayılı AT Yönetmeliği).
Bir ürünün geri çağrılması:
• Genel gıda mevzuatı (Madde 4 ilâ 21): Ürünlerle ilgili ticarî
Daha üst düzeyde bir sağlık korumasının sağlanması için diğer
önlemlerin yetersiz kalması hâlinde ürünün son tüketiciye
ulaşmış dâhi olsa geri çekilmesi için alınan herhangi bir önlem.
yükümlülükler ve gıda mevzuatı hükümleri;
• Avrupa Gıda Güvenliği Kurumu (Madde 22 ilâ 49): Kurum,
insan kaynakları iç organizasyonu ve sorumluluk paylaşımı,
yapısal işlev;
İzlenebilirlik:
• Hızlı uyarı sistemi, kriz yönetimi ve acil durumlar
Bir gıdanın, yemin veya gıda ürünü elde edilmesine hizmet
eden bir hayvanın ya da bir gıdada veya yemde kullanılması
(Madde 50 ilâ 57);
• Yöntemler ve kapanış hükümleri (Madde 58 ilâ 65): Uzlaştırma
öngörülen veya kullanılması beklenen bir maddenin tüm
usulleri ve yetkili yürütme komisyonu, kapanış hükümleri,
üretim, işleme ve satış aşamalarında takip edilebilmesi
önlemlerin uygulanması, referans standartlar.
imkânıdır (178 / 2002 sayılı AT Yönetmeliği).
3.1.1 178 /2002 Sayılı AT Yönetmeliği Uygulama Yöntemleri
Bir gıdanın geri çekilmesi:
ve Talepler
Tehlikeli bir ürünün satılmasını, sergilemesini veya tüketiciye
sunulmasını engelleyen her türlü önlem.
Yasal düzenlemenin yol gösterici ilkesi bu sektörde faaliyet
gösteren tüm aktörlerin hukukî sorumluluğu birinci dereceden
Tesis:
paylaşmasıdır (Madde 17): “Gıda ve yem sektöründe faaliyet
Bir gıda şirketinin her birimi (852 / 2004 sayılı AT Yönetmeliği).
gösteren girişimciler tüm üretim, işleme ve satış aşamalarında,
kontrolleri altındaki şirketlerde, kendi faaliyetleri ile ilgili
3. GIDALARIN BAĞLAYICI VE İSTEĞE BAĞLI UYGULAMA
konularda gıda ve yem ürünlerinin gıda mevzuatı hükümlerine
ALANLARINDAKİ İZLENEBİLİRLİĞİ
uygun olmasını sağlarlar ve bu hükümlere uyulmasını kontrol
ederler”.
3.1 Bağlayıcı Uygulama Alanlarındaki
İzlenebilirlik: 178 / 2002 Sayılı AT Yönetmeliğinin
Sektörde faaliyet gösteren kişi ve kuruluşların yasal
İçeriği ve Kapsamı
sorumlulukları müşterek olmakla birlikte açık değildir, çünkü
gıda güvenliği kuralları açısından değerlendirildiğinde tespit
28 Ocak 2002 tarihinde yayımlanan 178 sayılı AT yönetmeliği
edilen herhangi bir uyumsuzluk durumunda zincirde mevzuat
“gıda mevzuatının ilkelerini ve genel taleplerini belirleyerek
hükümlerine uyulmayan halka aranmaktadır.
gıda maddelerinin ve yemlerin üretim, işleme ve pazarlama
süreçlerinin tüm aşamalarındaki izlenebilirlik yükümlülüğünü
Sektörde faaliyet gösteren kişi ve kurumların birincil hukukî
düzenlemekte ve Avrupa Gıda Güvenliği Kurumunu (EFSA) tesis
sorumlulukları, ikinci bir kuralın ve bunu takip eden diğer
ederek gıda güvenliği alanındaki prosedürleri saptamaktadır”.
kuralların da uygulanmasını veya izlenebilirlik aracından
yararlanılarak gıda maddesinin tedarik zincirindeki tüm
178 / 02 sayılı AT Yönetmeliği, gıda ve yem ürünlerinin tüm
geçmişi ile ilgili gerekli bilgilerin toplanması zorunluluğunu
üretim, işleme ve dağıtım aşamalarında uygulanmaktadır.
da kapsamaktadır (Madde 18): “Gıda ve yem sektöründe faaliyet
Tıbbî ürünler, kozmetik ürünleri, tütün vs., evde kullanılan
gösteren tüm girişimciler, bir gıdayı, yemi, gıda ürünü elde
tüm gıda ürünleri ve ambalaj (ambalaj 1935 / 2004 sayılı AT
edilmesine hizmet eden bir hayvanı veya bir gıdada ya da yemde
Yönetmeliği kapsamında ayrıca ele alınmaktadır) 178 / 2002
kullanılması öngörülen veya kullanılması beklenen bir maddeyi
sayılı AT Yönetmeliğinin uygulama alanı dışındadır.
aldıkları her kişiyi tespit edebilecek durumda olmak zorundadır”.
Yönetmelik beş başlığa (bölüme) ayrılmaktadır:
Uygulama alanı ve tanımlar (Madde 1 ilâ 3): Yönetmeliğin
amacı, uygulama alanı, tanımlar, istisnalar;
38
Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları
> Peynir Ürünleri Örneğinde Gıda Güvenliği
Şekil 1: Gıda sektöründeki izlenebilirlik ve
Nakliyatçılar da gıda sektöründe faaliyet gösteren kişi
geri izlenebilirlik şeması
ve kurumlardan sayılmakta olduklarından, depolama /
komisyonculuk gibi alanlarda bağımsız olarak çalışmaları
durumunda giren ve çıkan gıda ürünleri ile ilgili bilgilerin kayıt
İzlenebilirlik
Hammadde alımı
Trasformasyon
altına alınmalarını sağlamak zorundadırlar.
Paketleme
Son Kullanıcı
Yönetmelikte, bilgilerin kayıt altına alınması konusunda özel
talimatlar öngörülmemekte ve sektörde faaliyet gösterenlerin
her birine, yönetmelikte belirtilen yükümlülüklerin
Geri İzlenebilirlik
karşılanması koşuluyla kendi şirketine uygun araçları
kullanmakta serbestlik tanımaktadır. Bu, muhafaza edilen
evrakın bir makbuz (örneğin sevk irsaliyeleri, tedarikçilerin
İthalâtçılar dâhil olmak üzere, sektörde faaliyet gösteren tüm
faturaları vs.) ile sınırlandırılması veya sektörde faaliyet
kişi ve kurumlar iki temel soruya yanıt verebilmek için gerekli
gösterenlerin arasında veri alışverişi sağlanması için ileri bilişim
tüm bilgileri kaydetmek ve saklamak zorundadır: “kim bana
sistemlerinin (örneğin barkodlar, radyo Frekansı ile tanımlama
ne temin etti” (tedarikçi) ve “kime ne temin ettim” (son tüketici
“RFID” vb.) geliştirilmesi anlamına gelmektedir.
hariç olmak üzere müşteriler).
Sektörde faaliyet gösterenler, gerekli bilgileri talep edildiğinde
Tedarikçiler (veya süt ve süt ürünleri sektöründe özellikle
yetkili makamların kullanımına sunabilmeleri şartıyla şirkette
süt, peynir mayası, tuz ve peynir üretiminde kullanılması
hâlihazırda kullanılmakta olan kayıt sistemleri vasıtasıyla da
muhtemel maya tedarikçileri) ile ilgili olarak en azından
saklayabilmektedir.
aşağıdaki bilgilerin toplanması gerekmektedir:
• Kişisel bilgiler (örneğin şirket merkezi, ürünün geldiği
fabrika vb.);
178 / 2002 sayılı AT Yönetmeliğinde bilgilerin hangi süre
zarfında muhafaza edilmeleri gerektiği konusuna da açıklık
• Alınan malların türü ve miktarı (örmeğin adı, takdim şekli vb.);
getirilmemektedir. Muhafaza süresinin en azından ürünün
• Malların alındığı tarih;
muhafaza edildiği süreye eşit olduğunun varsayılması akla
• Ürün tanımlama bilgileri (örneğin kafile, parti numaraları,
daha yatkın olacaktır.
alıcının adı vb.)
• Belli standartlara yönelik diğer bilgiler.
Gıdaların geri çekilmesi / geri çağrılması
Müşteriler (veya süt ve süt ürünleri sektöründe işleme ve
178 / 2002 sayılı AT Yönetmeliğiyle getirilen diğer bir
depolama merkezleri, satış noktaları, toptancılar, ihracatçılar
yükümlülük ise sektörde faaliyet gösteren bir kişinin veya
vb.) ile ilgili olarak en azından aşağıdaki bilgilerin toplanması
kurumun ithal ettiği, ürettiği, işlediği, hazırladığı veya
gerekmektedir:
dağıtımını yaptığı bir gıdanın gıda güvenliği taleplerine uygun
• Müşterinin şirketinin adı ve teslimat adresi (örneğin ticaret
olmadığını tespit etmesi durumunda söz konusu gıdanın
unvanı, adresi, telefon ve faks numaraları, e-posta adresi vb.);
• Satılan malların türü ve miktarı (örneğin adı, takdim şekli,
parti numarası vb.);
geri çekilmesini (eğer ürün piyasaya sürülmemişse) zorunda
olmasıdır ) veya geri çağrılmasını (eğer ürün piyasaya sürülmüş
ve tüketicilere sunulmuş ise) sağlamak zorunda olmasıdır.
• Dağıtım şekli ve vasıtaları;
• Malların alıcısına ait bilgiler;
Daha açık bir ifadeyle, sektörde faaliyet gösteren bir kişi veya
• Belli standartlara yönelik diğer bilgiler.
kurum gıdanın taleplere uygun olmadığını tespit ettiğinde
aşağıda açıklanan adımları atmak zorundadır:
• Taleplere uygun olmayan gıda partisini mümkün olduğunca
tam olarak belirlemek (parti numarası);
• Sektördeki üst (tedarikçi) ve alt (müşteri) zincir halkalarını
• İlgili süreçlerin çeşitli aşamalarını, sistemin çalışmaya devam
olduğu kadar yetkili yerel sağlık kurumlarını durumdan
etmesi için sorumlu kişileri ve ilgili denetleme formalitelerini
derhal haberdar etmek ve geri çekme / geri çağırma
açık bir şekilde belirleyen bir kontrol veya izlenebilirlik plânı;
uygulama ve önlemlerini başlatmak;
• Faaliyetlerin, üretim süreci akışlarının ve yapılan
• Geri çağırma durumunda, tüketicileri ürüne müdahale
denetimlerin sonuçlarının dokümantasyonu için gerekli tüm
edilmesini gerekli kılan nedenler konusunda etkili bir
bilgiler / kayıtlar.
şekilde, tam ve zamanında bilgilendirmek;
3.2.1 ISO 22005 : 2008 Standardı Uygulama Yöntemleri
• Gıdaların geri çekilmesine / geri çağrılmasına yol açan
nedenlerin ortadan kaldırılması için gerekli düzeltmeleri
yapmak;
ISO 22005 : 2008 standardında öngörülen taleplere uygun
• Alınan düzeltme önlemlerin etkinliğini süreç içerisinde takip
etmek.
bir izlenebilirlik sisteminin hayata geçirilebilmesi için süt ve
süt ürünleri sektöründe faaliyet gösteren şirketlerin atmaları
önerilen adımlar şunlardır. Daha ayrıntılı bilgi için standarttaki
3.1.2 Yaptırımlar
tavsiyelere atıfta bulunulur.
178 / 2002 sayılı AT Yönetmeliği belirlenen ilkeleri doğru
İzlenebilirlik sisteminin hedeflerinin tanımlanması
uygulamayan kişi ve kurumlara uygulanacak yaptırımları
Şirketin izlenebilirlik sistemini geliştirirken ulaşmayı
belirleme sorumluluğunu üye ülkelere bırakmaktadır.
plânladığı hedefler çok çeşitlidir. Bunlar güvenlik hedefleri
(veya güvenlik taleplerine uygun olmayan ürünün plânlı
3.2 İsteğe Bağlı Uygulama Alanlarındaki
bir şekilde ve zamanında geri çekilmesi / geri çağrılması
İzlenebilirlik: ISO 2005 : 2008 Standardı ve
hedefine ulaşılmasına imkân veren bir izlenebilirlik sisteminin
Uygulama Yöntemleri
geliştirilmesi), kalite hedefleri (veya bir ürünün kalitesinin
ortaya çıkmasında belirleyici olan tüm üretim aşamalarında
ISO 2005 : 2008 standardı, isteğe bağlı uygulama alanında bir
kontrol altında tutulması) ve pazarlama hedefleri (veya
gıda izlenebilirlik sistemini yürürlüğü koymak isteyen şirketlere
tüketicinin ürünün ve muhtevasının menşei ile kaynağı
yönelik uluslar arası bir standarttır. Standart, tarımsal üretim
konusunda bilgilendirilmesi) olabilmektedir. Şirketin bu
şirketlerinden, süt üreticilerine ve perakendecilere kadar
hedeflerden birini veya birkaçını kişiselleştirmesi ve bunların
üretim zincirindeki çok sayıdaki kişi, kurum ve kuruluş için
açık bir şekilde tanımlanması, açıklanması ve şirketin tüm
uygulanabilmektedir.
personeline bildirmesi önem taşımaktadır.
Standardın yapısı şöyledir:
İzlenebilirlik sisteminin kapsamının tespiti
Bölüm 1 Amaç
Daha sonra tespit edilen hedefler ile ilgili olarak şirket
Bölüm 2 Referans Alınan Standartlar
tarafından pazarlanan gıdalardan hangilerinin sistem
Bölüm 3 Terimler ve Tanımlamalar
“kapsamında” sürekli olarak izlenmesi gerektiği belirlenmelidir.
Bölüm 4 İzlenebilirlik Sisteminin İlkeleri ve Amaçları
Süt ve süt ürünleri sektöründe hazır ürün ve isteğe bağlı olarak
Bölüm 5 İzlenebilirlik Sisteminin Gereklilikleri
tüm ürün yelpazesine veya bunların bazı kısımlarına doğrudan
Bölüm 6 Uygulama
temas eden ambalaj malzemeleri de dikkate alınmalıdır.
Bölüm 7 İç Denetim
Sektör derinliğinin tespiti
Madde 8 Revizyon
Sektör derinliği ile izlenebilirlik sisteminin sürekli olarak
Sektörde bir izlenebilirlik sisteminin uygulanması için sistem
kapsaması gereken üretim, işleme, pazarlama vb. aşamalarının
kayıtlarının uygun şekilde tutulabilmesi şarttır; şirket bu
tamamı kast edilmektedir. Birincil üretim aşaması da (bu
amaçla önceden aşağıdaki düzenlemeleri yapmak zorundadır:
makalede besicilik kast edilmektedir) sisteme mutlaka dâhil
• İzlenebilirlik uygulamasının yönetilmesi ve denetlenmesi
edilmelidir. Bir örnek verecek olursak, süt ve süt ürünleri
için sorumlulukları ve yöntemleri tanımlayan bir sektörel el
kitabı;
40
sektörü başlıca dört süreçten oluşabilmektedir:
Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları
> Peynir Ürünleri Örneğinde Gıda Güvenliği
Süt üretimi
Peynir üretimi
Peynirin eskitilmesi
ve paketlenmesi
Teslimat ve pazarlama
Hayvanların ahıra girmesinden, sütün sağılmasına ve
işleme merkezine gönderilmesine kadar geçen süreç.
Sütün teslim alınmasından, peynirin eskitilmeye hazır
şekilde üretilmesine kadar geçen süreç.
Peynirin işleme merkezinden gelmesi ve hazır ürünün
depolanmasına kadar geçen süreç.
Kargonun teslim edilmek üzere hazırlanmasından
müşterinin satış noktalarına teslim edilmesine kadar
geçen süreç.
Parti ne kadar büyük olursa, izlenebilirlik sisteminin hayata
geçirilmesi o kadar ucuz olmakta, fakat sistemden daha
az verim alınabilmektedir. Gerçekten de bu durumda
rastlantısal olayların yönetilmesi yüksek miktardaki ürünün
geri çekilmesini / geri çekilmesini gerektirebilmektedir. Parti
ne kadar küçük olursa sistem o kadar kesin / hassas olmakta
fakat uygulanması da o kadar pahalıya mal olabilmektedir.
Bu durumda izlenebilirlik sistemi daha fazla sayıda bilginin
Sadece süt üretimi yapılması durumunda süreç doğal olarak ilk
“takip edilip yönetilmesini” sağlamak zorundayken geri
aşamada tamamlanmaktadır.
çekme / geri çağırma işlemleri daha “plânlı” bir şekilde
gerçekleştirilebilmektedir.
İzleme unsurlarının tespiti
Kişiselleştirilmiş her bir süreç için izlenebilirlik amacıyla
İzlenen ürününün tespit yöntemlerinin tanımlanması
kontrol altında tutulacak olan unsurların / parametrelerin
İzlenen ürün tüketici / müşteri tarafından diğer ürünlerden
(örneğin sütün ve hazır ürünün kimyasal - fiziksel
kolayca ayırt edilebilir nitelikte olmalıdır. İzlenen bir ürünün
değerleri, ham maddelerin menşei, hazırlama tarihleri vs.)
tespit edilebilmesi için uygulanabilecek yöntemler örneğin
kişiselleştirilmelerine ihtiyaç vardır. İzlenen unsurlar, belirlenen
bir ya da daha fazla sayıda ticarî marka veya ilgili partinin
izlenebilirlik hedefi ile bağlantılı olmalı ve sistemin ön koşulları
tanımlanması için özel bir kod / simge kullanılmasıdır (örneğin
olarak algılanmaları gereken hijyen ve güvenlik taleplerinin
cacciotina “T”) (çevirmenin notu: Cacciotina bir peynir
karşılanmasını sağlayan unsurların yerine geçmemelidir.
türüdür).
Bu unsurların her biri için gerçekleştirilen denetimlerin
dokümantasyonunun yapılmasına ihtiyaç vardır (örneğin
Son olarak ise belirlenen izlenebilirlik sisteminin talepleri
verilerin toplanması için özel formların kullanılması gibi).
konusunda sorumluluk bilinci oluşturulması ve bunların
özümsenmelerini sağlamak, yönetim metotlarını ve
Parti tanımı
yürürlüğe konan yöntem ile ilgili sorumlulukları belirlemek
Parti sözcüğü ile homojen veya hemen hemen aynı koşullarda
ve alınan önlemlerin kanıtlanması için gerekli desteğin
elde edilen bir ürünün miktarı kast edilmektedir. Süt ve süt
(örneğin izlenebilirlik el kitapları, çalışma yöntemleri, bilgi
ürünleri sektöründe farklı üretim süreçlerinde en azından
toplama formlar vs. gibi) sağlanması amacıyla sektörde
aşağıdaki parti türlerinin tanımlanmaları önerilmektedir:
faaliyet gösteren çeşitli kişi ve kurumlar (örneğin çiftçiler,
dağıtımcılar, nakliyatçılar vs.) arasında anlaşmalar yapılması
Süt partisi
Mandıraya gelen sütlerin tartım işlemi sırasında her süt partisine verilen
bir kod / seri numarası ile tanımlanabilmektedir (süt teslimatları bir
sevk belgesi veya süt teslim kartı ile de ilişkilendirilebilmektedir); ürün
girişindeki sevk belgesi listelerine / teslim kartlarına ve ilgili süt tartı
protokollerine başvurarak üreticiyi, teslim tarihini ve teslim edilen
miktarı belirlemek mümkündür.
Üretim partisi
Yapılan her iş için verilen bir seri numarası ile tanımlanabilmektedir.
Üretim partisinin kodlanması için işin yapıldığı tarihin (gg/aa/yyyy
sırasına göre) ve ardından da -birden fazla tesiste üretim yapıldığı
takdirde- X’in üretimin yapıldığı tesisi ve -üretim tesislerinde birden fazla
üretim hattı mevcut olduğu takdirde- N’nin de üretimin yapıldığı üretim
hattını ifade ettiği XN harflerinin kullanılması mümkündür.
Paketleme partisi Hazır ürünün paketleme partisinin kodlanması için genellikle
üretim tarihi ardından da (production: üretimi ifade eden) C harfi
kullanılmaktadır. Paketleme tarihi açık olarak veya gg/aa/yy sırasına
göre yazılabilmekte veya Jülyen takvimine göre paketleme yılı ve
günü kullanılabilmektedir. Örnek: 11 Mart 2005 günü paketlenen ürün
L110305C veya L 08/70 ile kodlanabilmektedir.
gerekmektedir.
3.2.2 İsteğe Bağlı İzlenebilirlik Uygulamasının Avantajları
İsteğe bağlı bir izlenebilirlik sisteminin uygulamaya
konması, izlenebilirlik konusundaki yasal yükümlülüklerin
yerine getirilmesine yardımcı olabilecek bir araç olarak
değerlendirilmelidir. Sektörel izlenebilirlik sistemine
bağlı olarak ortaya çıkan avantajların ayrıntıları aşağıda
verilmektedir:
• Sorumlulukların kolayca kişiselleştirilebilmeleri: Sektörde
isteğe bağlı bir izlenebilirlik sisteminin uygulanması,
belirlenen talepleri (zorunlu ve / veya isteğe bağlı) yerine
getirmeyen “zincir halkasının” hemen belirlenerek izole
edilmesine ve böylece bir ürünün uygun olmaması
durumunda ürünün ortaya çıkmasına katkıda bulunan tüm
sistemlerinin disiplinini belirlemek üzere 2004 ve 2005 yılları
unsurların sürece dâhil edilmelerine imkân vermektedir.
arasında çıkarılmış olan dokuz düzenleme kast edilmektedir.
• İletişim ve pazarlama: Ürün geçmişinin ham maddelere
ulaşılana kadar yeniden oluşturulabilme kapasitesi b2b
Hijyen paketini oluşturan dokuz düzenleme şunlardır:
(busines to business: şirketler arasında) iletişiminde ve
• Gıda ürünlerinin hijyeni hakkındaki 29.04.2004 tarih ve 852 /
2004 sayılı AT yönetmeliği;
b2c (business to consumer: şirket ve tüketici arasında)
iletişiminde önemli bir pazarlama aracı olabilir.
• Hayvansal gıda ürünleri ile ilgili özel hijyen hükümlerini
• Rekabet avantajı: Sektöre özgü, örneğin belli bir alana ait
unsurların geliştirilmesi, entegre üretim vs., münferit bir
içeren 29.04.2004 tarih ve 853 / 2004 sayılı AT Yönetmeliği;
• İnsanlar tarafından sindirilmeye yönelik hayvansal gıda
şirketin veya sektörün koordinasyonunu üstlenen özel ya da
ürünlerinin resmî denetimlerinin yapılması hakkındaki özel
tüzel bir kişinin üretim arzında müşterilerine sunabileceği
hükümleri içeren 29.04.2004 tarih ve 854 / 2004 sayılı AT
ayırt edici belli unsurlar oluşturmaktadır.
Yönetmeliği;
• Gıda ve yem ürünleri mevzuatına uygunluğun denetlenmesi
3.2.3 Şirketler İçin Sertifikasyon Süreci
için resmî kontroller hakkında hükümleri içeren 29.04.2004
tarih ve 882 / 2004 sayılı AT Yönetmeliği;
ISO 22005 : 2008 standardına uygun izlenebilirlik sisteminin
sertifikasyonu üçüncü şahıs vasfındaki bir organizasyon veya
bu standart uyarınca işlem yapan başka bir organizasyon
• Yem ürünlerinin hijyeni konusundaki talepleri içeren
12.01.2005 tarih ve 183 / 2005 tarihli AT Yönetmeliği;
• Gıda ürünlerine uygulanabilen mikrobiyoloji kriterleri
tarafından yapılabilmektedir. Sertifikasyon süreci esas
hakkındaki 15.11.2005 tarih ve 2073 / 2005 sayılı AT
olarak ilk aşamada ilgili standartlarda öngörülen taleplerin
Yönetmeliği
karşılanıp karşılanmadığını tespit etmek için yapılan bir belge
• 853 / 2004 sayılı AT Yönetmeliğinde belirtilen bazı ürünlerle
analizini (örneğin izlenebilirlik el kitaplarının vs. kontrolünü)
ilgili yöntemlerin uygulanması, 854 / 2004 ve 882 / 2004
ve sonuçların pozitif olması durumunda ikinci aşamada
sayılı AT Yönetmeliklerinde belirtilen resmî kontrollerin
da uygulamanın ve izlenebilirlik belgelerinde rapor edilen
organizasyonu, 852 / 2004 sayılı AT Yönetmeliğindeki
hususların öngörülen standartlara uygunluğunun yerinde
farklılıklar ve 853 / 2004 ile 854 / 2004 sayılı AT
değerlendirilmesini kapsamaktadır.
Yönetmeliklerindeki değişiklikler hakkındaki 15.12.2005
tarih ve 2074 / 2005 sayılı AT Yönetmeliği;
Sertifikasyon sürecinin ortalama süresi 3 yıl olup, her yıl
• Et ürünlerindeki resmî trişin kontrolü için özel hükümler
içeren 05.12.2005 tarih ve 2075 / 2005 sayılı AT Yönetmeliği;
düzenli kontroller yapılmaktadır.
• 853 / 2004, 854 / 2004 ve 882 / 2004 sayılı AT
Sertifikasyon işleminin masrafları farklı miktarlara
Yönetmeliklerinin uygulanmasına yönelik geçici
ulaşabilmektedir ve sertifikasyonu yapılacak yerlerin sayısına
düzenlemelerin tespiti ile 853 / 2004 ve 854 / 2004 sayılı AT
ve ürünlerin türüne göre bağlıdır. Bu konuda daha ayrıntılı
Yönetmeliklerinin değiştirilmesi hakkındaki 05.12.2005 tarih
bilgi alabilmek için ülkenizde faaliyet gösteren sertifikasyon
ve 2076 / 2005 sayılı AT Yönetmeliği.
kurumu ile irtibata geçmeniz gerekmektedir.
Bunlardan bazıları gıda sektöründe faaliyet gösteren
4. ZORUNLU VE İSTEĞE BAĞLI UYGULAMA ALANLARINDA
girişimcilere yönelik hükümler içerirken, diğerleri de bunun
HİJYEN VE SAĞLIK GÜVENLİĞİ
yerine kontrolleri yapmakla yetkili ulusal makamlara
yöneliktir; kalanlar ise yeni standartlara geçişi kolaylaştırmak
4.1 Zorunlu Uygulama Alanında Hijyen ve Sağlık
amacıyla alınacak geçici önlemlerin ve uygulama usullerinin
Güvenliği: Hijyen Paketinin İçeriği ve Kapsamı
belirlenmesi için öngörülmüşlerdir.
“Hijyen paketi” terim ile genel olarak 2002 yılına ait 178 sayılı
AT Yönetmeliği ile birlikte Topluluğun gıda ve yem ürünlerinin
hijyeni ve güvenliği konusundaki ilkelerini ve kontrol
42
Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları
> Peynir Ürünleri Örneğinde Gıda Güvenliği
Şekil 2: “Hijyen paketi” ile ilgili Topluluk yönetmeliklerinin
Yönetmeliğinin II numaralı ekinde listelenmiştir (örneğin
geçerlilik alanlarının özeti
mekânların tadilâtı, gıda maddeleriyle temas için uygun
Yem ve Gıda
sektörü
işletmecileri
Yetkili
Makamlar
Uygulama
koşulları ve
geçici hükümler
Yönerge 852-Gıda üretiminin ve ürünlerinin genel hijyen kuralları
Yönerge 853-Hayvansal gıdaların ve ürünlerinin belirli kuralları
Yönerge 103- Yemlerin belirli kuralları
Yönerge 2073-Mikrobiyolojik kriterlerle ilgili kurallar
Yönerge 882-Yem ve gıdaların resmi kontrollerinin
düzenlenmesiyle ilgili genel kurallar
Yönerge 854-Hayvansal gıdaların belirli kuralları
Yönerge 2075-Trişin kontrolleriyle ilgili kurallar
malzemelerin kullanılması, kirlenmelerin önlenmesi için
uygulanacak yöntemler, atık su yönetimi vs.). Özel talepler
ise aynı Yönetmeliğin I numaralı ekinde listelenmiştir ve
Avrupa yasama organının bir ürünün sağlığı açısından önem
taşıdığına hükmettiği hijyen önlemlerinin üretim sürecinde
kontrol edilmesi ile ilgili düzenlemeleri içermektedir; bunlar
gıdaların mikrobiyolojik kriterleri, gıdaların sıcaklıklarının
kontrol edilmesi, soğuk zincirin idame ettirilmesi, gıdalardan
örnek alınması ve bunların analizi ile ilgili düzenlemelerdir.
Yönerge 2074-Uygulama koşulları
Yönerge 2076-Geçici hükümler
Genel ve özel taleplerin yerine getirilmesini sağlamak için
852 / 2004 sayılı AT Yönetmeliğinde gıda ürünlerindeki
“Hijyen paketinin” uygulama alanı, gıda ürünlerinin imalât,
risklerin kontrol ve denetimi amacıyla bilimsel ve güvenilir
işleme, dağıtım ve ithalâtı gibi tüm aşamalarını kapsamaktadır.
verileri esas alan bir sistemin hayata geçirilmesi zorunluluğuna
Ancak evde kullanılmak üzere üretilmiş gıda ürünlerinin
dikkat çekilmektedir. Bu tür bir kontrol sistemi, daha çok
hazırlanması, işlenmesi ve depolanması ile ilgili tüm faaliyetler
HACCP kısaltması ile bilinen ve Avrupa’da 90’lı yılların
bu paketin kapsamı dışında tutulmuştur.
başında 93 / 43 EEC sayılı Yönetmelik ile ürün işleme sürecine
entegrasyonu zorunlu kılınan Hazard Analysis Control Critical
4.1.1 Hijyen Paketinin Uygulama Yöntemleri ve Talepleri
Point prensibi olarak kişiselleştirilmiştir.
Tüm gıda ürünlerinin işlenme süreci ile ilgili talepler bu
Şekil 3: İşlem aşamalarının ve HACCP prensibinin
makalede hijyen ve sağlık alanlarını ilgilendirdiği kadarıyla
temsili şeması
derinlemesine ele alınacak olan 852 / 2004 sayılı AT
Haccp Ekibinin Kurulması
Yönetmeliğinde tespit edilmiştir. Süt ve süt ürünleri şirketleri
Ürünün Tanımlanması
gibi hayvansal gıdaların ticaretiyle iştigal eden gıda şirketleri
de 852 / 2004 (Ek IX) sayılı AT Yönetmeliğinde aşağıda
Akış Şemasının Kontrolü ve Uygulanması
belirtilen hususlar ile ilgili olarak öngörülen spesifik talepleri
yerine getirmekle yükümlüdürler: İşlenmemiş süt üretimi
için sağlık talepleri, süt üretim tesislerindeki hijyen, ısıl işlem,
ambalaj ve etiketlendirme ile ilgili talepler. Ek IX yorumlamanın
kolaylaştırılmasını sağlayan sayısal değerler ve spesifik talepler
içermektedir; bu nedenle daha ayrıntılı bilgi edinmek için söz
konusu eki incelemenizi öneriyoruz.
Birincil üretimdeki hijyen ve gıda güvenliği
852 / 2004 sayılı AT Yönetmeliği ile getirilen başlıca talep,
gıda sektöründe faaliyet gösteren kişi ve kurumların
gıdaların birincil üretimden başlamak üzere (bu makalede
süt üreticileri olarak besiciler kast edilmektedir) tüm gıda
zinciri içerisindeki hijyen ve sağlık güvenliğini garanti altına
almakla yükümlü kılınmalarıdır. Bu amaca ulaşılabilmesi için
Yönetmelikte gıda maddeleri üretim süreci ile ilgili genel
talepler ve özel talepler öngörülmektedir. Genel talepler tesis,
makine ve personel hijyeni ile ilgili olup 852 / 2004 sayılı AT
Prensip 1
CCP Tespiti
Prensip 2
Kritik Limitleri Belirleme
Prensip 3
Dokumantasyon Yönetimi
Prensip 4
CCP Denetim Prosedürlerinin Tanımı
Prensip 5
Düzeltici Faaliyetlerin Belirlenmesi
Prensip 6
Tetkik Prosedürlerinin Hazırlanması
Prensip 7
Akış Şemasının Kontrolü ve Uygulanması
Hazırlık Ön Evreleri
Dolayısıyla “hijyen paketi” sadece HACCP yönteminin
Ağaç, “evet” veya “hayır” ile cevaplanabilen spesifik sorulardan
geçerliliğini teyit etmekle kalmayıp, üretim sektöründeki farklı
oluşan ve sonuçta CCP veya PRP sınıflarından birinin yeterli
gereksinimlerin karşılanması için, basitleştirilmiş bir şekilde
doğrulukta tespit edilmesini sağlayan bir tür yol haritasıdır.
dâhi olsa, işleme sürecinin ön aşamalarında (yani birincil
üretimde) kademeli olarak uygulanmasını da önermektedir
Dolayısıyla özetle ifade edilecek olduğu takdirde, 852 / 2004
Son tahlilde HACCP gıda risklerinin analizine ve tüketicilerin
sayılı AT Yönetmeliği gıda sektöründe faaliyet gösteren kişi ve
sağlığını gerçekten tehdit edebilecek zararlara yol açabilen
kurumların HACCP sisteminin prensiplerini esas alan bir ya da
tehlikelerin tespitine yönelik işlemsel bir metodolojidir;
daha fazla kalıcı prosedürü plânlamalarını, uygulamalarını ve
bu yöntemde muhtemel tüm tehlikelerin listelenmesi ile
idame ettirmelerini öngörmektedir; bununla birlikte birinci
başlanarak bunların her biri için gerekli kontrol önlemleri
aşamada faaliyet gösteren kişi ve kurumlara böyle bir sistemi
belirlenmektedir. Ürünün sağlık açısından sakıncasızlığı
yürürlüğe koymakla yükümlü olmamalarına karşın üretim
konusunda belirleyiciliği olmayan veya ancak doğru işlemsel
süreçlerindeki riskleri bilimsel olarak yönetmeleri ve sistematik
pratikler uygulanarak etkili bir şekilde yönetilebilen riskler
bir şekilde denetlemeleri şiddetle tavsiye edilmektedir.
PRP (ön gereklilikler) olarak sınıflandırılmaktadır; buna karşılık
bir gıda ürününün güvenliğini ve dolayısıyla da tüketicinin
Destekleyici dokümantasyon
sağlığını ciddî bir şekilde tehlikeye sokan riskler CCP (critical
Gıda sektöründe faaliyet gösteren kişi ve kurumlar, üye
control points: kritik kontrol noktaları) olarak sınıflandırılmakta
ülkenin yetkili makamına HACCP yöntemi uygulama
olup, şirket tarafından tespit edilen, bilimsel geçerliliğe sahip
yükümlülüklerini yerine getirdiklerini kanıtlayabilmeleri için
denetim mekanizmalarıyla yönetilmek zorundadırlar.
uygun bir dokümantasyon (hijyen alanında iyi uygulama el
kitapları, kullanma talimatları vs.) sunmak ve kayıtları en az
Sektördeki katılımcıların CCP noktalarının tespitinde
gıda ürünlerinin raf ömrü kadar olmak üzere makul bir süre
desteklenmeleri için Codex Alimentarius, “karar ağacı” olarak
zarfında muhafaza etmek zorundadır. 852 / 2004 sayılı AT
adlandırılan çok yararlı bir aracın kullanılmasını önermektedir.
Yönetmeliğinin 7. - 9. maddelerinde, düzenlemede öngörülen
Şekil 4: Karar alma Mekanizma Şeması
Soru 1
Ürünün veya prosesin
işleyişini değiştirin
Risklerin kontrol ölçüleri var mı?
Evet
Hayır
Soru 2
Bu evredeki risk kontrolü ürünün
güvenliği için gerekli mi?
Evre kabul edilebilir seviye
Evet
Hayır
Hayır
Soru 4
CCP
Bu evrede kontrol eksikliği
kabul edilemez bir kirlenme
seviyesi yaratır mı?
Evet
Kabul edilebilir kirlilik seviyesini
azaltabilecek başka bir evre var mı?
Hayır
Evet
44
Evet
PRP
Hayır
Soru 5
Soru 3
Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları
> Peynir Ürünleri Örneğinde Gıda Güvenliği
esneklik kriterinin daha doğru ve daha kesin bir şekilde
• Söz konusu gıda sektörü ile ilişkili otokontrol önlemleri
tanımlanmasına imkân verdiklerinden dolayı özellikle küçük
ile HACCP ilkelerinin uygulanması ve gıdayı işleyen
ölçekli işletmelerde iyi uygulama el kitaplarının kullanılması
müessesenin kendisi tarafından geliştirilen görevlerin yerine
tavsiye edilmektedir. İyi uygulama el kitabının en azından
getirilmesi;
aşağıdaki bilgileri içermesi tavsiye edilmektedir:
• Grafikler ve akış diyagramları dâhil olmak üzere üretim
çevriminin tanımlanması;
• Genel ve özel taleplerin yerine getirilmesi için uygulanan
• Üretim, depolama, nakliyat ve / veya dağıtım süreçleriyle
ilgili kritik noktalar;
• Dâhili dokümantasyon (prosedürler ve el kitapları);
• Uyumsuzluk yönetimi.
yöntemlerin tanımlanması;
• Hijyen - sağlık risklerin belirlenmesi (örneğin sütün
İstisnalar ve geçici düzenlemeler
mikrobiyolojik veya kimyasal - fiziksel kirlenmesi, nakliyat
Avrupa Komisyonu, Yeni standartlara kademeli olarak
ve depolama sıcaklığının olduğu kadar kontrolsüz işleme
geçilmesini kolaylaştırmak amacıyla 2005 yılı içerisinde
sıcaklığı vs.);
sırasıyla belli ürünler ve / veya kontrol faaliyetleri için geçici
• Risk analizleri ve veri toplama teknikleri (örneğin süt ürünleri
sektörü...);
• Gözlem ve kontrol teknikleri (örneğin kimyasal ve fiziksel
istisnalar ve geçici düzenlemeler başlıkları altında 2074 ve 2076
/ 2005 sayılı AT Yönetmelikleri olmak üzere iki yeni Yönetmelik
yayımlamıştır. Özellikle 2074 / 2005 sayılı AT Yönetmeliği,
kirleticilerin varlığının tespiti için laboratuar araştırmaları;
geleneksel veya aşağıda belirtilen ürünlerin imalâtı konusunda
veri toplama sistemleri gibi kayıt cihazları; sütün nakliyat,
önemli istisna imkânları getirmektedir:
depolama ve pastörizasyon ve hazır ürünün muhafaza
• Eski zamanlardan beri geleneksel olarak üretildiği kabul
sıcaklıklarına ait verilerin toplanması vs.)
• Kullanılan belgeler ve kayıtlar;
• Personelin eğitimi, modernizasyonu ve sorumlulukları.
edilen ürünler;
• Şifrelenmiş veya tescil edilmiş teknik spesifikasyonlara
ya da geleneksel üretim ile ilgili olarak geleneksel üretim
yöntemlerine göre imal edilen ürünler veya
Üretim tesislerinin kayıt ve kabulü
852 / 2004 sayılı AT Yönetmeliği ile getirilen diğer bir yenilik
• Topluluk, üye ülke, bölgesel veya yerel mevzuata göre
geleneksel gıda olarak koruma altında olan ürünler.
ise gıda şirketlerinin kayıt ve kabul işlemlerinden geçme
zorunluluğudur. Gıda sektöründe faaliyet gösteren tüm kişi
Bu tür ürünlerin için istisna başvuruları yetkili ulusal makama
ve kurumlar yetkili makamlara gıda imalât, işleme ve dağıtım
yapılmalıdır.
faaliyetlerini yürüten bir üretim tesisi açtıklarını bildirmek
zorundadır. Süt ve süt ürünleri sektöründe faaliyet gösterenler,
4.1.2 Yaptırım Düzenlemeleri
hayvansal ürünleri işleyen kişi ve kurumlar olarak ayrıca izin almak
zorunda olup bu tür bir izin ancak yetkili ulusal sağlık dairesi
Belirlenen ilkeleri doğru uygulamayan sektör katılımcılarına
tarafından önceden yapılacak bir inceleme ziyaretinden sonra
uygulanacak yaptırımlarla ilgili düzenlemelerin belirlenmesi
verilebilmektedir. Tesisin ruhsat alması, pazarlama aşamasında
her üye ülkenin kendisine bırakılmaktadır.
hayvansal gıda ürünlerinin üzerine yapıştırılan etikette bulunan
CE işaretinin verilmesi için kaçınılmaz bir gerekliliktir.
4.2 İsteğe Bağlı Uygulama Alanında
Personel eğitiminin güncelleştirilmesi
2005 Standardı ve Uygulama Yöntemleri
Hijyen - Sağlık Güvenliği: ISO 22000 :
852 / 2004 sayılı AT Yönetmeliği (Ek II, Madde XII) son olarak
gıda ile ilgili bir yapı içerisinde çalışan personelin eğitiminin
ISO 22000 : 2005 standardı gıda güvenliğinin gıda sektörünün
önemi konusunda ürün işleme sektöründe faaliyet gösteren
tamamını kapsayacak şekilde yönetilmesi için bu alanda
kişi ve kurumların dikkatini çekmektedir. Düzenlemelerde
geçerli uluslar arası hükümlerin uyumlulaştırılması amacıyla
öngörülen eğitim özellikle aşağıdaki hususları kapsamak
geliştirilmiş olup 23 ülkenin bilirkişilerinin yanı sıra ve Avrupa
zorundadır:
Birliği Tarım ve Gıda Ürünleri Sanayicileri Konfederasyonu
• Gıda ürünlerinin işlenmesi ile bağlantılı hijyen - sağlık
risklerine karşı önleyici uygulamalar;
(CIAA), Codex Alimentarius Komisyonu, Dünya Gıda Güvenliği
• HACCP sistemi (Hazard Analysis and Critical Control
Points):
Girişimi (CIES) ve Dünya Gıda Güvenliği Örgütü (WFSO)
Standart ayrıca gıda güvenliği için şirketin kendisine ait
temsilcilerinden oluşan bir ISO çalışma grubu tarafından
yönetim sisteminin (SGSA) vazgeçilmez unsurları olarak
hazırlanmıştır.
HACCP sisteminin yedi temel ilkesini de tam kapsamlı
Standart, gıda sektörüne olduğu kadar gıda sektörüne yakın
olarak içermektedir.
sektörlerde uygulanabilecek genel nitelikteki talepleri
belirlemektedir; ikinci duruma geri dönülecek olursa, gıdaların
Aşağıda ISO 22000 standardının temel talepleri konusunda
nakliyesi, depolanması ve dağıtımı alanlarında hizmet veren
ayrıntılı bilgiler sunulmakta olup, bu konuda derinlemesine bir
şirketler veya bu şirketlere tesis, teçhizat, temizlik malzemeleri,
araştırma için belgenin kendisinin incelenmesi önerilmektedir.
hijyen ürünleri vs. tedarik eden şirketler bu sektörden
sayılmaktadır. Dolayısıyla hedef açıktır: Gıdaların hijyen -
Talep 5 - Yönetim Sorumluluğu
sağlık güvenliğini en iyi şekilde sağlayabilmek için bir ürünün
Gıda güvenliği için şirketin kendine ait yönetim sisteminin
oluşmasına katkıda bulunan mümkün olduğunca çok sayıda
(SGSA) etkili ve verimli bir şekilde geliştirilmesi, idame
kişi, kurum ve kuruluşun sürece dâhil edilmesi.
ettirilmesi ve iyileştirilmesi için şirket yönetiminin angajmanı
ve katılımı büyük önem taşımaktadır. Şirket yönetiminin
ISO 22000 standardı başlıkları aşağıda belirtilen 8 ana
sorumluluklarına organizasyonun gıda güvenliği ile ilgili
maddeye ayrılmaktadır:
hususları dikkate alan ticarî hedeflerinin belirlenmesi, gıda
güvenliği politikalarının belirlenmesi, kaynak temini, periyodik
Bölüm 1 Amaç
kontrollerin yapılması da dâhildir. Gıda güvenliği politikası,
Bölüm 2 Referans Standartlar
şirketin amacına, bağlayıcı standartlara ve müşterinin
Bölüm 3 Terimler ve Tanımlamalar
taleplerine uygun olmalı ve uygunluğun idame ettirilebilmesi
Bölüm 4 Gıda Güvenliği Yönetim Sistemi
amacıyla tekrar tekrar gözden geçirilmelidir.
Bölüm 5 Yönetim Sorumluluğu
Bölüm 6 Kaynak Yönetimi
Talep 6 - Kaynak Yönetimi
Bölüm 7 Güvenli Gıdaların Plânlanması ve Gerçekleştirilmesi
Standart, şirketin kendine ait yönetim sistemini (SGSA)
Bölüm 8 Geçerli Kılma, Doğrulama ve İyileştirme
plânlaması, hayata geçirmesi, güncelleştirmesi ve idame
ettirmesi için gerekli insan ve malzeme kaynaklarını
ISO 220000 standardına uygun gıda güvenliğine yönelik bir
belirleyerek hazır bulundurmasını öngörmektedir. Buna ek
yönetim sisteminin yol gösterici ilkeleri şunlardır:
olarak eğitim faaliyetlerinin etkililiğinin kontrol edilmesi ve
•Gıda zincirinin tamamını kapsayan iletişim:
taleplerin yerine getirildiğini kanıtlayan kayıtların muhafaza
Bu aspekt, gıda güvenliği ile bağlantılı tüm risklerin tespit
edilmesi de öngörülmektedir. Şirket yönetimi, bu noktada
edilmesinin ve zincirin her noktasında uygun şekilde
öngörülen taleplerin yerine getirilebilmesi amacıyla şirket
kontrol edilmesinin sağlanması için organizasyon ve tedarik
organizasyonu dâhilinde belirlenen ve şirketin kendine
zincirinin alt ve üst kademelerindeki aktörler arasındaki
ait yönetim sistemini (SGSA) etkileyen her görev için ilgili
bilgi alışverişinin yönetilmesinin ne kadar önemli olduğunu
faaliyetlerin yürütülmesine yönelik bir bilgi ve deneyim profili
göstermektedir.
belirlemeli, şekillendirmeli ve personelin eğitimi için bir
•Gıda güvenliği için şirketin kendisine ait yönetim sistemi
programı yürürlüğe koymalıdır.
(SGSA):
Talep 7 - Güvenli Gıdaların Plânlanması ve Gerçekleştirilmesi
Gıda güvenliği ancak organizasyonun toplam yönetim
sisteminin entegre bir parçası olarak yapılandırılmış bir
Standardın kalbini oluşturan bu talep, organizasyonun
sistem dâhilinde sağlanarak garanti altına alınabilmektedir.
güvenli gıdaları plânlaması ve gerçekleştirmesi için kontrol
önlemlerinin belirlenmesini öngörmektedir. Standart, HACCP
ilkelerinin yanı sıra ön gereklilikler programı (PRP) konseptini
de getirmektedir. Ön gereklilikler programı (PRP), insanlar
tarafından sindirilmeye yönelik güvenli gıdaların üretimi,
46
Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları
> Peynir Ürünleri Örneğinde Gıda Güvenliği
işlenmesi ve temininde hijyenik bakış açısından uygun bir
• Üretim sektöründe sinerji oluşturulması: Paylaşılan
çevre oluşturmak için gerekli çerçeve koşullarını ve önlemleri
ve ölçülebilen ortak hedefler üzerinde çalışılması,
kapsamaktadır. Organizasyon, ön gereklilikler programını
sektörde faaliyet gösteren farklı aktörler arasındaki
(PRP) belirlerken yapı ve mekânlar, hava, su ve enerji temini
ortaklık ilişkilerinin pekiştirilmesine yardımcı olmakta
ve diğer hizmetler, teçhizatların uygunluğu, bakım ve
ve aynı zamanda organizasyonun etkililiğinin artmasını
temizlik için erişilebilirlikleri vs. gibi belli aspektleri dikkate
sağlamaktadır. Bu sinerjiler belirtilen gelişmelere paralel
almak zorundadır. Süt ve süt ürünleri sektörü örneğinde ön
olarak orta vadede “ürünün” maliyetler giderek azaltılacak
gereklilikler programı (PRP) için özellikle teçhizatların ve
şekilde elde edilmesi ile bağlantılı işlemlerin daha da
mekânların tadilâtı ile mikrobiyolojik kirlenmeye bağlı hijyen
- sağlık risklerini önemli ölçüde azaltan zararlılarla (kanatlı
standartlaşmasını sağlamalıdır.
• “Responsable care”: Sertifikasyon başvurusunda bulunan
böcekler, sürüngen böcekler ve kemirgen böcekler) mücadele
şirket, tedarikçilerinin tespit ve seçiminde yasal ve
önem taşımaktadır. Standart, organizasyonun ürünlerin
bağlayıcı talepleri olduğu kadar hijyeni ve ürün güvenliğini
izlenebilirliğine yönelik bir sistem (bu durumda ISO 22005 :
etkileyen hususları da dikkate almalıdır; bu şekilde sektör
2008 standardıyla bağlantılı sertifikasyon tamamen uyumlu
koordinatörüne sözleşmeden doğan yetkilerini üretim
olacaktır) ve CCP ile RPR’de kritik sınırların aşıldığı ürünlerin
zinciri, çevre ve ürün güvenliği ile ilgili sorumluluklarını daha
yönetilmesi için dokümantasyonu yapılan bir prosedür
iyi yerine getirebilmek için yardımcı olunması sağlanacaktır.
hazırlamasını talep etmektedir. Organizasyon daha sonra
• Rekabet avantajı: Sektöre özgü, örneğin belli bir alana ait
güvenli olmayan ürünlerin hızlı bir şekilde geri çekilmesini
unsurların geliştirilmesi, entegre üretim vs., münferit bir
sağlamalıdır. Şirket yönetimi bu amaçla ürünün piyasadan
şirketin veya sektörün koordinasyonunu üstlenen özel ya da
geri çekilmesini başlatmaya ve gerçekleştirmeye yetkili olan
tüzel bir kişinin üretim arzında müşterilerine sunabileceği
personelini belirlemek zorunda olup, geri çekilen ürünlerin
ayırt edici belli unsurlar oluşturmaktadır.
yönetimi ve gerçekleştirilecek olan faaliyetlerin sıralanması
için dokümantasyonu yapılmış bir prosedürün hazırlanması
4.2.2 Sertifikasyon Aşamaları
gerekmektedir. Geri çekilen ürünler, tüketime uygun olanlarla
karıştırılmamaları amacıyla birbirlerinden uygun şekilde
ISO 22000 : 2005 standardına uygun izlenebilirlik sisteminin
ayrılmalıdırlar. Geri çekme nedeni, kapsamı ve sonucu, şirket
sertifikasyonu üçüncü şahıs vasfındaki bir organizasyon veya
yönetimi tarafından yapılacak olan değerlendirme aşamasında
bu standart uyarınca işlem yapan başka bir organizasyon
kullanılabilen bilgilerden oluşmalıdır. Organizasyon, belirlenen
tarafından yapılabilmektedir. Sertifikasyon süreci esas
geri çekme prosedürünün etkililiğini kontrol etmeli ve bu tür
olarak ilk aşamada ilgili standartlarda öngörülen taleplerin
kontrolleri kayıt altına almalıdır.
karşılanıp karşılanmadığını tespit etmek için yapılan bir belge
analizini (örneğin izlenebilirlik el kitaplarının vs. kontrolünü)
4.2.1 Sertifikasyonun Beraberinde Getirdiği Avantajlar
ve sonuçların pozitif olması durumunda ikinci aşamada
da uygulamanın ve izlenebilirlik belgelerinde rapor edilen
İsteğe bağlı bir şirket yönetim sisteminin (SGSA) yürürlüğe
hususların öngörülen standartlara uygunluğunun yerinde
konması, sadece gıda sektörünü değil aynı zamanda üretime
değerlendirilmesini kapsamaktadır.
dolaylı olarak katılan gıda sektörüne yakın sektörleri de
kapsayacak şekilde genişletilebilir olması sayesinde “hijyen
Sertifikasyon sürecinin ortalama süresi 3 yıl olup, her yıl
paketi” ile getirilen yasal yükümlülüklerin en iyi şekilde yerine
düzenli kontroller yapılmaktadır.
getirilebilmesi için yararlı bir araç olabilmektedir. Sektörel
izlenebilirlik sistemine bağlı olarak ortaya çıkan avantajların
Sertifikasyon işleminin masrafları farklı miktarlara
ayrıntıları aşağıda verilmektedir:
ulaşabilmektedir ve sertifikasyonu yapılacak yerlerin sayısına
ve ürünlerin türüne göre bağlıdır. Bu konuda daha ayrıntılı
bilgi alabilmek için ülkenizde faaliyet gösteren sertifikasyon
kurumu ile irtibata geçmeniz gerekmektedir.
ZEYTİNYAĞı
BİLGİ
ÖRNEĞİNDE
GIDA GÜVENLİĞİ
Antonio ROMEO ve Laura CELENTANO (Dintec)
1. SUNUŞ VE GENEL ÇERÇEVE
İzlenebilirlik kurumu, CE 178 / 2002 sayılı AT yönetmeliği ile
tesis edilerek 1 Ocak 2005 tarihinde yürürlüğe girerken hijyen
Avrupa Komisyonu, tüketicilerin güvenini sarsan doksanlı
güvenliği ve sağlık ilkeleri “hijyen paketi” olarak adlandırılan
yılların gıda skandalları (deli dana hastalığı, tavuklarda dioksin
pakette veya 2004 ve 2005 yıllarında yayımlanan ve gıda
çıkması vb.) üzerine son zamanlarda tüm dikkatini gıda
güvenliği kuralları için ortak bir sistem belirlenerek sektörde
güvenliğinin garanti altına alınması ve gıda maddelerinin
faaliyet gösteren kişi ve kuruluşların sorumluluklarının
kalitesinin artırılması üzerinde yoğunlaştırmıştır.
artırılmasını öngören dokuz yeni yönetmelikten oluşan bir
külliyatta toplanmıştır.
Bu çalışmalar, geçenlerde karara bağlanan ve günümüzde
uluslar arası arenadaki en geniş kapsamlı düzenleme
Avrupa Komisyonunun bağlayıcı normatif faaliyetlerine
çerçevesi olarak kabul edilen bir dizi yeni düzenleme ile
paralel olarak, Uluslararası Standartlar Örgütü - ISO gibi
sonuçlanan yoğun bir yasama faaliyetini beraberinde
ilgili uluslararası standart kuruluşları tarafından yayımlanan
getirmiştir. Topluluğun gıda güvenliği politikalarının üzerine
ve şirketlerin ürünlerinin kalitesini daha da artırmak için
bina edildiği sütunlar, izlenebilirlik veya bir gıda maddesinin
gönüllülük esasına göre kabul edebilecekleri isteğe bağlı
üretim sürecinde geçtiği tüm aşamaların tarihçesinin yeniden
standartlar / normlar da oluşturulmuştur. İsteğe bağlı
oluşturulabilme kapasitesi ve geniş kapsamlı bir risk analizini
standartlar, adlarından da anlaşılacağı üzere, gönüllülük
esas alan, üretim çevrimi hijyen güvenliği - sağlık koşullarıdır.
esasına bağlıdır ve yürürlükteki mevzuatı tazmin edici nitelikte
48
Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları
> Zeytinyağı Örneğinde Gıda Güvenliği
değildir. Bunlar, şirket güvenilirliğinin artırılmasını sağlamak
sayılmaktadır. 98 / 83 / CE sayılı AT yönetmeliğinin 6 maddesinden
veya tüketicilere / müşterilere ürünün veya üretim sürecinin
itibaren öngörülen hükümlere uyulması açısından 80 / 778 /
karakteristik özelliklerini açıklamak amacıyla kullanılabilen
CEE sayılı AET ve 98 / 83 / CE (178 / 2002 sayılı AT yönetmeliği)
araçlardır. Dolayısıyla isteğe bağlı standartlar, piyasada bazı
yönetmeliklerindeki taleplerden bağımsız olarak su da gıda
konulardaki beklentilerin ve ihtiyaçların yorumlanmasını,
maddelerine dâhil edilmiştir.
standardizasyonunu ve sonuç itibarıyla bilinen ve kabul edilen
kurallardan ibaret bir sistem oluşturulmasını amaçlamaktadır.
Codex Alimentarius:
Son yıllarda gıda alanında yayımlanan en önemli isteğe
Gıda Kodeksi veya Uluslararası Gıda Standartları, Codex
bağlı standartlar, 2005 yılına ait ISO 2200 “Gıda Güvenliği
Alimentarius Komisyonu tarafından hazırlanmış olan bir
Yönetim Sistemleri. Gıda Zincirinde Yer Alan Tüm Kurumlar İçin
kurallar ve standartlar bütünüdür; Komisyon 1963 yılında
Gereksinimler” ve 2007 yılına ait ISO 22005 “Gıda Zincirinde
Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) ve Dünya Sağlık Örgütü (WHO)
İzlenebilirlik. Temel İlkeler ve Gereksinimler”dir.
tarafından, tüketici sağlığının korunması ve uluslararası gıda
ticaretinin doğru yapılması için çözüm bulma, standardizasyon
Bu makale, zeytinyağı sektöründe faaliyet gösteren Türk
ve davranış ilkeleri belirleme amacıyla kurulmuştur.
şirketlerine izlenebilirlik ve gıda güvenliği ile ilgili bağlayıcı
standartların doğru uygulanması konusunda destek olmayı ve
Gıda hijyeni:
aynı zamanda tarım ve gıda sektöründeki temel isteğe bağlı
Bir gıda ürününün öngörülen kullanım amacı dikkate alınmak
standartlara adapte olabilmeleri için yönlendirilmelerinde
suretiyle insanlar tarafından sindirilmeye uygunluğunun
yardımcı olacak araçları sağlamayı amaçlamaktadır.
sağlanması ve risklerin kontrol edilmesine yönelik gerekli
önlemler ve şartlar (852 / 2004 sayılı AT Yönetmeliği).
Topluluk düzenlemeleri yerine getirilip, izlenebilirlik ve isteğe
bağlı hijyen güvenliği - sağlık projelerine uyum sağlanarak
Gıda sektöründe faaliyet gösterenler:
hem şirket verimliliğinin hem de tarım ve gıda sektöründe
Kontrolü altındaki gıda şirketlerinin gıda mevzuatı taleplerini
faaliyet gösteren şirketlerin rekabet gücünün iyileştirilmesine
yerine getirmelerinden sorumlu gerçek ve tüzel kişilerdir
önemli katkılarda bulunulabileceği umulmaktadır.
(178 / 2002 sayılı AT Yönetmeliği).
Sonuç olarak bu makalede belirtilen hususların uygulanması
Birincil ürünler:
için, bunların ürünün özelliklerine, kullanılan yöntemlere
Tarım, hayvancılık, avlama ve balıkçılık ürünleri dâhil olmak
ve söz konusu şirketin ulaşmak istediği hedeflere göre
üzere birincil üretimden elde edilen ürünler (852 / 2004 sayılı
kişiselleştirilmeleri gerektiğini hatırlatırız. Bu nedenle, önerilen
Yönetmelik).
örnekleri değerlendirirken eleştirel bir açıdan bakıp, verilen
bilgileri şirketin gerçeklerine uygun olarak “kişiselleştirilmiş”
İşlenmiş ürünler:
izlenebilirlik ve gıda güvenliği sistemlerinin hayata geçirilmesi
İşlenmemiş ürünlerden (ham maddelerden) işlenerek elde
için referans temeli olarak almak suretiyle ihtiyatlı bir yaklaşım
edilen ürünler. Bu ürünler imalâtları için gerekli olan veya
sergilemeniz ve gerektiğinde ilgili spesifik konularda danışman
bunlara belli özellikler kazandıran katkı maddeleri içerebilirler
desteğinden yararlanmanız gerekmektedir.
(852 / 2004 sayılı AT Yönetmeliği).
2. TERİMLER VE TANIMLAR
Bir ürünün geri çağrılması:
Daha üst düzeyde bir sağlık korumasının sağlanması için diğer
Gıdalar (veya gıda ürünleri ya da yiyecek maddeleri): İşlenmiş,
önlemlerin yetersiz kalması hâlinde ürünün son tüketiciye
kısmen işlenmiş veya işlenmemiş, insanlar tarafından sindirilen
ulaşmış dâhi olsa geri çekilmesi için alınan herhangi bir önlem.
veya sindirilmesi beklenen herhangi bir madde veya ürünü ifade
eder. İçecekler, sakız ve su dâhil olmak üzere, üretimleri veya
İzlenebilirlik:
işlenmeleri ya da hazırlanmaları sırasında gıda maddelerine
Bir gıdanın, yemin veya gıda ürünü elde edilmesine hizmet
istenerek ilâve edilen tüm maddeler gıda maddelerinden
eden bir hayvanın ya da bir gıdada veya yemde kullanılması
öngörülen veya kullanılması beklenen bir maddenin tüm
üretim, işleme ve satış aşamalarında takip edilebilmesi
• Hızlı uyarı sistemi, kriz yönetimi ve acil durumlar
(Madde 50 ilâ 57);
imkânıdır (178 / 2002 sayılı AT Yönetmeliği).
• Yöntemler ve kapanış hükümleri (Madde 58 ilâ 65): Uzlaştırma
usulleri ve yetkili yürütme komisyonu, kapanış hükümleri,
Bir gıdanın geri çekilmesi:
önlemlerin uygulanması, referans standartlar.
Tehlikeli bir ürünün satılmasını, sergilemesini veya tüketiciye
3.1.1 178 /2002 Sayılı AT Yönetmeliği Uygulama Yöntemleri
sunulmasını engelleyen her türlü önlem.
ve Talepler
Tesis:
Bir gıda şirketinin her birimi (852 / 2004 sayılı AT Yönetmeliği).
Yasal düzenlemenin yol gösterici ilkesi bu sektörde faaliyet
gösteren tüm aktörlerin hukukî sorumluluğu birinci dereceden
3. GIDALARIN BAĞLAYICI VE İSTEĞE BAĞLI UYGULAMA
paylaşmasıdır (Madde 17): “Gıda ve yem sektöründe faaliyet
ALANLARINDAKİ İZLENEBİLİRLİĞİ
gösteren girişimciler tüm üretim, işleme ve satış aşamalarında,
kontrolleri altındaki şirketlerde, kendi faaliyetleri ile ilgili
3.1 Bağlayıcı Uygulama Alanlarındaki
konularda gıda ve yem ürünlerinin gıda mevzuatı hükümlerine
İzlenebilirlik: 178 / 2002 Sayılı AT Yönetmeliğinin
uygun olmasını sağlarlar ve bu hükümlere uyulmasını kontrol
İçeriği ve Kapsamı
ederler”.
28 Ocak 2002 tarihinde yayımlanan 178 sayılı AT yönetmeliği
Sektörde faaliyet gösteren kişi ve kuruluşların yasal
“gıda mevzuatının ilkelerini ve genel taleplerini belirleyerek
sorumlulukları müşterek olmakla birlikte açık değildir, çünkü
gıda maddelerinin ve yemlerin üretim, işleme ve pazarlama
gıda güvenliği kuralları açısından değerlendirildiğinde tespit
süreçlerinin tüm aşamalarındaki izlenebilirlik yükümlülüğünü
edilen herhangi bir uyumsuzluk durumunda zincirde mevzuat
düzenlemekte ve Avrupa Gıda Güvenliği Kurumunu (EFSA) tesis
hükümlerine uyulmayan halka aranmaktadır.
ederek gıda güvenliği alanındaki prosedürleri saptamaktadır”.
Sektörde faaliyet gösteren kişi ve kurumların birincil hukukî
178 / 02 sayılı AT Yönetmeliği, gıda ve yem ürünlerinin tüm
sorumlulukları, ikinci bir kuralın ve bunu takip eden diğer
üretim, işleme ve dağıtım aşamalarında uygulanmaktadır.
kuralların da uygulanmasını veya izlenebilirlik aracından
Tıbbî ürünler, kozmetik ürünleri, tütün vs., evde kullanılan
yararlanılarak gıda maddesinin tedarik zincirindeki tüm
tüm gıda ürünleri ve ambalaj (ambalaj 1935 / 2004 sayılı AT
geçmişi ile ilgili gerekli bilgilerin toplanması zorunluluğunu
Yönetmeliği kapsamında ayrıca ele alınmaktadır) 178 / 2002
da kapsamaktadır (Madde 18): “Gıda ve yem sektöründe faaliyet
sayılı AT Yönetmeliğinin uygulama alanı dışındadır.
gösteren tüm girişimciler, bir gıdayı, yemi, gıda ürünü elde
edilmesine hizmet eden bir hayvanı veya bir gıdada ya da yemde
Yönetmelik beş başlığa (bölüme) ayrılmaktadır:
kullanılması öngörülen veya kullanılması beklenen bir maddeyi
Uygulama alanı ve tanımlar (Madde 1 ilâ 3): Yönetmeliğin
aldıkları her kişiyi tespit edebilecek durumda olmak zorundadır”.
amacı, uygulama alanı, tanımlar, istisnalar;
• Genel gıda mevzuatı (Madde 4 ilâ 21): Ürünlerle ilgili ticarî
yükümlülükler ve gıda mevzuatı hükümleri;
• Avrupa Gıda Güvenliği Kurumu (Madde 22 ilâ 49): Kurum,
insan kaynakları iç organizasyonu ve sorumluluk paylaşımı,
yapısal işlev;
50
Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları
> AB Ortak Balıkçılık Politikasına İlişkin Bilgi Kaynakları
Şekil 1: Gıda sektöründeki izlenebilirlik ve
Nakliyatçılar da gıda sektöründe faaliyet gösteren kişi
geri izlenebilirlik şeması
ve kurumlardan sayılmakta olduklarından, depolama /
komisyonculuk gibi alanlarda bağımsız olarak çalışmaları
durumunda giren ve çıkan gıda ürünleri ile ilgili bilgilerin kayıt
İzlenebilirlik
Hammadde alımı
Trasformasyon
altına alınmalarını sağlamak zorundadırlar.
Paketleme
Son Kullanıcı
Yönetmelikte, bilgilerin kayıt altına alınması konusunda özel
talimatlar öngörülmemekte ve sektörde faaliyet gösterenlerin
her birine, yönetmelikte belirtilen yükümlülüklerin
Geri İzlenebilirlik
karşılanması koşuluyla kendi şirketine uygun araçları
kullanmakta serbestlik tanımaktadır. Bu, muhafaza edilen
evrakın bir makbuz (örneğin sevk irsaliyeleri, tedarikçilerin
İthalâtçılar dâhil olmak üzere, sektörde faaliyet gösteren tüm
faturaları vs.) ile sınırlandırılması veya sektörde faaliyet
kişi ve kurumlar iki temel soruya yanıt verebilmek için gerekli
gösterenlerin arasında veri alışverişi sağlanması için ileri bilişim
tüm bilgileri kaydetmek ve saklamak zorundadır: “kim bana
sistemlerinin (örneğin barkodlar, radyo Frekansı ile tanımlama
ne temin etti” (tedarikçi) ve “kime ne temin ettim” (son tüketici
“RFID” vb.) geliştirilmesi anlamına gelmektedir.
hariç olmak üzere müşteriler).
Sektörde faaliyet gösterenler, gerekli bilgileri talep edildiğinde
Tedarikçiler (veya zeytinyağı sektöründe özellikle zeytinyağı
yetkili makamların kullanımına sunabilmeleri şartıyla şirkette
üreticileri) ile ilgili olarak en azından aşağıdaki bilgilerin
hâlihazırda kullanılmakta olan kayıt sistemleri vasıtasıyla da
toplanması gerekmektedir:
saklayabilmektedir.
• Kişisel bilgiler (örneğin şirket merkezi, ürünün geldiği
fabrika vb.);
178 / 2002 sayılı AT Yönetmeliğinde bilgilerin hangi süre
• Alınan malların türü ve miktarı (örmeğin adı, takdim şekli vb.);
zarfında muhafaza edilmeleri gerektiği konusuna da açıklık
• Malların alındığı tarih;
getirilmemektedir. Muhafaza süresinin en azından ürünün
• Ürün tanımlama bilgileri (örneğin kafile, parti numaraları,
muhafaza edildiği süreye eşit olduğunun varsayılması akla
alıcının adı vb.)
daha yatkın olacaktır.
• Belli standartlara yönelik diğer bilgiler.
Gıdaların geri çekilmesi / geri çağrılması
Müşteriler (zeytinyağı sektöründe işleme ve depolama
merkezleri, satış noktaları, toptancılar, ihracatçılar vb.) ile
178 / 2002 sayılı AT Yönetmeliğiyle getirilen diğer bir
ilgili olarak en azından aşağıdaki bilgilerin toplanması
yükümlülük ise sektörde faaliyet gösteren bir kişinin veya
gerekmektedir:
kurumun ithal ettiği, ürettiği, işlediği, hazırladığı veya
• Müşterinin şirketinin adı ve teslimat adresi (örneğin ticaret
dağıtımını yaptığı bir gıdanın gıda güvenliği taleplerine uygun
unvanı, adresi, telefon ve faks numaraları, e-posta adresi vb.);
• Satılan malların türü ve miktarı (örneğin adı, takdim şekli,
parti numarası vb.);
• Dağıtım şekli ve vasıtaları;
olmadığını tespit etmesi durumunda söz konusu gıdanın
geri çekilmesini (eğer ürün piyasaya sürülmemişse) zorunda
olmasıdır ) veya geri çağrılmasını (eğer ürün piyasaya sürülmüş
ve tüketicilere sunulmuş ise) sağlamak zorunda olmasıdır.
• Malların alıcısına ait bilgiler;
• Belli standartlara yönelik diğer bilgiler.
Daha açık bir ifadeyle, sektörde faaliyet gösteren bir kişi veya
kurum gıdanın taleplere uygun olmadığını tespit ettiğinde
aşağıda açıklanan adımları atmak zorundadır:
• Taleplere uygun olmayan gıda partisini mümkün olduğunca
tam olarak belirlemek (parti numarası);
• Sektördeki üst (tedarikçi) ve alt (müşteri) zincir halkalarını
• İlgili süreçlerin çeşitli aşamalarını, sistemin çalışmaya devam
olduğu kadar yetkili yerel sağlık kurumlarını durumdan
etmesi için sorumlu kişileri ve ilgili denetleme formalitelerini
derhal haberdar etmek ve geri çekme / geri çağırma
açık bir şekilde belirleyen bir kontrol veya izlenebilirlik plânı;
uygulama ve önlemlerini başlatmak;
• Faaliyetlerin, üretim süreci akışlarının ve yapılan
• Geri çağırma durumunda, tüketicileri ürüne müdahale
denetimlerin sonuçlarının dokümantasyonu için gerekli tüm
edilmesini gerekli kılan nedenler konusunda etkili bir
bilgiler / kayıtlar.
şekilde, tam ve zamanında bilgilendirmek;
3.2.1 ISO 22005 : 2008 Standardı Uygulama Yöntemleri
• Gıdaların geri çekilmesine / geri çağrılmasına yol açan
nedenlerin ortadan kaldırılması için gerekli düzeltmeleri
yapmak;
ISO 22005 : 2008 standardında öngörülen taleplere uygun
• Alınan düzeltme önlemlerin etkinliğini süreç içerisinde takip
etmek.
bir izlenebilirlik sisteminin hayata geçirilebilmesi için süt ve
süt ürünleri sektöründe faaliyet gösteren şirketlerin atmaları
önerilen adımlar şunlardır. Daha ayrıntılı bilgi için standarttaki
3.1.2 Yaptırımlar
tavsiyelere atıfta bulunulur.
178 / 2002 sayılı AT Yönetmeliği belirlenen ilkeleri doğru
İzlenebilirlik sisteminin hedeflerinin tanımlanması
uygulamayan kişi ve kurumlara uygulanacak yaptırımları
Şirketin izlenebilirlik sistemini geliştirirken ulaşmayı
belirleme sorumluluğunu üye ülkelere bırakmaktadır.
plânladığı hedefler çok çeşitlidir. Bunlar güvenlik hedefleri
(veya güvenlik taleplerine uygun olmayan ürünün plânlı
3.2 İsteğe Bağlı Uygulama Alanlarındaki
bir şekilde ve zamanında geri çekilmesi / geri çağrılması
İzlenebilirlik: ISO 2005 : 2008 Standardı ve
hedefine ulaşılmasına imkân veren bir izlenebilirlik sisteminin
Uygulama Yöntemleri
geliştirilmesi), kalite hedefleri (veya bir ürünün kalitesinin
ortaya çıkmasında belirleyici olan tüm üretim aşamalarında
ISO 2005 : 2008 standardı, isteğe bağlı uygulama alanında bir
kontrol altında tutulması) ve pazarlama hedefleri (veya
gıda izlenebilirlik sistemini yürürlüğü koymak isteyen şirketlere
tüketicinin ürünün ve muhtevasının menşei ile kaynağı
yönelik uluslar arası bir standarttır. Standart, tarımsal üretim
konusunda bilgilendirilmesi) olabilmektedir. Şirketin bu
şirketlerinden, süt üreticilerine ve perakendecilere kadar
hedeflerden birini veya birkaçını kişiselleştirmesi ve bunların
üretim zincirindeki çok sayıdaki kişi, kurum ve kuruluş için
açık bir şekilde tanımlanması, açıklanması ve şirketin tüm
uygulanabilmektedir.
personeline bildirmesi önem taşımaktadır.
Standardın yapısı şöyledir:
İzlenebilirlik sisteminin kapsamının tespiti
Bölüm 1 Amaç
Daha sonra tespit edilen hedefler ile ilgili olarak şirket
Bölüm 2 Referans Alınan Standartlar
tarafından pazarlanan gıdalardan hangilerinin sistem
Bölüm 3 Terimler ve Tanımlamalar
“kapsamında” sürekli olarak izlenmesi gerektiği belirlenmelidir.
Bölüm 4 İzlenebilirlik Sisteminin İlkeleri ve Amaçları
Zeytinyağı sektöründe hazır ürün ve isteğe bağlı olarak tüm
Bölüm 5 İzlenebilirlik Sisteminin Gereklilikleri
ürün yelpazesine veya bunların bazı kısımlarına doğrudan
Bölüm 6 Uygulama
temas eden ambalaj malzemeleri de dikkate alınmalıdır.
Bölüm 7 İç Denetim
Sektör derinliğinin tespiti
Madde 8 Revizyon
Sektör derinliği ile izlenebilirlik sisteminin sürekli olarak
Sektörde bir izlenebilirlik sisteminin uygulanması için sistem
kapsaması gereken üretim, işleme, pazarlama vb. aşamalarının
kayıtlarının uygun şekilde tutulabilmesi şarttır; şirket bu
tamamı kast edilmektedir. Birincil üretim aşaması da (bu
amaçla önceden aşağıdaki düzenlemeleri yapmak zorundadır:
makalede zeytinyağı üretimi kast edilmektedir) sektörün
• İzlenebilirlik uygulamasının yönetilmesi ve denetlenmesi
son durumu şirketin amaç ve gayelerine göre seçilmiş
için sorumlulukları ve yöntemleri tanımlayan bir sektörel el
olmalıdır; örneğin ürün ticaretinin sonuna kadar ulaştırılmalı
kitabı;
(veya distribütörler, ihracatçılar vb. dahil) veya şirkette
52
Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları
> AB Ortak Balıkçılık Politikasına İlişkin Bilgi Kaynakları
meydana gelen koşullara göre paketleme durumunda
izlenebilirlik hedefi ile bağlantılı olmalı ve sistemin ön koşulları
sınırlandırılmalıdır.
olarak algılanmaları gereken hijyen ve güvenlik taleplerinin
karşılanmasını sağlayan unsurların yerine geçmemelidir.
İzleme unsurlarının tespiti
Bu unsurların her biri için gerçekleştirilen denetimlerin
Kişiselleştirilmiş her bir süreç için izlenebilirlik amacıyla
dokümantasyonunun yapılmasına ihtiyaç vardır (örneğin
kontrol altında tutulacak olan unsurların / parametrelerin
verilerin toplanması için özel formların kullanılması gibi). Tablo
(örneğin sütün ve hazır ürünün kimyasal - fiziksel
1’de izlenecek olası elemanlar üzerinde örneklendirmeleri
değerleri, ham maddelerin menşei, hazırlama tarihleri vs.)
gösteren yol gösterici bir çizelge bulunmaktadır.
kişiselleştirilmelerine ihtiyaç vardır. İzlenen unsurlar, belirlenen
Tablo I – Zeytinyağı üretiminde izlenecek şartların örneklenmesi
EVRELER
Zeytin yetiştirme
BELİRLENECEK ÖĞELER
Üretici ve zeytin paketlerinin geliş yerinin belirlenmesi
İZLENMİŞ OLAN BİLGİLER
Kadastro Kaynakları
Zeytinin toplanması
Kullanılan bitkilerin ve zirai işlemlerin belirlenmesi
Zeytinlerin kırıcıya taşınması
Toplama aşamasında zeytinlerin belirlenmesi Kullanılan araç ve taşıyıcının
belirlenmesi
Kırıcıdan alınan zeytinler
Girdi zeytinlerin tespiti
Zeytinlerin geçici stoklanması
Tek yönlü veya diğer benzer bir sistemle veya numaralandırma yoluyla stoklama
alanlarının ve geçici stoklamada zeytinlerin elirlenmesi
Budama tarihi
Gübreleme tarihi
Gübreleme için kullanılan ürünün cinsi ve miktarı
İşlem tarihleri
İşlem için kullanılan ürünün cinsi ve miktarı
Paketlerin geliş yerinin kadastro kaynakları
Toplama tarihleri
Toplama miktarı
Taşıma tarihi
Kırıcıya giren zeytin miktarı ve tarihi
Girdi payı
Zeytin girdi payı
Stoklama yer kodu
Zeytinlerin öğütülmesi
Öğütme sırasından zeytin stoklarının belirlenmesi
Kırıcıda yağ stoklanması
Tek yönlü ve diğer benzer bir sistemle veya numaralandırma yolu ile her bir yağ
stoklama deposunun belirlenmesi
Her bir depodan yağın boşaltılma ve doldurulma işleminin belirlenmesi
Olası işlemler, karışımlar, yağın taşıma ve
ulaştırılması
Paketleme
Her bir paketi belirleme
İşlenmiş ürünün Son kullanıcıya ulaştırılması
Satılan ürürnün cinsi, miktarı ve müşterinin belirlenmesi
Tarih
Öğütme payı
Üretici
Öğütülmüş zeytin miktarı
Elde edilen yağ miktarı
Yağ asiditesi
Stoklama depo kodu
Stoklama depo kodu
İşlem tarihi
Öğütme payı
Yağın geliş yerinin depo kodu
Yağın gönderildiği varış noktasındaki depo kodu,
(her bir işlemden sonra depoda kalan miktar.)
Paketleme tarihi
Paketleme pay sayısı
Paketlenen yağın geliş yeri depo kodu
Paketlenen ürün miktarı
Elde edilen paket sayısı
Paketleme cinsi
Kapak ve şişe paylarının ve toptancısının belirlenmesi
Ambalaj ve etiket tedarikçisinin belirlenmesi
Müşteri tanımlama bilgileri
Satılan ürünün payları, cinsi ve miktarı
Parti tanımı
gösteren çeşitli kişi ve kurumlar (örneğin çiftçiler, dağıtımcılar,
Parti sözcüğü ile homojen veya hemen hemen aynı koşullarda
nakliyatçılar vs.) arasında anlaşmalar yapılması gerekmektedir.
elde edilen bir ürünün miktarı kast edilmektedir. Süt ve süt
ürünleri sektöründe farklı üretim süreçlerinde en azından
3.2.2 İsteğe Bağlı İzlenebilirlik Uygulamasının Avantajları
aşağıdaki parti türlerinin tanımlanmaları önerilmektedir:
İsteğe bağlı bir izlenebilirlik sisteminin uygulamaya
Zeytin (veya girdi
girilen zeytinin)
üretim partisi
İşlem (veya
öğütme) partisi
Stoklama partisi
Genel olarak tartma sırasında kırıcıya giren her bir zeytin stoğuna verilen
numaradan oluşmaktadır (ayrıca zeytin tesliminde verilen sevk belgeleri
de eklenmiştir.); sevk belgellerinin listesi ve girişi yapılmış zeytinlerin
tartma etiketleri kontrol edilerek zeytin üreticisine, teslim tarihine ve
teslim edilen zeytin miktarına ulaşabilirsiniz.
Genel olarak kırıcıdan geçirilen her bir işleme verilen numaradan
oluşmaktadır. (kısmi ve toplam); kırıcı işlem kaydı kontrol edilerek
kırıcıya giren ve öğütülen zeytin stoklarına ulaşılabilir.
konması, izlenebilirlik konusundaki yasal yükümlülüklerin
Genel olarak her bir stoklama deposunu belirleyen sayı ve kod ile
çakışmaktadır.; stoklama kayıtlarını kontrol ederek depoda stoklanan
yağdan kalan öğütme miktarına ulaşılabilir.
• Sorumlulukların kolayca kişiselleştirilebilmeleri: Sektörde
Paketleme partisi Satış aşamasında ortaya çıkan koddur. İşlenmiş ürün partisinin
kodlaması için genelde paketleme tarihine (basit veya belirli bir sırayla)
veya Sezar takviminin gün sayısı ve yılına bakılır. Örneğin paketlenmiş
şişelerin günü 2 Şubat 2008, kodu da L020208 veya L08/33 olacaktır.
yerine getirilmesine yardımcı olabilecek bir araç olarak
değerlendirilmelidir. Sektörel izlenebilirlik sistemine
bağlı olarak ortaya çıkan avantajların ayrıntıları aşağıda
verilmektedir:
isteğe bağlı bir izlenebilirlik sisteminin uygulanması,
belirlenen talepleri (zorunlu ve / veya isteğe bağlı) yerine
getirmeyen “zincir halkasının” hemen belirlenerek izole
edilmesine ve böylece bir ürünün uygun olmaması
durumunda ürünün ortaya çıkmasına katkıda bulunan tüm
unsurların sürece dâhil edilmelerine imkân vermektedir.
Parti ne kadar büyük olursa, izlenebilirlik sisteminin hayata
• İletişim ve pazarlama: Ürün geçmişinin ham maddelere
geçirilmesi o kadar ucuz olmakta, fakat sistemden daha
ulaşılana kadar yeniden oluşturulabilme kapasitesi b2b
az verim alınabilmektedir. Gerçekten de bu durumda
(busines to business: şirketler arasında) iletişiminde ve
rastlantısal olayların yönetilmesi yüksek miktardaki ürünün
b2c (business to consumer: şirket ve tüketici arasında)
geri çekilmesini / geri çekilmesini gerektirebilmektedir. Parti
iletişiminde önemli bir pazarlama aracı olabilir.
ne kadar küçük olursa sistem o kadar kesin / hassas olmakta
• Rekabet avantajı: Sektöre özgü, örneğin belli bir alana ait
fakat uygulanması da o kadar pahalıya mal olabilmektedir.
unsurların geliştirilmesi, entegre üretim vs., münferit bir
Bu durumda izlenebilirlik sistemi daha fazla sayıda bilginin
şirketin veya sektörün koordinasyonunu üstlenen özel ya da
“takip edilip yönetilmesini” sağlamak zorundayken geri
tüzel bir kişinin üretim arzında müşterilerine sunabileceği
çekme / geri çağırma işlemleri daha “plânlı” bir şekilde
ayırt edici belli unsurlar oluşturmaktadır.
gerçekleştirilebilmektedir.
3.2.3 Şirketler İçin Sertifikasyon Süreci
İzlenen ürününün tespit yöntemlerinin tanımlanması
İzlenen ürün tüketici / müşteri tarafından diğer ürünlerden
ISO 22005 : 2008 standardına uygun izlenebilirlik sisteminin
kolayca ayırt edilebilir nitelikte olmalıdır. İzlenen bir ürünün
sertifikasyonu üçüncü şahıs vasfındaki bir organizasyon veya
tespit edilebilmesi için uygulanabilecek yöntemler örneğin
bu standart uyarınca işlem yapan başka bir organizasyon
bir ya da daha fazla sayıda ticarî marka veya ilgili partinin
tarafından yapılabilmektedir. Sertifikasyon süreci esas
tanımlanması için özel bir kod / simge kullanılmasıdır (örneğin
olarak ilk aşamada ilgili standartlarda öngörülen taleplerin
saf sızma zeytinyağı “T”).
karşılanıp karşılanmadığını tespit etmek için yapılan bir belge
analizini (örneğin izlenebilirlik el kitaplarının vs. kontrolünü)
Son olarak ise belirlenen izlenebilirlik sisteminin talepleri
ve sonuçların pozitif olması durumunda ikinci aşamada
konusunda sorumluluk bilinci oluşturulması ve bunların
da uygulamanın ve izlenebilirlik belgelerinde rapor edilen
özümsenmelerini sağlamak, yönetim metotlarını ve yürürlüğe
hususların öngörülen standartlara uygunluğunun yerinde
konan yöntem ile ilgili sorumlulukları belirlemek ve alınan
değerlendirilmesini kapsamaktadır.
önlemlerin kanıtlanması için gerekli desteğin (örneğin
izlenebilirlik el kitapları, çalışma yöntemleri, bilgi toplama
Sertifikasyon sürecinin ortalama süresi 3 yıl olup, her yıl
formlar vs. gibi) sağlanması amacıyla sektörde faaliyet
düzenli kontroller yapılmaktadır.
54
Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları
> AB Ortak Balıkçılık Politikasına İlişkin Bilgi Kaynakları
Sertifikasyon işleminin masrafları farklı miktarlara
9.853 / 2004, 854 / 2004 ve 882 / 2004 sayılı AT
ulaşabilmektedir ve sertifikasyonu yapılacak yerlerin sayısına
Yönetmeliklerinin uygulanmasına yönelik geçici
ve ürünlerin türüne göre bağlıdır. Bu konuda daha ayrıntılı
düzenlemelerin tespiti ile 853 / 2004 ve 854 / 2004 sayılı AT
bilgi alabilmek için ülkenizde faaliyet gösteren sertifikasyon
Yönetmeliklerinin değiştirilmesi hakkındaki 05.12.2005 tarih
kurumu ile irtibata geçmeniz gerekmektedir.
ve 2076 / 2005 sayılı AT Yönetmeliği.
4. ZORUNLU VE İSTEĞE BAĞLI UYGULAMA ALANLARINDA
Bunlardan bazıları gıda sektöründe faaliyet gösteren
HİJYEN VE SAĞLIK GÜVENLİĞİ
girişimcilere yönelik hükümler içerirken, diğerleri de bunun
yerine kontrolleri yapmakla yetkili ulusal makamlara
4.1 Zorunlu Uygulama Alanında Hijyen ve Sağlık
yöneliktir; kalanlar ise yeni standartlara geçişi kolaylaştırmak
Güvenliği: Hijyen Paketinin İçeriği ve Kapsamı
amacıyla alınacak geçici önlemlerin ve uygulama usullerinin
belirlenmesi için öngörülmüşlerdir.
“Hijyen paketi” terim ile genel olarak 2002 yılına ait 178 sayılı
AT Yönetmeliği ile birlikte Topluluğun gıda ve yem ürünlerinin
Şekil 2: “Hijyen paketi” ile ilgili Topluluk yönetmeliklerinin
hijyeni ve güvenliği konusundaki ilkelerini ve kontrol
geçerlilik alanlarının özeti
sistemlerinin disiplinini belirlemek üzere 2004 ve 2005 yılları
arasında çıkarılmış olan dokuz düzenleme kast edilmektedir.
Yem ve Gıda
sektörü
işletmecileri
Yönerge 852-Gıda üretiminin ve ürünlerinin genel hijyen kuralları
Yönerge 853-Hayvansal gıdaların ve ürünlerinin belirli kuralları
Yönerge 103- Yemlerin belirli kuralları
Yönerge 2073-Mikrobiyolojik kriterlerle ilgili kurallar
Yetkili
Makamlar
Yönerge 882-Yem ve gıdaların resmi kontrollerinin
düzenlenmesiyle ilgili genel kurallar
Yönerge 854-Hayvansal gıdaların belirli kuralları
Yönerge 2075-Trişin kontrolleriyle ilgili kurallar
Uygulama
koşulları ve
geçici hükümler
Yönerge 2074-Uygulama koşulları
Yönerge 2076-Geçici hükümler
Hijyen paketini oluşturan dokuz düzenleme şunlardır:
1.Gıda ürünlerinin hijyeni hakkındaki 29.04.2004 tarih ve 852 /
2004 sayılı AT yönetmeliği;
2.Hayvansal gıda ürünleri ile ilgili özel hijyen hükümlerini
içeren 29.04.2004 tarih ve 853 / 2004 sayılı AT Yönetmeliği;
3.İnsanlar tarafından sindirilmeye yönelik hayvansal gıda
ürünlerinin resmî denetimlerinin yapılması hakkındaki özel
hükümleri içeren 29.04.2004 tarih ve 854 / 2004 sayılı AT
Yönetmeliği;
4.Gıda ve yem ürünleri mevzuatına uygunluğun denetlenmesi
“Hijyen paketinin» uygulama alanı, gıda ürünlerinin imalât,
için resmî kontroller hakkında hükümleri içeren 29.04.2004
işleme, dağıtım ve ithalâtı gibi tüm aşamalarını kapsamaktadır.
tarih ve 882 / 2004 sayılı AT Yönetmeliği;
Ancak evde kullanılmak üzere üretilmiş gıda ürünlerinin
5.Yem ürünlerinin hijyeni konusundaki talepleri içeren
12.01.2005 tarih ve 183 / 2005 tarihli AT Yönetmeliği;
hazırlanması, işlenmesi ve depolanması ile ilgili tüm faaliyetler
bu paketin kapsamı dışında tutulmuştur.
6.Gıda ürünlerine uygulanabilen mikrobiyoloji kriterleri
hakkındaki 15.11.2005 tarih ve 2073 / 2005 sayılı AT
4.1.1 Hijyen Paketinin Uygulama Yöntemleri ve Talepleri
Yönetmeliği.
Tüm gıda ürünlerinin işlenme süreci ile ilgili talepler bu
7.853 / 2004 sayılı AT Yönetmeliğinde belirtilen bazı ürünlerle
makalede hijyen ve sağlık alanlarını ilgilendirdiği kadarıyla
ilgili yöntemlerin uygulanması, 854 / 2004 ve 882 / 2004
derinlemesine ele alınacak olan 852 / 2004 sayılı AT
sayılı AT Yönetmeliklerinde belirtilen resmî kontrollerin
Yönetmeliğinde tespit edilmiştir.
organizasyonu, 852 / 2004 sayılı AT Yönetmeliğindeki
farklılıklar ve 853 / 2004 ile 854 / 2004 sayılı AT
Birincil üretimdeki hijyen ve gıda güvenliği
Yönetmeliklerindeki değişiklikler hakkındaki 15.12.2005
852 / 2004 sayılı AT Yönetmeliği ile getirilen başlıca talep,
tarih ve 2074 / 2005 sayılı AT Yönetmeliği;
gıda sektöründe faaliyet gösteren kişi ve kurumların
8.Et ürünlerindeki resmî trişin kontrolü için özel hükümler
içeren 05.12.2005 tarih ve 2075 / 2005 sayılı AT Yönetmeliği;
gıdaların birincil üretimden başlamak üzere (bu makalede
süt üreticileri olarak besiciler kast edilmektedir) tüm gıda
zinciri içerisindeki hijyen ve sağlık güvenliğini garanti altına
Dolayısıyla «hijyen paketi» sadece HACCP yönteminin
almakla yükümlü kılınmalarıdır. Bu amaca ulaşılabilmesi için
geçerliliğini teyit etmekle kalmayıp, üretim sektöründeki farklı
Yönetmelikte gıda maddeleri üretim süreci ile ilgili genel
gereksinimlerin karşılanması için, basitleştirilmiş bir şekilde
talepler ve özel talepler öngörülmektedir. Genel talepler tesis,
dâhi olsa, işleme sürecinin ön aşamalarında (yani birincil
makine ve personel hijyeni ile ilgili olup 852 / 2004 sayılı AT
üretimde) kademeli olarak uygulanmasını da önermektedir.
Yönetmeliğinin II numaralı ekinde listelenmiştir (örneğin
mekânların tadilâtı, gıda maddeleriyle temas için uygun
Son tahlilde HACCP gıda risklerinin analizine ve tüketicilerin
malzemelerin kullanılması, kirlenmelerin önlenmesi için
sağlığını gerçekten tehdit edebilecek zararlara yol açabilen
uygulanacak yöntemler, atık su yönetimi vs.). Özel talepler
tehlikelerin tespitine yönelik işlemsel bir metodolojidir;
ise aynı Yönetmeliğin I numaralı ekinde listelenmiştir ve
bu yöntemde muhtemel tüm tehlikelerin listelenmesi ile
Avrupa yasama organının bir ürünün sağlığı açısından önem
başlanarak bunların her biri için gerekli kontrol önlemleri
taşıdığına hükmettiği hijyen önlemlerinin üretim sürecinde
belirlenmektedir. Ürünün sağlık açısından sakıncasızlığı
kontrol edilmesi ile ilgili düzenlemeleri içermektedir; bunlar
konusunda belirleyiciliği olmayan veya ancak doğru işlemsel
gıdaların mikrobiyolojik kriterleri, gıdaların sıcaklıklarının
pratikler uygulanarak etkili bir şekilde yönetilebilen riskler
kontrol edilmesi, soğuk zincirin idame ettirilmesi, gıdalardan
PRP (ön gereklilikler) olarak sınıflandırılmaktadır; buna karşılık
örnek alınması ve bunların analizi ile ilgili düzenlemelerdir.
bir gıda ürününün güvenliğini ve dolayısıyla da tüketicinin
sağlığını ciddî bir şekilde tehlikeye sokan riskler CCP (critical
Genel ve özel taleplerin yerine getirilmesini sağlamak için
control points: kritik kontrol noktaları) olarak sınıflandırılmakta
852 / 2004 sayılı AT Yönetmeliğinde gıda ürünlerindeki
olup, şirket tarafından tespit edilen, bilimsel geçerliliğe sahip
risklerin kontrol ve denetimi amacıyla bilimsel ve güvenilir
denetim mekanizmalarıyla yönetilmek zorundadırlar.
verileri esas alan bir sistemin hayata geçirilmesi zorunluluğuna
dikkat çekilmektedir. Bu tür bir kontrol sistemi, daha çok
Çizelge 2: Zeytin üretiminde temel riskleri belirleme örneği
HACCP kısaltması ile bilinen ve Avrupa’da 90’lı yılların
başında 93 / 43 EEC sayılı Yönetmelik ile ürün işleme sürecine
Kimyasal riskler
Karışım proses evresi
entegrasyonu zorunlu kılınan Hazard Analysis Control Critical
Zeytin üzerinde bulunan bitki kalıntıları
Ekme-sulama
Point prensibi olarak kişiselleştirilmiştir.
Zeytin üzerinde bulunan ağır metal kalıntıları
Ekme-sulama
Fiziksel riskler
Şekil 3: İşlem aşamalarının ve HACCP prensibinin
Toprak kalıntıları
Toplama-trasformasyon-paketleme
temsili şeması
Cam kalıntıları
Paketleme
Taşıma ve stoklama sıcaklık değerleri
Toplama-trasformasyon
Haccp Ekibinin Kurulması
Ürünün Tanımlanması
Biyolojik riskler
Hazırlık Ön Evreleri
Akış Şemasının Kontrolü ve Uygulanması
Prensip 1
CCP Tespiti
Prensip 2
Kritik Limitleri Belirleme
Prensip 3
Dokumantasyon Yönetimi
Prensip 4
CCP Denetim Prosedürlerinin Tanımı
Prensip 5
Düzeltici Faaliyetlerin Belirlenmesi
Prensip 6
Tetkik Prosedürlerinin Hazırlanması
Prensip 7
Akış Şemasının Kontrolü ve Uygulanması
Küf
Depolama
Sektördeki katılımcıların CCP noktalarının tespitinde
desteklenmeleri için Codex Alimentarius, “karar ağacı” olarak
adlandırılan çok yararlı bir aracın kullanılmasını önermektedir.
Ağaç, “evet” veya “hayır” ile cevaplanabilen spesifik sorulardan
oluşan ve sonuçta CCP veya PRP sınıflarından birinin yeterli
doğrulukta tespit edilmesini sağlayan bir tür yol haritasıdır.
Dolayısıyla özetle ifade edilecek olduğu takdirde, 852 / 2004
sayılı AT Yönetmeliği gıda sektöründe faaliyet gösteren kişi ve
kurumların HACCP sisteminin prensiplerini esas alan bir ya da
daha fazla kalıcı prosedürü plânlamalarını, uygulamalarını ve
idame ettirmelerini öngörmektedir; bununla birlikte birinci
aşamada faaliyet gösteren kişi ve kurumlara böyle bir sistemi
56
Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları
> AB Ortak Balıkçılık Politikasına İlişkin Bilgi Kaynakları
Şekil 4: Karar alma Mekanizma Şeması
Soru 1
Ürünün veya prosesin
işleyişini değiştirin
Risklerin kontrol ölçüleri var mı?
Evet
Hayır
Soru 2
Evet
Hayır
Hayır
Soru 4
CCP
Bu evrede kontrol eksikliği
kabul edilemez bir kirlenme
seviyesi yaratır mı?
Evet
Kabul edilebilir kirlilik seviyesini
azaltabilecek başka bir evre var mı?
Hayır
Soru 3
Bu evredeki risk kontrolü ürünün
güvenliği için gerekli mi?
Evre kabul edilebilir seviye
Evet
PRP
Hayır
Soru 5
Evet
yürürlüğe koymakla yükümlü olmamalarına karşın üretim
• Risk analizleri ve veri toplama teknikleri
süreçlerindeki riskleri bilimsel olarak yönetmeleri ve sistematik
• Gözlem ve kontrol teknikleri
bir şekilde denetlemeleri şiddetle tavsiye edilmektedir.
• Kullanılan belgeler ve kayıtlar;
• Personelin eğitimi, modernizasyonu ve sorumlulukları.
Destekleyici dokümantasyon
Gıda sektöründe faaliyet gösteren kişi ve kurumlar, üye
Üretim tesislerinin kayıt ve kabulü
ülkenin yetkili makamına HACCP yöntemi uygulama
852 / 2004 sayılı AT Yönetmeliği ile getirilen diğer bir yenilik
yükümlülüklerini yerine getirdiklerini kanıtlayabilmeleri için
ise gıda şirketlerinin kayıt ve kabul işlemlerinden geçme
uygun bir dokümantasyon (hijyen alanında iyi uygulama el
zorunluluğudur. Gıda sektöründe faaliyet gösteren tüm kişi
kitapları, kullanma talimatları vs.) sunmak ve kayıtları en az
ve kurumlar yetkili makamlara gıda imalât, işleme ve dağıtım
gıda ürünlerinin raf ömrü kadar olmak üzere makul bir süre
faaliyetlerini yürüten bir üretim tesisi açtıklarını bildirmek
zarfında muhafaza etmek zorundadır. 852 / 2004 sayılı AT
zorundadır.
Yönetmeliğinin 7. - 9. maddelerinde, düzenlemede öngörülen
esneklik kriterinin daha doğru ve daha kesin bir şekilde
Personel eğitiminin güncelleştirilmesi
tanımlanmasına imkân verdiklerinden dolayı özellikle küçük
852 / 2004 sayılı AT Yönetmeliği (Ek II, Madde XII) son olarak
ölçekli işletmelerde iyi uygulama el kitaplarının kullanılması
gıda ile ilgili bir yapı içerisinde çalışan personelin eğitiminin
tavsiye edilmektedir. İyi uygulama el kitabının en azından
önemi konusunda ürün işleme sektöründe faaliyet gösteren
aşağıdaki bilgileri içermesi tavsiye edilmektedir:
kişi ve kurumların dikkatini çekmektedir. Düzenlemelerde
öngörülen eğitim özellikle aşağıdaki hususları kapsamak
• Grafikler ve akış diyagramları dâhil olmak üzere üretim
zorundadır:
çevriminin tanımlanması;
• Genel ve özel taleplerin yerine getirilmesi için uygulanan
yöntemlerin tanımlanması;
• Hijyen - sağlık risklerin belirlenmesi
• Gıda ürünlerinin işlenmesi ile bağlantılı hijyen - sağlık
risklerine karşı önleyici uygulamalar;
• Söz konusu gıda sektörü ile ilişkili otokontrol önlemleri
ile HACCP ilkelerinin uygulanması ve gıdayı işleyen
Standart, gıda sektörüne olduğu kadar gıda sektörüne yakın
müessesenin kendisi tarafından geliştirilen görevlerin yerine
sektörlerde uygulanabilecek genel nitelikteki talepleri
getirilmesi;
belirlemektedir; ikinci duruma geri dönülecek olursa, gıdaların
• Üretim, depolama, nakliyat ve / veya dağıtım süreçleriyle
ilgili kritik noktalar;
nakliyesi, depolanması ve dağıtımı alanlarında hizmet veren
şirketler veya bu şirketlere tesis, teçhizat, temizlik malzemeleri,
• Dâhili dokümantasyon (prosedürler ve el kitapları);
hijyen ürünleri vs. tedarik eden şirketler bu sektörden
• Uyumsuzluk yönetimi.
sayılmaktadır. Dolayısıyla hedef açıktır: Gıdaların hijyen sağlık güvenliğini en iyi şekilde sağlayabilmek için bir ürünün
İstisnalar ve geçici düzenlemeler
oluşmasına katkıda bulunan mümkün olduğunca çok sayıda
Avrupa Komisyonu, Yeni standartlara kademeli olarak
kişi, kurum ve kuruluşun sürece dâhil edilmesi.
geçilmesini kolaylaştırmak amacıyla 2005 yılı içerisinde
sırasıyla belli ürünler ve / veya kontrol faaliyetleri için geçici
ISO 22000 standardı başlıkları aşağıda belirtilen 8 ana
istisnalar ve geçici düzenlemeler başlıkları altında 2074 ve 2076
maddeye ayrılmaktadır:
/ 2005 sayılı AT Yönetmelikleri olmak üzere iki yeni Yönetmelik
yayımlamıştır. Özellikle 2074 / 2005 sayılı AT Yönetmeliği,
Bölüm 1 Amaç
geleneksel veya aşağıda belirtilen ürünlerin imalâtı konusunda
Bölüm 2 Referans Standartlar
önemli istisna imkânları getirmektedir:
Bölüm 3 Terimler ve Tanımlamalar
• Eski zamanlardan beri geleneksel olarak üretildiği kabul
Bölüm 4 Gıda Güvenliği Yönetim Sistemi
edilen ürünler;
Bölüm 5 Yönetim Sorumluluğu
• Şifrelenmiş veya tescil edilmiş teknik spesifikasyonlara
Bölüm 6 Kaynak Yönetimi
ya da geleneksel üretim ile ilgili olarak geleneksel üretim
Bölüm 7 Güvenli Gıdaların Plânlanması ve Gerçekleştirilmesi
yöntemlerine göre imal edilen ürünler veya
Bölüm 8 Geçerli Kılma, Doğrulama ve İyileştirme
• Topluluk, üye ülke, bölgesel veya yerel mevzuata göre
geleneksel gıda olarak koruma altında olan ürünler.
ISO 220000 standardına uygun gıda güvenliğine yönelik bir
yönetim sisteminin yol gösterici ilkeleri şunlardır:
Bu tür ürünlerin için istisna başvuruları yetkili ulusal makama
•Gıda zincirinin tamamını kapsayan iletişim:
yapılmalıdır.
Bu aspekt, gıda güvenliği ile bağlantılı tüm risklerin tespit
edilmesinin ve zincirin her noktasında uygun şekilde
4.1.2 Yaptırım Düzenlemeleri
kontrol edilmesinin sağlanması için organizasyon ve tedarik
zincirinin alt ve üst kademelerindeki aktörler arasındaki
Belirlenen ilkeleri doğru uygulamayan sektör katılımcılarına
bilgi alışverişinin yönetilmesinin ne kadar önemli olduğunu
uygulanacak yaptırımlarla ilgili düzenlemelerin belirlenmesi
göstermektedir.
•Gıda güvenliği için şirketin kendisine ait yönetim sistemi
her üye ülkenin kendisine bırakılmaktadır.
(SGSA):
4.2 İsteğe Bağlı Uygulama Alanında Hijyen - Sağlık Güvenliği:
ISO 22000 : 2005 Standardı ve Uygulama Yöntemleri
Gıda güvenliği ancak organizasyonun toplam yönetim
sisteminin entegre bir parçası olarak yapılandırılmış bir
sistem dâhilinde sağlanarak garanti altına alınabilmektedir.
ISO 22000 : 2005 standardı gıda güvenliğinin gıda sektörünün
• HACCP sistemi (Hazard Analysis and Critical Control
Points):
tamamını kapsayacak şekilde yönetilmesi için bu alanda
geçerli uluslar arası hükümlerin uyumlulaştırılması amacıyla
Standart ayrıca gıda güvenliği için şirketin kendisine ait
geliştirilmiş olup 23 ülkenin bilirkişilerinin yanı sıra ve Avrupa
yönetim sisteminin (SGSA) vazgeçilmez unsurları olarak
Birliği Tarım ve Gıda Ürünleri Sanayicileri Konfederasyonu
HACCP sisteminin yedi temel ilkesini de tam kapsamlı olarak
(CIAA), Codex Alimentarius Komisyonu, Dünya Gıda Güvenliği
içermektedir.
Girişimi (CIES) ve Dünya Gıda Güvenliği Örgütü (WFSO)
temsilcilerinden oluşan bir ISO çalışma grubu tarafından
Aşağıda ISO 22000 standardının temel talepleri konusunda
hazırlanmıştır.
ayrıntılı bilgiler sunulmakta olup, bu konuda derinlemesine bir
58
Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları
> AB Ortak Balıkçılık Politikasına İlişkin Bilgi Kaynakları
araştırma için belgenin kendisinin incelenmesi önerilmektedir.
kısmen önem taşımaktadır; ancak yağın toplama, depolama
ve ulaştırma koşullarının hassasiyeti sıcaklık kontrolü, diğer
Talep 5 - Yönetim Sorumluluğu
karanlık koşullarına eşitlik gösterir, en yüksek kalitede ve daha
Gıda güvenliği için şirketin kendine ait yönetim sisteminin
kesin bir ürün alabilme imkanı sağlamaktadır.
(SGSA) etkili ve verimli bir şekilde geliştirilmesi, idame
ettirilmesi ve iyileştirilmesi için şirket yönetiminin angajmanı
Standart, organizasyonun ürünlerin izlenebilirliğine yönelik
ve katılımı büyük önem taşımaktadır. Şirket yönetiminin
bir sistem (bu durumda ISO 22005 : 2008 standardıyla
sorumluluklarına organizasyonun gıda güvenliği ile ilgili
bağlantılı sertifikasyon tamamen uyumlu olacaktır) ve CCP
hususları dikkate alan ticarî hedeflerinin belirlenmesi, gıda
ile RPR’de kritik sınırların aşıldığı ürünlerin yönetilmesi için
güvenliği politikalarının belirlenmesi, kaynak temini, periyodik
dokümantasyonu yapılan bir prosedür hazırlamasını talep
kontrollerin yapılması da dâhildir. Gıda güvenliği politikası,
etmektedir. Organizasyon daha sonra güvenli olmayan
şirketin amacına, bağlayıcı standartlara ve müşterinin
ürünlerin hızlı bir şekilde geri çekilmesini sağlamalıdır. Şirket
taleplerine uygun olmalı ve uygunluğun idame ettirilebilmesi
yönetimi bu amaçla ürünün piyasadan geri çekilmesini
amacıyla tekrar tekrar gözden geçirilmelidir.
başlatmaya ve gerçekleştirmeye yetkili olan personelini
belirlemek zorunda olup, geri çekilen ürünlerin yönetimi
Talep 6 - Kaynak Yönetimi
ve gerçekleştirilecek olan faaliyetlerin sıralanması için
Standart, şirketin kendine ait yönetim sistemini (SGSA)
dokümantasyonu yapılmış bir prosedürün hazırlanması
plânlaması, hayata geçirmesi, güncelleştirmesi ve idame
gerekmektedir. Geri çekilen ürünler, tüketime uygun olanlarla
ettirmesi için gerekli insan ve malzeme kaynaklarını
karıştırılmamaları amacıyla birbirlerinden uygun şekilde
belirleyerek hazır bulundurmasını öngörmektedir. Buna ek
ayrılmalıdırlar. Geri çekme nedeni, kapsamı ve sonucu, şirket
olarak eğitim faaliyetlerinin etkililiğinin kontrol edilmesi ve
yönetimi tarafından yapılacak olan değerlendirme aşamasında
taleplerin yerine getirildiğini kanıtlayan kayıtların muhafaza
kullanılabilen bilgilerden oluşmalıdır. Organizasyon, belirlenen
edilmesi de öngörülmektedir. Şirket yönetimi, bu noktada
geri çekme prosedürünün etkililiğini kontrol etmeli ve bu tür
öngörülen taleplerin yerine getirilebilmesi amacıyla şirket
kontrolleri kayıt altına almalıdır.
organizasyonu dâhilinde belirlenen ve şirketin kendine
ait yönetim sistemini (SGSA) etkileyen her görev için ilgili
4.2.1 Sertifikasyonun Beraberinde Getirdiği Avantajlar
faaliyetlerin yürütülmesine yönelik bir bilgi ve deneyim profili
belirlemeli, şekillendirmeli ve personelin eğitimi için bir
İsteğe bağlı bir şirket yönetim sisteminin (SGSA) yürürlüğe
programı yürürlüğe koymalıdır.
konması, sadece gıda sektörünü değil aynı zamanda üretime
dolaylı olarak katılan gıda sektörüne yakın sektörleri de
Talep 7 - Güvenli Gıdaların Plânlanması ve Gerçekleştirilmesi
kapsayacak şekilde genişletilebilir olması sayesinde “hijyen
Standardın kalbini oluşturan bu talep, organizasyonun
paketi” ile getirilen yasal yükümlülüklerin en iyi şekilde yerine
güvenli gıdaları plânlaması ve gerçekleştirmesi için kontrol
getirilebilmesi için yararlı bir araç olabilmektedir. Sektörel
önlemlerinin belirlenmesini öngörmektedir. Standart, HACCP
izlenebilirlik sistemine bağlı olarak ortaya çıkan avantajların
ilkelerinin yanı sıra ön gereklilikler programı (PRP) konseptini
ayrıntıları aşağıda verilmektedir:
de getirmektedir. Ön gereklilikler programı (PRP), insanlar
tarafından sindirilmeye yönelik güvenli gıdaların üretimi,
Üretim sektöründe sinerji oluşturulması:
işlenmesi ve temininde hijyenik bakış açısından uygun bir
Paylaşılan ve ölçülebilen ortak hedefler üzerinde çalışılması,
çevre oluşturmak için gerekli çerçeve koşullarını ve önlemleri
sektörde faaliyet gösteren farklı aktörler arasındaki ortaklık
kapsamaktadır. Organizasyon, ön gereklilikler programını
ilişkilerinin pekiştirilmesine yardımcı olmakta ve aynı zamanda
(PRP) belirlerken yapı ve mekânlar, hava, su ve enerji temini
organizasyonun etkililiğinin artmasını sağlamaktadır. Bu
ve diğer hizmetler, teçhizatların uygunluğu, bakım ve temizlik
sinerjiler belirtilen gelişmelere paralel olarak orta vadede
için erişilebilirlikleri vs. gibi belli aspektleri dikkate almak
“ürünün” maliyetler giderek azaltılacak şekilde elde edilmesi ile
zorundadır. Zeytinyağı sektöründe ön gereklilikler program
bağlantılı işlemlerin daha da standartlaşmasını sağlamalıdır.
sonuçlarının (PRP) personelin oluşturulması durumunda
Responsable care:
Ek I – Bibliyografya
Sertifikasyon başvurusunda bulunan şirket, tedarikçilerinin
tespit ve seçiminde t-yasal ve bağlayıcı talepleri olduğu kadar
Zorunlu ve Zorunlu Olmayan İzlenebilirlik
hijyeni ve ürün güvenliğini etkileyen hususları da dikkate
almalıdır; bu şekilde sektör koordinatörüne sözleşmeden
AT Yönergesi 178/2002, Gıda mevzuatının genel şartlarını ve
doğan yetkilerini üretim zinciri, çevre ve ürün güvenliği ile
prensiplerini kurar, Gıda güvenliği konusunda Avrupa’nın
ilgili sorumluluklarını daha iyi yerine getirebilmek için yardımcı
kontrolünü sağlar ve gıda güvenliği alanında prosedürleri
olunması sağlanacaktır.
belirler.
AT Yönergesi 1935/2004, gıda Ürünleriyle temas eden eşya
Rekabet avantajı:
ve malzemeleri kapsar ve 80/590/AET ve 80/109/AET
Sektöre özgü, örneğin belli bir alana ait unsurların
Yönetmeliklerini geçersiz kılar.
geliştirilmesi, entegre üretim vs., münferit bir şirketin veya
DG Rehberi Genel Hatları (Tüketici koruma güvenliği), hayvan
sektörün koordinasyonunu üstlenen özel ya da tüzel bir kişinin
sağlığını ve gıda zinciri genel kurul kararlarını kapsayan
üretim arzında müşterilerine sunabileceği ayırt edici belli
genel gıda mevzuatıyla ilgili olarak 178/2002 sayılı
unsurlar oluşturmaktadır.
Yönetmeliğin (AT) 11, 12, 16, 17, 18, 19 ve 20. Maddelerinin
uygulanmasını kapsar.
4.2.2 Sertifikasyon Aşamaları
2008 tarihli ISO 22005 “Gıda üretiminin izlenebilirliği. Temel
prensipler ve şartlar”.
ISO 22000 : 2005 standardına uygun izlenebilirlik sisteminin
sertifikasyonu üçüncü şahıs vasfındaki bir organizasyon veya
Zorunlu ve Zorunlu Olmayan sıhhi-hijyenik
bu standart uyarınca işlem yapan başka bir organizasyon
güvenlik
tarafından yapılabilmektedir. Sertifikasyon süreci esas
olarak ilk aşamada ilgili standartlarda öngörülen taleplerin
AT Yönergesi 852/2004, gıda ürünleri hijyenini kapsar.
karşılanıp karşılanmadığını tespit etmek için yapılan bir belge
AT Yönergesi 853/2004, hayvansal gıdaların hijyeni
analizini (örneğin izlenebilirlik el kitaplarının vs. kontrolünü)
kapsamındaki belirli kuralları kapsar.
AT Yönergesi 854/2004, insanların tüketebilmesi için hayvansal
ve sonuçların pozitif olması durumunda ikinci aşamada
da uygulamanın ve izlenebilirlik belgelerinde rapor edilen
gıda ürünlerinin resmi kontrolünü düzenleyen belirli
hususların öngörülen standartlara uygunluğunun yerinde
kuralları kapsar..
AT Yönergesi 882/2004, Hayvanların rahatlığı ve sağlık
değerlendirilmesini kapsamaktadır.
kurallarına, gıda ve yem kapsamındaki standarda
Sertifikasyon sürecinin ortalama süresi 3 yıl olup, her yıl
uygunluğunu denetlemek için resmi kontrolleri kapsar.
düzenli kontroller yapılmaktadır.
AT Yönergesi 183/2005, yem hijyeni için şartlar.
AT Yönergesi 2073/2005, gıda ürünlerine uygulanabilen
Sertifikasyon işleminin masrafları farklı miktarlara
mikrobiyolojik kriterler.
ulaşabilmektedir ve sertifikasyonu yapılacak yerlerin sayısına
AT Yönergesi 2074/2005, Yönerge 853/2004 kapsamındaki ilgili
ve ürünlerin türüne göre bağlıdır. Bu konuda daha ayrıntılı
ürünler ve Yönerge 854/2004 ve 882/2004 standartlarının
bilgi alabilmek için ülkenizde faaliyet gösteren sertifikasyon
resmi kontrollerinin düzenlenmesiyle ilgili uygulama
kurumu ile irtibata geçmeniz gerekmektedir.
koşullarını kapsar, Yönerge 852/2004 yürürlükten
kaldırılmıştır ve Yönerge 853/2004 ve 854/2004 değişikliğe
uğramıştır.
AT Yönergesi 2075/2005, et Trişinleriyle ilgili resmi kontrollere
uygulanabilen belirli kuralları kapsar.
AT Yönergesi 2076/2005, Yönerge 853/2004, 854/2004 ve
882/2004’nin uygulanması için geçici hükümler, Yönerge
853/2004 ve 854/2004 değişiklikleri kapsar.
60
Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları
> AB Ortak Balıkçılık Politikasına İlişkin Bilgi Kaynakları
DG Sanco Rehberi Genel Hatları (Tüketici koruma güvenliği),
3.Tarımsal gıda ürünlerinin kalitesi: Menşe sınıflandırması
gıda ürünleri hijyenini kapsayan 852/2004 sayılı Yönergenin
kapsamındaki ortak politikalar, coğrafi göstergeler
(AT) bazı hükümlerinin uygulanması üzerine bilgilendirici
ve tarımsal gıda ürünlerinin sağlam geleneksel özelliklerine
belgedir.
yer veren site,
DG Sanco Rehberi Genel Hatları (Tüketici koruma güvenliği),
HACCP sistem prensiplerine bağlı prosedürlerinin
http://ec.europa.eu/agriculture/quality/index_en.htm
4.Tüketici Koruma ve Güvenlik Komisyonu: Komisyonun
uygulanması ve bazı gıda kuruluşlarında HACCP sistem
faaliyetlerine ve sıhhi-hijyenik güvenlik ve izlenebilirlik
prensiplerinin uygulamasının basitleştirilmesini kapsar.
kapsamındaki ortaklık politikalarına ve tüketicinin
2005 tarihli ISO 22000 “Gıda güvenliği yönetim sisitemleri.
Gıda üretiminde her türlü düzenleme için şartlar”.
bilgilendirilmesi ve korunma koşullarına yer veren site,
http://ec.europa.eu/food/index_it.htm
5.EFSA: Gıda Güvenlik Avrupa Ajansı portalı (EFSA),
Gıdaların etiketlenmesi ve sergilenmesi
http://www.efsa.europa.eu
6.RASFF: ortaklık standardının öngördüğü şartlara uygun
Yönerge 2000/13/AT, gıda ürünlerinin ve maddeleri hakkında
tüketiciye bilgi verilmesini kapsar.
AT Yönergesi 1513/2001, 1019/2002, 1234/07, 182/2009,
zeytinyağı etiketlenmesini kapsar.
olmayan ithalatı engellemeye çalışan hızlı alarm sistemi,
http://ec.europa.eu/food/food/rapidalert/index_en.htm
7.GUCE: Avrupa Ortaklığının Resmi Gazete yayınları,
http://eur-lex.europa.eu/JOIndex.do?ihmlang=en, belge
AT Yönergesi 1924/06, süt ürünlerinin etiketlenmesini kapsar.
kaynakları veya anahtar kelimeleri ekleyerek Yönetmelikler
AT Yönergesi 1234/2007, sütün etiketlenmesini kapsar.
ve tüzükleri araştırma yapma olanaklarına yer veren site,
http://eur-lex.europa.eu/RECH_menu.do?ihmlang=en
Ek II – Güncel Tutma
8.Hayvanların rahatlığı ve güvenliği: hayvanların beslenmesi
ve yemlerin izlenebiliriliğine yer veren site,
Bu ek belge, Tarımsal gıda sektöründe faaliyet gösteren Avrupa
http://europa.eu/legislation_summaries/food_safety/
ve Uluslararası temel kuruluşların güncellnmiş listesini kapsar.
animal_nutrition/index_en.htm
Liste; Gıda sektöründeki Türk işletmecilere, sıhhi-hijyenik
güvenlik ve izlenebilirlik kapsamındaki ortaklık mevzuatını
ZORUNLU OLMAYAN SİTELER
ve sektördeki zorunlu olmayan uluslararası standartların
gelişimini güncellemek için gerekli bilgilerin elde edilmesini
sağlar.
1.ISO: Uluslararasi Standardizasyon Kurumunun sitesi, http://
www.iso.org/iso/home.htm
2.CEN: Zorunlu olmayan kurumların kabul ettiği zorunlu
Zorunlu Siteler
olmayan standartları düzenleyen sitesi,
http://www.cen.eu/cenorm/homepage.htm
1.Avrupa Birliği: Birliğin tüm dillerinde
3.UNI: uluslararası standartları online elde edilebilen
genel bilgilendirme portalı,
ve danışılabilen İtalyan Ulusal Standardizasyon
http://europa.eu/
Kurumunun sitesi, http://webstore.uni.com/unistore/
2.Tarım Komisyonu: Ortak Tarım Politikası (OTP) ve
Komisyonun faaliyetlerine yer veren site,
http://europa.eu/pol/agr/index_it.htm
public/langjump?targetScreen=SEARCH_PRODUCTS_
FORM&language=EN
4.Gıda Kodu Komisyonu: Gıda ve Tarım Örgütü ve Dünya
Sağlık Örgütü’nün gıda sektöründe rehber hatlarını ve
standartlarını düzenlemek için oluşturduğu komisyon,
www.codexalimentarius.net/web/index_en.jsp
AB ORTAK TARIM
BİLGİ
POLİTİKASI İLE İLGİLİ DAHA
FAZLA BİLGİ İÇİN
Prof. Dr. Gülcan ERAKTAN
1. AB ve Türkiye’deki Temas Noktaları
Brüksel ve Türkiye’de İlgili Linkler:
AB İstatistikleri:
Delegetion of the European Commission to Turkey
http://www.avrupa.info.tr/DelegasyonPortal.html
http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/
Avrupa Komisyonu Türkiye Delegasyonu, AB Bilgi.
about_eurostat/european_framework/legislation_in_force
Şubat 2009.
http://www.avrupa.info.tr/Files//File/PressPacks/
http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/
AgricultureFair/abtur.pdf
Eurostat. homepage
comm_legislation/9905_17123_2008_EN_5.pdf
http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/
Avrupa Birliği Genel Sekreterliği, Katılım Öncesi
eurostat/home
Mali Yardımlar.
European Commission, Agriculture and rural development
http://www.abgs.gov.tr/index.php?p=5&l=1
http://ec.europa.eu/agriculture/index_en.htm
European Commission, DG Health and Consumers
http://ec.europa.eu/dgs/health_consumer/index_en.htm
62
Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları
> AB Ortak Tarım Politikası İle İlgili Daha Fazla Bilgi İçin
Europa, Euro-Lex
http://eur-lex.europa.eu/en/index.htm
http://eur-lex.europa.eu/en/legis/latest/chap0320.htm
European Commission, DG Health and
Consumers Food Safety- From Farm to the Fork
http://ec.europa.eu/food/intro_en.htm
http://ec.europa.eu/food/animal/welfare/index_en.htm
European Commission, Agriculture and rural development,
Monitoring Agri-trade Policy (MAP)
http://ec.europa.eu/agriculture/publi/map/index_en.htm
European Commission, Enlargement
http://ec.europa.eu/enlargement/index_en.htm
İktisadi Kalkınma Vakfı
http://www.ikv.org.tr/
TUSİAD AB Temsilciliği- Brüksel e-mail
http://www.tusiad.org/tusiad_cms.nsf/mainpage?OpenForm
Bilkent Üniversitesi Avrupa Birliği Merkezi
http://www.eucenter.bilkent.edu.tr
Boğaziçi Üniversitesi Avrupa Çalışmaları Merkezi
http://www.ces.boun.edu.tr
Doğuş Üniversitesi Avrupa Birliği Koordinatörlüğü
http://www.dogus.edu.tr/unv/aka/tr_1_7.aspx
Dumlupınar Üniversitesi Avrupa Birliği Araştırma ve
Uygulama Merkezi
http://daum.dumlupinar.edu.tr
Galatasaray Üniversitesi Avrupa Araştırma ve
Dokümantasyon Merkezi
http://aadm.gsu.edu.tr/tr
Gaziantep Üniversitesi Avrupa Birliği Araştırma Merkezi
http://www.gantep.edu.tr/ab/
index_abd.php?bolum_id=20255623
Marmara Üniversitesi Avrupa Birliği Enstitüsü
http://avrupa.marmara.edu.tr
Türk Üniversitelerinde
Orta Doğu Teknik Üniversitesi Avrupa Çalışmaları Merkezi
AB Araştırma, Uygulama Merkezleri:
(Centre for European Studies)
http://www.abofisi.metu.edu.tr
Ankara Üniversitesi Avrupa Toplulukları Araştırma
ve Uygulama Merkezi (ATAUM)
http://ataum.ankara.edu.tr/anasayfa.php
Anadolu Üniversitesi Avrupa Birliği Araştırma Uygulama ve
Dokümantasyon Merkezi
http://www.adom.anadolu.edu.tr/
İstanbul Teknik Üniversitesi Avrupa Birliği Merkezi
Araştırma Ofisi
http://www.abmerkezi-arastirma.itu.edu.tr/
Uşak Avrupa Birliği Araştırma Merkezi
http://www.usak.org.tr/merkez.asp?id=4
Bahçeşehir Üniversitesi AB Araştırma ve Dokümantasyon
Merkezi (ABADAM)
http://abadam.bahcesehir.edu.tr
İstanbul Bilgi Üniversitesi Avrupa Birliği
Uygulama ve Araştırma ve Merkezi
Gazi Üniversitesi Avrupa Birliği Uygulama ve
Araştırma Merkezi
http://www.abaum.gazi.edu.tr
Atatürk Üniversitesi Avrupa Toplulukları Araştırma
Uygulama Merkezi
Balıkesir Üniversitesi Avrupa Birliği Merkezi
http://babim.balikesir.edu.tr
Orta Doğu Teknik Üniversitesi Avrupa Birliği Ofisi
http://www.abofisi.metu.edu.tr
Sakarya Üniversitesi Avrupa Birliği Araştırma ve
Dokümantasyon Merkezi
http://www.eurdc.sakarya.edu.tr
Çukurova Üniversitesi AB Dokümantasyon Merkezi
http://cuedc.cu.edu.tr/dokmer.htm
Kadir Has Üniversitesi AB araştırma ve Uygulama Merkezi
http://www.khas.edu.tr/tr/akademik/arastirma-uygulamamerkezleri/ab-arastirma-ve-uygulama-merkezi.html
Adnan Menderes Üniversitesi Avrupa Araştırmalar Merkezi
http://www.akademik.adu.edu.tr/aum/avam
İzmir Ekonomi Üniversitesi Avrupa Birliği Araştırma ve
Uygulama Merkezi
http://ekoab.ieu.edu.tr/index.php?lang=tr
Yaşar Üniversitesi AB Araştırma Merkezi
http://euc.yasar.edu.tr/?pages=6
2. Temel Kaynaklar
Entegre İdare ve Kontrol Sistemi, Çiftlik Muhasebe
Veri Ağı, Topluluk İstatistikleri Hakkında Mevzuat
Tek Ortak Piyasa Düzeni Hakkında Mevzuat
Council Regulation (EEC) No 3508/92 of 27 November 1992
Council Regulation (EC) No 1234/2007 of 22 October 2007
establishing an integrated administration and control system
establishing a common organisation of agricultural markets
for certain Community aid schemes, OJ L 355, 5.12.1992, p. 1–5.
and on specific provisions for certain agricultural products
(Single CMO Regulation), OJ L 299, 16.11.2007, p. 1–149. Commission Regulation (EEC) No 3887/92 of 23 December
1992 laying down detailed rules for applying the integrated
Commission Regulation (EC) No 795/2004 of 21 April 2004
administration and control system for certain Community aid
laying down detailed rules for the implementation of the
schemes, OJ L 391, 31.12.1992, p. 36–45.
single payment scheme provided for in Council Regulation
(EC) No 1782/2003 establishing common rules for direct
Council Directive 92/102/EEC of 27 November 1992
support schemes under the common agricultural policy and
on the identification and registration of animals.
establishing certain support schemes for farmers, OJ L 141,
OJ L 355, 5.12.1992, p. 32-36.
30.4.2004, p. 1–17 .
Council Regulation (EC) No 322/97 of 17 February 1997 on
Sağlık Taraması Hakkında Mevzuat
Community Statistics OJ L 52, 22.2.1997, p. 1–7.
Council Regulation (EC) No 72/2009 of 19 January 2009 on
Regulation (EC) No 1760/2000 of the European Parliament
modifications to the Common Agricultural Policy by amending
and of the Council of 17 July 2000 establishing a system
Regulations (EC) No 247/2006, (EC) No 320/2006, (EC) No
for the identification and registration of bovine animals
1405/2006, (EC) No 1234/2007, (EC) No 3/2008 and (EC)
and regarding the labelling of beef and beef products
No 479/2008 and repealing Regulations (EEC) No 1883/78,
and repealing Council regulation (EC) No 820/97, OJ L 204,
(EEC) No 1254/89, (EEC) No 2247/89, (EEC) No 2055/93, (EC)
11.8.2000, p. 1-10.
No 1868/94, (EC) No 2596/97, (EC) No 1182/2005 and (EC)
No 315/2007, OJ L 30, 31.1.2009, p.1-15.
Commission Regulation (EC) No 831/2002 of 17 May 2002
implementing Council Regulation (EC) No 322/97 on
Council Regulation (EC) No 73/2009 of 19 January 2009
Community Statistics, concerning access to confidential data
establishing common rules for direct support schemes
for scientific purposes, OJ L 133, 18.5.2002, p. 7–9.
for farmers under the common agricultural policy and
establishing certain support schemes for farmers, amending
Council Regulation (EC) No 21/2004 of 17 December 2003
Regulations (EC) No 1290/2005, (EC) No 247/2006, (EC) No
establishing a system for the identification and registration
378/2007 and repealing Regulation (EC) No 1782/2003, OJ
of ovine and caprine animals and amending Regulation (EC)
L 30, 31.1.2009, p.16-99.
No 1782/2003 and Directives 92/102/EEC and 64/432/EEC.
OJ L 5, 9.1.2004, p. 8-17.
Council Regulation (EC) No 74/2009 of 19 January 2009
amending Regulation (EC) No 1698/2005 on support for rural
development by the European Agricultural Fund for Rural
Development (EAFRD) OJ L 30, 31.1.2009, p.100-111.
64
Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları
> AB Ortak Tarım Politikası İle İlgili Daha Fazla Bilgi İçin
Doğrudan Yardım/Tek Çiftlik Ödemesi Programı
Council Regulation (EC) No 1182/2007 of 26 September 2007
Hakkında Mevzuat
laying down specific rules as regards the fruit and vegetable
sector, amending Directives 2001/112/EC and 2001/113/EC
Council Regulation (EC) No 1782/2003 of 29 September 2003
and Regulations (EEC) No 827/68, (EC) No 2200/96,
establishing common rules for direct support schemes under
(EC) No 2201/96, (EC) No 2826/2000, (EC) No 1782/2003 and
the common agricultural policy and establishing certain
(EC) No 318/2006 and repealing Regulation (EC) No 2202/96,
support schemes for farmers and amending Regulations
OJ L 273, 17.10.2007, p. 1–30.
(EEC) No 2019/93, (EC) No 1452/2001, (EC) No 1453/2001,
(EC) No 1454/2001, (EC) No 1868/94, (EC) No 1251/1999,
Council Regulation (EC) No 73/2009 of 19 January 2009
(EC) No 1254/1999, (EC) No 1673/2000, (EEC) 2358/71,
establishing common rules for direct support schemes
(EC) No 2529/2001. OJ L 270 21.10.2003, p.1-69.
for farmers under the common agricultural policy and
establishing certain support schemes for farmers, amending
Çapraz Uyum Hakkında Mevzuat
Regulations (EC) No 1290/2005, (EC) No 247/2006,
(EC) No 378/2007 and repealing Regulation
Council Regulation (EC) No 1782/2003 of 29 September 2003
(EC) No 1782/2003, OJ L 30, 31.1.2009, p. 16–99.
establishing common rules for direct support schemes under
the common agricultural policy and establishing certain
Commission Regulation (EC) No 380/2009 of 8 May 2009
support schemes for farmers and amending Regulations
amending Regulation (EC) No 796/2004 laying down
(EEC) No 2019/93, (EC) No 1452/2001, (EC) No 1453/2001,
detailed rules for the implementation of cross- compliance,
(EC) No 1454/2001, (EC) 1868/94, (EC) No 1251/1999,
modulation and the integrated administration and
(EC) No 1254/1999, (EC) No 1673/2000, (EEC) No 2358/71 and
control system provided for in Council Regulation
(EC) No 2529/2001 OJ L 270, 21.10.2003, p. 1–69 .
(EC) No 1782/2003 establishing common rules for direct
support schemes under the common agricultural policy and
Commission Regulation (EC) No 795/2004 of21 April 2004
establishing certain support schemes for farmers, as well as
laying down detailed rules for the implementation of the
for the implementation of cross-compliance provided for in
single payment scheme provided for in Council Regulation
Regulation (EC) No 479/2008, OJ L 116, 9.5.2009, p.9- 15.
(EC) No 1782/2003 establishing common rules for direct
support schemes under the common agricultural policy and
Commission Regulation (EC) No 484/2009 of 9 June 2009
establishing certain support schemes for farmers
amending Regulation (EC) No 1975/2006 laying down
OJ L 141, 30.4.2004, p. 1–17.
detailed rules for the implementation of Council Regulation
(EC) No 1698/2005, as regards the implementation of control
Commission Regulation (EC) No 796/2004 of 21 April 2004
procedures as well as cross-compliance in respect of rural
laying down detailed rules for the implementation of cross-
development support measures OJ L 145, 10.6.2009, p. 25-30.
compliance, modulation and the integrated administration
and control system provided for in Council Regulations
Kırsal Kalkınma Hakkında Mevzuat
(EC) No 1782/2003 and (EC) No 73/2009, as well as for the
implementation of cross compliance provided for in Council
Council Regulation (EC) No 1698/2005 of 20 September
Regulation (EC) No 79/2008 (OJ L 141, 30.4.2004, p. 18).
2005 on support for rural development by the European
Agricultural Fund for Rural Development (EAFRD)
Commission Regulation (EC) No 1973/2004 of 29 October
(OJ L 277, 21.10.2005).
2004 laying down detailed rules for the application of Council
Regulation (EC) No 1782/2003 as regards the support schemes
2006/144/EC: Council Decision of 20 February 2006 on
provided for in Titles IV and IVa of that Regulation and
Community strategic guidelines for rural development
the use of land set aside for the production of raw materials
(programming period 2007 to 2013)
OJ L 345, 20.11.2004, p. 1–84;.
OJ L 55, 25.2.2006, p. 20–29.
Council Regulation (EC) No 1944/2006 of 19 December 2006
Commission Regulation (EC) No 1974/2006 of 15 December
amending Regulation (EC) No 1698/2005 on support for rural
2006 laying down detailed rules for the application of
development by the European Agricultural Fund for Rural
Council Regulation (EC) No 1698/2005 on support for rural
Development (EAFRD) (OJ L 367, 22.12.2006, p. 23–24).
development by the European Agricultural Fund for Rural
Development (EAFRD), OJ L 368, 23.12.2006, p. 15–73.
Commission Regulation (EC) No 1320/2006 of 5 September
2006 laying down rules for the transition to the rural
Commission Regulation (EC) No 434/2007 of 20 April 2007
development support provided for in Council Regulation
amending Regulation (EC) No 1974/2006 by reason of
(EC) No 1698/2005 OJ L 243, 6.9.2006, p. 6–19 .
Accession of Bulgaria and Romania to the European Union,
OJ L 104, 21.4.2007, p. 8–12.
Ortak Tarım Politikasının Finansmanı
Hakkında Mevzuat
Commission Regulation (EC) No 363/2009 of 4 May 2009
amending Regulation (EC) No 1974/2006
Council Regulation (EC) no 1290/2005 of 21 June 205
OJ L 111, 5.5.2009, p. 5–12.
on the financing of the common agricultural policy.
OJ L 209, 11.8.2005, p. 1-25.
Commission Regulation (EC) No 1320/2006 of 5 September
2006 laying down rules for the transition to the rural
Corrigendum to Council Regulation (EC) No 1290/2005 of
development support provided for in Council Regulation
21 June 2005 on the financing of the common agricultural
(EC) No 1698/2005 OJ L 243, 6.9.2006, p. 6–19.
policy, OJ L 209, 11.8.2005 .
Council Regulation (EC) No 1463/2006 of 19 June 2006
Commission Regulation (EC) No 883/2006 of 21 June 2006
adapting Regulation (EC) No 1698/2005 on support for rural
laying down detailed rules for the application of Council
development by the European Agricultural Fund for Rural
Regulation (EC) No 1290/2005 as regards the keeping of
Development (EAFRD) by reason of the accession of Bulgaria
accounts by the paying agencies, declarations of expenditure
and Romania to the European Union OJ L 277, 9.10.2006, p. 1-1.
and revenue and the conditions for reimbursing expenditure
under the EAGF and the EAFRD, OJ L 171, 23.6.2006, p. 1–34.
2006/663/EC: Council Decision of 19 June 2006 adapting the
Act of Accession of Bulgaria and Romania as regards rural
Commission Regulation (EC) No 885/2006 of 21 June 2006
development OJ L 277, 9.10.2006, p. 2–3.
laying down detailed rules for the application of Council
Regulation (EC) No 1290/2005 as regards the accreditation of
2006/664/EC: Council Decision of 19 June 2006 adapting
paying agencies and other bodies and the clearance of the
Annex VIII to the Act of Accession of Bulgaria and Romania
accounts of the EAGF and of the EAFRD,
OJ L 277, 9.10.2006, p. 4–6.
OJ L 171, 23.6.2006, p. 90–110.
Kontrol Hakkında Mevzuat
Council Regulation (EC) No 1698/2005 of 20 September 2005
on support for rural development by the European
Commission Regulation (EC) No 1975/2006 of 7 December
Agricultural Fund for Rural Development (EAFRD),
2006 laying down detailed rules for the implementation
OJ L 277, 21.10.2005.
of Council Regulation (EC) No 1698/2005, as regards the
implementation of control procedures as well as cross-
Council Regulation (EC) No 1944/2006 of 19 December 2006
compliance in respect of rural development support
amending Regulation (EC) No 1698/2005 on support for rural
measures, OJ L 368, 23.12.2006, p. 74–84.
development by the European Agricultural Fund for Rural
Development (EAFRD) OJ L 367, 22.12.2006, p. 23–24,
OJ L 335M , 13.12.2008, p. 769–774.
66
Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları
> AB Ortak Tarım Politikası İle İlgili Daha Fazla Bilgi İçin
Kırsal Kalkınma Bütçesi Hakkında Mevzuat
Council Regulation (EC, Euratom) No 1995/2006 of 13
December 2006 amending Regulation (EC, Euratom) No
Commission Decision of 22 October 2007 amending Decision
1605/2002 on the Financial Regulation applicable to the
2006/410/EC, setting the amounts which, pursuant to Articles
general budget of the European Communities, OJ L 390,
10(2), 143d and 143e of Council Regulation (EC) No 1782/2003,
30.12.2006, p. 1–26.
are made available to the EAFRD and the amounts available
for EAGF expenditure, and Decision 2006/636/EC fixing the
Devlet Yardımları Hakkında Mevzuat
annual breakdown by Member State for Community support
to rural development for the period from 1 January 2007 to
Council Regulation (EC) No 994/98 of 7 May 1998 on the
31 December 2013 (notified under document number
application of Articles 92 and 93 of the Treaty establishing the
C(2007) 5106) (2007/680/EC) OJ L 280, 24.10.2007, p. 27-30.
European Community to certain categories of horizontal State
aid, OJ L 142, 14.5.1998, p. 1–4.
Commission Decision of 1 June 2007 amending Decision
2006/636/EC fixing the annual breakdown by Member State of
Council Regulation (EC) No 659/1999 of 22 March 1999 laying
the amount for Community support to rural development for
down detailed rules for the application of Article 93 of the EC
the period from 1 January 2007 to 31 December 2013 (notified
Treaty, OJ L 83, 27.3.1999, p. 1–9.
under document number C(2007) 2274) (2007/383/EC) L 142,
5.6.2007, p. 21-22.
Commission Regulation (EC) No 794/2004 of 21 April 2004
implementing Council Regulation (EC)No 659/1999 laying
2006/410/EC: Commission Decision of 24 May 2006 setting the
down detailed rules for the application of Article 93 of the EC
amounts which, pursuant to Articles 10(2), 143d and 143e of
Treaty OJ L 140, 30.4.2004, p. 1-134.
Council Regulation (EC) No 1782/2003, are made available to
the EAFRD and the amounts available for EAGF expenditure,
Corrigendum to Commission Regulation (EC) No 794/2004
OJ L 163, 15.6.2006, p. 10–11.
of 21 April 2004 implementing Council Regulation (EC) No
659/1999 laying down detailed rules for the application of
2006/493/EC: Council Decision of 19 June 2006 laying down
Article 93 of the EC Treaty (OJ L 140, 30.4.2004),
the amount of Community support for rural development
OJ L 25, 28.1.2005, p. 74–74, OJ L 25, 28.1.2005, p. 74–75.
for the period from 1 January 2007 to31 December 2013
, its annual breakdown and the minimum amount to be
Commission Regulation (EC) No 1935/2006 of 20 December
concentrated in regions eligible under the Convergence
2006 amending Regulation (EC) No 794/2004 implementing
Objective, OJ L 195, 15.7.2006, p. 22–23.
Council Regulation (EC) No 659/1999 laying down detailed
rules for the application of Article 93 of the EC Treaty
2006/588/EC: Commission Decision of 29 August 2006
OJ L 407, 30.12.2006, p. 1–137.
allocating the amounts resulting from the modulation
provided for in Article 10 of Council Regulation (EC
Corrigendum to Commission Regulation (EC) No 1935/2006
No 1782/2003 to the Member States for the years 2006 to 2012
of 20 December 2006 amending Regulation (EC) No 794/2004
(notified under document number C(2006) 3839)
implementing Council Regulation (EC) No 659/1999 laying
OJ L 240, 2.9.2006, p. 6-8 .
down detailed rules for the application of Article 93 of the EC
Treaty ( OJ L 407, 30.12.2006) OJ L 44, 15.2.2007, p. 3–59.
2006/636/EC: Commission Decision of 12 September 2006
fixing the annual breakdown by Member State of the amount
Commission Regulation (EC) No 68/2001 of 12 January 2001
for Community support to rural development for the period
on the application of Articles 87 and 88 of the EC Treaty to
from 1 January 2007 to 31 December 2013 (notified under
training aid, OJ L 10, 13.1.2001, p. 20–29.
document number C(2006) 4024) (OJ L 261, 22.9.2006, p. 32–34).
Commission Regulation (EC) No 70/2001 of 12 January 2001
Kalite Politikası Hakkında Mevzuat
on the application of Articles 87 and 88 of the EC Treaty to
State aid to small and medium-sized enterprises, OJ L 10,
Commission Regulation (EC) No 1898/2006 of 14 December
13.1.2001, p. 33–42.
2006 laying down detailed rules of implementation of
Council Regulation (EC) No 510/2006 on the protection
Commission Regulation (EC) No 1857/2006 of 15 December
of geographical indications and designation of origin for
2006 on the application of Articles 87 and 88 of the Treaty to
agricultural products and foodstuffs.
State aid to small and medium- sized enterprises active in the
OJ L 369, 23.12.2006, p. 1-19, OJ L 322 M, 2.12.2008, p.364 -382.
production of agricultural products and amending Regulation
(EC) No 70/2001, OJ L 358, 16.12.2006, p. 3–21.
Commission Regulation (EC) No 1216/2007 of 18 October
2007 laying down detailed rules for the implementation of
Commission Regulation (EC) No 1860/2004 of 6 October 2004
Council Regulation (EC) No 509/2006 on agricultural products
on the application of Articles 87 and 88 of the EC Treaty to de
and foodstuffs as traditional specialities guaranteed
minimis aid in the agriculture and fisheries sectors OJ L 325,
OJ L 275, 19.10.2007, p. 3–15.
28.10.2004, p. 4–9, OJ L 348M , 24.12.2008, p. 10–18.
Council Regulation (EC) No 834/2007 of 28 June 2007 on
Guidelines on national regional aid for 2007-2013 (Text with
organic production and labelling of organic products and
EEA relevance), OJ C 54, 4.3.2006,p.13-44.
repealing Regulation (EEC) No 2092/91
OJ L 189, 20.7.2007, p.13–23.
Commission Regulation (EC) No 1628/2006 of 24 October
2006 on the application of Articles 87 and 88 of the Treaty to
Commission Regulation (EC) No 889/2008 of 5 September
national regional investment aid (Text with EEA relevance),
2008 laying down detailed rules for the implementation of
OJ L 302, 1.11.2006, p. 29–40, OJ L 348M , 24.12.2008, p. 800–817.
Council Regulation (EC) No 834/2007 on organic production
and labelling of organic products with regard to organic
Community guidelines for State aid in the agriculture and
production, labelling and control OJ L 250, 18.9.2008, p. 1-84.
forestry sector 2007 to 2013 OJ C 319, 27.12.2006, p. 1–33.
Commission Regulation (EC) No 1235/2008 of 8 December
Commission Regulation (EC) No 1998/2006 of 15 December
2008 laying down detailed rules for implementation of Council
2006 on the application of Articles 87 and 88 of the Treaty to
Regulation (EC) No 834/2007 as regards the arrangements for
de minimis aid OJ L 379, 28.12.2006, p. 5–10.
imports of organic products from third countries
OJ L 334, 12.12.2008, p. 25-52 .
Community framework for state aid for research and
development and innovation, OJ C 323, 30.12.2006, p. 1–26.
Commission Regulation (EC) No 606/2008 of 26 June 2008
amending Regulation (EC) No 831/2002 implementing
IPA-IPARD Hakkında Mevzuat
Council Regulation (EC) No 322/97 on Community Statistics,
concerning access to confidential data for scientific purposes.
Council Regulation (EC) No 1085/2006 of 17 July 2006
OJ L 166, 27.6.2008, p. 16-17.
establihing an Instrument for Pre-Accession Assistance (IPA)
OJ L 210 31.7.2006, p.82-92.
Council Regulation (EC) No 510/2006 of 20 March 2006 on
the protection of geographical indications and designations
Commission regulation (EC) No 718/2007 of 12 June 2007
of origin for agricultural products and foodstuffs,
implementing Council Regulation (EC) No 1085/2006
OJ L 93, 31.3.2006, p.12-25, OJ L 335 M, 13.12.2008, p.213-250.
establihing an Instrument for Pre-Accession Assistance (IPA)
OJ L 170, 29.6.2007, p.1-66.
68
Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları
> AB Ortak Tarım Politikası İle İlgili Daha Fazla Bilgi İçin
Council Regulation (EC) No 509/2006 of 20 March 2006
Kırsal Kalkınma
on agricultural products and foodstuffs as traditional
specialities guaranteed.
European Commission, “The new rural development policy
OJ L 93, 31.3.2006, p. 1–11, OJ L 335 M , 13.12.2008, p. 181–212.
and its principles”
http://europa.eu.int/comm/agriculture/rur/back/index_
Türkiye’de OTP’ye uyum için çıkartılmış
temel mevzuat
en.htm (10 12 2004)
European Commission, Rural Development policy
2007-2013
Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu Kuruluş ve
http://ec.europa.eu/agriculture/rurdev/index_en.htm
Görevleri Hakkında Kanun No: 5648 Kabul tarihi 4.5.2007,
European Commission Agriculture and Rural Development,
RG 18.5.2007, sayı: 26526.
Enlargement of the European Union Financial and technical
assistance
Tarım Kanunu, No. 5488, Kabul Tarihi: 18/4/2006, RG
http://ec.europa.eu/agriculture/enlargement/assistance/
25/04/2006, sayı: 26149.
index_en.htm
2006/144/EC: Council Decision of 20 February 2006 on
Tarımsal Üretici Birlikleri Kanunu, No : 5200, Kabul Tarihi :
Community strategic guidelines for rural development
29/6/2004, RG 6/7/2004 sayı: 25514.
(programming period 2007 to 2013) OJ L 55, 25.2.2006,
p. 20–29, OJ L 270 M, 29.9.2006, p. 258–267
Organik Tarım Kanunu, No : 5262, Kabul Tarihi : 1/12/2004,
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/
RG 3/12/2004 sayı: 25659.
LexUriServ.do?uri=CELEX:32006D0144:EN:NOT
Avrupa Birliğine Üyelik Yolunda Türkiye Kırsal Kalkınma
3. Internet Sayfaları
Politikası Raporu
http://www.tarim.gov.tr/E_kutuphane,E_Kutuphane.html
Sağlık Taraması
Tek Çiftlik Ödemesi
European Commission, “Health Check of the CAP: current
situation, Commission proposal and Council outcome”
European Commission, Single Payment Scheme -
(03/2009)
the concept
http://ec.europa.eu/agriculture/healthcheck/index_en.htm
European Commission, Communication from the
http://ec.europa.eu/agriculture/capreform/infosheets/
pay_en.pdf
Commission: “Preparing for the ‘Health Check’ of the CAP
European Commission, The Common Agriculture Policy
reform” (20/11/2007)
Explained
http://ec.europa.eu/agriculture/healthcheck/index2_en.htm
CAP Health Check towards better European Farming, food
http://ec.europa.eu/agriculture/capexplained/cost/
index_en.htm
and rural policies. The debate on the post-2013 CAP.
http://caphealthcheck.eu/the-debate-on-the-post-2013-cap/
AB Kalite Politikası
#more-777
Europa-Press Releases, Agriculture: CAP Health Check will
Communication from the Commission to the European
help farmers meet new challenges IP/08/1749 Brussels,
Parliament, the Council, the European Economic and
20 November 2008
Social Committee and the Committee of the Regions
http://europa.eu/rapid/pressReleasesAction.do?
on agricultural product quality policy {SEC(2009) 670}
reference=IP/08/1749&format=HTML&aged=0&language=
{SEC(2009) 671}
EN&guiLanguage=en
http://ec.europa.eu/agriculture/quality/policy/
communication_en.htm
European Commission, European Policy For Quality
Fischler, Franz, “EU Enlargement and Globalisation A
Agricultural Products, Fact Sheet, January 2007
dual Challenge for Europe.” Ökosoziales Forum, Vienna, 9
February 2004
http://ec.europa.eu/agriculture/publi/fact/quality/
2007_en.pdf
http://europa.eu.int/rapid/pressReleasesAction.do?
Impact Assessment Report for a Communication on
reference=SPEECH/04/64&format=HTML&aged=
Agricultural Product Quality Policy
0&language=EN&guiLanguage=en (1.9.2004)
http://ec.europa.eu/agriculture/quality/policy/
Screening report-Turkey, Chapter 11 – Agriculture and Rural
com2009_234/ia_en.pdf
Development, 7 September 2006
http://ec.europa.eu/enlargement/candidate-countries/
OTP’nin Geleceği
turkey/screening_reports_en.htm
Screening Croatia Turkey. Chapter 12. Food Safety –
Boel, Mariann Fischer, CAP post 2013: What future for direct
Veterinary – Phytosanitary Policies. List of Community
payments? Speech/09/279, 02.06.2009
legislation applicable on 1st March 2006
http://europa.eu/rapid/pressReleasesAction.do?reference=
http://www.abgs.gov.tr/files/tarama/tarama_files/12/
SPEECH/09/279&format=HTML&aged=0&language=
screening_chapter_12_vers_14_01.doc
European Commission Enlargement, Turkey-Financial
EN&guiLanguage=en
Rapid-Press Releases-Europa, CAP simplification:
Assistance
Commission well on the way to meeting target
http://ec.europa.eu/enlargement/candidate-countries/
to reduce admin burden in agriculture by 25 percent
turkey/financial_en.htm
by 2012, IP/09/409
T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, AB Tarım Müzakerelerine
Hazırlık
http://europa.eu/rapid/pressReleasesAction.
do?reference=IP/09/409 (25.06.2009)
http://www.tarim.gov.tr/
CAP2020. Debating the Future of the Common A
ABTarimMuzakereleri,Ab_Muzakere.html
gricultural Policy
IPA-IPARD
http://cap2020.ieep.eu/2009/7/7/
outcomes-of-the-czech-presidency
Katılım Öncesi Yardım Aracı
Genişlemeler
http://sgb.tarim.gov.tr/duyurular/IPARD_Program/
IPARD_Program.htm
Fischler, Franz, “Agriculture and enlargement - 44 days to
go”. Press conference Brussels, 18 March , 2004
IPARD Programı Sektör Analizleri
http://sgb.tarim.gov.tr/duyurular/Sektor_analizleri/
http://europa.eu.int/rapid/pressReleasesAction.do?
sektor_analizleri.htm
reference=SPEECH/04/138&format=HTML&aged=
4. Kaynakça
0&language=EN&guiLanguage=en
(1.9.2004),
Fischler, Franz, “EU Enlargement: A future for European
Busse, Christian, “Zu Entstehung und Inhalt der Verordnung
Farmers.” 9th Carrefour on Animal Production. Gembloux,
(EG) Nr. 1234/2007 über eine gemeinsame Organisation der
21 January 2004
Agrarmärkte (Einheitliche GMO)” Jahrbuch des Agrarrechts,
http://europa.eu.int/rapid/pressReleasesAction.do?
Band VIII. Nomos, 2008, (3-30).
reference=SPEECH/04/32&format=HTML&aged=
Canenbley, Christiane und Martin Sheele, “Agrsarpolitische
0&language=EN&guiLanguage=en (1.9.2004) ve
Perspectiven für eine zukunftsfähige Landwirtschaft”,
Jahrbuch des Agrarrechts, Band VII, 2006 (3-19).
Eraktan, Gülcan, “Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları”, Avrupa
Birliği Politikaları, İmaj Yayınevi, Ankara, 2007 (91-118).
70
Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları
> AB Ortak Tarım Politikası İle İlgili Daha Fazla Bilgi İçin
Eraktan, Gülcan, “Avrupa Birliği’ne Üyelik Sürecinde Türk Tarımı
ve Tarım Politikasında Değişim Beklentileri”. Türkiye-AB
İlişkileri Dış Politika ve İç Yapı Sorunsalları, Alp Yayınevi,
Yayın No:47, Ankara, 2007.
Eraktan, Gülcan, “Avrupa Birliğine Tam Üyelik Süreci ve Türk
Meulen, Bernd van der, Menno van der Velde, European Food
Law Handbook. Waageningen Academic Publishers, 2008.
Priebe, Hermann, Die subventionierte UnvernunftLandwirtschaft und Naturhaushalt. Siedler Verlag GmbH,
Berlin, 1988.
Tarımı” Kamu’da Sosyal Politika Dergisi, Cilt:1, Sayı : 1,
Rehber, Erkan, Tolga Tipi, Mustafa Aksüyek, AB Tarım İşletmeleri
Memur-Sen Yayınları, Öncü Basımevi, Ankara, 2006.
Muhasebe Veri Ağı Sistemi (FADN) ve Bunun Türkiye’de Seçilmiş
Eraktan, Gülcan, “Avrupa Birliği Ortak Tarım Politikası’nda
Değişim Doğrultuları ve Türkiye İçin Önemi” Ankara Avrupa
Çalışmaları Dergisi, Kış 2006, Cilt:5, Sayı:2, ATAUM,
Ankara, 2006.
Fennell, Rosemary, The Common Agricultural Policy of the
European Community. Its institutional and administrative
organisation. Granada Publishing, Allanheld, Osmun,
Montclair, 1979.
Fennell, Rosemary, The Common Agricultural Policy of the
European Community. Its institutional and administrative
organisation. BSP Professional Books, Oxford London
Edinburg Boston Polo Alto Melbourne, 1987.
Fennell, Rosemary, The Common Agricultural Policy-Continuity
and Change. Clarendon Press, Oxford, New York, 1997.
İktisadi Kalkınma Vakfı, Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne Katılım
Süreci, Avrupa Birliği’nin Ortak Tarım Politikası ve Türkiye’nin
Uyumu, İstanbul, 2001.
İktisadi Kalkınma Vakfı, Avrupa Birliği ile Katılım Müzakereleri
Rehberi. İstanbul, Şubat 2005.
Bir Alandaki Tarım İşletmelerine Uygulanabilirliği Üzerine Bir
Araştırma. Türkiye Ziraat Odaları Birliği, Temmuz 2002.
Ritson, C, D.R. Harvey (Ed), The Common Agricultural Policy.
CAP International, 1997.
Stamer, Hans, Agrarpolitik aktuell. Unser Weg in die Zukunft.
Frankfurt/Main, DLG Verlag, 1983.
Tangermann, Stefan, “Weltweite ökonomische und politische
Rahmenbedingungen für die EG Agrarpolitik” Wirtschaftliche
und soziale Auswirkungen unterschiedlicher agrarpolitischer
Konzepte, 1988, 61-72.
T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı, Türkiye-Avrupa
Topluluğu Ortaklık Konseyi Kararları 1964-2000, Cilt 2, Yayın
No. DPT: 2596, Ankara, 2001.
Tracy, Michael, Agriculture in Western Europe-Crisis and
Adaptation since 1880. Granada Publishing, London, 1982.
Ritson, Christopher-David R. Harvey (Ed.), The Common
Agricultural Policy and the World Economy. Essays in Honour
of John Ashton. CAP International, Wallingford, 1991.
Ritson, Christopher-David R. Harvey (Ed.), The Common
Kok, W., 2003. Enlarging the European Union Achievments and
Agricultural Policy. CAP International, Wallingford, 1997.
Challenges. European University Institute Robert Shuman
Yalçın, Seçil Başak, Beşinci Genişleme Sürecinde Avrupa Birliği
Centre for Advanced Studies, Belgium.
Krug, Simone, Die Finanzierung der GAP im Kontext des
Finanzvervassungssystems der EU. Band 54, Nomos, 2008.
Krug, Simone, Die Problematik der finanziellen Auswirkungen
eines EU-Beitritts der Türkei im Bereich der Landwirtschaft.
Jahrbuch des Agrarrechts, Band VIII. Nomos, 2008, (47-62).
ile Yeni Üye Devletlerin Tarım Konusunda Görüşme Pozisyonları
ve Sonuçları. Türkiye Ziraat Odaları Birliği, Ankara, 2006.
ab ortak
balıkçılık
balıkçılık
polİtİkası
Dr. Şebnem KARAUÇAK - Eurohorizons Danışmanlık
I. ORTAK BALIKÇILIK POLİTİKASI’NIN
oluşturulan OBP, 1992 ve 2002 yıllarında iki kez reforme
HUKUKİ TEMELLERİ VE GELİŞİMİ
edilerek, bugün yürürlükte olan mevzuatın temel çerçevesi
çizilmiştir.
AB’nin, balıkçılık ve su ürünleri yetiştiriciliği alanındaki
kurallarını düzenleyen Ortak Balıkçılık Politikası’nın (OBP)
Ancak bu çerçevenin, 2002’den bu yana artan ihtiyaçları
hukuki temeli, Roma Antlaşması’na dayanmaktadır. 1970’li
ve değişen koşulları karşılamakta yetersiz kalması üzerine
yıllara kadar, Antlaşma’nın ‘tarım’ başlığı altında düzenlenen
Komisyon, 2008 yılında OBP’de yeni bir reform hazırlığına
balıkçılık konusu, 70’lerin başından itibaren ayrı bir politika
girişmiştir. Filo kapasitesi ve mevcut kaynaklar arasında
olarak değerlendirilmeye başlanmıştır. Bu doğrultuda atılan
sürdürülebilir bir denge oluşturmak, piyasaya sunulan
ilk adımlar, AB’li balıkçılara, üye ülke sularında eşit koşullarda
ürünlerde Avrupalı üreticilerin payını artırmak, mevcut yasal
avlanma hakkı tanınmasını sağlayan düzenlemelerdir. Bunları,
çerçeveyi geliştirerek endüstrinin daha fazla sorumluluk
zaman içinde balıkçılık ürünlerinde ortak bir pazar ve yapısal
üstlenmesini sağlamak ve karar mekanizmalarını iyileştirmek
bir politikanın geliştirilmesi izlemiştir. 1976’da, uluslararası
amacıyla, Komisyon tarafından Nisan 2009’da konuya ilişkin
gelişmeler paralelinde üye ülkelerin deniz kaynaklarından
bir Yeşil Kitap yayınlanmış ve ilgili taraflarla istişare süreci
yararlanma haklarını 12 milden 200 mile çıkarmaları üzerine,
başlatılmıştır. İstişare sürecinin tamamlanmasının ardından,
konuya ilişkin düzenlemelerin önemi daha da artmıştır . Üye
2011’de yeni düzenleme teklifinin hazırlanması ve reformun,
ülkeler arasındaki uzun müzakerelerin ardından, 1983 yılında
2013’te yürürlüğe girmesi hedeflenmektedir.
1
72
Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları
> AB Ortak Balıkçılık Politikası
Dünyanın 3. büyük balıkçılık endüstrisine sahip olan AB’de,
halinde, Komisyon ve üye devletler, OBP’nin genel hedefleri ile
yılda yaklaşık 6,9 milyon ton balık piyasaya sürülmekte,
uyumlu olmak kaydıyla acil önlemler alma yetkisine sahiptir.
balıkçılık ve su ürünleri işleme sektörleri 400.000 kişiye
istihdam sağlamaktadır. Sektörün, ekonomik ve sosyal
Kaynaklara Erişim:
öneminden hareketle, OBP’nin temel önceliği, ‘rekabetçi bir
OBP’nin temel ilkelerinden biri, üye ülkelerin Topluluk su ve
balıkçılık endüstrisi ile balık stoklarının ve deniz ekosisteminin
balık kaynaklarına özgür ve eşit erişim hakkıdır. Ancak küçük
sürdürülebilirliği arasında sağlıklı bir denge kurmak’ olarak
teknelerin kendi bölgelerinde geleneksel avlanma faaliyetlerini
belirlenmiştir
sürdürebilmeleri için, üye devletler kıyı bölgelerinde 12 mile
kadar olan bir alanda sadece yerel balıkçılara avlanma imkanı
Bu çerçevede uzun vadeli bir bakış açısı ile geliştirilen OBP,
tanıma hakkına sahiptir. Bunun dışındaki bölgeler ise herhangi
kaynakların yönetim ve denetimine ilişkin etkin önlemlere
bir kısıtlama olmaksızın tüm Topluluk balıkçılarına açıktır.
ve pazar politikalarına ilişkin ilkelere dayanmaktadır. Söz
Balıkçı teknelerinin, Topluluk sularında avlanabilmek için: lisans
konusu ilkeler doğrultusunda şekillendirilen politika
ve avlanma iznine sahip olmaları, 15m.’den uzun teknelerin,
kapsamında, kaynakların ve çevrenin korunmasından avlanma
uzaktan denetimi sağlayacak sistemler bulundurmaları ve tüm
kapasitelerine, filo yönetiminden su ürünleri yetiştiriciliğine,
balıkçılık faaliyetlerini kayıt altında tutmaları gerekmektedir.
denetim ve gözetim mekanizmalarından yapısal politikalara,
ortak piyasa düzeninden tüketicilerin bilgilendirilmesine,
Avlanma Kapasitesi ve Kotalar:
üretici birliklerinin örgütlenmesinden fiyat destek ve
AB, avlanma faaliyetleri ile mevcut kaynaklar arasında denge
müdahale sistemlerine ve üçüncü ülkelerle ilişkilere kadar
kurabilmek için 1983-2002 döneminde uyguladığı ‘Çok Yıllı
geniş bir alanda üye devletlerin uymakla yükümlü olduğu
Kılavuz Programlar’ ile, kapasite indirim hedefleri belirleyerek,
kurallar getirilmiştir.
üye devletlerin balıkçılık filolarını sınırlandırmıştır. 2002
yılında ise, kaynakların giderek azaldığı tespitinden hareketle,
II. KAYNAKLARIN VE ÇEVRENİN KORUNMASI
Topluluk filosunun toplam kapasitesini dondurmuştur. Üye
devletler, AB’nin belirlediği ‘referans seviyeler’ doğrultusunda
OBP’nin öncelikli hedeflerinin başında, canlı su kaynaklarının
kendilerine tanınan avlanma kotalarına uymak ve avlanma
sürdürülebilirliğinin güvence altına alınması ve çevrenin
kapasiteleri ile kotalar arasında denge sağlayacak önlemleri
korunması gelmektedir. Bu amaçla mevcut kaynakların
almakla yükümlüdür. Topluluk düzeyinde bir filo sicili
yönetimine ve yok olma riski bulunan türlerin geri kazanımına
oluşturulabilmesi için, üye devletler, bandıralarını taşıyan
ilişkin çok yıllı planlar ve özel önlemler uygulanmaktadır.
balıkçılık teknelerinin kaydını tutarak Komisyon’a bildirmek
zorundadır. Topluluk filosuna katılım ve filodan çıkış ise, belirli
A. KAYNAKLARIN KORUNMASI VE YÖNETİMİ
kurallarla düzenlenmiştir. Filoya belirli miktarda bir kapasite
eklenmesi için, aynı miktarda kapasitenin filodan çekilmiş
AB, kaynakların korunması ve sürdürülebilirliğinin sağlanması,
olması gereklidir.
avlanma kapasitesinin ve filoların sınırlandırılması, kaynaklara
ve sulara erişim, uygulama ve denetim alanlarında kapsamlı
Av miktarı ve kapasitesine ilişkin sınırlar, avlanma kotalarının
kurallar getirmiştir. Buna göre üye devletler, canlı su
üye devletler arasındaki dağıtımı, Topluluk sularında üçüncü
kaynaklarının sürdürülebilirliğini sağlamak üzere, belirli
ülkelere tanınacak avlanma kotaları, AB tarafından daha
önlemleri almakla yükümlüdür. Bu çerçevede, soyları
önceki yılların avlanma oranları ve ilgili paydaşlarla yürütülen
tükenme tehlikesi altındaki bazı canlı türlerinin varlıklarını
istişareler temelinde belirlenmektedir. Üye devletler ise,
sürdürebilmeleri için bilimsel otoritelerce belirlenen ‘referans
kotalarını, bandıralarını taşıyan tekneler arasında dağıtmakta
sınır değerleri’ne uygun çok yıllı geri kazanım planları, tehlike
ve kendi aralarında kota değişimi yapabilmektedir. AB,
altında olmayan türlerin ise, güvenli biyolojik sınırlar içinde
avlanma kotalarını aşan üye devletlerin, ileriki yıllardaki
tutulabilmesi için ‘referans koruma değerleri’ne uygun, çok
kotalarını azaltabilmekte, kota miktarını aşarak, başka
yıllı yönetim planları hazırlanması gereklidir. Bunun yanı sıra,
bir üye devletin mağduriyetine yol açan ülkelerden geri
avlanmadan kaynaklanan nedenlerle canlı su kaynaklarına
alınan kotaların bir bölümünü ise, mağdur olan devlete
veya deniz ekosistemine ilişkin ciddi bir tehdit oluşması
aktarabilmektedir.
Gerek kendi egemenlik ve yetki alanlarındaki sularda, gerek
Akdeniz’de Balıkçılık:
bandıralarını taşıyan teknelerce Topluluk dışındaki sularda
Akdeniz’deki balık stoklarının giderek azalması AB’yi,
yürütülen faaliyetlerin, OBP’ye uygunluğunu denetlemek,
1994 yılından itibaren, bölgeye yönelik özel politikalar
üye devletlerin sorumluluğundadır. Bir üye devletin,
geliştirmeye yöneltmiştir. Son olarak, 2006 yılında, Akdeniz
yetki alanı dışındaki Topluluk sularında avlanan tekneleri
balıkçılığına ilişkin özel bir yönetim çerçevesi oluşturulmuştur.
denetleyebilmesi için, ilgili kıyı devletinin iznini alması ya da
Kaynaklarının sürdürülebilirliğine ilişkin idari önlemleri
özel bir denetim programı uygulanıyor olması gereklidir. Üye
düzenleyen kurallar uyarınca, üye devletler kendi karasuları
devletler, uluslararası sularda, bir başka üye devlet bandıralı
içinde avlanmanın yasaklanabileceği veya sınırlandırılabileceği
tekneleri de denetleyebilmektedir.
koruma alanlarını ve bu alanlara ilişkin idari önlemleri
belirleyerek Komisyon’u bilgilendirmekle yükümlüdür.
Denetim ve Gözetim:
Üye devletler, OBP kurallarının ihlali halinde, gerekli
Yabani flora ve fauna ile doğal yaşam ortamlarının
yaptırımları uygulamak ve durumu Komisyon’a bildirmekle
korunmasına ilişkin kurallara göre, sıkı koruma önlemlerine
yükümlüdür. Bunlar arasında lisanssız, izinsiz, yasaklanmış
tabi tutulması gereken deniz canlılarının istisnai durumlar
av malzemeleri ve yöntemlerle avlanmak; asgari boyutlarla
dışında avlanması, deniz çayırı ve mercan yatakları üzerinde
ilgili kurallara uymamak; av yasağı olan türleri avlamak; tekne
trol, gırgır, dreç vb. kullanılması yasaktır. Ancak yönetim
üzerindeki tanımlayıcı işaretleri gizlemek ya da sahte işaret
planlarına uygun olmak kaydıyla istisnai olarak gırgır, sürütme
kullanmak; uyduyla çalışan tekne denetim sistemlerini hileli
vb. ağların kullanımına ve küçük teknelere, avlanma alanını ve
kullanmak; seyir defterleri, karaya aktarımlar, satış belgeleri
av oranını sınırlamaları ve ağ gözü büyüklüklerine ilişkin belirli
vb. üzerinde tahrifat yapmak; pazarlama standartlarına
kurallara uymaları halinde bu bölgelerde bazı dip ağlarını
uymamak; denetleyicilere engel olmak vb. yer almaktadır. Söz
kullanma izni verilebilmektedir.
konusu ihlallerin gerçekleşmesi halinde üye devletler, para
cezalarından av malzemelerinin alıkonulmasına, teknenin
Avlanma araç ve gereçlerine sınırlamalar getiren, bunların
faaliyetlerinin geçici olarak durdurulmasından ihtiyati haciz
kullanımına yönelik mesafe ve derinlik kriterlerini, av
konulmasına ve lisansın iptaline kadar bir dizi idari ve cezai
malzemelerinin boyutlarını belirleyen AB, ayrıca bazı
yaptırım uygulama yetkisine sahiptir. Komisyon, OBP’nin
türlerin avlanmasını yasaklarken, bazı türlerin ise izin verilen
Topluluk düzeyinde uygulanışını denetlemekte, ihlal tespit
asgari avlanma boyutlarını belirlemektedir. Bunun yanı
etmesi halinde durumun ciddiyetine göre değişen çeşitli
sıra, farklı düzenlemeler aracılığı ile ağ gözü açıklıklarının
önlemler almaktadır. Komisyon ayrıca, belirli bölgelerdeki
ölçümlenmesine ilişkin cihazlara ve asgari iğne boyutlarına,
balıkçılık faaliyetlerinin kaynaklara zarar verdiğini saptaması
trol ağlarına takılabilecek cihazlara ve uygulamanın
durumunda engelleyici tebdirler de alabilmektedir.
denetimine yönelik kurallar getirilmiştir.
Avlanma Lisansları ve Iskarta Balıklar:
Balıkçılık faaliyetlerinin AB düzeyinde kontrolü için,
avlanma lisanslarında bulunması gereken asgari bilgiler
uyumlaştırılmıştır. Üye devletler, lisansların bu kurallara
uygun bir şekilde verilmesi, yönetilmesi ve gerektiğinde geri
alınmasından sorumludur. AB, Topluluk teknelerinin sulara
ve kaynaklara erişimi için gerekli koşulları ve özel avlanma
izinlerine yönelik kuralları belirleme yetkisine sahiptir.
Kuralların uygulanması ve denetimi ise üye devletlerin
sorumluluğundadır.
74
Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları
> AB Ortak Balıkçılık Politikası
OBP kapsamındaki hedeflerden biri de, balık kaynaklarının
malzemeleri ile avlanan teknelere destek için yan tekneler
sürdürülebilirliğini tehdit eden, ıskarta balık oranlarının
kullanılması ve gırgır kullanan teknelerin denizde aktarma
azaltılmasıdır. Bu doğrultuda çeşitli önlemler ve eylem planları
yapmaları yasaktır. Avlanma izni verilen tekne sayısı, üye
uygulayan AB, üye devletleri, ıskartaya alınan ürünler de dahil
ülkelerin gönderdiği listeler üzerinden AB tarafından
olmak üzere, tür başına av miktarlarını belirleyecek verileri
belirlenmekte, listede bulunmayan teknelerin bölgede
toplamakla yükümlü tutmaktadır.
avlanmasına izin verilmemektedir. Bu bölgede, yunusların ve
su kaplumbağalarının korunmasına ilişkin çeşitli önlemler de
Göçmen Balıkların Korunması:
uygulanmaktadır. IV. Bölgede ise, üye devletler teknelerin yol
Göçmen balık stoklarının korunmasında, bölgesel balıkçılık
açtığı kirliliği, ıskarta uygulamalarını, kaybedilen veya terk
örgütleri ile işbirliği yapan AB, bazı göçmen balıkların
edilen ağlara takılan türlerin oranlarını, istenmeden yakalanan
avlanmasına ve stoklarının korunmasına yönelik teknik
yan-avları, yok olma tehlikesi altındaki türlerin avlanmasını
tedbirler ve kontrol önlemleri getirmiştir. Kontrol önlemleri,
ve deniz memelilerinin gırgır ağları ile kuşatılmasını önleyici
Topluluk’ta kayıtlı üye ülke bandıralı balıkçı teknelerinin, 3
tedbirler almakla yükümlüdür.
farklı bölgedeki2 faaliyetlerine ilişkin kuralları belirlemektedir.
B. ÇEVRENİN KORUNMASI
Üye ülkeler, I.Bölge’ye yönelik önlemler kapsamında, mavi
yüzgeçli orkinoslarla ilgili besicilik faaliyetlerine katılan
AB’de, çevresel yükümlülüklerin tüm Topluluk politikalarına
teknelerin avlanma ve aktarma faaliyetlerini; üçüncü bir ülkeye
dahil edilmesi zorunlu olduğundan, OBP kural ve
kiraladıkları bandıraları altındaki teknelerin listesini; belirli
uygulamalarının da çevre hedefleri ile uyumlu olması
türlere dair yıllık nominal av bilgilerini; limanlarına yanaşan
gereklidir. Bu nedenle deniz ortamının korunması amacıyla
teknelerdeki avları, avlanma malzemelerini, aktarma ve karaya
Topluluk genelinde temel kuralları düzenleyen ortak bir
çıkartma faaliyetlerini; semirtme çiftliklerinin faaliyetlerini,
çerçeve ve eylem planları oluşturulmuştur. OBP; “kaynakta
ilgili düzenlemelerde belirtilen şekilde kayıt altına almak,
önleme, engelleme, arıtma” ve “kirleten öder” ilkelerini esas
denetlemek, ihlaller halinde önlemler almak ve tüm verileri,
almakta, denizlerde biyoçeşitliliğin korunması; balıkçılık
düzenlemelerde belirlenen süreler içinde Komisyon’a
sektöründe ekosisteme dayalı yenilikçi uygulamaların
bildirmekle yükümlüdür. Topluluk teknelerinin ve limanlarının,
benimsenmesi; çevre dostu avlanma yöntemlerinin teşvik
yasadışı, kural dışı ve kayıt dışı balıkçılık faaliyetleri yapan
edilmesi; avlanmanın balık stokları üzerindeki olumsuz
teknelerce aktarılan göçmen balık türlerini kabul etmeleri
etkilerinin azaltılması ve avlanma kapasitesini artıracak devlet
yasaklanmıştır. II. Bölge’ye yönelik önlemler, I.Bölge avlanma
yardımlarının kaldırılması hedeflerini benimsemektedir.
iznine sahip teknelerin kaydı, aktarımları ve liman denetim ve
bildirim usüllerine ilişkin tüm kuralları kapsamakta, bunların
Avrupa deniz ortamında çevresel koşulları 2021 yılına kadar
yanı sıra kullanılan avlanma malzemelerinin özel olarak
mümkün olan en iyi hale getirerek, balıkçılıkta ekolojik
işaretlenmesini gerektirmektedir. III. Bölge’ye ilişkin kurallar ise,
sürdürülebilirliği güvence altına almayı amaçlayan AB,
üye devletlere, kendi bandıralarını taşıyan teknelerin IATTC3
Avrupa deniz bölgelerini tanımlayarak, üye devletleri, kendi
önlemlerine ve Uluslararası Yunus Balığı Koruma Programı’na
bölgeleri için kapsamlı deniz stratejileri hazırlamak ve
uyumunu sağlama yükümlülüğü getirmektedir.
uygulamakla yükümlü tutmaktadır. Bunun yanı sıra, balıkçılık
ve su ürünleri yetiştiriciliğinde, biyoçeşitliliğin korunması
Göçmen stokların korunmasına yönelik teknik önlemler ise,
amacıyla geliştirilen eylem planı kapsamında, balık stoklarının
4 farklı bölgeyi içeren düzenlemeleri kapsamaktadır . I. ve
sürdürülebilir kullanımının ve korunmasının sağlanması; teknik
II. Bölgelere dair önlemler, belirli dönemlerde bazı tekne
koruma önlemlerinin geliştirilmesi, su ürünleri yetiştiriciliğinde
ve malzemelerin kullanımına ve belirli türlerin avlanabilir
doğal ortamı etkileyebilecek uygulamalardan kaçınılması
asgari boyutlarına ilişkin sınırlar ve yasaklar getirmektedir.
yönünde önlemler getirilmiş, ayrıca özel bir düzenleme ile
AB, bu bölgelerde 24m.’den uzun teknelerin sayısını ve
deniz memelilerinin kazaen avlanmasını engelleyici tedbirler
kapasitesini belirleme ve üye ülkeler arasında paylaştırma
alınmıştır.
4
yetkisine sahiptir. III. Bölge’de ise, aktarma işlemleri ve
tekne sayıları kısıtlanmaktadır. Buna göre, balık yığıcı av
Avlanma kotalarının sektör ve tüketiciler üzerinde oluşturduğu
Eko-Etiket Sistemi
zararı azaltmak için, yetiştiriciliği destekleme kararı alan
AB, 2009 yılında sektörde sürdürülebilir gelişimi sağlamak
Eko-etiket sistemleri, belirli çevre standartları
doğrultusunda üretilen ürünlerin özel bir logo taşımasını
öngörmektedir. Böylelikle, hem üreticilerin rekabet
avantajı kazanmak amacıyla çevre-dostu uygulamalara
yönelmeleri, hem de tüketicilerin daha bilinçli tercihler
yapmaları sağlanmaktadır. AB’nin mevcut eko-etiket
düzenlemesi, gıda ürünlerini kapsamamaktadır. Ancak,
eko-etiketleme sistemini, çevresel yükümlülükleri OBP’ye
dahil etmenin bir yöntemi olarak değerlendiren AB, 2005
yılında yayımladığı bir Tebliğ ile, balıkçılık sektörüne
amacıyla bir strateji benimsemiştir. Çevreye zarar vermeksizin
arz-talep dengesini
AB-27’de balıkçılık ve
su ürünleri üretiminin
miktara göre dağılımı
(Toplam üretime oranla %)
sağlayarak, piyasaya
sağlıklı ürünler
sunulmasını öngören
strateji, özellikle
geçimini balıkçılık ile
Deniz Balıkları
303,290
24 %
sağlayan bölgelerde,
sürdürülebilir
istihdam yaratılmasını
yönelik eko-etiket uygulamaları konusunda Topluluk
Tatlı Su Balıkları
297,177
23 %
hedeflemektedir. Bu
düzeyinde bir yaklaşım benimsenmesini tartışmaya
kapsamda sektöre
açmıştır. Halihazırda, çeşitli bölgesel ve uluslararası
girişimler tarafından hayata geçirilen benzer uygulamalar
bulunmaktadır. Bunların başında, “Yunus dostu1” ve “Deniz
İdaresi Konseyi2” etiketleme sistemleri gelmektedir.
Kabuklular ve
Yumuşakçalar
681,577
53 %
yönelik devlet
yardımları, piyasa arzı
Kaynak: Eurostat 2006
fazla olan türlerde
üretimin artırılmasından çok, çiftliklerin modernizasyonuna,
1 Ton balıklarının yunuslara zarar vermeyen avlanma yöntemleri ile
yakalandıkları anlamına gelmektedir.
2 Ürünlerin aşırı avlanmaya bağlı olarak üretilmediğini göstermektedir.
çeşitliliğin artırılmasına, organik ve çevre dostu yöntemler
kullanımına, atıkların önlenmesine, kanalize edilmektedir.
IV. ORTAK PİYASA DÜZENİ
AB, bu alanda geliştirdiği düzenlemelerin yanı sıra, uluslararası
sözleşmelere taraf olmak suretiyle de kaynakların ve çevrenin
Ortak Balıkçılık Politikası’nın ilk bileşenini oluşturan “ortak
korunmasına yönelik önlemler almaktadır. Topluluk ayrıca, üye
piyasa düzeni”, aşağıdaki beş başlık altında incelenen
devletleri balık yaşamının korunması ve iyileştirilmesi için tatlı
düzenlemeleri kapsamaktadır.
sularda kirliliğin azaltılmasına ilişkin önlemler almak ve bu
amaçla belirlediği fiziksel ve kimyasal parametrelere uymakla
A. ORTAK PAZARLAMA STANDARTLARI
yükümlü tutmaktadır.
Ortak pazarlama standartlarını belirleyen AB düzenlemesi,
III. SU ÜRÜNLERİ YETİŞTİRİCİLİĞİ
balıkçılık ürünlerinin piyasaya sürülebilmesi için karşılanması
gereken kalite, boyut, ağırlık, paketleme, sunum ve etiketleme
AB’de su ürünleri yetiştiriciliği, tatlı ve tuzlu su balığı
standartlarını ortaya koymaktadır. Standartlara uymayan
yetiştiriciliği ile kabuklular ve yumuşakçalar üretimi olmak
ürünlerin satış amacıyla sergilenmesi, satışa sunulması,
üzere 3 alt sektör kapsamında düzenlenmektedir. 27 üye ülke
satılması veya başka bir biçimde pazarlanması yasaktır. Ancak,
tarafından gerçekleştirilen yıllık 1,3 milyon ton düzeyindeki
kıyı balıkçıları tarafından doğrudan ve az miktarda satılan
üretim, yaklaşık 3 milyar Euro’luk bir ciroya karşılık gelmekte
ürünler düzenleme kapsamına girmemektedir. Standartlara
ve sektör, 65.000 kişiye istihdam sağlamaktadır. Su ürünleri
uyumun denetlenmesi ve ihlallerin cezalandırılması, üye
işleme sektörünün cirosu ise, 18 milyar Euro’ya ulaşmaktadır.
devletlerin yükümlülüğüdür.
Bununla birlikte, kaynakların sınırlı oluşu ve üretimin, 12
milyon tona ulaşan tüketici talebini karşılayamaması nedeniyle
AB, ihtiyacının büyük bölümünü ithal etmektedir.
76
Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları
> AB Ortak Balıkçılık Politikası
Ortak pazarlama standartları, her parti ürünün, tazelik
planın uygulanabilmesi için ABF’nin özel yardımlarından
derecesine göre, “Ekstra”, “A”, “B” veya “Kabul Edilemez”
faydalanabilmektedir. Üretici örgütlerinin fiyat destek
olarak sınıflandırılmasını öngörmektedir. Ürünlerin tazeliği,
mekanizmaları kapsamında faydalandıkları yardımlar
mali desteklerden faydalanabilmek açısından büyük önem
ise, Avrupa Tarımsal Garanti Fonu (EAGF) çerçevesinde
taşımaktadır. Örneğin, “Ekstra” ve “A” kategorileri altındaki
sağlanmaktadır.
ürünler için, pazar müdahale mekanizmaları kapsamında
ödenen geri alım tazminatından yararlanılamamaktadır. Ortak
AB, balıkçılıkla ilgili farklı alanlarda faaliyet gösteren kuruluşlar
pazarlama standartları, ürünlerin ağırlık ve boyutlarına göre de
arasındaki bölünmenin sektörü zayıflatmasını engellemek
sınıflandırılmasını gerektirmektedir. Belirli balıklar ağırlıklarına,
amacıyla; üretim, ticaret ve işleme ile ilgili faaliyetlerin
karides veya deniz salyangozu gibi ürünler ise kabuklarının
temsilcilerinden oluşan tüzel kişilikleri de, “branşlararası örgüt”
genişliğine göre derecelendirilmekte; asgari standartlara
olarak tanıyabilmektedir. AB’nin rekabet kurallarına bir istisna
uymayan ürünler piyasaya sürülememektedir. Belirlenen
olarak, bu şekilde tanınan örgütlerin sorumluluklarını yerine
tazelik ve boyut kategorilerinin etiketlerle belirtilmesi
getirmek amacıyla yaptıkları anlaşmalar, aldıkları kararlar ve
gerekmektedir. Ortak piyasa standartları, AB dışından ithal
gerçekleştirdikleri uyumlu eylemlere izin verilebilmektedir.
edilen ürünleri de kapsamaktadır. Bu ürünlerin piyasaya
sürülebilmesi için, belirli bilgilerin (menşe ülkesi, tazelik ve
C. PAZAR MÜDAHALE MEKANİZMALARI
boyut kategorileri, derecelendirme ve gönderim tarihleri vb.)
paketlerin üzerinde belirtilmesi gerekmektedir.
AB, piyasadaki arz-talep dengesizliğinin olumsuz etkilerini
hafifletmek, balıkçıların gelirlerinin belirli bir seviyenin
B. ÜRETİCİ ÖRGÜTLERİ
altına düşmesini engellemek ve Topluluk filosunun rekabet
gücünü artırmak amacıyla, müdahaleye dayalı özel bir fiyat
Balıkçılık ve su ürünleri yetiştiriciliği yapan üreticiler tarafından
destek sistemi uygulamaktadır. Buna göre, her avlanma yılı
gönüllü olarak kurulan üretici örgütlerinin temel hedefi,
için “rehber fiyatlar” ve “geri alım fiyatları” belirlenmektedir.
ürünlerin en uygun koşullarda pazarlanmasını sağlamaktır. Bu
Ürünlerin fiyatı, rehber fiyatların %90’ını aşmayacak şekilde
hedef doğrultusunda alınan önlemler; üretimin planlanarak
belirlenen geri alım fiyatlarının altına düştüğünde, üretici
talebe uygun hale getirilmesi, fiyatlarda istikrar sağlanması
örgütleri, ilgili ürünleri piyasadan çekebilmektedir. Bu
ve sürdürülebilir balıkçılığın desteklenmesi gibi önceliklere
durumda devreye giren müdahale mekanizmaları sayesinde,
hizmet etmektedir. Örgütler tarafından belirlenen kurallar, bazı
örgüt üyelerinin kaybı tazmin edilmektedir.5
durumlarda örgüt dışı üreticilere de uygulanabilmektedir
Bu şekilde piyasadan çekilen ürünlere uygulanan geri alım
AB mevzuatı, üretici örgütlerinin tanınması için aranan asgari
yardımları dışında, aynı ilkeden hareketle, daha sonra yeniden
kriterleri ortaya koymaktadır. Örgütler, her avlanma yılı için bir
insan tüketimine sunulmak üzere işlenerek muhafaza edilen
“uygulama programı” hazırlamakla yükümlüdür. Söz konusu
veya bir süre için piyasadan çekilerek depolanan ürünler
programların, arzın piyasaya adapte edilmesine yönelik bir
için de farklı destek mekanizmaları geliştirilmiştir. Ciddi
strateji, avlanma ve üretim planları, pazarlanmasında güçlük
fiyat farkları veya üretim miktarının az olması nedeniyle bu
çekilen türlerin tedariğini sağlamaya yönelik önlemler ve
mekanizmalardan yararlanamayan ürünler için ise, bölgesel
kuralları ihlal eden üyelere uygulanacak cezaları içermesi
düzeyde, tek-fiyat desteğine dayanan bağımsız geri alım
gerekmektedir. Üretici örgütleri, uygulama programlarına
ve uzatma önlemleri uygulanmasına izin verilebilmektedir.
bağlı yükümlülüklerinden doğan masraflarını karşılayabilmek
Orkinos avcılığı alanındaki müdahale mekanizmaları da,
için 5 yıllık bir “telafi yardımı”ndan faydalanabilmektedir.
sektöre özel bir düzenlemeye tabidir. Orkinos üreticilerine
Ayrıca, üretici örgütlerinin kurulması ve yeniden
yönelik desteğin ne zaman devreye gireceği; işleme
yapılandırılması için alınacak önlemler de, Avrupa Balıkçılık
endüstrisini ilgilendiren arz koşulları, üreticilerin gelirleri ve
Fonu (ABF) ile desteklenebilmektedir. Ürünlerin kalitesini
üretim fazlasının engellenmesi gibi öncelikler doğrultusunda
geliştirmeye yönelik özel bir plan sunan örgütler ise, farklı bir
belirlenen “Topluluk üretici fiyatları”na göre saptanmaktadır.
tanınma statüsünden yararlanabilmekte ve sundukları
D. TÜKETİCİNİN BİLGİLENDİRİLMESİ
sürdürülebilir kalkınmanın sağlanmasına, sektör çalışanlarının
yaşam kalitesinin iyileştirilmesine ve sektörde kadın-erkek
AB mevzuatının, balıkçılık ve su ürünlerinde tüketicinin
eşitliğinin teşvik edilmesine yönelik faaliyetlere mali destek
bilgilendirilmesine dair hükümlerine göre, işaretleme
sağlamaktadır.
veya etiketleme kullanılmayan ürünlerin tüketiciye
satışı yasaklanmıştır. Buna göre canlı, taze, soğutulmuş,
2007-2013 dönemi için toplam bütçesi 3.849 milyon
dondurulmuş, kurutulmuş, tuzlanmış, salamura, pişirilmiş,
€ olan fonun sağladığı destekler, topluluk filolarının
füme balıklar; kabuklu deniz ürünleri; yumuşakçalar ve
düzenlenmesi; su ürünleri yetiştiriciliği, iç su balıkçılığı, balık
su omurgasızları ile insan tüketimine uygun balık ya da
ve su ürünlerinin işlenmesi ve pazarlanması; sektörün ortak
su omurgasızlarının unları, yemleri ve tanelenmiş balık
çıkarlarının gözetilmesi; balıkçılık bölgelerinin sürdürülebilir
yemlerinin: ticari isimleri, üretim yöntemleri ve avlanma
kalkınması ve teknik destekler olmak üzere 5 öncelikli alana
alanlarının etiketlerde belirtilmesi zorunludur. Bu yükümlülük
yönlendirilmektedir. Fon’un sağladığı destek miktarları, en
balıkçılar veya su ürünü yetiştiricilerince, tüketiciye doğrudan
az gelişmiş bölgelere ve üye devletlere azami katkı sağlamak
yapılan az miktardaki satışlarda uygulanmamaktadır.
amacıyla, ülkelerin kişi başına milli gelirlerinin AB ortalamasına
oranını esas alan kriterler doğrultusunda hesaplanmaktadır.
E. ÜÇÜNCÜ ÜLKELERLE İLİŞKİLER
Ülkelere sağlanan yıllık miktarların saptanmasında, ilgili
ülkede sektörün önemi, sektördeki istihdam oranı ve avlanma
Ortak piyasa düzeni, üçüncü ülkelerle yapılan ticareti de
çabasının ne oranda düzenlenmesi gerektiği de dikkate
kapsamaktadır. Buna göre, Topluluğun işleme endüstrilerinde
alınmaktadır.
kullandığı ham maddelerde yeterli arzın sağlanması amacıyla,
bazı ithal ürünlerin gümrük vergileri kısmen ya da tamamen
ABF kapsamında, hijyen, çalışma koşullarının iyileştirilmesi,
belirli bir süre askıya alınabilmektedir. Ancak uygulamanın,
çevre dostu avlanma teknikleri kullanılması vb. yatırımlara;
Topluluk piyasasına zarar verdiğinin tespiti halinde, askıya
balıkçılık faaliyetini bırakmak veya bir süre durdurmak
alınan gümrük vergileri tekrar yürürlüğe koyulabilmektedir.
isteyen tekne sahiplerine; kaynakların azalmasından
Üçüncü ülke bandıralı balıkçı tekneleri, sağlık ve pazarlama
olumsuz etkilenen balıkçılara; su ürünlerinin yetiştirilmesi,
standartları ile rekabetin korunmasına ilişkin Topluluk
işlenmesi ve pazarlanmasına, yeni türlere yönelik çeşitlilik
kurallarına uyum sağlamak kaydıyla, üye devlet limanlarına
sağlanmasına; NATURA 2000 alanlarının korunmasına ve
yanaşarak ürünlerini pazarlayabilmektedir. Bu teknelerin
balıkçılık bölgelerinin sürdürülebilir kalkınmasına yönelik
kaptanları, üye devletlerin yetkili kurumlarına, pazarlayacakları
faaliyetlere mali destek sağlanmaktadır. Üye ülkeler ABF’den
ürünlerin menşeini, türlere göre sınıflandırılmış miktarını ve ne
yararlanabilmek için Komisyon’a, temel öncelikler, hedefler,
şekilde pazarlanmak istendiğini belirten bir belge ibraz etmek
tahmini kamu mali kaynakları ve uygulamaya yönelik takvim
ve satışlarında, Topluluk tarafından belirlenerek limanlarda
içeren OBP ile uyumlu bir Ulusal Strateji Planı ve bu plana göre
yayınlanan fiyat seviyelerini uygulamakla yükümlüdür.
hazırlanan bir Uygulama Programı sunmakla yükümlüdür.
V. YAPISAL ÖNLEMLER VE FİNANSMAN
Devlet Yardımları:
Balıkçılık ve su ürünleri yetiştiriciliği sektörleri, ABF’nin yanı
Avrupa Balıkçılık Fonu:
sıra, çeşitli devlet yardımlarından da yararlanabilmektedir.
AB, OBP’nin etkin işleyişini sağlamak amacıyla, balıkçılık
AB’nin Rekabet Politikası’na göre, rekabeti bozucu etki yaratan
ve su ürünleri yetiştiriciliği sektörlerine yönelik çeşitli mali
devlet yardımları yasaklanmış olmakla birlikte, Ortak Pazar’ın
destek mekanizmaları geliştirmiştir. Bunlardan en önemlisi,
işleyişi açısından engel yaratmayan bazı devlet yardımlarına
2007 yılında uygulamaya giren Avrupa Balıkçılık Fonu’dur
izin verilmektedir. Bunlar arasında çok küçük ölçekli finansman
(ABF). O tarihe kadar uygulanan Balıkçılık Mali Yönlendirme
imkanları sağlayan “de minimis” yardımlar kapsamında
Aracı’nın yerini alan ABF, balıkçılık, su ürünleri yetiştiriciliği,
balıkçılık sektörüne özel düzenlemeler getirilmiştir. Sektör,
işleme ve pazarlama sektörlerinin desteklenmesine,
söz konusu devlet yardımlarının yanı sıra, tüm işletmelerin
rekabetçiliğin geliştirilmesine, kaynakların ve çevrenin
yararlanabileceği KOBİ yardımları, istihdam yardımları, eğitim,
korunmasına, balıkçılığın yoğun olduğu bölgelerde
AR-GE vb. desteklerden de yararlanabilmektedir.
78
Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları
> AB Ortak Balıkçılık Politikası
VI. GIDA GÜVENLİĞİ VE HAYVAN SAĞLIĞI
VII. SOSYAL ŞARTLAR
Gıda güvenliği ve hayvan sağlığına ilişkin AB mevzuatı,
Tekne çalışanlarına yönelik sosyal şartlar, AB müktesebatının
tüm gıda işletmelerinin uymakla yükümlü olduğu kuralları
“Sosyal Politika ve İstihdam” faslı kapsamında ele alınmaktadır.
belirleyen düzenlemeler dışında, hayvansal kökenli gıda
Gemicilerin çalışma ve dinlenme sürelerine ilişkin
ürünlerini ilgilendiren spesifik kurallar da içermektedir. İlgili AB
düzenlemelere göre, 24 saatlik süredeki azami çalışma süresi
düzenlemesi ; balıkçılık ürünlerinin sarılması, ambalajlanması,
14, asgari dinlenme süresi 10 saat; haftalık azami çalışma süresi
muhafaza edilmesi, nakliyesi, balıkların karaya çıkarılması,
72, asgari dinlenme süresi 72 saattir. Gemilerde 16 yaşından
aktarılması ve tekneler de dahil olmak üzere ürünlerin belirli
küçüklerin, geceleri ise 18 yaşından küçüklerin çalıştırılması
işlemlere tabi tutulduğu tesislerle ilgili çeşitli hijyen kurallarına
yasaktır. Teknelerde, çalışma ve dinlenme saatlerine ilişkin
uyulmasını gerektirmektedir. Bu kurallar, teknelerin, atık,
kayıtların tutulması ve çalışanlara yılda en az 4 haftalık ücretli
duman, yakıt, petrol ve makine yağı gibi zararlı maddelerin
izin verilmesi zorunludur.
6
neden olduğu kirliliğe yol açmayacak şekilde tasarlanıp
inşa edilmesinden, teknelerde dondurulan ürünlerin ısısının
Ayrıca işverene, balıkçı teknelerinde, çalışanların sağlık ve
hangi derecede muhafaza edilmesi gerektiğine; ürünlerin
güvenliğini sağlayacak önlemleri alma ve teknelerde gerekli
dondurulması veya yıkanması için kullanılan sudan,
alet-ekipman ve kişisel korunma ürünlerini bulundurma
ürünlerle temas eden ekipmanlara kadar oldukça geniş bir
yükümlülüğü getirilmiştir. Seyir halindeki teknelerde ise,
uygulama alanını kapsamaktadır. Aynı düzenleme, canlı çift
coğrafi olarak izole ve sağlık imkanlarına uzak olmaları
kabuklu yumuşakçaların üretimi, toplanması, pazarlanması,
nedeniyle belirli tıbbi malzemelerin, kapasitesi ve
temizlenmesi, dağıtımı, sarılması, ambalajlanması ve
mürettebatı belirli sayının üzerinde olanlarda ise bir doktorun
etiketlenmesi ile ilgili hijyen kurallarını da belirlemektedir.
bulundurulması ve bu tür gemilere tıbbi konsültasyon temin
edilmesi zorunludur.
Bunun yanı sıra, suda yaşayan hayvanlar ve su ürünlerini
ilgilendiren sağlık koşulları da, ayrı bir AB Direktifi7 tarafından
düzenlenmektedir. Akuakültür hayvanları ve su ürünlerinin
pazara arzı, ithalatı ve aktarımı sırasında gözetilmesi gereken
hayvan sağlığı yükümlülüklerini belirleyen Direktif, hastalık
salgınlarının ortaya çıkması ve salgın şüphesi oluşması
halinde alınması gereken önlemleri de ortaya koymaktadır.
Direktif, aynı zamanda, ilgili otorite, kişi, kurum ve sektörlerin,
söz konusu hayvanlarda rastlanabilecek hastalıklarla ilgili
farkındalık ve donanımlarının artırılmasına yönelik önlemler
de içermektedir.
Notlar
1 Common fisheries policy, Managing a common resource,
http://ec.europa.eu/fisheries/cfp_en.htm
2 1.Bölge (Atlantik Okyanusu ve bitişik deniz suları); 2.Bölge (Hint Okyanusu suları)
3.Bölge (Doğu Pasifik Okyanusu suları)
3 Inter-Amerikan Tropikal Orkinos Komisyonu
4 Uluslararası Atlantik Orkinosları Komisyonu (ICCAT), Hint Okyanusu Orkinos
Komisyonu (IOTC), Inter-Amerikan Tropikal Orkinos Komisyonu (IATTC) ve Batı
ve Orta Pasifik Balıkçılık Komisyonu (WCPFC) Sözleşmeleri tarafından belirlenmiş
sular.
5 Örneğin; fiyatı geri alım fiyatının altına düştüğü için piyasadan çekilen, “1”
numaralı boyut kategorisinde ve “Ekstra” veya “A” tazelik kategorilerinde
sınıflandırılan bütün halindeki mezgit balıkları için belirlenen 2009 yılı geri alım
fiyatı ton başına 581 €’dur
6 853/2004/EC sayılı, hayvansal kökenli gıda ürünlerinin hijyeni ile ilgili spesifik
kuralları belirleyen Konsey Tüzüğü
7 2006/88/EC sayılı suda yaşayan hayvanlara ve bunlara bağlı su ürünlerine
ilişkin hayvan sağlığı gereklilikleri ve suda yaşayan hayvanlarda görülen bazı
hastalıkların önlenmesi ve kontrolü hakkında Konsey Direktif
türkİye’nİn
balıkçılık
ab balıkçılık
polİtİkası’na uyumu
Dr. Şebnem KARAUÇAK - Eurohorizons Danışmanlık
Ortak Balıkçılık Politikası (OBP) kapsamında, deniz
Halen Türkiye’de, AB ile uyumlu bir balıkçılık politikası ile
alanlarındaki biyolojik kaynaklara ilişkin koruma tedbirlerini
bu politikaya bağlı amaç ve hedefler bulunmamaktadır. AB,
alma ve üçüncü ülkeler veya uluslararası kuruluşlarla
2005-2009 dönemi stratejik hedefini “…çevresel açıdan
anlaşmalar yapma yetkisi, AB’ye aittir. Diğer alanlardaki yetki
sürdürülebilir, başarılı bir denizcilik ekonomisi geliştirmeyi
ise, AB ve üye devletler tarafından ortaklaşa kullanılmaktadır.
amaçlayan, ilgili bütün alanları kapsayan bir denizcilik
Temel kararlar Konsey düzeyinde ele alınmakta, üye devletler
politikasına özellikle ihtiyaç vardır. Bu şekildeki bir denizcilik
tarafından da uygulanmaktadır. Üye devletler mevzuatın
politikası deniz bilimi araştırmaları, teknoloji ve yenilikçilikte
uygulanmasından, Avrupa Komisyonu da uygulamaların
ulaşılacak mükemmeliyetle desteklenmelidir…” ifadesi ile
denetim ve gözetiminden sorumludur.
ortaya koymuştur. Türkiye’nin, AB’nin bu stratejisine uygun bir
balıkçılık politikası geliştirme yönünde çalışmalara bir an önce
Balıkçılık müktesebatı esas olarak, üyelikle birlikte doğrudan
başlaması gerekmektedir.
uygulamaya giren düzenlemelerden oluştuğundan, mevzuatın
büyük bir bölümünün uyumlaştırılması gerekmemektedir.
I. İDARİ YAPILANMA
Ancak Türkiye’nin, katılım öncesinde, AB mevzuatında yer
alan ilkeler ve uygulama mekanizmaları konusunda deneyim
OBP kapsamında öncelikle, AB kurallarını etkin
kazanabilmesi için, gerekli idari ve hukuki düzenlemeleri
uygulayabilecek kapasitede ve deneyimde bir idari yapının
yapması, uygulamaya yönelik sistemleri kurması gereklidir.
kurulması gereklidir. Türkiye’de balıkçılık, AB’nin aksine ayrı bir
80
Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları
> Türkiye’nİn AB Balıkçılık Politİkası’na Uyumu
politika olarak değil, tarımın bir parçası olarak ele alınmaktadır.
katılması gereklidir. Bu aynı zamanda, AB mevzuatının
Bu bağlamda, balıkçılıkla ilgili politika oluşturulması ve
oluşturulmasında önemli rol oynayan ve katılımcılığı sağlayan
uygulanmasından sorumlu başlıca kurum Tarım ve Köyişleri
yönetişim ilkesinin, Türkiye’de daha etkin uygulanması
Bakanlığı’dır (TKB). Ancak Bakanlığın içinde de bu konudan
açısından önemlidir.
sorumlu tek bir birim bulunmamakta, konular dört farklı genel
müdürlükte, daire başkanlıkları düzeyinde yürütülmektedir.
Düzenlemelerin, ekosisteme dayalı balıkçılık yönetim
Bu durum, üç tarafı denizlerle çevrili Türkiye’de
planlarına uygun olarak geliştirilmesi gerekmektedir. Bu
balıkçılığın yönlendirilmesi, yönetim ve denetimine ilişkin
konuda AB projesi kapsamında Karadeniz, Marmara ve
koordinasyonda, ciddi bir dağınıklık yaratmaktadır. Bu sorunun
Ege Balıkçık Yönetim Planlarının hazırlanmasına yönelik ön
giderilebilmesi için, öncelikle su ürünleri ile ilgili ayrı bir
çalışmalar yapılmıştır. Ancak, söz konusu planların, bilimsel
genel müdürlüğün kurulması gereklidir. Konu, TKB’nin görev
veriler ışığında yeniden ele alınması ve uygulamaya koyulması
ve yetkilerinin yeniden düzenlenmesi amacıyla hazırlanan
gereklidir.
Kanun Tasarısı Taslağında ele alınmıştır. Tasarının, hedeflendiği
gibi 2009’da yasalaşması halinde, balıkçılık ile ilgili konular,
Su ürünleri avcılığına ilişkin düzenlemelerde ise, temel
kurulacak bu genel müdürlük tarafından yürütülecektir.
balıkçılık yönetimi araçları olarak; AB’dekilere benzer
biçimde balık boyu, ağ gözü açıklığı, av araçları ve av sezonu
Diğer taraftan ‘AB Katılım Öncesi Mali Yardımları’ kapsamında,
kısıtlamaları kullanılmaktadır. Ancak AB balıkçılık yönetimi,
TKB’de ve diğer ilgili kurumlarda, 2005-2007 arasında, balıkçılık
toplam avlanabilir miktarını esas almaktadır. Bu açıdan
ile ilgili yasal ve kurumsal kapasitenin geliştirilmesi amacıyla
bakıldığında Türkiye’de, toplam avlanabilir miktar, yani kota
bir proje gerçekleştirilmiştir . Bu proje kapsamında balıkçılık
sistemi sadece 2 ürün için geliştirilmiştir. Bunlardan Orkinos
ile ilgili bilgilerin toplandığı ve hazırlandığı Su Ürünleri Bilgi
kotası, uluslararası anlaşmalar kapsamında ele alınmaktadır.
Sistemi (SUBİS)2 oluşturulmuştur.
Diğer kota uygulaması ise, 2008’de beyaz kum midyesi için
1
getirilmiştir. Buna göre, bu ürünün yıllık avlanma kotası 35.000
Türkiye’de balıkçılık ile ilgili yasal çerçeveyi, 1380 sayılı Su
ton olarak belirlenmiştir. Av, belirli noktalardan boşaltılmakta
Ürünleri Kanunu oluşturmaktadır. Ancak bu kanun, AB
ve kotalar SUBİS’ten izlenmektedir. 2010 yılında ise yılan balığı
mevzuatının tümüne uyumlu değildir. AB projesinin de
avcılığına kota getirilmesi planlanmaktadır.
katkısıyla, Kanun’da değişiklik öngören bir Yasa Tasarısı
hazırlanmış olup, TBMM İhtisas Komisyonlarında halen
Ancak, Türkiye’de avcılık ve tüketim profili esas alındığında,
tartışılmaktadır. Yaklaşık bir yıl önce görüşmelerin tıkanması,
önemli türler olarak ortaya çıkan hamsi, palamut, lüfer,
daha ileri seviyedeki mevzuat uyum çalışmaları açısından ciddi
kefal, sardalye gibi balıklar için henüz yönetim planları
sıkıntı yaratmaktadır.
oluşturulmamıştır. Bu planlar oluşturulduğunda,
daha fazla sayıda balık türü için kota geliştirilmesi söz
II. AB BALIKÇILIK MÜKTESEBATINA UYUM
konusu olabilecektir. Stok değerlendirmeleri, bu tür
uygulamaların temelini oluşturmaktadır. Bu nedenle, stok
A. KAYNAKLARIN KORUNMASI VE YÖNETİMİ
değerlendirmelerinin acilen yapılması gereklidir. Diğer taraftan
Türkiye’de, su ürünleri karaya çıkış istatistikleri, gerçek av
Türkiye’de 2008 yılına kadar, 2 yıllık Su Ürünleri Avcılığı
miktarının sadece %30-50’sini gösterebilmekte ve av çabası ile
Sirkülerleri ile yapılan kaynak yönetimine ilişkin düzenlemeler,
ilgili sağlıklı veriler bulunmamaktadır. Bu yüzden, herhangi bir
2008’den bu yana, düzenlemelerin yıllık bazda, bilimsel
balık stoku veya bazı balık stoklarında aşırı avlanmaya bağlı bir
bulgular doğrultusunda ve daha hızlı yapılabilmesi amacıyla
azalma olup olmadığını tespit etmek son derece zordur.
tebliğlerle belirlenmektedir. Avcılığa ilişkin düzenlemeler ise,
AB mevzuatı doğrultusunda üniversiteler, araştırma enstitüleri
Gelecekte AB ile benzer biçimde geliştirilecek olan kota
ve su ürünleri konusunda faaliyet gösteren sivil toplum
dağıtım sisteminde, geçmiş yıllardaki av miktarının da
örgütleri gibi paydaşların yer aldığı Su Ürünleri Danışma
göz önüne alınması gerekecektir. Balıkçılık faaliyetinde
Kurulu ile istişarelerde bulunarak hazırlanmaktadır. Ancak,
bulunduğunu gösteremeyen veya avı ile ilgili tam bilgi
düzenlemelere ilişkin karar alma sürecine daha fazla paydaşın
vermeyen balıkçılar, kota tahsisatlarında ciddi
sorunlar yaşayabilecektir. Bu konuda balıkçıların
açısından, filo kapasitesinin dondurulması gereklidir. Bunun
bilgilendirilmesi ve av miktarı hakkında doğru bilgi
için Türkiye’de, balıkçı teknesi filo kapasitesi belirlenmeli ve
vermelerinin sağlanması için, gerekli tedbirlerin alınması
filoya giriş-çıkışlarda AB’deki gibi kapasite faktörü göz önüne
önem taşımaktadır.
alınmalıdır.
Türkiye’de, AB’de olduğu gibi, amatör su ürünleri avcılığı, ticari
3. Av Kapasitesi:
avcılıktan ayrılmaktadır. Amatör avcılık için izin alınmasına
Türkiye’de balıkçı teknesi filosunun av kapasitesi tam olarak
gerek olmamakla birlikte, ağ kullanımı yasaktır. Özellikle
bilinmemektedir. Kapasite belirlemede kullanılan ölçümlerde
Akdeniz’e ilişkin AB mevzuatı, amatör balıkçıların avladıkları
AB mevzuatına uyum sınırlıdır. Filodaki yaklaşık 20.000
miktara ilişkin verilerin sunulmasını istediğinden, bu konuda
tekneden, tam boyu 15 ile 24 metre arasındaki 800 adedinin
bazı düzenlemeler yapılması gerekecektir. Öte yandan,
ölçümü, ulusal yöntemlerle yapılmıştır. Filoya kayıtlı olan, boyu
Kabotaj Kanunu’na atıf yapan Su Ürünleri Kanunu’na göre,
24 metreden büyük tekneler ise AB Londra Sözleşmesi’ne göre
yabancıların Türk sularında ticari avcılık yapması yasaktır.
ölçülmektedir.
Üyelik ile birlikte bu yasakların kaldırılması gerekecektir.
AB mevzuatı ile uyumlu olarak, gemi ve su araçlarının
1. Filo Kaydı:
tonilatolarının ölçülmesine ilişkin esasları belirleyen bir
İç sularda faaliyet gösterenler dahil tüm balıkçılık tekneleri,
yönetmelik, Mart 2009’da yürürlüğe girmiştir. Buna göre,
TKB’den ruhsat almak, bunları 2 yılda bir yenilemek ve
boyu 15m. ve daha büyük olan mevcut ve yeni balık avlama
Ruhsat Kayıt Defteri’ne kaydettirmek zorundadır. Kaydedilen
gemilerinin tonilatoları Londra Sözleşmesi, küçüklerinki
tekne bilgileri ile AB mevzuatındakiler arasında farklılıklar
ise Yönetmelik ekindeki esaslara göre ölçülmektedir.
bulunmaktayken, AB destekli proje kapsamında, bu farklar
Yönetmelik ayrıca, tam boyları 15 ve 15m’den büyük balıkçılık
belirlenerek tüm işlemlerin tek merkezden yürütülmesi için
teknelerinin ölçümünün Mart 2013’e kadar tamamlanmasını
SUBİS oluşturulmuştur. 2008 av döneminden bu yana kısmen
öngörmektedir. Bir başka ifadeyle boyu, 15-24m. arasında
işletilen sistem ile AB’ye uyumlu filo kayıt sistemine geçilmiş,
olan ve daha önce ölçümü yapılmış 800 adet teknenin,
balıkçı teknelerinin boy esaslı kodlamasına başlanmıştır. 2011’e
bu tarihe kadar yeniden ölçülmesi gerekmektedir. Ancak
kadar sürecek geçiş döneminde, ruhsatlarda eski ve yeni kayıt
tekneler genelde ahşap olduğundan, tekne planlarına
numaraları birlikte kullanılacak, daha sonra tüm işlemler SUBİS
ulaşmada ciddi sıkıntılar bulunmaktadır. Yönetmelikte boyu
aracılığıyla gerçekleştirilecektir.
15m’den küçük teknelerin ölçümleri konusunda ise net bir
hüküm bulunmamaktadır. Türkiye’nin üyelik tarihindeki
2. Filo Yapısı:
filo kapasitesinin ortaya koyulması açısından, tüm balıkçı
TKB tarafından ruhsat verilmiş 20.000’in üzerinde balıkçı
teknelerinin ölçümlerinin o tarihe kadar tamamlanması
teknesi, deniz av filosuna kayıtlıdır. Ayrıca, 3.000’e yakın balıkçı
gerekmektedir.
teknesi de içsularda faaliyet göstermektedir. 1971’den itibaren
verilen sübvansiyonların da etkisiyle av filosunda yaşanan
4. Balıkçı Teknesi İzleme Sistemi:
büyüme, balık stokları üzerinde olumsuz etki yarattığından,
Bu konudaki çalışmalar, AB projesi kapsamında gerçekleştirilmiş,
1991’de balıkçı ruhsat tezkeresi düzenlenmesine ara verilmiştir.
Sahil Güvenlik Komutanlığı (SGK) bünyesinde gerekli sistem
Ancak bu kural 3 yıl ihlal edilmiştir. 2002’den itibaren de hiçbir
oluşturulmuş, donanım ve yazılım temin edilmiş, eğitimler
yeni balıkçı teknesine ruhsat tezkeresi düzenlenmemiştir.
alınmıştır. SUBİS ile bağlantısı oluşturulan bu sistem, TKB ve
SGK tarafından ortaklaşa işletilmektedir. Sistemin işleyişi, 2007
Halihazırda yeni bir teknenin filoya girişine, sadece av
yılında 86 adet orkinos av teknesine mavi kutu takılması ve
filosundan bir teknenin çıkması halinde izin verilmekte, izin
bu teknelerin izlenmesi yoluyla test edilmiştir. Sistem aracılığı
verilen tam boy artışı %20’yi aşamamaktadır. Ayrıca teknelerin
ile 2008 yılında 198 tekne izlenmiştir. AB mevzuatına uyumlu
modernizasyonu durumunda da %20’lik boy artışına izin
olarak, 1 Ocak 2010’dan sonra boyu 15 metreden büyük
verilmektedir. Ancak, her iki durumda da, motor gücü veya
teknelere cihaz takılmasının zorunlu kılınması ve 1.245 teknenin
tonaj gözardı edilmektedir. Bu sistem, filo kapasitesinde artışa
izlenmesi planlanmaktadır. İzleme otomatik tanımlama sistemi
yol açtığından, AB mevzuatı ile çelişmektedir. AB’ye uyum
ile yapılacak ve uydu bazlı sistemle entegre edilecektir.
82
Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları
> Türkiye’nİn AB Balıkçılık Politİkası’na Uyumu
5. Av Verileri:
sahillerine yayılmış 65 üs/liman/yerleşim yerinde konuşlu
Av verileri, Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) tarafından
muhtelif tip ve büyüklükte yaklaşık 160 adet sahil güvenlik
anketler yoluyla elde edilmektedir. Anket sırasında, bir önceki
botuna ilaveten, sahil güvenlik helikopterleri ve sahil güvenlik
takvim yılına ait bilgiler derlenmekte, ancak veri toplama
uçakları ile mobil radarlar bulunmaktadır.
ve değerlendirme aşamalarında, teknolojik gelişmelerden
yararlanılmamaktadır. Yıllık av verilerinin toplanması ve kontrol
AB projesi ile oluşturulan tekne izleme sistemi, izleme,
edilmesi açısından, teknelerin belirli karaya çıkış noktalarından
kontrol ve denetimde etkinliğin sağlanması için, SÜBİS
boşaltılması gerekmektedir. Ancak halihazırda herhangi bir
ile bağlantılandırılmıştır. Ancak bu sistemlerin etkin
liman, küçük bir rıhtım ve ülke genelindeki büyük limanların
uygulanmasını sağlayacak Kanun Tasarısı yasalaşmadığından,
çoğu, karaya çıkarma noktası olarak kullanılabilmektedir.
uygulamada sıkıntılar devam etmektedir.
Sayının bu kadar yüksek olması, bir sezonda ne kadar
balık avlandığının kontrol edilmesini imkansız hale
Önceki yıllarda, karasuları dışında, münhasır ekonomik
getirmektedir. Avlanma verilerinin etkin biçimde toplanması
alanlar ve uluslararası sularda avcılık yapanların, mevzuatta
ve değerlendirilmesi açısından, bu konuda özel olarak teçhiz
yer alan kurallara uyması yükümlülüğü bulunmaktaydı.
edilmiş ve konuya özel personelin istihdam edildiği çıkış
AB’nin yasal olmayan, rapor edilmemiş ve düzenlenmemiş
noktalarının belirlenmesi gerekmektedir. Ancak bugüne
avlanmayı önlemeyi hedefleyen ve 2010 başında yürürlüğe
kadar, AB kriterlerine uygun olarak sadece 34 adet karaya çıkış
girecek mevzuatına daha fazla uyumu teminen, Nisan 2009’da
noktası oluşturulmuştur. Bunların 30’u AB projesi kapsamında
bir talimat yayınlanmıştır. Bu talimat uyarınca, avcıların
yapılmış, bu noktalarda 120 yeni personel istihdam edilmiştir.
uluslararası sularda yapacakları ava ilişkin esaslar belirlenmiş,
izin alma ve avlarını belirli noktalardan karaya çıkarma
TKB tarafından, 2008’den itibaren SUBİS’in uygulanmasına
zorunluluğu getirilmiştir. Usulsüzlük konusunda alınacak
ilişkin hazırlanan talimatta, uzunluğu 10m’den büyük
tedbirler de ayrıca belirlenmiştir.
tekneler için 200’ün üzerinde karaya çıkış noktası
belirlenmiştir. Bu 200’e yakın barınağın, AB gereklerini yerine
Bu konuda diğer önemli araçlar av kayıtları seyir defterleri,
getirecek biçimde yapılandırılması ve ciddi bir planlama
karaya çıkış bildirimleri ve satış notlarıdır. Bunlar, balıkçılık
yapılması gerekmektedir. Nitekim 2008 yılında, Balıkçı
verisi toplanması ve kaynak yönetim kararlarının alınmasında
Barınakları Yönetmeliği’nde yapılan değişiklikle, tüm balıkçı
da önemli role sahiptir. Boyu 12m. ve üzerindeki teknelerin,
barınaklarının, karaya çıkış noktası olarak faaliyet gösterecek
seyir defteri tutması ve bildirimde bulunması uygulamasına
biçimde yapılandırılmasına dair gerekli hükümler ortaya
2002’de başlanmıştır. Ancak karaya çıkış noktalarının
koyulmuştur. Uygulama açısından, kotaya tabi ürünleri
dağınıklığı ve bu noktalarda gerekli idari binaların
avlayan teknelerin avlarını kendileri için belirlenmiş karaya
bulunmaması, uygulamada sıkıntılar yaratmaktadır.
çıkış noktalarında boşaltma zorunluluğu getirilmiştir. Bu
uygulamaya beyaz kum midyesi için 2008, orkinos için 2009
Eylül 2008’den itibaren, beyaz kum midyesi istihsalinde
yılında başlanmıştır.
bulunacak tüm balıkçı teknelerinin boy uzunluğuna
bakılmaksızın, avcılık verilerini kaydetmek üzere seyir defteri
6. İzleme, Denetim ve Kontrol:
tutması zorunluluğu getirilmiştir. Benzer bir düzenleme,
Türkiye’deki balıkçılık faaliyetlerinin kontrolü ve izlenmesinde
kotaya tabi orkinos için de söz konusudur. Bu ürünler
TKB dışındaki farklı kurumların, değişik derecelerde
belirlenmiş noktalardan karaya çıkarıldığından, seyir defterleri
sorumluluğu bulunmaktadır. Bunlar arasındaki en önemli
bu noktalarda teslim edilmektedir. Ayrıca kotalar ve bildirimler
kurumlardan biri, SGK’dır. Bakanlık ve SGK izleme, denetim
SUBİS’e kaydedilerek izlenmektedir. Satış notuna ilişkin
ve kontrol faaliyetlerini yakın işbirliği içinde yürütmektedir.
hazırlıklar ise, AB destekli proje kapsamında yapılmış, 10
Bakanlık, 81 gemiden oluşan bir filoya sahiptir. Bunların
balıkçı halinde pilot uygulama başlatılmıştır. Bu uygulamaların
tamamı, boyu 12m’den küçük tekneler olup, 41’i kıyı sularında,
yaygınlaştırılması ve etkin biçimde uygulanması için Su
40’ı ise içsularda faaliyet göstermektedir. Deniz denetim
Ürünleri Kanunu’ndaki değişikliğin bir an önce yasalaşması
operasyonlarında, TKB esas olarak kıyı suları, içsular ve kıyıdaki
gerekmektedir.3
operasyonları üstlenmektedir. SGK bünyesinde ise, Türkiye
İzleme, denetim ve kontrollere ilişkin idari kapasite açısından,
C. SU ÜRÜNLERİ YETİŞTİRİCİLİĞİ
TKB ve SGK personeli AB projesi kapsamında eğitilmiştir.
Ancak kurumların, operasyonlar için yeterli personele ve deniz
AB’de su ürünleri yetiştiriciliği, stratejik açıdan ve avcılıkla
balıkçılığının denetimini etkin yönetecek lojistik desteğe
ilgili kararların tamamlayıcısı olarak değerlendirilmekte,
ihtiyacı vardır. Zira, AB kurallarına göre denetim ve kontrol
avlanma kotalarının sektör ve tüketiciler üzerinde oluşturduğu
sistemleri yeterli olmayan üye devletler, durum düzelene kadar
zararı azaltmak üzere, yetiştiricilik desteklenmektedir.
para cezası ödemek zorundadır. Üyelik sonrasında Türkiye’nin
Ayrıca, yetiştiricilik ürünleri ortak piyasa düzenine tabidir.
de benzer bir durumla karşılaşmaması açısından, kurumsal
Türkiye’de bu sektör, Su Ürünleri Kanunu ve Su Ürünleri
kapasitenin geliştirilmesi büyük önem taşımaktadır.
Yetiştiriciliği Yönetmeliği ile düzenlenmiştir. Ancak avlanabilen
su ürünlerine benzer biçimde, yetiştiricilikle ilgili açık bir
B. ÇEVRE
ülke politikası veya stratejisi yoktur. Su ürünleri avcılığı ve
yetiştiriciliği sektörü için birbiri ile uyumlu ve uzun vadeli
Çevre, balıkçılık ve su ürünleri yetiştiriciliği ile karşılıklı
bir ulusal politikanın bir an önce oluşturulması gereklidir.
etkileşim içindedir. Özellikle son yıllarda yetiştiricilik
Bu politikalarda öngörülecek eylemlerin devlet yardımları,
sektörünün büyümesi, kıyı şeridinin doğal estetiğini bozması,
yapısal eylemler gibi alanlardaki müktesebat uyum
oluşturduğu deniz kirliliği ve ortamdaki diğer canlılara
çalışmalarında doğrudan yansıtılması sektör açısından büyük
olumsuz etkileri nedeniyle Türkiye’de giderek daha fazla
önem taşımaktadır. Bu, aynı zamanda AB’nin 2009’da kabul
eleştiriye maruz kalmaktadır. Kabuklu Su Ürünlerinin Yetiştiği
ettiği ve bir öncekinin devamı niteliğindeki “Yetiştiricilik için
Sulara İlişkin Kalite Standardları Hakkında Tebliğ ile Türkiye,
sürdürülebilir bir gelecek” isimli stratejiye benzer bir yaklaşım
AB mevzuatının bu sularda ölçülecek parametreler ve izleme
ortaya koyacaktır.
4
programı yürütülmesine ilişkin bölümüne uyum sağlamıştır.
Bu tebliğde eksik kalan hususların tamamlanması ve balıkların
D. ORTAK PİYASA DÜZENLERİ
yaşayabilmesi için korunması veya iyileştirilmesi gereken
suların kalitesine ilişkin düzenlemeye uyumda ise bir ilerleme
1. Ortak Pazarlama Standartları:
sağlanmamıştır. Bu mevzuata tam uyumun, daha kapsamlı
AB mevzuatı, piyasaya sunulacak ürünler için tazelik ve boy
düzenlemeleri içeren Su Çerçeve Direktifi’ne uyum sonrasında
kriterlerinden oluşan pazarlama standartlarına uyumu
sağlanması planlanmaktadır.
zorunlu kılmaktadır. Türk mevzuatında ise sadece tazelik
kriterleri ele alınmaktadır. Balıkların avlanabilir asgari boyutları
Türkiye’de içsu balık kaynaklarının taşıma kapasitesi, ekolojisi
da belirlenmiş olmakla birlikte, pazarlama standartları
ve stok değerlendirmesi konusundaki bilgiler yetersiz ve
bulunmadığından, asgari avlanma boyutlarının altındaki
birincil bilimsel araştırmalar eksiktir. Bu nedenle, önemli
balıklar da satışa sunulabilmektedir. Diğer taraftan, Türk
nehir ve göl tatlı su ekosistemlerinin mevcut durum (stok
mevzuatında tüketicinin bilgilendirilmesi konusunda genel
değerlendirmesi) araştırmalarının ivedilikle yapılması
hükümler olmakla beraber, bu bilgiler AB mevzuatındakilerin
gereklidir. Özellikle balık çiftliklerinin yer seçimlerinde
tamamını karşılamamakta ve etkin bir denetim
belirleyici olan Çevresel Etki Değerlendirmesi alanındaki
sağlanamamaktadır. AB’ye uyum doğrultusunda pazarlama
mevzuata ise, büyük oranda uyum sağlanmıştır.
standartları ve tüketicinin bilgilendirilmesine yönelik bir
yönetmelik taslağı hazırlanmış ve ilgili paydaşların görüşü
AB’nin 2009 tarihli “Yetiştiricilik için sürdürülebilir bir gelecek”
alınmıştır. Ancak 2 yıldır yönetmeliğin kabulü konusunda
isimli stratejisinde, deniz alanlarının planlaması ve Entegre
bir ilerleme kaydedilmemiştir. Yönetmelik yürürlüğe
Kıyı Alanları Yönetiminin geliştirilmesine devam edileceği
girdiği takdirde, türün ticari ismi, istihsal yöntemi, istihsal
ve üye devletlerin bu konuda teşvik edileceği vurgulanmıştır.
alanını içeren bir işaret ya da etiket olmaksızın, pazarlama
Türkiye’de ise, entegre kıyı alanları yönetimi henüz tam olarak
yöntemi ne olursa olsun, satışa sunulamayacaktır. Esasen
ele alınmamıştır. Ancak konuya, yetiştiricilik politikasının bir
yönetmeliğin kabulü sonrasında, sistemin oturtulabilmesi ve
parçası olarak bakılması yararlı olacaktır.
etkin denetimlerin yapılabilmesi için ciddi zamana ve insan
5
kaynağına ihtiyaç duyulacaktır. Bu bağlamda, idari kapasitenin
bir an önce oluşturulması büyük önem taşımaktadır.
84
Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları
> Türkiye’nİn AB Balıkçılık Politİkası’na Uyumu
2. Fiyat Destek Mekanizmaları:
Her iki kanunun da amacı, tüzel kişilik oluşturmaktır. Ancak
Ortak piyasa düzenleri (OPD) alanında Türkiye’de, su
bu konudaki AB mevzuatı tüzel kişilik oluşturulmasını değil,
ürünlerinin pazarlanmasında herhangi bir fiyat veya
belirli kriterleri karşılayan tüzel kişiliklerin tanınmasını
müdahale sistemi bulunmamaktadır. Fiyatlarda istikrarın
hedeflemektedir. Öte yandan, her iki kanun da, AB
olmaması hem üreticiyi zarara uğratmakta, hem de tüketici
mevzuatında önemli yere sahip olan müdahale mekanizması,
açısından sıkıntı yaratmaktadır. Herhangi bir müdahale sistemi
operasyonel programlar ve örgütler tarafından belirlenen
bulunmaması nedeniyle, üreticinin zararını telafi etmesi de
kuralların üye olmayan balıkçılara genişletilmesi gibi konuları
mümkün olmamaktadır. Bu açıdan, Türkiye’de balıkçılık sektörü
ele almamaktadır. Bu bağlamda, su ürünleri sektöründeki
için gerekli idari ve yasal düzenlemeler yapılarak bir fiyat ve
üretici örgütleri için ayrı bir kanun çıkarılması veya mevcut
müdahale sisteminin tesis edilmesi, OPD’ye uyum kapsamında
kanunlarda değişiklik yapılması tartışmaya açılmış, ancak bu
ele alınması gereken öncelikli konuların başında gelmektedir.
tartışma, 3 yıldır sonuçlandırılamamıştır.
Türkiye’de balıkçılık, tarım politikası kapsamında ele
Bir başka önemli husus ise, AB mevzuatı uyarınca, üretici
alınmaktadır. Tarım Kanunu ile belirlenen öncelikler
örgütlerinin tanınması sonrasında bu örgütlerin bazı
arasında “…pazarın örgütlenmesi ile ilgili olarak AB’ye uyum
faaliyetlerinin desteklenmesi amacıyla sağlanan mali
sürecindeki gelişmelerden doğacak ihtiyaçları karşılayabilecek
yardımlardır. Türkiye’de ise, mevcut kanunlarda bu yönde
şekilde ortak piyasa düzenlerinin öngördüğü, idari ve hukuki
bir düzenleme bulunmamaktadır. AB’dekilere benzer
düzenlemelerin yapılması ve desteklemelerin AB mevzuatı
mekanizmalar konusunda deneyim kazanılması açısından, bu
ve uluslararası taahhütler ile uyumlu olması…” hedefi yer
örgütlerin piyasa koşullarında yetki kullanması, etkinliklerini
almaktadır. Aynı kanunda ayrıca, destekleme araçları
ortaya koyacak biçimde kurulması ve tanınmasına yönelik
arasında “piyasa düzenlemeleri desteği” adı altında bir destek
destek programlarının oluşturulması gerekmektedir.
öngörülmüştür. Bu hükümlerle, AB’ye uyum hedeflenmiş
olmakla birlikte, bugüne kadar söz konusu alanlarda
AB’de avlanan ürünler, sadece kayıtlı teknelerden kayıtlı olan
ciddi bir çalışma yapılmamıştır. Diğer taraftan Su Ürünleri
ilk alıcıya veya kayıtlı mezat yerlerinde satılabilmektedir.
Kanunu değişikliğinde, su ürünleri sektöründe uygulanacak
Bu işlemler sırasında da bazı belgelerin düzenlenmesi
desteklerin, diğerlerinin yanı sıra ortak pazar organizasyonu ve
gerekmektedir (satış notu, depolama bildirimi, nakliye
yetiştiricilik konularını da kapsayacağı belirtilmiştir. Ancak bu
belgesi). AB mevzuatı ayrıca, piyasada istikrarın sağlanması
kanun tasarısının halen yasalaşmaması nedeniyle, bu alanda
konusunda alınacak tedbirlerin temelini oluşturmak üzere,
da hiçbir ilerleme sağlanamamıştır.
toptancı pazarında ya da limandaki ortalama ürün ve kategori
fiyatlarının kaydedilerek Komisyon’a gönderilmesini zorunlu
3. Üretici Örgütlenmesi:
kılmaktadır. Bu satış bildirimlerinin yanı sıra, hallerdeki satış
Balıkçılık sektöründeki üretici örgütlenmesi konusunda,
fiyatlarının izlenmesi de gerekmektedir. Gelecekte tam olarak
Türkiye’de su ürünleri üretici birlikleri ve su ürünleri
aktif olduğunda, bu tür kayıtlar ve veriler SUBİS üzerinden
kooperatifleri olmak üzere 2 farklı yasal dayanağa6 ve
izlenebilecektir. Ancak bu konuda ilerleme sağlanabilmesi için,
örgütlenme biçimine sahip yapılar bulunmaktadır. Bu alanda
Su Ürünleri Kanunu’ndaki değişikliğin bir an önce yasalaşması
400’ü aşkın kooperatifin varlığına karşın, herhangi bir üretici
gerekmektedir. Balıkçılık ürünlerinin pazarlanmasındaki
birliği bulunmamaktadır.
en önemli ayağı oluşturan haller konusunda, AB projesi
kapsamında, AB hijyen kurallarını karşılayan 2 balık hali
tasarlanmış ve kurulmuştur.
E.YAPISAL ÖNLEMLER VE FİNANSMAN
gidilmesi gerekecektir. Diğer tedbirler konusunda, su ürünleri
açısından, iller için farklı destekler öngörülmüştür 8.
Yapısal önlemler, Türkiye’nin en zayıf olduğu alanlardan birisidir.
Türkiye’de, müktesebatta tanımlandığı şekilde, balıkçılık
Yapısal eylemler arasında yer alan, işleme tesisleri konusunda
ve su ürünleri yetiştiriciliği için yapısal bir politika veya fon
“Gıda güvenliği, Veterinerlik ve Bitki Sağlığı politikaları” faslına
bulunmamaktadır. Su ürünleri sektörüne ilişkin kapsamlı bir
ilişkin yapılan bir çalışmada, Türkiye’de bulunan toplam 198
strateji belgesi de yoktur. Ancak konu, tarımın bir alt sektörü
işletmeden, 78’inin AB kriterlerini karşılamadığı belirlenmiştir.
olarak kabul edildiğinden, Şubat 2007’de kabul edilen Ulusal
Diğer koşulları karşılaması durumunda, IPARD kaynaklarından
Kırsal Kalkınma Stratejisi’nin bir parçası olarak ele alınmaktadır.
yararlanabilecek tesis sayısı 26’dır. Kalan 52 tesisin ise
mevcut koşullarda AB fonlarından yararlanması mümkün
1. IPARD:
olamayacaktır. Bu sorunun aşılması için, söz konusu tesislerin
AB destekli proje kapsamında, sektöre yönelik bir rapor
modernizasyonuna ilişkin kaynak yaratılmasını sağlayacak
hazırlanmıştır. Bu rapor, Katılım Öncesi Araç-Kırsal Kalkınma
ciddi çalışmalar yapılması gerekmektedir.
(IPARD) bileşeni kapsamında, tarım sektörüne verilecek
AB yardımlarının temelini oluşturan IPARD programının7
IPARD programı dışında, AB yapısal araçlarına benzer bir
hazırlanmasında kullanılmıştır. IPARD programında, su ürünleri
diğer destek türü ise balıkçı barınaklarının inşaatıdır. Kaynak
sektörüne yönelik 3 alan belirlenmiştir.:
yönetimi kapsamında gelecekte daha fazla ürünün kotaya
• Tarım ve Balıkçılık Ürünlerinin İşlenmesi ve Pazarlanmasına
tabi tutulabileceği göz önüne alındığında, su ürünlerine ve
Yatırımlar tedbiri altında, balıkçılık sektöründe, AB
geçimlerini bu faaliyetlerden sağlayanlara yönelik desteklere
standartlarına uygun olmayan (ihracat yapmayan) mevcut
ilişkin kapsamlı bir strateji ve planın hazırlanması zorunludur.
küçük ve orta büyüklükteki balıkçılık (işleme) tesislerinin
Ancak bu konuda çalışmalar henüz başlamamıştır. Diğer
Topluluk standartlarına yükseltilmesine yönelik yatırımlar,
taraftan, üyelik sonrasında AB yapısal fonlarının uygulanmasını
• Balıkçılık alanında, üyelerinin modernizasyon ve yeniden
sağlayacak yapıların da oluşturulması gerekmektedir. Bu
yapılandırma çalışmalarında ve ürünlerinin pazarlanmasında
konunun, TKB’nın yeniden yapılandırılması kapsamında ele
önemli rol oynayacak modern üretici gruplarının
alınması beklenirken, bu ihtiyacın da yeterince karşılanmadığı
kurulmasının desteklenmesi tedbiri,
görülmektedir.
• Kırsal alanlardaki işletmelerin ekonomik faaliyetlerinin
çeşitlendirilmesi tedbiri altında, kültür balıkçılığının
2. Su Ürünleri Araştırmaları:
geliştirilmesi tedbiridir.
Su ürünleri araştırmaları, TKB’ye bağlı 4 bölgesel araştırma
Üretici örgütlerinin kurulmasının desteklenmesi tedbiri
enstitüsü ve üniversiteler tarafından yürütülmekte ve esas
ile, IPARD Programının uygulanacağı 42 ilde bu konuda
olarak yetiştiricilik üzerine odaklanmaktadır. Ancak AB’nin,
kaynak sağlanması öngörülmüştür. Tedbire ilişkin bilgiler
kaynakların korunmasına ilişkin mevzuatının temelini
incelendiğinde, her ne kadar balıkçılığın kapsandığı
oluşturan balık stoklarının belirlenmesi konusunda, sınırlı
söylenmişse de, detaylarda bu konunun yeterince ele
sayıda çalışma yapılmıştır. Türkiye, mevcut AB politikasını
alınmadığı görülmektedir. Yanlış anlamaya yol açılmaması
uygulamaya koyacak şekilde bilimsel gerekliliklere uygun,
açısından, IPARD programının ifadelerinde değişikliğe
yani ekosisteme dayalı balıkçılık yönetim planlarını hayata
geçirmek durumundadır. Bu nedenle araştırmaların
AB’dekilere uygun olarak yürütülmesi ve stok değerlendirme
çalışmalarına özel önem verilmesi gereklidir. Bu bağlamda,
86
Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları
> Türkiye’nİn AB Balıkçılık Politİkası’na Uyumu
2009 yılında kaynak yönetim sistemi ve stok değerlendirme
III. GIDA GÜVENLİĞİ
çalışmalarının esaslarının belirlenmesi ile bu konuda gerekli
hukuki ve idari yapıyı sağlamayı hedefleyen yeni bir AB Projesi
Gümrük Birliği kapsamında, gıda mevzuatına da uyum
başlatılmıştır. 2010 yılında tamamlanması planlanan proje ile
yükümlülüğü taşıyan Türkiye’de 1995 tarihli ve 560 sayılı
bu alanda önemli ilerleme kaydedilmesi beklenmektedir.
“Gıdaların Üretimi, Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun
Hükmünde Kararname (KHK) ile bu konudaki çalışmalar
Altyapı açısından, üniversitelerde ve bazı kamu kuruluşlarında,
başlatılmış, gıda etiketleme, gıda katkı maddeleri, ambalaj
araştırmalarda kullanılabilecek gemiler bulunmaktadır. Ancak
malzemeleri, kalıntı, aroma maddeleri gibi önemli sayıdaki AB
gemilerin araştırma faaliyetlerindeki giderleri ile bakım-onarım
mevzuatına uyum sağlanmıştır.
gibi diğer giderleri için kamu kuruluşlarının bütçelerinde ayrı
bir ödenek bulunmaması bu araştırmaların önündeki temel
AB gıda güvenliği politikası, 2000’li yılların başından bu yana
engellerdir. Bu nedenle araştırma gemileri bir işletme gibi
ciddi bir reform sürecinden geçmektedir. Bu kapsamda,
düşünülmeli ve ayrı bir bütçe tahsis edilmelidir.
çiftlikten-sofraya kadar tüm üretim ve dağıtım aşamalarında
yüksek düzeyde gıda güvenliği sağlanmasına yönelik çok
3. Devlet Yardımları:
sayıda düzenleme getirilmiştir. 2004 yılında onaylanan ve 560
Türkiye’de su ürünlerine yönelik devlet yardımları
sayılı KHK’yı yürürlükten kaldıran 5179 sayılı Kanun ile, AB
kapsamında, hazır ve konserve balık için ihracat iadesi,
mevzuatındaki bazı gelişmelere kısmen uyum sağlanmıştır.
balıkçı gemilerinde kullanılan mazot için vergi indirimi, su
Böylece, çiftlikten sofraya gıda güvenliği, sorumluluğun
ürünleri yetiştiriciliği destekleme programı ile balıkçı ve balık
işletmecide olması, işletmede hijyenin, gıda zincirinde de
çiftlikleri için sübvansiyonlu kredi programı bulunmaktadır.
izlenebilirliğin temini gibi ilkeler Türk mevzuatına dahil
Bunun yanı sıra sektör, istihdam yardımları, KOBİ’lere yönelik
edilmiştir. Ancak AB, bu kanunun kabulü ile aynı tarihlerde,
yardımlar vb. yatay devlet yardımı programlarından da
daha fazla ayrıntılı kural koyan ve önceki kuralları birbiriyle
yararlanabilmektedir. Ancak, Türkiye’de verilen yardımların
tutarlı hale getiren yeni mevzuatı kabul etmiştir. Bu çerçevede,
bir bölümü, AB müktesebatı ile uyumlu olmayan işletme
gıda işletmelerine dair genel hijyen kuralları ile balıkçıları
yardımları şeklindedir. Bunların başında ihracat iadesi, balıkçı
da kapsayan birincil üretimle iştigal edenlere yönelik
ve balık çiftliklerine yönelik düşük faizli yatırım ve işletme
düzenlemeler, kısmen mevzuata yansıtılmış, ancak henüz
kredisi destekleri gelmektedir. Su ürünleri yetiştiriciliğine
tamamına uyum sağlanmamıştır.
verilen destekler, AB ile en uyumlu olanlar olmakla birlikte,
yardım yoğunluğu açısından daha fazla uyum sağlanması
AB mevzuatı, AB’ye ihracat yapan gıda işletmelerinin AB
gerekmektedir. Türkiye’nin yardım programlarını, AB’nin
kurallarına göre çalışması ve denetlenmesini zorunlu
yapısal ve devlet yardımı politikaları ile uyumlu biçimde
kılmaktadır. Bu çerçevede, ihracatçı işletmelere yönelik
düzenlemeye başlaması gereklidir. Bu bağlamda, su ürünlerine
bazı düzenlemeler yapılmıştır. Bunlardan biri, “Su Ürünleri
yönelik desteklerin AB ile uyum durumunun kapsamlı olarak
İşleme ve Değerlendirme Tesisi Denetimi Talimatı”dır. Ancak
ele alınması ve uygun olmayan devlet yardımlarının ne
ilgili kuralların tüm işletmelere uygulanması gerektiğinden,
zaman kaldırılacağı ve yerine ne tür destekleme tedbirleri
önümüzdeki dönemde balıkçı halleri, yumuşakça ve balık
getirileceğinin belirlenmesine yönelik çalışmalara başlanması
işleme tesisleri gibi hayvansal kökenli ürünlerin işlendiği
önemlidir.
firmalara yönelik düzenlemelere de tam uyum gerekmektedir.
Bu amaçla, “Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem
Kanunu tasarısı” hazırlanmıştır. Bu kanunla, AB’nin “Gıda
Güvenliği, Veterinerlik ve Bitki Sağlığı” faslı kapsamındaki
tüm mevzuatına uyum hedeflenmiştir. Kanun, su ürünleri
sektörüne yönelik gıda güvenliği kurallarının yanı sıra, balık
hastalıkları ile mücadelede temel ilkeleri de ortaya koyacaktır.
AB destekli bir proje kapsamında, gıda güvenliği mevzuatına
VI. YENİ AB ÜYELERİNE TANINAN GEÇİŞ SÜRELERİ
uyum ve kapasitenin geliştirilmesine yönelik önemli çalışmalar
gerçekleştirilmiştir. Ancak daha ayrıntılı kurallar konusundaki
Müzakere sürecinde aday ülkeler, üyelikle birlikte uyum
mevzuat uyumu için söz konusu kanunun biran önce
sağlamakta zorlanacakları bazı alanlarda, sağlam gerekçeler
yasalaşması gerekmektedir.
ortaya koymaları halinde, uyumu, sınırlı bir süre için
üyelik sonrasına erteleyen geçiş süreleri ya da istisnalar
IV. SOSYAL ŞARTLAR
alabilmektedir. 2004 ve 2007 yıllarında AB’ye katılan bazı
ülkelere, balıkçılık ürünlerini de kapsayan gıda güvenliği faslı
Balıkçıların sosyal şartlarına yönelik düzenlemeler, Sosyal
altında yer alan aşağıdaki düzenlemede bu imkan tanınmıştır.
Politika faslında ele alınmaktadır. Bu kapsamda yer alan
gemicilerin çalışma saatlerine ilişkin düzenlemenin,
• Balıkçılık ürünlerinde tesislerin kendi sağlık kontrollerini
Türkiye’deki karşılığı Deniz İş Kanunu’dur. Ancak bu kanundaki
yapmalarına ilişkin 91/493/AET sayılı Direktif kapsamında,
bazı hükümler AB mevzuatını tam karşılamadığından,
Letonya, Litvanya, Polonya ve Slovakya’ya 1,5 ila 2,5 yıl
önümüzdeki yıllarda Kanun değişikliğine gidilecektir. Bazı
arasında değişen geçiş süreleri verilmiştir (Bu direktifin yerini
balıkçı teknelerinde işverenin, çalışanların sağlık ve güvenliğini
daha sonra, 2004/41/AT sayılı Direktif almıştır).
teminen alması gereken tedbirler, teknelerde bulundurulacak
Notlar
alet-ekipman ile teknelerin özelliklerini ortaya koyan AB
mevzuatına ise, 2004 yılında kabul edilen Balıkçı Gemilerinde
Yapılan Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik ile uyum sağlanmıştır.
Coğrafi olarak izole ve sağlık imkanlarına uzak olmaları
nedeniyle, seyir halindeki teknelerde bazı tıbbi malzemelerin,
kapasitesi ve mürettebatı belirli sayının üzerinde olanlarda ise
doktor bulundurulması ve bu tür gemilere tıbbi konsültasyon
temin edilmesine yönelik AB mevzuatına uyumlu olarak
2002 yılında Türkiye’de bir yönetmelik9 kabul edilmiştir.
Sosyal şartlara ilişkin mevzuat uyumunda kaydedilen
ilerlemeye rağmen, uygulamada yaşanan sorunlar, bu alanda
denetimlerin etkinleştirilmesi gereğini ortaya koymaktadır.
V. MÜZAKERE SÜRECİ
Türkiye ile AB arasında, Balıkçılık faslına ilişkin müzakerelere
henüz başlanmamıştır. AB’nin, Aralık 2006 tarihli Zirve
toplantısında, Türkiye’nin Gümrük Birliği Ek Protokolü’nü
Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’ne uygulamadığı sürece, aralarında
Balıkçılık faslının da bulunduğu 8 fasılda, müzakereleri
başlatmama ve durumu Aralık 2009 tarihli Zirve’de gözden
geçirme yönünde aldığı karar uyarınca, bu faslın açılması, ilgili
siyasi kriterin yerine getirilmesi şartına bağlanmıştır.
88
1 Proje ile mevzuat uyumunun sağlanması ve uygulanması ile ilgili kurumsal
yapılanmanın desteklenmesi, personelin eğitimi, sektör stratejisi ve planı ile su
ürünleri yönetim planlarının hazırlanması amaçlanmıştır. Ayrıca, balıkçılık kayıt ve
bilgi sistemleri konusunda altyapı yatırımlarının gerçekleştirilmesi öngörülmüştür.
2 SUBİS: seyir defteri bildirimi, karaya çıkış bildirimi, depolama bildirimi, nakil
bildirimi, satış bildirimi ve tekne kayıt sistemi ile ürünlerin avlanmasından, satışına
kadar olan tüm sürecin kayıt altına alınmasını sağlamaktadır.
3 Ulusal Program’da, Su Ürünleri Kanunu’nun yasalaşması için öngörülen tarih
2009’dur.
4 2005 yılında çıkarılan tebliğ, 2008 yılında revize edilmiştir.
5 Entegre Kıyı Alanları Yönetimi “kıyı alanlarının sürdürülebilir yönetimini
destekleyecek dinamik, çok disiplinli ve tekrarlayan bir süreç” şeklinde tanımlanmış
olup, bütün paydaşların, bilgilendirilmiş katılımını ve işbirliğini kullanarak, belirli
bir kıyı alanındaki toplumsal amaçları değerlendirmeyi ve bu amaçlara ulaşmak
için gereken eylemleri gerçekleştirmeyi hedefler. Aynı zamanda, uzun vadede
çevresel, ekonomik, sosyal, kültürel ve rekreasyonel hedeflerin, doğal dinamiklerle
belirlenen sınırlar içerisinde dengelenmesini gözetir.
6 5200 sayılı Tarımsal Üretici Birlikleri Kanunu ve 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu.
7 Program metnine http://www.tarim.gov.tr/E_kutuphane,IpardProgrami.html
adresinden erişim sağlanabilir.
8 Burdur, Elazığ, Erzurum, Giresun, Hatay, Isparta, Kahramanmaraş, Kastamonu,
Konya, Malatya, Ordu, Samsun, Sivas, Trabzon ve Van illeri tüm tedbirlerden;
Afyon, Amasya, Çankırı, Erzincan, Karaman, Kütahya, Şanlıurfa ve Tokat illeri
“Üretici Örgütlerinin Kurulmasına Destek” ve “Ekonomik faaliyetlerin çeşitlendirilmesi”
tedbirlerinden; Mersin ili “Balıkçılık tesislerinin Topluluk Standartlarına Yükseltilmesi”
ve “Üretici Örgütlerinin Kurulmasına Destek” tedbirinden; Ağrı, Aksaray, Ankara,
Ardahan, Aydın, Balıkesir, Bursa, Çanakkale, Çorum, Denizli, Diyarbakır, Kars,
Manisa, Mardin, Muş, Nevşehir, Uşak ve Yozgat ise sadece “Üretici Örgütlerinin
Kurulmasına Destek” tedbirinden yararlanabilmektedir.
9 Seyir Halindeki Gemilerde Daha İyi Tıbbi Hizmet Verilmesi İçin Gerekli Asgari
Sağlık ve Güvenlik Koşulları Hakkında Yönetmelik
Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları
> Türkiye’nİn AB Balıkçılık Politİkası’na Uyumu
ab müktesebatına
balıkçılık
uyumun türk balıkçılık
sektörüne etkİlerİ
Bahar BALTA - Eurohorizons Danışmanlık
I. ORTAK BALIKÇILIK POLİTİKASI MEVZUATINA UYUM
AB’nin Ortak Balıkçılık Politikası (OBP), su ürünleri
kaynaklarının korunması ve sürdürülebilir yönetimi,
faaliyetlere ve piyasaya yönelik ortak kurallar, sektöre yönelik
A. İDARİ YAPILAR ÜZERİNDEKİ ETKİLER
destekler ve üçüncü ülkelerle ilişkilerin ele alındığı çok sayıda
OBP mevzuatı, AB kurallarını etkin biçimde uygulayabilecek
düzenlemeyi içermektedir.
kapasite ve deneyime sahip bir idari yapıyı gerekli kılmaktadır.
Ancak sektördeki aktörleri doğrudan ilgilendiren balık ve su
Bu nedenle, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı bünyesinde (TKB)
ürünleri hastalıkları, gıda güvenliği, çevrenin korunması, sosyal
Daire Başkanlıkları düzeyindeki örgütlenme yapısının
şartlar gibi düzenlemeler OBP kapsamında ele alınmamaktadır.
değiştirilerek, bu konuya özel bir Genel Müdürlük kurulması
Bu nedenle, AB uyum sürecinin sektöre etkilerini sağlıklı bir
öngörülmektedir. Bu yeni yapıda, merkezi ve yerel düzeyde
biçimde değerlendirebilmek için OBP’nin yanı sıra, “Gıda
kurulacak bilgi sistemlerini çalıştıracak, av faaliyetlerini sürekli
Güvenliği, Veterinerlik ve Bitki Sağlığı” ile “Sosyal Politika ve
izleyecek, politikaları belirleyecek ve uygulamayı denetleyecek
İstihdam” gibi müktesebat başlıkları altında yer alan bazı
kalifiye insan kaynağına ihtiyaç duyulacaktır. Bakanlığın
düzenlemelerin etkilerinin de incelenmesi gerekmektedir.
yanı sıra, denizlerdeki denetimlerde önemli rol oynayan
Bu makalede, farklı müktesebat başlıkları altında sektörü
Sahil Güvenlik Komutanlığı’nın da (SGK) etkin uygulama için
düzenleyen kurallar ve bunlara uyumun olası etkileri
personel açısından güçlendirilmesi gerekecektir.
değerlendirilmektedir.
90
Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları
> AB Müktesebatına Uyumun Türk Balıkçılık Sektörüne Etkileri
B. BALIKÇILAR ÜZERİNDEKİ ETKİLER
Türkiye’de henüz konuyla ilgili kapsamlı bir analiz
yapılmadığından, idari yapı için ihtiyaç duyulacak personel
sayısı ve denetimler için gerek duyulan bot vb. altyapı
1. Kayıt ve Bildirimler:
ihtiyaçların miktarı ve bunlar için gereken mali kaynak ihtiyacı
AB mevzuatı ilgili taraflara çok sayıda kayıt ve belge tutma ve
bilinmemektedir.
yetkili makamlara bilgi verme yükümlülüğü getirmektedir.
Öncelikle Topluluk sularında avcılık yapabilmek için özel
AB mevzuatına göre, üye ülkelerde bir Balıkçılık İzleme
izinlerin alınması gerekmektedir. Benzer bir izin sistemi
Merkezi ile Su Ürünleri Bilgi Sistemi kurulması gerekmektedir.
Türkiye’de de uygulanmaktadır. Karasularında avcılık
Türkiye’de AB fonlarının desteği ile gerçekleştirilen bir proje
yapan ve boyu 10m.’den kısa tekneler bu yükümlülüğe tabi
kapsamında, SGK bünyesinde bir Balıkçılık İzleme Sistemi, TKB
değilken, boyu 10m.’den büyük teknelerde, teknenin nerede
bünyesinde bir Su Ürünleri Bilgi Sistemi (SÜBİS) kurulmuştur.
kaydedildiği, sahibin adı-adresi, uzunluğu, motor gücü
Bu sistemlerin oluşturulmasında kullanılan 450.000 €
gibi bilgileri içeren belgelerin bulundurulması gereklidir.
tutarındaki kaynağın, 113.000 €’luk bölümü ulusal bütçeden,
Boyu 17m.’den büyük tekneler ise, güncel çizimleri veya
kalanı AB kaynaklarından sağlanmıştır.
balık odalarına ilişkin tanımları teknede bulundurmakla
1
yükümlüdür.
AB mevzuatı esas itibarıyla kaynakların korunmasını
hedeflemektedir. Bu hedefe ulaşmak için kullanılan en
Tam boyu 10m. ve üzeri olan tekne kaptanlarının, avlanan ve
önemli araç ise izin verilen toplam av miktarlarıdır (avcılık
canlı ağırlığı 50 kg.’dan fazla olan her türe ilişkin av miktarı,
kotaları). Bu kotaların aşılmaması için, avların belirli karaya
avın yakalandığı tarih ve yer ile bu balıkların hangi ekipmanla
çıkış noktalarından boşaltılması gerekmektedir. Bu uygulama,
yakalandığına dair bilgileri içeren seyir defteri tutmaları
balıkçılık faaliyetlerine ilişkin istatistiktiki bilgilerin toplanması
gerekmektedir. Ürünlerin boşaltıldıkları noktalarda, seyir
açısından da büyük öneme sahiptir. Dolayısıyla kamu
defteri ve karaya çıkış bildirimi yetkililere verilmelidir. Bu
tarafından, karaya çıkış noktası olarak kullanılacak yerlerin
bildirimde, karaya çıkarılan avla ilgili bilgilerin yanı sıra, limana
belirlenmesi ve buralarda gerekli bina, teçhizat ve personelin
varış verileri ve denizde bir başka gemiye aktarılan avla ilgili
bulundurulması gerekmektedir.
bilgiler de yer almaktadır.
Türkiye’de bugüne kadar toplam 34 karaya çıkış noktası idare
Türkiye’de 2002 yılında, boyu 12m. ve üzerindeki teknelerin,
binası oluşturulmuştur. Bu binaların yapımı için harcanan
seyir defteri tutması ve bildirimde bulunması uygulamasına
1,15 milyon €’nun yaklaşık%66’sı AB fonlarından hibe yoluyla
başlanmıştır. Eylül 2008’den itibaren, beyaz kum midyesi
karşılanmıştır. TKB tarafından yapılan değerlendirmelere
istihsalinde bulunacak tüm balıkçı teknelerinin (boy
göre, AB mevzuatının gereklerini karşılayabilmek için, toplam
uzunluğuna bakılmaksızın), avcılık verilerini kaydetmek
45 adet idare binasına ihtiyaç duyulmaktadır. İlave olarak
üzere seyir defteri tutması zorunluluğu getirilmiştir. Benzer
yapılması düşünülen 11 binanın maliyetinin ise 380.000
düzenleme kotaya tabi orkinos için de sözkonusudur. Bu
€’civarında olacağı öngörülmektedir. Ayrıca söz konusu
ürünler belirlenmiş noktalardan karaya çıkarıldığından, seyir
binaların işletilmesi için ek insan kaynağına da ihtiyaç
defterleri ve karaya çıkış bildirimleri bu noktalara teslim
duyulacaktır.
edilmektedir. Diğer taraftan, AB mevzuatı 1 Ocak 2010’den
itibaren boyu 24m.’den büyük, Temmuz 2011’de itibaren de
Kaynakların sürdürülebilir yönetimi açısından, balıkçılık
boyu 15m.’den büyük teknelerin seyir defteri ve karaya çıkış
stoklarının belirlenmesi en önemli araçtır. Halihazırda bu
bildirimlerinin elektronik olarak iletilmesi zorunluluğunu
alandaki ihtiyaçlara ve stok değerlendirmede çalışacakların
getirmiştir. Ancak bu uygulamaya Türkiye’de ne zaman
eğitimine ilişkin maliyetin belirlenmesi yönünde AB destekli
geçileceğine ilişkin bilgi bulunmamaktadır. Ayrıca teknelerdeki
bir proje kapsamında çalışmalar yürütülmektedir.
su ürünlerinin sadece kayıtlı alıcılara veya kayıtlı mezat
yerlerinde satılması gerekmektedir. Dolayısı ile balıkçıların satış
yaparken, bu hükme riayet etmeleri gerekecektir.
2. Filo ve Av Kapasitesi, Tekne İzleme Sistemleri:
Tam boyu 15m. ve üzeri balıkçılık teknelerinin otomatik
AB mevzuatında, teknelere yönelik önemli sayıda yapısal ve
tanımlama sistemi ile izlenmesi ise, OBP’nin değil, Ulaştırma
alet-ekipman yükümlükleri bulunmaktadır. Öncelikle ruhsat
Politikası başlığı altındaki gemi trafiği izleme ve bilgi
numaralarının tekne üzerine yazılması gerekmektedir. Bu
sisteminin kurulmasına ilişkin AB mevzuatının gereğidir.
yazıların boyutları, tekne boyuna göre farklılık göstermektedir.
Türkiye’de AB mevzuatına uyumlu olarak 2007 yılında
yayımlanan tebliğ uyarınca, tam boyu 15m. ve üzeri tüm
Yetkili makamlar, balıkçılık faaliyetlerini izlemek üzere bir
balıkçı gemilerinin 1 Ocak 2010’den itibaren, bu tanımlamaya
tekne izleme sistemi (VMS) kurmak ve işletmekle yükümlüdür.
uygun cihazlarla donatılmış olma zorunluluğu getirilmiştir. Bu
Bu sistemin tam olarak çalıştırılması için, belirli büyüklükteki
cihazın tekne başına maliyetinin ise 1.500 € civarında olduğu
teknelere uygun VMS cihazları takılması gerekmektedir. Dünya
tahmin edilmektedir.6
Tarım ve Gıda Örgütü tarafından yapılan bir analize göre, bu
cihazın takılma maliyeti tekne başına 4.600 € civarındadır2.
AB mevzuatı açısından teknelerin ölçülerek, av kapasitesinin
Diğer taraftan, cihazın kullanımı için belirli bir iletişim masrafı
belirlenmesi ve filo kapasitesinin sabitlenmesi7 gerekmektedir.
da olacaktır. Bütün masraflar avcılıktan sorumlu kişiler
Türkiye’de, balıkçı teknelerinin ölçülmesini de içeren
tarafından karşılanacaktır.
yönetmelik Mart 2009’da yürürlüğe girmiştir. Bu yönetmelik
uyarınca, boyu 15m. ve daha büyük olan mevcut ve yeni
Türkiye’de 2007 yılında 86 adet orkinos av teknesi, 2008 yılında
balık avlama gemilerinin tonilatoları Londra Sözleşmesi,
da 198 teknenin hareketi ve faaliyetleri, takılan cihazlar yoluyla
küçük olanlarınki ise Yönetmelik ekinde verilen esaslara göre
izlenmiştir. 1 Ocak 2010’dan sonra tam boyu 15m.’den büyük
ölçülmek durumundadır. Yönetmelik ayrıca, tam boyları 15m.
teknelere de cihaz takılmasının zorunlu kılınması ve böylelikle
ve üzerindeki balıkçılık teknelerinin ölçümünün, Mart 2013’e
1.245 teknenin izlenmesi planlanmaktadır. Bunun balıkçı
kadar tamamlanmasını öngörmektedir. Diğer bir ifade ile
teknelerine toplam maliyetinin, 5,7 milyon € civarında olacağı
boyu 15-24m. arasında olan ve daha önce başka bir yöntemle
tahmin edilmektedir.
ölçümü yapılmış 800 adet teknenin tonilatolarının, bu tarihe
3
kadar yeniden ölçülmesi gerekecektir. Geriye kalan teknelerin
Bu rakamlar, yürürlükteki mevzuat çerçevesindeki
ise ruhsat yenileme sırasında gerekli bilgileri girilmek
yükümlülüklerin maliyetini göstermektedir. 2010 yılında
suretiyle, SÜBİS kapsamında tonilatoları otomatik olarak
AB kontrol mevzuatında yapılması planlanan değişiklikle,
hesaplanabilmektedir.
tam boyu 10m.’den büyük tüm tekneler için de cihaz takma
zorunluluğu getirilebilecektir. Bu değişikliğin kabul edilmesi
3. Avlanma Koşulları ve Kısıtlamalar:
halinde, 1.564 tekne daha düzenleme kapsamına alınacaktır.
Balıkçıların en fazla etkilenecekleri alanlardan biri de avlanma
Bu değişikliğin sektöre ilave maliyetinin yaklaşık 7,2 milyon €
koşulları ve kısıtlamalar olacaktır. AB mevzuatında, balıkçılık
olacağı tahmin edilmektedir.
kaynaklarının sürdürülebilir yönetimi için, balık stoğu veya
4
grupları bazında belirli tedbirler öngörülmektedir. Bunlar; ilgili
Seyir defteri ve karaya çıkış bildirimlerinin elektronik
balık türü stoğunun yeniden oluşturulması planları ile yönetim
olarak iletilmesinin uygulamaya başlanması durumunda,
planlarının uygulanması, av miktarının sınırlandırılması,
boyu 15m.’den büyük teknelerde dizüstü bilgisayar ile
avlanmasına izin verilen teknelerin sayısı ve türünün
elektronik seyir defteri yazılımı kullanılması gerekecektir.
belirlenmesi, avlanma kapasitesinin sınırlandırılması, belirli
Türkiye’de bu kapsama girecek teknelerin kaç tanesinin, bu
bölgeler ve/veya dönemlerde av faaliyetlerinin yasaklanması
yazılım ve donanıma sahip olduğu konusunda net bir bilgi
veya kısıtlanması, asgari av büyüklüğü, teknik tedbirler
bulunmamaktadır. Ancak İngiltere’de gerçekleştirilen bir etki
(kullanılan balıkçılık malzemeleri, sayıları, büyüklükleri,
analizi kapsamında, bunun tekne başına maliyetinin 2.500€
kullanım metodları, vb.), balıkçılığın deniz eko-sistemleri
civarında olacağı tahmin edilmektedir. Bu rakama işletim
ve avlanması hedeflenmeyen türler üzerindeki etkisinin
maliyetleri (iletişim hizmetleri) dahil değildir.
azaltılmasına yöneliktir. Bunlardan önemli bir bölümü Türk
5
balıkçılarının da aşina olduğu tedbirlerdir.
92
Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları
> AB Müktesebatına Uyumun Türk Balıkçılık Sektörüne Etkileri
4. Av Kotaları:
5. Ortak Piyasa Düzeni ve Üretici Örgütleri:
AB’de kaynakların korunması için kullanılan en yaygın
Balıkçılık ve su ürünleri piyasasında üretici ve tüketicilerin
tedbirlerden biri de, av kotalarıdır. Türkiye’de av kotası
çıkarları açısından arz ve talebin dengelenmesini hedefleyen
halihazırda beyaz kum midyesi ve orkinos için uygulanmakta
ortak piyasa düzeni Türkiye’de de uygulanacak, AB ile
olup, 2010 yılında yılan balığı için de uygulanması
yapılacak su ürünleri ticaretinin önündeki gümrük vergisi
planlanmaktadır. Ancak gerek AB mevzuatı ile uyum,
dahil, diğer tüm engeller ortadan kalkacaktır.
gerek sürdürülebilir kaynak yönetimi açısından, Türkiye’de
avcılık ve tüketim profili esas alındığında önemli türler
Ortak piyasa düzeni aynı zamanda, piyasaya sunulacak
için yönetim planları henüz oluşturulmamıştır. Bu planlar
ürünler için tazelik ve boy kriterlerinden oluşan pazarlama
oluşturulduğunda, daha fazla sayıda balık türü için kota
standartlarının uygulanmasını zorunlu kılacaktır. Bu,
geliştirilmesi sözkonusu olabilecektir.
balıkçıların zaten piyasada satılamayacak ürünleri avlamasını
engelleyecektir. Ayrıca, piyasaya sunulan ürünler konusunda
Türkiye’nin üyeliği ile birlikte, Ege, Marmara ve özellikle
tüketicinin bilgilendirilmesine yönelik kurallar yürürlüğe
Karadeniz’deki balık stoklarına ilişkin AB düzeyinde bazı
girecektir. Bu da balıkçıların avladıkları veya yetiştirdikleri
tedbirler geliştirilmesi muhtemeldir. Nitekim benzer bir
ürünlere yönelik detaylı bilgileri, ürün üzerindeki etiketlerde
durum Romanya ve Bulgaristan’ın 2007’de AB’ye üye olması
belirtmesini gerektirecektir
ile çaça ve kalkan balığı için sözkonusu olmuştur. Karadeniz
için getirilen koruma tedbirleri bağlamında, bu iki balık türü
Ortak piyasa düzeni ile birlikte, bir fiyat destek sistemi
için av kotası oluşturulmuştur. Ayrıca kalkan için av sezonu (15
yürürlüğe girecek ve su ürünleri bu fiyatın altında
Nisan-15 Haziran) ve asgari av büyüklüğü belirlenmiştir. Teknik
satılamayacaktır. Sistemin amacı, daha iyi üretici geliri
tedbirler bağlamında da dip uzatma ağları için minimum ağ-
sağlanmasından ziyade, zor piyasa koşulları karşısında bir
gözü açıklığı ortaya koyulmuştur.
güvence oluşturmaktır. Piyasadan geri çekilen balıkçılık
ürünlerinin depolanarak, daha sonra (bazen başka bir
Gelecekte AB ile benzer biçimde geliştirilecek olan kota
formda işlenerek) piyasaya sürülmesi yoluna gidilecektir.
dağıtım sisteminde, geçmiş yıllardaki av miktarının da dikkate
Bu sistemin uygulanmasında balıkçılardan oluşan ve üye
alınması gerekecektir. Balıkçılık faaliyetinde bulunduğunu
devletler tarafından tanınan üretici örgütleri birincil öneme
gösteremeyen veya avı ile ilgili tam bilgi veremeyen
sahiptir. Bu örgütler avcılığı da operasyonel programlarla
balıkçıların, kota tahsisatlarında ciddi sorunlar yaşaması
düzenlediğinden, balıkçıların avcılık ve diğer faaliyetlerinin
muhtemeldir. Bu bağlamda, balıkçıların önümüzdeki yıllarda
daha iyi planlanmasına katkıda bulunacaktır. Örgütler, bu
av miktarı hakkında doğru bilgi vermeleri kendileri açısından
programların uygulanması konusunda AB bütçesinden destek
son derece önemlidir. Ayrıca, AB’dekine benzer biçimde,
alabilecektir. Bütün bunlar, balıkçıların örgütlü bir yapıya
kotaya tabi ürünler bu konuda belirlenmiş karaya çıkış
kavuşmaları için itici güç oluşturacaktır.
noktalarından bolşaltılacak ve kota takibi SÜBİS üzerinden
yapılacaktır. Bu durum, bazı balıkçıların maliyetlerinde artışa
6. Devlet Yardımları:
neden olacaktır.
AB mevzuatına uyum doğrultusunda, Türkiye’de halihazırda
verilen bazı devlet yardımları ortadan kalkacak veya
Bütün bu tedbirlerin uygulanması sıkı biçimde izlenecek
değişikliğe uğrayacaktır. Örneğin, su ürünleri yetiştiricilerine
ve denetime tabi tutulacaktır. AB denetçileri tarafından da
verilen 2.000 ton/yıl’lık destek miktarı aşağıya çekilecektir.
gerçekleştirilebilecek olan denetimlerde, balıkçıların her
türlü kolaylığı sağlaması gerekecektir. Diğer taraftan belirli
Üyelikle birlikte Türkiye, AB’nin yapısal politikaları kapsamında
kısıtlamalar dışında üye devlet balıkçılarının Türk sularında,
hazırlayacağı programların uygulanması için Avrupa Balıkçık
Türk balıkçılarının da diğer üye devlet sularında avcılık
Fonu kaynaklarını kullanabilecektir. Hazırlanan programda
yapması imkanı oluşacaktır. Bu durum Türk balıkçıları için
öngörülmesi durumunda bu destekler: balıkçılık faaliyetinden
önemli fırsatlar yaratabileceği gibi, Türk sularının AB üyesi ülke
çekilmek isteyen veya geçici süre durdurmak isteyen tekne
balıkçılarına açılması rekabet açısından zorlayıcı bir faktör de
sahiplerine verilen primler; hijyen, çalışma koşullarının
oluşturacaktır.
iyileştirilmesi vb. gibi konularda teknelere yapılacak
yatırımların desteklenmesi; kaynakların azalmasından olumsuz
Ortak piyasa düzenleri kapsamında tazelik ve boyu konusunda
etkilenen balıkçılara yönelik eğitim, mesleki yerleştirme
pazarlama standartları ile tüketicinin bilgilendirilmesine ilişkin
programları gibi sosyo-ekonomik tedbirlerden yararlanma;
hükümler önem taşımaktadır. Bu ürünlerin satışını yapanların,
genç balıkçıların tekne alımlarının desteklenmesi; yetiştiricilik
ürünlerin pazarlama standartlarına uymasını temin etmeleri ve
yatırımlarına yönelik destekler; çevreyle uyumlu metodları
tüketiciyi bilgilendirmeleri gerekmektedir.
uygulayan yetiştiricilerin tazmini ile su ürünlerinin işlenmesi
II. GIDA GÜVENLİĞİ KOŞULLARINA UYUM
ve pazarlanmasına yönelik yatırımların desteklenmesi
vb. şeklinde olabilecektir. Ancak bu destek araçları uzun
bir liste olup, bunlardan hangilerinin seçileceği, Türkiye
AB’nin gıda ve yem güvenliğine yönelik temel mevzuatı,
tarafından hazırlanacak programda belirlenecektir. Ayrıca,
çiftlikten sofraya gıda güvenliği, sorumluluğun işletmecide
teknelere izleme cihazlarının takılması, bilgilerin elektronik
olması, işletmede hijyenin, gıda zincirinde de izlenebilirliğinin
olarak iletilmesi vb. maliyetlerin karşılanmasında da AB
temini gibi bazı temel ilkeler üzerine inşa edilmiştir. Bu açıdan
kaynaklarından yararlanılması sözkonusu olacaktır.
bakıldığında su ürünlerinin avlanmasından sofraya gelene
kadar tüm aşamaları, gıda güvenliği mevzuatı kapsamındadır.
C. SU ÜRÜNLERİ YETİŞTİRİCİLERİ ÜZERİNDEKİ ETKİLER.
Süreç gereği, tekne sahipleri de dahil olmak üzere
AB mevzuatı teknelerdeki su ürünlerinin sadece kayıtlı
bu aşamalardaki tüm aktörler, gıda işletmecisi olarak
alıcılar veya kayıtlı mezat yerlerinde satılmasını, ilk alıcının
tanımlanmaktadır. Gıda işletmecileri, kontrolleri altındaki
kayıtlı olmasını, asgari büyüklüğün belirlendiği ürünlerin
faaliyetlerden ve işlemlerden tümüyle sorumludur. İşletmeciler
satışı, depolanması veya nakliyesinden sorumlu olanların,
aynı zamanda ithal edilen, üretilen, işlenen ve piyasaya
ürünlerinin coğrafi menşeini kanıtlayabilir olması koşulunu
sunulan ürünlerin güvenliğini temin etmekle de yükümlüdür.
getirmektedir. Dolayısıyla alıcı ve mezat yerlerinde menşe
bilgilerinin bulunmasına özel önem verilmesi gerekecektir.
AB’nin bu temel mevzuatı dışında, uygulamaya yönelik
detayları ortaya koyan farklı düzenlemeler de bulunmaktadır.
Mevzuat uyarınca, karaya çıkarılan ürünlerin ilk olarak
Bunlar, genel hijyen kriterleri ile hayvansal kökenli ürünlere
pazarlanmasından sorumlu olan mezat noktaları ya da
yönelik özel hijyen kriterlerini (balıkçıları, balıkçı hallerini, su
belirlenen diğer yetkili birimler tarafından ilk satış öncesinde,
ürünlerinin nakliyesi ve su ürünlerini işleyen işletmelere ilişkin
bir satış notu düzenlenmesi gerekmektedir. Satış belgesinde
hijyen kurallarını) içermektedir.
türün adı, avlanılan yer, fiyat ve miktar, balık boyutu, ağırlığı,
satıcı ve alıcıya ait bilgiler bulunmaktadır. Türkiye’de, bu
Üye devletlerin yetkili makamları, AB mevzuatının
konuda pilot çalışmalar yürütülmekte olup, ilgili mevzuat
gıda işletmecileri tarafından uygulanmasının temini ve
değişikliğinin gerçekleşmesi durumunda uygulama
doğrulanmasından sorumludur. Bunu sağlamak için su
yaygınlaştırılacaktır.
ürünlerinin her aşamasında resmi kontroller yapılması
gereklidir. Su ürünlerinin üretimi ve pazara arzına ilişkin resmi
AB kuralları uyarınca, karaya çıkarılan ancak satışa sunulmayan
kontroller; karaya çıkarma ve ilk satışta hijyen koşullarına
veya daha sonra satışa sunulacak ürünler için ürün sahiplerinin
uyulduğunun; müzayede alanları ve haller dahil olmak üzere
depolama belgesi doldurması ve sunması gerekmektedir. Bu
tekne ve karadaki tüm işletmelerin onay koşullarını devam
belge, satış notunda yer alan “satış fiyatı” dışındaki bilgilerin
ettirdiğinin; tekneler dahil tüm işletmelerde kullanılan
yanısıra, ürünlerin nerede depolandığına ilişkin bilgiyi de
ekipmanın temiz olduğunun, personel hijyeni koşullarının
içerecektir. Seyir defteri ve karaya çıkış bildirimlerine benzer
sağlandığının ve depolama ve nakliye koşullarına uygun
biçimde, satış notu ve depolama belgesinin elektronik olarak
işlemler yapıldığının doğrulanması için yapılmaktadır. Bu
iletilmesi mevzuat kapsamında ele alınmıştır. Bu uygulama,
koşulları sağlamayanlara cezai müeyyide uygulanmaktadır.
onaylı mezat yerleri ve alıcılarda, gerekli bilgisayar ve yazılımın
Çok sayıda parametre üzerine yapılan kontroller sonrasında,
bulunmasını zorunlu kılacaktır. Mevcut düzenlemelerin
insan tüketimine uygun olmadığı tespit edilen ürünler
devam etmesi halinde bu konuda AB mali kaynaklarından
piyasaya arz edilememektedir.
yararlanılması sözkonusu olacaktır.
94
Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları
> AB Müktesebatına Uyumun Türk Balıkçılık Sektörüne Etkileri
Yine AB mevzuatı uyarınca, resmi kontroller sırasında ücret
3 Sektördeki bir çok aktörün karşılaması gereken “genel
alınması öngörülmüştür. Üye devletlerin bu ücretlerin
hijyen”9 kurallarına aşağıda yer verilmiştir. Bunlar kapsamlı
oranlarını, kontrollerde görev alan personelin maaşları; tesis,
düzenlemeler olduğundan, tekrardan kaçınmak amacıyla
alet, ekipman, eğitim, yol ve bağlı masraflar dahil olmak
her defasında yinelenmeyerek, ilgili dipnota atıfta
üzere laboratuvar analizi ve numune alma masraflarını
bulunulmuştur.
dikkate alarak belirleyeceği hükme bağlanmıştır. Ancak her
A. BALIKÇILIK ÜRÜNLERİ
durumda mevzuatta öngörülen asgari kontrol ücretinin
alınması gerekmektedir. Kontrollerde alınacak asgari ücretler
aşağıda verilmiş olup, ithalatta uygulanacak ücretler ayrıca
1. Balıkçı Tekneleri:
belirlenmiştir:
Dondurucu ve fabrika tekneleri dışındaki teknelerle
a balıkçılık ve su ürünlerinin piyasaya ilk arzında, ay içinde ilk
avcılık, ürünün özelliklerini ciddi biçimde değiştirmeyen
işleme ve bunların müzayede alanları dahil karadaki ilk
50 ton için ton başına 1 €, sonrasında ton başına 0,5 €
işletmeye nakilleri “birincil üretim” olarak kabul edilmektedir.
b ürünlerin balık pazarında ilk satışında, ay içinde ilk 50 ton
Aynı zamanda yetiştiricilik kapsamındaki balık üretimi,
için ton başına 0,5 €, sonrasında ton başına 0,25 €
c tazelik ve/veya büyüklük derecelendirmesinin yapılmadığı
veya yetersiz olduğu ürünlerin ilk satışında, ay içinde ilk 50
toplanması ve bir işletmeye nakli de birincil üretim olarak
değerlendirilmektedir.
ton için ton başına 1 €, sonrasında ton başına 0,5 €
Bu açıdan bakıldığında, tekneler dahil balıkçıların mutlak
d İstavrit, hamsi, sardalye gibi balıkların da dahil olduğu
pazarlama standartlarına tabi türler için alınan ücret,
surette kayıtlı olmaları gerekmektedir. Genel hijyen kuralları
sevkiyat başına 50 €’dan az
uyarınca; birincil avcılık ve av ürünlerinin taşınması işlemleri
sırasında ürünün hijyenini etkileyecek her türlü tedbir alınmalı;
e balıkçılık ve su ürünlerinin işlenmesi için ton başına 0,5 €.
tekne kaptanları, teknenin tabiatına ve büyüklüğüne uygun
Türkiye, bu mevzuatın bir bölümüne kısmen uyum sağlamış
olarak, tehlikelerin kontrolü amacıyla uyguladıkları tedbirlerin
olup, 2010 sonrasında daha kapsamlı çalışmalar yapılacaktır .
kaydını tutmalı ve muhafaza etmeli; izlenebilirliği teminen
8
kayıtlarda yer alan bilgiyi yetkili makama ve talep edilmesi
AB mevzuatında çift kabuklu yumuşakçalara ilişkin kurallar
durumunda alıcı gıda işyeri yöneticilerine vermelidir. Ancak
ile balıkçılık ürünlerine ilişkin kurallar farklı olduğundan
24 saatten daha az süre ile avlanan ve kıyı balıkçılığı yapan
bunlar ayrı başlıklar altında ele alınmıştır. Konunun daha iyi
tekneleri işletenler, kayıt yükümlülüğünden muaftır.
anlaşılmasını teminen bazı noktalar aşağıda açıklanmıştır.
Teknelerin, teknede kullanılan donanım ve su girişlerinin
1 Balıkçılık ve su ürünleri yetiştiriciliği sözkonusu olduğunda
bulaşıklığı engelleyecek biçimde tasarlanmış ve uygun
“avlanma ve balıkçılık ürünleri” birincil ürün olarak kabul
malzemeden yapılmış olması, bunların ve yüzeylerin
edilmektedir. Birincil üretim ise “niteliklerini önemli ölçüde
temizlenme ve dezenfeksiyonun kolay olması gibi özel hijyen
değiştirmemek kaydıyla, birincil ürünlerin üretim yerinde
kurallarına uyması gerekmektedir.
taşınması, depolanması ve elden geçirilmesi, üretim
yerinden bir tesise teslimine kadar taşınması ve gerekli
24 saatten daha fazla, taze su ürünlerini korumak için dizayn
olduğu takdirde, canlı hayvanların taşınması” işlemleridir.
edilmiş ve donatılmış teknelerde, bu özel kurallar dışında,
2 Diğer önemli husus ise gıda işletmelerinin kayıt altına
bulaşmayı önleyecek biçimde oluşturulmuş ambar ve depo ile
alınması veya onaylanmasıdır. Hayvansal kökenli ürünleri
buralarda belli sıcaklıkta soğutma temin eden ve gerektiğinde
işleyen işletmelerin onaylanması gerekmektedir. Onay,
sıcaklıkları kaydeden düzeneklerin bulunması gerekmektedir.
işletmenin ilgili koşulları sağladığının tespiti için yapılan
denetim sonrasında verilmektedir. Onaylı işletmelerden elde
Ayrıca balıklar avlandıktan sonra, bulaşıklığı önleyecek
edilen ürünler üzerine, ürün işletmeyi terk etmeden önce,
biçimde tutulmalı, bunların tutulduğu bölümler temiz olmalı,
belirli şekillerde kolay okunabilir ve silinmeyen kimlik işareti
güneş veya diğer ısı kaynağının etkisinden korunmalı, canlı
uygulanmalıdır. Bu işarette işletmenin bulunduğu ülkenin
olarak muhafaza edilenler yüklendikten sonra mümkün olan
kodu ile onay numarası da bulunmaktadır.
en kısa sürede soğutulmalı, mümkün olmadığı
durumlarda hızla karaya çıkarılmalıdır. Diğer taraftan su
Gemilerde işleme sonunda elde edilen ürünler, mikrobiyolojik
ürünlerini soğutmak için kullanılan buzun, içme suyu veya
kriterlerin yanı sıra organoleptik, histamin, toksik maddeler
temiz sudan yapılması gerekmektedir.
gibi unsurları da içeren sağlık standartlarına uygun olmalıdır.
Buz altında saklanan taze su ürünlerinin koyulduğu kaplar
Buz altında saklanan taze su ürünlerinin koyulduğu kaplar
suya dayanıklı olmalı, tekne güvertesinde hazırlanan
suya dayanıklı olmalı, ürünler teknede sarılırsa, sarmak için
dondurulmuş bloklar karaya çıkarılmadan önce yeterince
kullanılan malzeme bir bulaşma kaynağı olmamalı, bulaşma
sarılmalı, sarmak için kullanılan malzeme ve depolamada
riskine maruz kalmayacak şekilde depolanmalı, yeniden
bulaşma riski önlenmeli, yeniden kullanılabilir ise kolayca
kullanılabilir ise kolayca temizlenebilmeli veya gerektiğinde
temizlenebilmeli veya gerektiğinde dezenfekte edilebilir
dezenfekte edilebilir özellikte olmalıdır.
özellikte olmalıdır. Ürünler niteliklerine göre belirlenen
sıcaklıkta saklanmalı, depolanmalı ve nakledilmelidir.
2. Dondurucu Gemiler ve Fabrika Gemileri:
Bu gemilerde gerçekleştirilen işlemler, ürünün yapısında bir
3. Su Ürünlerinin Boşaltılması,
takım değişikliklere yol açabileceğinden, birincil üretim olarak
Karaya Çıkarılması, Müzayede Alanları ve Haller:
görülmemektedir. Dolayısıyla bu işletmelerin (gemilerin)
Onaya tabi olan bu alanlarda, 9 no’lu dipnotta açıklanan
onaylanması gereklidir.
genel hijyen kurallarına uyulmalı, HACCP sistemi işletilmeli
ve ürünlere kimlik işareti uygulanmalıdır. Ürünlerin
Bu tür tekneler öncelikle 9 no’lu dipnotta açıklanan
boşaltılmasında kullanılan ekipmanlar, bulaşmayı engelleyen
genel hijyen kurallarını ve tüm teknelere yönelik koşulları
malzemeden yapılmış olmalı, bunların sürekli temizlik ve
karşılamalıdır. Gemilerde gıda güvenliği için önemli olan
bakımı yapılmalı, bulaşmayı önlemek açısından işlemler hızla
tehlikeleri tanımlayan, değerlendiren ve kontrol etmek için
tamamlanmalı, ürünler uygun sıcaklıklarda saklanmalıdır.
kullanılan Kritik Kontrol Noktaları ve Risk Analizleri (HACCP)
sisteminin kurulması ve işletilmesi, gemiyi terk etmeden
Müzayede alanları ve haller için ayrıca, insanların tüketimine
ürünlere kimlik işareti uygulanması gerekmektedir. Dondurucu
uygun olan ve olmayan ürünlerin ayrı kilitli dondurucularda
gemiler için ayrıca, uygun sıcaklıkta ve yeterli kapasitede
tutulması, bu yerlerin diğer amaçlar için kullanılmaması, su
dondurucu donanımının, ambar ve depo ile buralarda belli
ürünlerinin kalitesi ile uyuşmayan araçların tesise girmemesi,
sıcaklıkta soğutma temin eden ve gerektiğinde sıcaklıkları
tesisin resmi kontrolleri kolaylaştırmak için iyi aydınlatılmış
kaydeden düzeneklerin bulundurulması zorunludur.
olması zorunluluğu getirilmiştir.
Fabrika gemilerinde ise güvertede kolay temizlenebilir
Taze su ürünleri, parazitlerin önlenmesi açısından uygun
ve bulaşıklığı önleyici bir kabul alanının bulunması,
metodlarla muamele edilmeli, ürünler mikrobiyolojik
temizlenmesinin kolay olması ve ürünleri güneşten,
kriterlerin yanı sıra organoleptik, histamin, toksik maddeler
maddelerden ve bulaşıklık kaynaklarından korumaya yönelik
gibi unsurları da içerecek sağlık standartlarına uygun olmalıdır.
biçimde dizayn edilmiş olması gibi kurallar getirilmiştir. Bu
Buz altında saklanan taze su ürünlerinin koyulduğu kaplar
tür gemilerde gerçekleştirilen işlemlere yönelik özel hijyen
suya dayanıklı olmalı ve ürünler niteliklerine göre belirlenen
kuralları, ürün çeşidine göre belirlenmiştir. Bu kapsamda, taze
sıcaklıkta saklanmalı ve depolanmalıdır.
su ürünleri, dondurulmuş ürünler, mekanik olarak ayrıştırılmış
balık eti üretimi sırasında uyulacak koşullar ile bazı ürünler için
4. Su Ürünleri İşleme Tesisleri:
hammadde koşulları getirilmiştir. Buralarda ayrıca, parazitlerin
Hayvansal kökenli ürünlerin işlendiği işletmeler olarak
önlenmesi açısından ürünler, uygun metodlarla muamele
değerlendirilen bu işletmeler, 9 no’lu dipnotta açıklanan genel
edilmelidir.
hijyen kurallarının yanı sıra özel hijyen kurallarına da tabidir.
Bu bağlamda söz konusu işleme tesislerinin onaylanmaları
ve HACCP sistemini kurup işletmeleri gerekmektedir. Ayrıca,
onaylı tesislerin tamamı için geçerli olduğu üzere, tesisten
çıkan ürüne kimlik işareti uygulanması gerekmektedir.
96
Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları
> AB Müktesebatına Uyumun Türk Balıkçılık Sektörüne Etkileri
Bu tür tesislere ve tesislerde gerçekleştirilen işlemlere yönelik
Ürünler, bu konuda özel olarak belirlenmiş üretim-toplama
özel hijyen kuralları, ürün çeşidine göre belirlenmiştir. Dolayısı
alanlarından toplanmalı, alanın özelliklerine göre belirlenmiş
ile taze su ürünleri, dondurulmuş ürünler, mekanik olarak
işlemlere tabi tutulmalı, toplanan ürünler bulaşıklığa yol
ayrıştırılmış balık eti, yumuşakça ve kabukluların pişirilmesi
açmayacak biçimde temizlenmeli ve nakledilmeli, onaylanmış
ve insan tüketimine sunulacak balık yağının üretimi sırasında
alanlarda belirlenen koşullar altında dinlendirilmeli,
uyulacak koşullar ile bazı ürünler için hammadde koşulları
dinlendirme işlemine ilişkin tüm kayıtlar saklanmalı, bu
kapsamlı biçimde düzenlenmiştir. Tesislerde ayrıca ürünler,
ürünlerin güvenliğini veya canlılığını olumsuz etkilemeyen
parazitlerin önlenmesi için uygun metodlarla muamele
bir sıcaklıkta muhafaza edilmelidir. Şayet deniz tarağı
edilmelidir.
sınıflandırılmış üretim alanlarının dışındaki yerlerden
toplanmışsa, bunlar için getirilmiş özel kurallar yerine
İşleme tesislerinden elde edilen ürünler mikrobiyolojik
getirilmelidir.
kriterlerin yanı sıra organoleptik, histamin, toksik maddeler
gibi unsurları da içeren sağlık standartlarına uygun olmalıdır.
Çift kabuklu yumuşakçaları toplayan ve avlayanların bu
Su ürünlerinin tutulduğu kaplar suya dayanıklı malzemeden
ürünlere yönelik kabul ve temizleme merkezlerinin ve/veya
yapılmış olmalı, işlenmiş ürünler niteliklerine göre belirlenen
işleme tesislerinin de olması durumunda, bunlar onaylı
sıcaklıkta saklanmalı ve depolanmalıdır.
işletme olarak kabul edilmektedir. Böyle bir durumda, bunların
yukarıdakilerin yanı sıra aşağıda ayrıca açıklanan hususları da
5. Nakliyeciler:
yerine getirmeleri gerekmektedir.
Su ürünlerini nakledenler, nakil boyunca, taze ve dondurulmuş
su ürünlerini gereken sıcaklıkta saklamalı, ürün buz altında
2. Sevkiyat ve Temizleme Merkezleri:
saklanıyorsa ürünün su ile temas etmesini engelleyecek
Bu tür merkezler için onay alınması gerekmektedir. Ayrıca
tedbirleri almalı, canlı olarak nakledilecek su ürünlerinin gıda
bu tesisler, 9 no’lu dipnotta verilen gereklilikleri karşılamalı,
güvenliğini ve canlılığını olumsuz biçimde etkilemeyecek
izlenebilirliği sağlamalı ve HACCP sistemlerini kurup
biçimde nakledilmesini temin etmelidir.
işletmelidir. Merkezlere yönelik olarak karadaki tesisler ve
kullanılan tanklara ilişkin yapısal gereklilikler ile merkezin
B. KABUKLU YUMUŞAKÇALAR
niteliğine göre uyulması gereken hijyen kuralları ayrı ayrı
belirlenmiş ve buralara kabul edilecek ürünlere yönelik
1. Toplayıcı ve yetiştiriciler:
kriterler ortaya koyulmuştur.
Sevk merkezi veya arındırma tesisine ulaşmadan önceki
işlemler birincil üretim olarak kabul edilmektedir. Dolayısı ile
Ürünlerin mikrobiyolojik kriterler ile tazelik, canlılık, toksinler
bu ürünleri toplayan ve yetiştirenlerin kayıt olması gereklidir.
gibi bazı maddelere ilişkin sınır değerleri içeren sağlık
Ayrıca bunların hijyeni etkileyecek her türlü tedbiri alma,
standartlarını karşılaması gerekmektedir. Ürünler belirlenen
tehlikelerin uygun bir biçimde kontrolü amacıyla uyguladıkları
şekilde sarılmalı, paketlenmeli, üzerine kimlik işareti
tedbirlerin kaydını tutma ve muhafaza etme; izlenebilirliği
koyulmalı, tür adı ve paketlenme tarihini de içerecek biçimde
teminen kayıtlarda yer alan bilgiyi yetkili makama ve talep
etiketlenmeli ve tüketiciye sunulana kadar kapalı tutulmalıdır.
edilmesi durumunda alıcı gıda işyeri yöneticilerine verme
yükümlülükleri bulunmaktadır.
Ürünlerin farklı tesisler arasında hareketleri kayıt belgesi ile
yapılmalıdır. Kayıt belgesi, toplayıcının kimliği ve adresi, hasat
tarihi, üretim alanının konumu ve sağlık durumu gibi bilgiler
bulunmalı, belge kopyaları saklanmalıdır.
C. GENEL DEĞERLENDİRME
III. SOSYAL ŞARTLARA UYUM
Gıda mevzuatı uyarınca dondurucu ve fabrika gemileri dışında
Sosyal Politika ve İstihdam faslı kapsamında yer alan
kalan gemilerin, kayıt altına alınması ve mevzuatta öngörülen
gemicilerin çalışma saatlerine ilişkin düzenlemeler,
hijyen ve yapısal gereklilikleri karşılaması gerekmektedir.
ILO Sözleşmesi hükümlerini esas almaktadır. Bu konu
Türkiye’de TKB tarafından denizde avlanmak üzere ruhsat
Türkiye’de Deniz İş Kanunu ile düzenlenmiş olmakla birlikte,
verilmiş 20.000 civarında, ayrıca içsularda avlanan 3.000’e yakın
bazı hükümler AB mevzuatını tam karşılamadığından
balıkçı teknesi bulunmaktadır. Bu teknelerin ne kadarının, bu
değiştirilmeleri gerekecektir. AB mevzuatına tam uyum
gereklilikleri karşıladığı bilinmemektedir. Ancak çoğu teknenin
sağlandığında, 24 saatlik süredeki azami çalışma süresi
eski olduğu göz önüne alındığında, bunların faaliyetlerine
14, dinlenme süresi en az 10 saat; 7 gün süresince çalışma
devam edebilmeleri için modernize edilmeleri gerektiği açıktır.
süresi azami 72 saat, dinlenme süresi en az 72 saat olacaktır.
Sektörün tahminlerine göre, modernizasyon maliyetinin tekne
Gemilerde 16 yaşından küçüklerin çalıştrılması, 18 yaşından
başına 50-70 bin TL olabileceği hesaplanmaktadır.
küçük gemicilerin ise gece çalıştırılması yasaklanacaktır.
Çalışma ve dinlenme saatlerine ilişkin kayıt tutulup, muhafaza
Su Ürünleri Toptan ve Perakende Satış Yerleri Yönetmeliği’nde,
edilecektir. Gemi adamlarına bir yıllık süre için, en az 4 haftalık
hallerin uyacağı koşullar belirlenmiş olmakla birlikte, bir
ücretli izin verilecektir.
çok su ürünleri halinin, gerekli hijyen koşullarını taşımadığı
bilinmektedir. AB mevzuatı uyarınca hallerin de ciddi biçimde
Bazı balıkçı teknelerinde işverenin, çalışanların sağlık ve
modernizasyonu gerekecektir.
güvenliğini teminen alması gereken tedbirler, teknelerde
bulundurulacak alet-ekipman ile teknelerin özelliklerini ortaya
Türkiye’de AB’ye ihracat yapmak üzere onay almış çok sayıda
koyan AB mevzuatına ise, 2004 yılında kabul edilen Balıkçı
işleme tesisi bulunmakta olup, bu tesisler yukarıda belirtilen
Gemilerinde Yapılan Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri
koşulları karşılamaktadır. “Gıda güvenliği, Veterinerlik ve Bitki
Hakkında Yönetmelik ile uyum sağlanmıştır. Buna göre
Sağlığı politikaları” faslına ilişkin bir çalışmada, Türkiye’de
tekne sahiplerinin, belirlenen gereklilikleri yerine getirmeleri
bu kapsamda değerlendirilen 198 işletmenin%60’ının, AB
ve teknelerde kişisel korunma ürünlerini bulundurmaları
kurallarına uygun olarak çalıştığı tespit edilmiştir. Dolayısı
gereklidir.
ile geriye kalan 78 tesisin modernizasyonu yapılmak
durumundadır. Bu tesisler için müzakereler sırasında geçiş
Coğrafi olarak izole ve sağlık imkanlarına uzak olmaları
süresi alınamaması halinde, üyelikle birlikte kapatılmaları
nedeniyle, seyir halindeki teknelerde belirli tıbbi malzemelerin,
gerekecektir.
kapasitesi ve mürettebatı belirli sayının üzerinde olanlarda ise
doktor bulundurulması ve bu tür gemilere tıbbi konsültasyon
Türkiye’de, oldukça dağınık bir yapıdaki liman ve barınaklarda
temin edilmesine yönelik AB mevzuatına uyumlu olarak
karaya çıkarılan su ürünlerinin çoğu, teknelerle veya
2002 yılında Seyir Halindeki Gemilerde Daha İyi Tıbbi Hizmet
kamyonlarla taşınmaktadır. Kullanılan araçların önemli bir
Verilmesi İçin Gerekli Asgari Sağlık ve Güvenlik Koşulları
bölümü, AB mevzuatında belirtilen koşulları sağlamaktan
Hakkında Yönetmelik kabul edilmiştir. Buna göre teknelerin
uzaktır. Bu bağlamda, nakliye, soğuk zincirin en zayıf halkasını
yer aldıkları kategori için oluşturulan ilaç ve araç-gereç
oluşturduğundan bu tür araçlara da yatırım yapılması
listesindeki ürünlerin, sözkonusu teknelerde bulundurulması
gerekecektir.
gerekmektedir.
98
Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları
> AB Müktesebatına Uyumun Türk Balıkçılık Sektörüne Etkileri
Notlar
1 “Türkiye’nin Su Ürünleri Politikası Alanında AB Müktesebatına Yasal ve Kurumsal
Uyumu” Projesi
2 FAO, Fishing Operations, 1.Vessel Monitoring System, FAO Technical Guidelines
for Responsible Fisheries, 1998, s. 42
3 AB Katılım Müzakereleri kapsamında gerçekleştirilen ayrıntılı tarama
toplantılarında balıkçılık filosunun yapısına ilişkin olarak, Türkiye’de boyu 15 m
üzerinde olan 1.245 adet tekne bulunduğu bilgisi verilmiştir. Bu bağlamda,
boyu 15 m ve üzeri tekneler için toplam maliyet 1245 x 4600 € = 5,73 milyon €
olarak hesaplanmıştır.
4 Türkiye’de boyu 10-15 metre arasında 1.564 tekne bulunmaktadır. Bu bağlamda
ilave maliyet, 1564 teknex4.600 €= 6,73 milyon € olarak hesaplanmıştır.
5 UK Department for Environment, Food and Rural Affairs, Impact Assessment
of Commission Proposals establishing a Control System to ensure compliance
with the CFP, March 2009, p. 9
6 Bu rakam, ilgili Türk mevzuatında istenen özellikleri karşılayan bir cihazın,
KDV ve montaj dahil Türkiye’deki yaklaşık piyasa fiyatıdır.
7 AB mevzuatı uyarınca, motor gücü ve GT açısından filo kapasitesi belirlenip
sabitlenmekte, filoya yeni tekne girişine ise, sadece aynı kapasitede bir teknenin
filodan çıkması durumunda izin verilmektedir.
8 Hijyen kriterlerine ilişkin temel AB mevzuatı, 852/2004/EC ve 853/2004/EC
sayılı Gıda Maddelerinin genel Hijyen kuralları ile Hayvansal kökenli ürünlere
yönelik özel hijyen kurallarını belirleyen Tüzüktür. Bunlardan 852/2004 sayılı
Tüzüğün bazı hükümleri, Gıda Güvenliği ve Kalitesinin Denetimi ve Kontrolüne
Dair Yönetmelikte öngörülen asgari teknik ve hijyenik şartlarla benzerlikleri
bulunmaktadır. 853/2004/EC sayılı tüzüğün, su ürünleri ile ilgili hükümleri ise
Su Ürünleri Yönetmeliği ve Su Ürünleri İşleme ve Değerlendirme Tesisi Denetimi
Talimati kapsamında ele alınan bazı hususlarla benzerlikler göstermektedir.
9 Genel Hijyen Kuralları kısaca şunlardır: Gıda işletmesi her türlü bulaşmayı
engelleyebilecek kolay temizlenebilir şekilde planlanmalı, uygun olarak inşa
edilmiş tuvalet, lavabo vb. bulunmalı; uygun temizlik ve bakımı yapılmalı;
uygun sıcaklıklarda depolama ve nakliye sağlanmalı ve izlenmeli; uygun
havalandırma ve ışıklandırma sağlanmalı; kullanılacak ekipman gıda güvenliği
şartlarını taşımalı ve bakımı yapılmalı; gıda zincirinin her aşamasında gıda
güvenliği tedbirleri alınmalı, sıcak ve soğuk su sağlanmalı, gıda ile temas eden
su, devir daim suyu, buz ve buhar gıda güvenliği şartlarını taşımalı; tüm atıklar
uygun biçimde izole ve bertaraf edilmeli; çalışan personel kişisel hijyen şartlarına
uymalı ve tüm hijyen gerekliliklerini sağlamalı; kullanılan hammadde güvenli
olmalı ve uygun biçimde depolanmalı; uygun zararlı mücadelesi yapılmalı; gıdaya
uygun ambalaj malzemesi kullanılmalı ve ambalajlama uygun biçimde yapılmalı;
uygulanacak ısıl işlem, standartları karşılamalı, bulaşıyı önleyecek şekilde
uygulanmalı ve izlenerek kayıt altına alınmalı; çalışanların gıda güvenliği
ve genel hijyen kurallarına ilişkin eğitimleri sağlanmalıdır.
AB ORTAK BALIKÇILIK
BİLGİ
POLİTİKASINA İLİŞKİN BİLGİ
KAYNAKLARI
Dr. Şebnem KARAUÇAK, Eurohorizons Danışmanlık
I. AB VE TÜRKİYE’DEKİ TEMAS NOKTALARI
• Scientific, Technical and Economic Committee for Fisheries
(STECF) (Balıkçılık Bilimsel Teknik ve Ekomonik Komitesi)
1. Avrupa Birliği’ndeki Temas Noktaları
https://stecf.jrc.ec.europa.eu/home
• Advisory Committee on Fisheries and Aquaculture (ACFA)
• European Commission, Directorate General for Maritime
Affairs and Fisheries (Avrupa Komisyonu Balıkçılık ve
(Balıkçılık ve Su Ürünleri Danışma Komitesi)
http://ec.europa.eu/fisheries/cfp/governance/acfa_en.htm
Denizcilik Genel Müdürlüğü)
• European Economic and Social Committee, Section NAT
http://ec.europa.eu/dgs/fisheries/index_en.htm
(Avrupa Ekonomik ve Sosyal Komitesi, NAT Birimi (Tarım,
• European Parliament, Committee on Fisheries (PECH)
Çevre, Su Ürünleri, Hayvan Sağlığı))
(Avrupa Parlamentosu Balıkçılık Komitesi)
http://eesc.europa.eu/sections/nat/index_en.asEUROFISH
http://www.europarl.europa.eu/committees/
http://www.eurofish.dk
pech_home_en.htm
• EUROPÊCHE (Avrupa Birliği Ulusal Balıkçı İşletmeleri
• Council ot the European Union, Agriculture and Fisheries
(AB Konseyi, Tarım ve Balıkçılık Bölümü)
Örgütleri Derneği)
http://www.europeche.org
http://www.consilium.europa.eu/App/NewsRoom/
• EUROPÊCHE Üyesi Ulusal Örgütler:
loadBook.aspx?id=355&lang=1&bid=100&infotarget=
&target=
100
Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları
> AB Ortak Balıkçılık Politikasına İlişkin Bilgi Kaynakları
• Almanya, Deutscher Fischerei Verbant
2. Türkiye’deki Temas Noktaları
(Alman Balıkçılar Derneği)
www.deutscher-fischerei-verband.de
• Belçika, Rederscentrale (Armatörler Merkezi)
www.rederscentrale.be
• Danimarka, Danmarks Fiskeriforening
(Danimarka Balıkçılar Derneği)
www.fiskeriforening.dk
• İspanya, Federación Espaňola de Armadores de
Buques de Pesca (FEABP)
(İspanya Balıkçı Armatörler Federasyonu)
feabupes@teleline.es ;
Federaciōn Espaňola de Organizaciones Pesqueras (FEOPE)
(İspanya Balıkçılık Örgütleri Federasyonu)
www.feope.com;
Federaciōn Nacional de Cofradias de Pescadores
(Ulusal Balıkçı Dernekleri Federasyonu) f
ncp@arrakis.es
• Fransa, Union des Armateurs à la Pêche de France (UAPF)
(Fransa Balıkçı Armatörler Birliği)
uapf75@wanadoo.fr
• İngiltere, National Federation of Fishermen’s Organisations
(NFFO) (Ulusal Balıkçı Örgütleri Federasyonu)
www.nffo.org.uk ;
Scottish Fishermen’s Federation
(İskoç Balıkçıları Federasyonu)
www.sff.co.uk
•Yunanistan, Panhellenic Middle Range Union of Shipowners
(PEPMA)
(Yunan Armatörler Birliği)
pepma@the.forthnet.gr
• İtalya, Federazione Nazionale dele imprese di Pesca
(Ulusal Balıkçı İşletmeleri Federasyonu)
www.federpesca.it
• İsveç, Sveriges Fikares Riksförbund
(İsveç Balıkçılar Federasyonu)
marika.nilsson@yrkesfiskarna.se
• Hollanda, Stiching van de Nederlandse Visserij
(Hollanda Balıkçılar Vakfı)
www.pvis.nl/
• Malta, Apex Organization of Cooperatives
(Apex Kooperatifler Birliği)
www.apexmalta.coop
• Polonya, North Atlantic Producers Organization
(Kuzey Atlantik Üreticileri Örgütü) www.paop.org.pl
• T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı
http://www.tarim.gov.tr
• T.C. Başbakanlık Avrupa Birliği Genel Sektererliği – ABGS
www.abgs.gov.tr
• Sahil Güvenlik Komutanlığı
http://www.sgk.tsk.tr
• Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB)
http://www.tobb.org.tr
• Su Ürünleri Yetiştiricileri Birlikleri
http://www.tarimziraat.com/uretici_birlikleri/
su_urunleri_yetistiricileri_birligi
• Su Ürünleri Federasyonu
http://www.sufed.org
• Akuakültür Derneği
http://www.aquaculture.web.tr
• Balıkçılığı Koruma ve Geliştirme Derneği h
ttp://www.bkgd.org
• Balıkçılık Teknolojisi Mühendisleri Derneği
http://www.btmd.org
• Orkinos Yetiştiricileri ve İhracatçıları Derneği
http://www.oyid.com
• Su Ürünleri Derneği
http://fisheries.ege.edu.tr/dernek
• Su Ürünleri Mühendisleri Derneği
http://site.mynet.com/sumder
• Su Ürünleri Tanıtım Derneği
http://www.suurunleri.org
• Su Ürünleri Tanıtım Grubu
http://www.turkishseafood.org.tr
• İzmir Su Ürünleri Yetiştiriciliği ve Üreticileri Derneği
http://www.suderizmir.org
• Türk Deniz Araştırmaları Vakfı
http://www.tudav.org
• İstanbul Balık Müstahsilleri Derneği
http://www.istanbulbalikcilik.com.tr
• Muğla Kültür Balıkçıları Derneği
http://www.muglakulturbalikcilari.com
• Su Ürünleri Merkez Araştırma Enstitüsü
http://www.sumae.gov.tr
• Akdeniz Su Ürünleri Araştırma Üretim ve
Eğitim Enstitüsü Müdürlüğü
http://www.akdenizsuurunleri.gov.tr
• Deniz Ticaret Odası
http://www.denizticaretodasi.org
II. TEMEL KAYNAKLAR
• 3259/94/AT sayılı, balıkçı teknelerinin özelliklerine ilişkin
Konsey Tüzüğü (2930/86/AET sayılı Tüzüğe değişiklik
1. Genel Hükümler
getirmiştir.)
• COM(2006)360 sayılı, “azami sürdürülebilir ürün oranları ile
• COM(2009)163 sayılı, Ortak Balıkçılık Politikası reformuna
ilişkin Yeşil Kitap
AB balıkçılığında sürdürülebilirlik” konulu Komisyon Tebliği
• 2371/2002/AT sayılı, balıkçılık kaynaklarının Ortak Balıkçılık
• 1627/94/AT sayılı, özel avlanma izinlerine ilişkin genel
Politikası kapsamında korunması ve sürdürülebilir kullanımı
şartları belirleyen Konsey Tüzüğü
hakkında Konsey Tüzüğü
• COM(2005)647 sayılı, Ortak Balıkçılık Politikası’nın
• 2371/2002/AT sayılı Konsey Tüzüğü’nün uygulamasına
basitleştirilmesi ve iyileştirilmesine ilişkin Komisyon Tebliği
• COM(2002)637 sayılı, üçüncü ülkelerle balıkçılık için ortaklık
anlaşmaları hakkında Komisyon Tebliği
ilişkin kurallar getiren 1438/2003/AT sayılı Komisyon Tüzüğü
(916/2004/AT sayılı Tüzükle değişiklik getirilmiştir.)
• 1242/2004/AT sayılı, yeni üye ülkeler için 2371/2002/AT sayılı
• COM(2002)677 sayılı, üçüncü ülkelerle balıkçılık işbirliği
anlaşmalarında bütünleştirilmiş bir çerçeve oluşturulmasına
dair Komisyon Tebliği
Tüzükte yer alan bazı önlemler konusunda derogasyonlar
getiren Konsey Tüzüğü
• 1281/2005/AT sayılı, avlanma lisanslarının düzenlenmesi
• COM(2007)160 sayılı, Karadeniz’de sinerji: yeni bir bölgesel
işbirliği girişimi konulu Komisyon Tebliği
ve lisanslarda yer alması gereken asgari bilgilere ilişkin
Komisyon Tüzüğü
• COM(1999)613 sayılı, Topluluğun bölgesel balıkçılık
• 26/2004/AT sayılı, balıkçı teknelerinin kayıt ettirilmesine
örgütlerine katılımına ilişkin Komisyon Tebliği
ilişkin Konsey Tüzüğü (1799/2006/AT sayılı Tüzükle değişiklik
• 71/128/AET sayılı, Balıkçılık Danışma Komitesi’nin kurulması
hakkında Komisyon Kararı (son olarak 2004/864/AT sayılı
Komisyon Kararı ile değişiklik getirilmiştir.)
getirilmiştir.)
• 2244/2003/AT sayılı, uydu bazlı tekne denetleme sistemine
(VMS) ilişkin detaylı kuralları ortaya koyan Komisyon Tüzüğü
• 2004/585/AT sayılı, Ortak Balıkçılık Politikası kapsamında
Bölgesel Danışma Konseyi oluşturulmasına ilişkin Konsey
Kararı
• 1461/2003/AT sayılı, avlanma faaliyetleri hakkında elektronik
bilgi transferi ve uzaktan algılama ile ilgili pilot projelerle
ilgili koşulları belirleyen Komisyon Tüzüğü
• 2005/629/AT sayılı, Balıkçılık Bilimsel Teknik ve Ekonomik
Komitesi’nin kurulması hakkında Komisyon Kararı
• 1342/2008/AT sayılı, morina stoklarına ve bu stokların
sömürülmesine neden olan balıkçılık faaliyetlerine ilişkin
uzun vadeli bir plan oluşturan Konsey Tüzüğü
2. Kaynakların ve Çevrenin Korunması
• 43/2009/AT sayılı, 2009 yılında Topluluk sularında ve
avlanma kısıtlaması olan sularda faaliyet gösteren Topluluk
2.1. Kaynakların Korunması
teknelerine yönelik avlanma koşulları ve bazı balık stoklarına
ilişkin uygulamaları içeren Konsey Tüzüğü
• COM(2007)/136 sayılı, “Avrupa Balıkçılığında İstenmeyen
Yan-Avların Azaltılmasına ve Iskartanın Ortadan
• COM(2007)30 sayılı, açık deniz balık stoklarının yönetiminde
revizyona ilişkin Komisyon Tebliği
Kaldırılmasına Yönelik Bir Politika” konulu Komisyon Tebliği
• COM(2007)73 sayılı, balıkçılıkta “hak odaklı yönetim”
• 2115/2005/AT sayılı, Kuzeybatı Atlantik Balıkçılık Örgütü
çerçevesinde, Grönland pisi balığına ilişkin bir geri kazanım
(balıkçı, balıkçı teknesi, işletme veya kooperatiflere münferit
avlanma hakları verilmesine dayanan sistem) araçlarına
ilişkin Komisyon Tebliği
planı oluşturan Konsey Tüzüğü
• 2807/83/AET sayılı, üye ülkelerin avlanma faaliyetlerine
ilişkin bilgi kayıtlarına detaylı kurallar getiren Konsey
• COM(2007)39 sayılı, OBP kapsamında avlanma kapasitesinin
iyileştirilmesi ve avlanma çabası göstergelerine ilişkin
Tüzüğü (son olarak 1965/2001/AT sayılı Komisyon Tüzüğü ile
değişiklik getirilmiştir.)
Komisyon Tebliği
• 1936/2001/AT sayılı, bazı aşırı göçmen balık stoklarının
• 1954/2003/AT sayılı, bazı Topluluk avlanma alanları ve
avcılığına uygulanabilir kontrol önlemlerini belirleyen
kaynakları ile ilgili avlanma çabalarının yönetimine ilişkin
Konsey Tüzüğü (1005/2008/AT sayılı, Tüzükle değişiklik
Konsey Tüzüğü (2847/93/AT sayılı, Tüzüğe değişiklik
getirilmiştir.)
getirmiştir.)
102
Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları
> AB Ortak Balıkçılık Politikasına İlişkin Bilgi Kaynakları
• 1984/2003/AT sayılı, Topluluk içindeki mavi yüzgeçli orkinos,
kılıç balığı ve patlak gözlü orkinos ticaretinin istatistiki
denetimine yönelik bir sistem oluşturan Konsey Tüzüğü
• 1543/2000/AT sayılı, Ortak Balıkçılık Politikası’nın uygulanması
için gerekli olan verilerin toplanması ve yönetimi ile ilgili bir
Topluluk çerçevesi oluşturan Konsey Tüzüğü (1343/2007/AT
sayılı, Tüzük ile değişiklik getirilmiştir.)
• 1185/2003/AT sayılı, köpekbalığı yüzgeçlerinin teknelerde
çıkarılmasına dair Konsey Tüzüğü
• 2847/1993/AET sayılı, Ortak Balıkçılık Politikası’na ilişkin
kontrol sistemini ortaya koyan Konsey Tüzüğü (1098/2007/
AT sayılı Tüzükle değişiklik getirilmiştir.)
• COM(2002)535 sayılı, Akdeniz’deki balıkçılık kaynaklarının
• 92/43/AET sayılı, yabani flora ve fauna ile doğal yaşam
ortamlarının korunmasına ilişkin Konsey Direktifi
• 97/62/AT sayılı, yabani flora ve fauna ile doğal yaşam
ortamlarının korunmasına ilişkin teknik ve bilimsel
gelişmelere ilişkin Konsey Direktifi
• 129/2003/AT sayılı, balık ağı göz genişliklerini ve
kalınlıklarını belirleyen detaylı kurallara ilişkin Komisyon
Tüzüğü
• 3440/84/AET sayılı, trollere aygıtlar tutturulmasına ilişkin
Komisyon Tüzüğü
• COM(2002)656 sayılı, ıskarta balık oranını azaltmaya yönelik
Topluluk Eylem Planı’na ilişkin Komisyon Tebliği
• 1359/2008/AT sayılı, Topluluk balıkçı teknelerinin 2009-2010
Ortak Balıkçılık Politikası dahilinde korunması ve
yılları için bazı açık deniz balık stoklarını avlama imkanlarını
sürdürülebilir kullanımına yönelik Topluluk Eylem Planı
düzenleyen Konsey Tüzüğü
hakkında Komisyon Tebliği
• 1967/2006/AT sayılı, Akdeniz’de balıkçılık kaynaklarının
sürdürebilir kullanımına yönelik idari önlemler hakkında
Konsey Tüzüğü
• 865/2007/AT sayılı balıkçılık kaynaklarının OBP kapsamında
korunması ve sürdürülebilir kullanımı hakkında Konsey
Tüzüğü (2371/2002/AT sayılı Tüzüğe değişiklik getirmiştir.)
• COM(2003)130 sayılı, Ortak Balıkçılık Politikası’nın etkin ve
aynı şekilde uygulanmasına ilişkin Komisyon Tebliği
• 936/2001/AT sayılı, göç eden balık stoklarının avlanmasına
• 1300/2008/AT sayılı, Batı İskoçya’daki ringa stokları ve
bunların sömürülmesine neden olan balıkçılık faaliyetlerine
ilişkin çok yıllı bir plan oluşturan Konsey Tüzüğü
• 1542/2007/AT sayılı, ringa balığı, uskumru ve istavritle ilgili
karaya çıkarma ve tartma prosedürlerine ilişkin Komisyon
Tüzüğü
• 1386/2007/AT sayılı, Kuzeybatı Atlantik Balıkçılık Örgütü’nün
denetim bölgesine yönelik koruma ve uygulama
önlemlerine ilişkin Konsey Tüzüğü
• 509/2007/AT sayılı, “Western Channel” bölgesinde dil balığı
ilişkin kontrol önlemlerini belirleyen Konsey Tüzüğü
stoklarının sürdürülebilir şekilde avlanmasına ilişkin çok yıllı
(869/2004/AT sayılı, Tüzükle değişiklik getirilmiştir.)
plan ortaya koyan Konsey Tüzüğü
• 520/2007/AT sayılı, 973/2001/AT sayılı, Konsey Tüzüğünü
yürürlükten kaldıran ve bazı uzak göçmen balık stoklarının
korunmasına yönelik teknik önlemleri ortaya koyan Konsey
Tüzüğü
• COM(2006)100 sayılı, bazı balık stoklarının korunmasına
yönelik teknik önlemleri ortaya koyan Konsey Tüzüğü Teklifi
• 41/2006/AT sayılı, Topluluk sularında avlanan Topluluk
tekneleri için geçerli olan avlanma kotaları ve buna bağlı
koşullara ilişkin Konsey Tüzüğü
• 649/2009/AT sayılı, yıldan yıla balıkçılık kotalarının yönetimi
çerçevesinde, 2009 yılına ilişkin bazı balık kotalarını
düzenleyen Komisyon Tüzüğü
• 302/2009/AT sayılı, Akdeniz ve Doğu Atlantik’te mavi
yüzgeçli orkinos için çok yıllı geri kazanım planı hakkında
Konsey Tüzüğü
• 1098/2007/AT sayılı, Baltık Denizi’ndeki morina stoklarına
ve bu stokların sömürülmesine neden olan balıkçılık
faaliyetlerine ilişkin çok yıllı bir plan ortaya koyan Konsey
Tüzüğü
• 811/2004/AT sayılı, Kuzeyli berlam balığı stoklarının
iyileştirilmesine yönelik önlemler getiren Konsey Tüzüğü
• 1239/98/AT sayılı, balıkçılık kaynaklarının korunmasına
ilişkin bazı teknik kurallar belirleyen Konsey Tüzüğü (847/97/
AT sayılı Tüzüğe değişiklik getirmiştir.).
• 2347/2002/AT sayılı, açık deniz balıkçılığına ilişkin spesifik
erişim kuralları ve koşulları getiren Konsey Tüzüğü
• COM(2009)40 sayılı, köpek balıklarının korunması ve
yönetimine ilişkin Topluluk eylem planı oluşturulmasına dair
Komisyon Tebliği
• 199/2008/AT sayılı, balıkçılık sektöründe verilerin
toplanması, yönetimi ve kullanımı ile, OBP’ye ilişkin bilimsel
tavsiyelerin desteklenmesini içeren bir Topluluk çerçevesi
oluşturulmasına dair Konsey Tüzüğü
• 768/2005/AT sayılı, Topluluk Balıkçılık Kontrol Ajansı’nın
oluşturulmasına ilişkin Konsey Tüzüğü
• 1005/2008/AT sayılı, yasa dışı, raporlanmayan ve düzenleme
dışı balıkçılık faaliyetlerinin önlenmesi, engellenmesi ve
ortadan kaldırılmasına yönelik bir Topluluk sistemi oluşturan
Konsey Tüzüğü
• COM(2008)469 sayılı, fok ürünlerinin ticaretine ilişkin AP ve
Konsey Tüzüğü
• 2005/938/AT sayılı, Uluslarararası Yunus Koruma Programı
Sözleşmesi’nin Topluluk tarafından onaylanması hakkında
• 199/2008/AT sayılı, balıkçılık sektöründe verilerin
Konsey Kararı
toplanması, yönetimi ve kullanımı ile OBP konusunda
• COM(2007)823 sayılı, balina avcılığına ilişkin Topluluk
bilimsel danışmanlığın desteklenmesine yönelik bir Topluluk
çerçevesi oluşturan Konsey Tüzüğü
eylemleri hakkında Komisyon Tebliği
• 734/2008/AT sayılı, açık denizlerdeki hassas sualtı
• 1639/2001/AT sayılı, 1543/2000/AT sayılı Tüzüğün
ekosistemlerinin tahrip edici balıkçılık faaliyetlerinden
uygulamasına ilişkin detaylı kurallar getiren ve balıkçılık
sektöründe verilerin toplanmasına ilişkin Topluluk
korunmasına ilişkin Konsey Tüzüğü
• COM(1997)719 sayılı, AB’de balıkçılık ürünlerinin geleceği:
programları oluşturan Komisyon Tüzüğü (1581/2004/AT
sayılı Tüzükle değişiklik getirilmiştir.)
Sorumluluk, işbirliği ve rekabet konulu Komisyon Tebliği
• 98/249/AT sayılı, Kuzey Doğu Atlantik’te deniz çevresinin
• 2000/439/AT sayılı, üye ülkelerin OBP kapsamında veri
toplama, araştırma ve pilot proje uygulama faaliyetlerine
ilişkin masraflarına Topluluk tarafından finansal katkı
korunmasına ilişkin sözleşmenin sonuçlandırılmasına dair
Konsey Kararı
• 94/157/AT sayılı, Baltık Denizi bölgesinde deniz çevresinin
sağlanmasına ilişkin Konsey Kararı
korunması sözleşmesinin sonuçlandırılmasına dair Konsey
• 1966/2006/AT sayılı, uzaktan algılama ve elektronik kayıt
ile balıkçılık faaliyetlerinin raporlanmasına ilişkin Konsey
Tüzüğü
Kararı
• 77/585/AET sayılı, Akdeniz’in kirlenmeye karşı korunması
sözleşmesinin ve Akdeniz’de gemilerden ve uçaklardan
• 1996/2006/AT sayılı Tüzüğün uygulanmasına ilişkin detaylı
kurallar getiren 1566/2007/AT ve 1303/20007/AT sayılı
Komisyon Tüzükleri
kaynaklanan kirliliğin önlenmesi sözleşmesinin
sonuçlandırılmasına ilişkin Konsey Kararı
• 2000/60/AT sayılı, Su politikası hakkında bir Topluluk eylem
çerçevesi oluşturan AP ve Konsey Direktifi
2.2. Çevrenin Korunması
• 2006/44/AT sayılı, balık yaşamının desteklenmesi için,
korunması ve iyileştirilmesi gereken tatlı suların kalitesi
• COM(2005)504 sayılı, “Deniz Ortamının Korunması hakkında
hakkında Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi
Tematik Strateji” başlıklı Komisyon Tebliği
3. Su Ürünleri Yetiştiriciliği
• 2008/56/AT sayılı, Deniz Stratejisi Çerçeve Direktifi
• COM(2002)186 sayılı, çevrenin korunmasına yönelik
yükümlülüklerin Ortak Balıkçılık Politikası’na dahil edilmesi
için bir Topluluk Eylem Planı oluşturan Komisyon Tebliği
• COM(2001)162 sayılı, Balıkçılık için Biyoçeşitlilik Eylem Planı
hakkında Komisyon Tebliği
• 708/2007/AT sayılı, su ürünleri yetiştiriciliğinde yabancı ve
yerelde bulunmayan türlerin kullanımına ilişkin Konsey
Tüzüğü
• 2006/113/AT sayılı, su kabuklularının yaşadığı suların
• COM(2005)275 sayılı, “Balıkçılık Ürünleri İçin Eko-Etiket
Sistemi Oluşturulmasına Yönelik Topluluk Yaklaşımı
kalitesine ilişkin AP ve Konsey Direktifi
• COM(2002)511 sayılı, Avrupa su ürünleri yetiştiriciliğinde
Hakkında Tartışma” konulu Komisyon Tebliği
sürdürülebilir kalkınma stratejisine ilişkin Komisyon Tebliği
• COM(1998)42 sayılı, Avrupa Topluluğu biyoçeşitlilik
4. Ortak Piyasa Düzeni
stratejisine ilişkin Komisyon Tebliği
• 93/626/AT sayılı, Biyoçeşitlilik Sözleşmesi’nin
sonuçlandırılmasına ilişkin Konsey Kararı
• 104/2000/AT sayılı, balıkçılık ve su ürünleri yetiştiriciliğindeki
• 812/2004/AT sayılı, deniz memelilerinin kazaen avlanmasına
ilişkin önlemler belirleyen Konsey Tüzüğü (88/98/AT sayılı
Tüzüğe değişiklik getirmiştir.)
ortak piyasa düzenine ilişkin Konsey Tüzüğü
• 104/2000/AT sayılı Tüzüğün, balıkçılık ve su ürünleri
yetiştiriciliği sektörlerindeki üretici örgütlerinin tanınması
• 83/129/AET sayılı, belirli fok yavrularının ve bunların
konusunda uygulanması ile ilgili detaylı kuralları belirleyen
ürünlerinin üye devletlere ithaline ilişkin Konsey Direktifi
104
2318/2001/AT sayılı Komisyon Tüzüğü
Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları
> AB Ortak Balıkçılık Politikasına İlişkin Bilgi Kaynakları
• 104/2000/AT sayılı Tüzüğün, ürünlerde kaliteyi artırmak
• 1006/2008/AT sayılı, Topluluk balıkçı teknelerinin, Topluluk
amacıyla, balıkçılık sektörlerindeki üretici örgütlerinin
suları dışındaki avlanma faaliyetlerine ve üçüncü ülke
özel olarak tanınması ile ilgili detaylı kuralları belirleyen
teknelerinin Topluluk sularına girişlerine ilişkin izinleri
1924/2000/AT sayılı Komisyon Tüzüğü
düzenleyen Konsey Tüzüğü (2847/93/AET ve 1627/94/AT
• 104/2000/AT sayılı Tüzüğün, balıkçılık sektöründeki
sayılı tüzüklere değişiklik getirmiştir.)
uygulama planlarına ilişkin ilgili detaylı kuralları belirleyen
2508/2000/AT sayılı Komisyon Tüzüğü
5. Yapısal Önlemler ve Finansman
• 104/2000/AT sayılı Tüzüğün, branşlararası örgütlerin
tanınma koşulları, tanınma statüsünün verilmesi ve geri
• 498/2007/AT sayılı, Avrupa Balıkçılık Fonu hakkında Konsey
alınması konularında uygulanmasına ilişkin detaylı kuralları
Tüzüğü’nün uygulanmasına ilişkin detaylı kuralları belirleyen
belirleyen 1813/2001/AT sayılı Komisyon Tüzüğü
Komisyon Tüzüğü
• 104/2000/AT sayılı Tüzüğün, belirli balıkçılık ürünlerinin
• 861/2006/AT sayılı, Ortak Balıkçılık Politikası’nın
piyasadan çekilmeleri durumunda sağlanan mali tazminat
uygulanmasına yönelik finansal önlemlere ve deniz
konusunda uygulanması ile ilgili detaylı kuralları belirleyen
hukukuna ilişkin Konsey Tüzüğü
2509/2000/AT sayılı Komisyon Tüzüğü
• 104/2000/AT sayılı Tüzüğün, belirli balıkçılık ürünleri için
uzatma yardımlarının verilmesi konusunda uygulanması
• 1198/2006/AT sayılı, Avrupa Balıkçılık Fonu hakkında Konsey
Tüzüğü
• 1860/2004 sayılı, AT Antlaşması’nın 87. ve 88. Maddelerinin
ile ilgili detaylı kuralları belirleyen 2814/2000/AT sayılı
tarım ve balıkçılık sektörlerinde de minimis yardıma ilişkin
Komisyon Tüzüğü
olarak uygulanması hakkında Komisyon Tüzüğü
• 104/2000/AT sayılı Tüzüğün, belirli balıkçılık ürünlerine
• AT Antlaşması’nın 87. ve 88. Maddeleri
yönelik “tek fiyatta yardım”ın sağlanması konusunda
uygulanması ile ilgili detaylı kuralları belirleyen 939/2001/AT
6. Gıda Güvenliği ve Hayvan Sağlığı
sayılı Komisyon Tüzüğü
• 104/2000/AT sayılı Tüzüğün, belirli balıkçılık ürünleri için
özel depolama yardımı yapılması konusunda uygulanması
ile ilgili detaylı kuralları belirleyen 2813/2000/AT sayılı
Komisyon Tüzüğü
• 104/2000/AT sayılı Tüzüğün, işleme endüstrisinde
kullanılacak orkinos türlerine yönelik telafi edici yardımın
verilmesi konusunda uygulanması ile ilgili detaylı kuralları
belirleyen 2183/2001/AT sayılı Komisyon Tüzüğü
• 2406/96/AT sayılı, bazı balıkçılık ve su ürünleri için ortak
pazarlama standartlarını belirleyen Konsey Tüzüğü
• 1309/2008/AT sayılı, 104/2000/AT sayılı Konsey Tüzüğü’nün I.
ve II. Eklerinde yer alan balıkçılık ürünleri için, 2009 avlanma
• 178/2002/AT sayılı, gıda yasasına ilişkin genel ilke ve kuralları
belirleyen, Avrupa Gıda Güvenliği Ofisi’ni kuran Tüzük
• 852/2004/AT sayılı, gıda maddelerinin hijyenine ilişkin gıda
işletmelerinin uyması gereken genel kuralları ortaya koyan
Konsey Tüzüğü
• 853/2004/AT sayılı, hayvansal kökenli gıda ürünlerinin
hijyeni ile ilgili spesifik kuralları belirleyen Konsey Tüzüğü
• 854/2004/AT sayılı, insan tüketimine yönelik hayvansal
kökenli gıda ürünlerinin resmi kontrollerinin
düzenlenmesine ilişkin spesifik kuralları belirleyen Konsey
Tüzüğü
• 2006/88/AT sayılı, suda yaşayan hayvanlara ve bunlara bağlı
yılına ait Topluluk geri alım ve satış fiyatlarını belirleyen
su ürünlerine ilişkin hayvan sağlığı gereklilikleri ve suda
Komisyon Tüzüğü
yaşayan hayvanlarda görülen bazı hastalıkların önlenmesi
• 2065/2001/AT sayılı balıkçılık ve su ürünleri yetiştiriciliği
ürünleri hakkında tüketicinin bilgilendirilmesine ilişkin
Komisyon Tüzüğü
• 2847/93/AET sayılı, Ortak Balıkçılık Politikası’na yönelik bir
kontrol sistemi getiren Konsey Tüzüğü (1005/2008/AT sayılı,
Tüzükle değişiklik getirilmiştir.)
ve kontrolü hakkında Konsey Direktifi
• 1999/468/AT sayılı, Avrupa Komisyonu’na verilen yürütme
yetkilerinin kullanılmasına yönelik usulleri açıklayan Konsey
Kararı
• 2004/41/EC sayılı, insan tüketimine yönelik belirli hayvansal
gıdaların üretimi ve piyasaya sürülmesine ilişkin hijyen
ve sağlık koşulları hakkındaki bazı direktifleri yürürlükten
kaldıran Direktif
7. Sosyal Koşullar
Prellezo, R., Accadia, P., Andersen J. L, “Mevcut Biyo-ekonomik
Modeller Araştırması”, Sukarrieta: AZTI-Tecnalia, 2009
• 1999/63/AT sayılı, Avrupa Topluluğu Gemi Sahipleri
Sualtı Kaynakları ve Ekosistem Çalışmaları Enstitüsü
Birliği (ATSA) ve Taşımacılık İşçi Birlikleri Federasyonu
(Wageningen IMARES), “Balıkçılık Sektörü’nde Enerji
(FETT) arasında yapılan ve gemicilerin çalışma saatlerinin
düzenlenmesini ele alan Anlaşma hakkında Konsey Direktifi
• 1999/95/AT sayılı, Topluluk limanlarını kullanan gemilerde
çalışma saatlerinin düzenlenmesine ilişkin Konsey Direktifi
• 1999/130/AT sayılı, gemicilerin çalışma saatlerine ve gemiye
personel olarak alınmalarına ilişkin 180 sayılı, ILO Sözleşmesi’nin
onaylanması ve 1976 Deniz Ticareti Sözleşmesi’nin 1996 tarihli
Protokolü hakkında Komisyon Tavsiyesi
Tasarrufu”, 2009
Framian BV, “Balıkçılık için De Minimis Devlet Yardımlarının
Artırılmasının Ekonomik Analizi”, 2009
Alyne E. Delaney, Aalborg Üniversitesi Araştırma Merkezi,
“Baltık Denizi’ndeki Küçük Ölçekli Balıkçılık Topluluklarının
Profilinin Çıkarılması”, 2008
Eurofish, “Balık ve Su Ürünleri Piyasalarının Ortak
Organizasyonunun Değerlendirilmesi”, 2008
• 93/103/AT sayılı, balıkçı teknelerinde çalışanlara ilişkin asgari
güvenlik ve sağlık gereklilikleri hakkında Konsey Direktifi
• 92/29/AET sayılı, teknelerde tıbbi müdahele için asgari
sağlık ve güvenlik gereksinimleri hakkında Konsey Direktifi
MRAG, MG Otero & PolEM,“Açık Denizlerde Dip Malzemeleri
Kullanan Topluluk Balıkçılık Filolarının Ekonomik ve Sosyal
Öneminin Analizi”, 2008
Ernst & Young, AND-I, Eurofish, Indemar, “AB’de Su Ürünleri
Yetiştiriciliğinin Ekonomik Performansı ve Rekabet
III. İNTERNET SAYFALARI
Edebilirliği Araştırması”, 2008
Sualtı Kaynaklarının Yönetimi ve Ekonomisi Merkezi (CEMARE),
Su Ürünleri Balıkçılık Bilgi Paylaşım Portalı “Morina Balığı Kurtarma Planı’nın Kuzey Denizi’ndeki Karışık
http://www.aquapena.com
Balık Türleri Üzerindeki Ekonomik Etkileri” (EcoCoRP), 2008
AB Denizcilik ve Balıkçılık Mevzuat Özetleri
Eurohorizons Danışmanlık, “Avrupa Birliği Balıkçılık Müktesebat
http://europa.eu/legislation_summaries/
Rehberi”, Bandırma Ticaret Odası Yayını, 2007
maritime_affairs_and_fisheries/index_en.htm
FAO Globefish&Eurofish, “Avrupa Balıkçılık Ürünleri Fiyat
Avrupa Komisyonu Balıkçılık ve Denizcilik Genel
Raporu”, 2007
Müdürlüğü’nün Ortak Balıkçılık Politikası Sayfası
Bord Iascaigh Mhara, “Pasif Balıkçılık Malzemelerinin
http://ec.europa.eu/fisheries/cfp_en.htm
İşaretlenmesindeki Farklı İşaret Şamandırası Tekniklerinin
Avrupa Komisyonu’nun Balıkçılık Alanındaki Yayınları
Değerlendirilmesi”, 2007
(Araştırma ve Raporlar)
Institut Français de Recherche pour l’Exploitation de la MER
http://ec.europa.eu/fisheries/publications/
(IFREMER), “Avrupa’da Küçük Ölçekli Kıyı Balıkçılığı”, 2007
studies_reports_en.htm#aquaculture
MRAG, “Spesifik Balık Türleri için Iskarta Politikasının Etki
B.M. Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) Yayınları
Analizi”, 2007
http://www.fao.org/corp/publications/en
Poseidon Sualtı Kaynakları Yönetimi Ltd., “Hassas Bölgelerde
EUROFISH Yayınları
Su Ürünleri Yetiştiriciliğinin Çevresel Etkilerinin Bazı
http://www.eurofish.dk
Boyutları”, 2006
EUROPECHE Yayınları
LEI BV & Framian BV, “Balıkçılık Sektöründe İstihdam: Mevcut
http://www.europeche.org/rubrique.php3?id_rubrique=70
Durum”, 2006
Bruno Goussault, Bernard Leveau, Eurofish, “Deniz Ürünleri İçin
IV. KAYNAKÇA
Ambalajlama Teknolojisi Rehberi”, 2006
Prof. Hans Henrik Huss, Dr. Simon Derrick, Dr. Mike Dillon,
Eurofish, “AB’de Balık ve Su Ürünlerinin Tedarik Edilmesi ve
Pazarlanması Araştırması” Mayıs 2009
Humber Institute of Food & Fisheries, Grimsby, UK “Deniz
Ürünleri Hijyen Yönetimi Rehberi”, 2005
Framian BV, “AB Su Ürünleri Yetiştiriciliği Sektörü İncelemesi”,
Mayıs 2009
Wydawnitctwo, “Deniz Ürünleri Sözlüğü”, 2005
Oceanic Developpement, “Avrupa Ton Balığı Sektörü:
Naturland e.V & Organic Services GmbH, “Organik Su Ürünleri
Yetiştiriciliği: Üretim ve Pazarlar”, 2009
Ekonomik Durum, Beklentiler ve Ticaret Liberalizasyonunun
Etkilerinin Analizi”, 2005
106
Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları
> AB Ortak Balıkçılık Politikasına İlişkin Bilgi Kaynakları
Avrupa Çevre Politikası Enstitüsü (IEEP), “Kayıp Balıkçılık
Bahar Balta
Malzemeleri ile Hayalet Avcılık”, 2005
Stirling Üniversitesi Su Ürünleri Enstitüsü, “Su Ürünü Levrek ve
Çipura Türleri Piyasa Analizi”, 2004
Avrupa Balıkçılık Danışma Komisyonu (EIFAC), “Avrupa Tatlı Su
Ürünleri Yetiştiriciliği Piyasa Perspektifleri”, 2001
Nicky Spencer, “Memeli Deniz Hayvanlarının Balıkların Yanında
Avlanmasına ilişkin Bilgi Düzeyinin Değerlendirilmesi”, 2000
Bahar Balta lisans eğitimini 2007 yılında Işık Üniversitesi
İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Uluslararası İlişkiler
Bölümü’nde burslu olarak tamamladıktan sonra, 2008 yılında
Centre International de Formation Européenne ve Institut
Européen des Hautes Etudes Internationales’in Avrupa ve
Uluslararası Çalışmalar adlı Master Programı’nı bitirdi. Halen,
profesyonel hayata başladığı Avrupa Birliği ve Türkiye-AB
Yazarların Özgeçmişleri
ilişkileri konularında teknik danışmanlık hizmetleri veren
Eurohorizons Danışmanlık ve İletişim Şirketi’nde çalışmayı
PROF. DR. GÜLCAN ERAKTAN
sürdüren Bahar Balta, İngilizce biliyor.
1944 yılında doğdu. 1965 yılında Ankara Üniversitesi Ziraat
ANTONIO ROMEO
Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümünü bitirerek aynı bölümde
asistan olarak göreve başladı. Aynı Fakültede 1970 yılında
DINTEC firması “Kalite ve Standartlar Uygulama” birimi
Doktora çalışmasını tamamladı, 1978 yılında Doçent ve
başkanıdır. On yılı aşkın süredir test laboratuarlarında kalite
1988 yılında Profesör oldu. 1975-1977 yılları arasında Bonn-
ve akreditasyon konularında çalışmaktadır. Önemli İtalyan
Almanya’da Avrupa Topluluğu ile Türkiye arasında tarım
sertifikalandırma kurumlarının üyesidir (Cisq-Cert) ve
alanındaki ilişkiler konusunda Doktora sonrası çalışmalar,
halihazırda SINCERT’in Akreditasyon Kurulunda yer almaktadır.
daha sonra tarım politikasının değişik alanlarında Almanya-
DINTEC’de çeşitli sektörlerdeki KOBİ’lere, özellikle tarım-
Göttingen Üniversitesi ve Polonya-Varşova Üniversitesinden
gıda alanında, zorunlu ve ihtiyari normların uygulanmasını
akademisyenlerle araştırmalar ve yayınlar yapmış, değişik
desteklemeyi amaçlayan projelerin koordinasyon ve
uluslararası örgütler tarafından yürütülen projelere katılmıştır.
idaresinde yer almakta ve kalite, sertifikalandırma ve teknik
Uzmanlık konuları tarım politikası, uluslararası tarım politikası
mevzuatta eğitim kurslarında ders vermektedir.
ve tarımsal ilişkiler, AB’nin ortak tarım politikası, tarımsal
gelişme politikasıdır.
LAURA CELENTANO
Dr. Şebnem Karauçak
DINTEC firması “Kalite ve Standartlar Uygulama” biriminde
teknik asistandır. Ana faaliyetleri İtalyan KOBİ’lerinin zorunlu
Dr. Şebnem Karauçak Galatasaray Lisesi’nden mezun olduktan
ve ihtiyari gıda normları uygulamalarında desteklemeyi
sonra lisans eğitimini, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi
amaçlayan projeler tasarlamak ve geliştirmektir. İtalyan Ticaret
İletişim Bölümü’nde, yüksek lisans eğitimini aynı Üniversite’nin
Oda personeli ve gıda işletmeleri operatörleri için düzenlenen
Uluslararası İlişkiler Bölümü’nde, doktorasını ise Mimar Sinan
eğitim seminerlerinde dersler vermektedir.
Üniversitesi Sosyoloji bölümünde tamamladı. Yüksek lisans ve
doktora tezlerini AB politikaları konusunda hazırlayan Karauçak,
DINTEC
meslek hayatının başından bu yana AB ve Türkiye-AB ilişkileri
konusunda çalışmalar yapıyor. Uzun yıllar görev yaptığı İktisadi
DINTEC İtalyan Oda Sistemi ve ENEA (Ulusal Teknoloji ve
Kalkınma Vakfı Genel Sekreterliği’nden 2006 yılında ayrılan
Çevre Ajansı) tarafından kurulmuş bir konsorsiyumdur. Gıda
Şebnem Karauçak, aynı tarihte AB konularında danışmanlık
sektöründe DİNTEC’in birincil faaliyeti geleneksel gıda ürünlerini
hizmeti veren Eurohorizons Danışmanlık ve İletişim Şirketi’ni
korumak için gerekli olan araç gereçleri geliştirmek (PDO / PGI
kurdu. Halen Eurohorizons’ın Yönetim Kurulu Başkanı ve aynı
ex Reg. Ce 510/2006 ve ortak damgalar), zorunlu uygulama
şirket tarafından yayınlanan Türkiye’nin ilk ve tek AB dergisi
alanlarında ve gönüllü normlarda gıda operatörlerine yardımcı
Kriter’in Genel Yayın Yönetmeni olarak çalışma hayatını sürdüren
olmak, eğitim sağlamak ve İtalyan gıda sektöründeki KOBİ’lerin
Karauçak, Fransızca, İtalyanca ve İngilizce biliyor.
uluslararasılaşmasını desteklemektir.
NOTLARINIZ için
Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları
> AB Ortak Balıkçılık Politikasına İlişkin Bilgi Kaynakları
NOTLARINIZ için
NOTLARINIZ için
Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları
> AB Ortak Balıkçılık Politikasına İlişkin Bilgi Kaynakları
NOTLARINIZ için
NOTLARINIZ için
Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları
> AB Ortak Balıkçılık Politikasına İlişkin Bilgi Kaynakları
NOTLARINIZ için
NOTLARINIZ için
EUROCHAMBRES
TOBB
Avrupa Ticaret ve Sanayi Odaları Birliği (EUROCHAMBRES), Avrupa
Topluluklarının doğuşundan bir yıl sonra, 1958’de kurulmuştur ve
merkezi Brüksel’de dir. EUROCHAMBRES, 46 üyesi (45 tane ulusal
Ticaret ve Sanayi Odası Birliği ile 1 tane geçici Oda Kuruluşu) ve 2000
bölgesel ve yerel Odadan oluşan Avrupa ağı aracılığıyla Avrupa’da
19 milyondan fazla üye işletmeyi temsil etmektedir. Söz konusu
işletmelerin % 99’undan fazlası Küçük ve Orta Büyüklükteki
işletmelerdir (KOBI). Oda üyeleri 120 milyondan fazla çalışanı
istihdam etmektedir. EUROCHAMBRES, Odaların üyelerinin çeşitli
sektörlerden olmasından dolayı, Avrupa iş dünyasının genel
çıkarlarını gözeten tek Avrupa kuruluşudur ve Odaların bölgelere
odaklanmasının bir sonucu olarak da, iş camiasına bu kadar yakın
olan tek kuruluştur.
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB), Türkiye’de özel sektörü
temsil eden en üst düzey tüzel kişiliktir. 1950 yılında, Oda ve
Borsalar için şemsiye kuruluş¸ niteliğinde oluşturulmuştur. TOBB
1,3 milyondan fazla işletme, 365 yerel Oda/borsa ve 56 sektör
meclisinden oluşan bir ağı temsil etmektedir. Oda/borsalar, Türkiye’de
iş âlemine destek veren ana kuruluşlardır. Türkiye’de; bağımsız,
demokratik ve güçlü bir Oda geleneği mevcuttur. TOBB 2003 yılında
Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesini (TOBB-ETU); 2004 yılında ise
Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfını (TEPAV) kurmuştur.
Brüksel ve Washington’da daimi temsilcilikler bulunmaktadır. TOBB,
Türk özel sektörünü; Dünya Odalar Federasyonu, Milletlerarası
Ticaret Odası, EUROCHAMBRES, ECO Ticaret ve Sanayi Odası, İslam
Ticaret ve Sanayi Odası, ASCAME, OECD Sanayi ve İş¸ Dünyası İstişare
Komitesi (BIAC), Balkan Odalar Birliği, Karadeniz Ticaret ve Sanayi
Odaları Birliği ile Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Birliği (IRU) gibi
kuruluşlarda temsil etmektedir.
Bu yayın Avrupa Birliği desteği ile oluşturulmuştur.
Bu yayının içeriği yalnızca yazarlarının, EUROCHAMBRES ve TOBB’un sorumluluğundadır ve
hiçbir şekilde Avrupa Birliğinin resmi görüşlerini yansıtmamaktadır.