Slayt 1 - Fen Okulu

HAZIRLAYAN:
Fikret YILDIRIM
9 EYLÜL İLKÖĞRETİM OKULU
MENEMEN-İZMİR
fikret307@hotmail.com
BOŞALTIM SİSTEMİ
• Vücut organ ve hücrelerinin biyolojik
aktiviteleri (sentez, solunum, yıkım,
dönüşüm…) sonucu bazı artıklar oluşur.
• Vücuttaki zararlı artıkların ve fazla olan su
ve minerallerin dışarı atılmasına boşaltım
denir.
• Hücrelerde besinlerin kullanılması sonucu
artık maddeler oluşur.
fikret307@hotmail.com
• Bu artıklar;
• Karbonhidratlardan → CO2 ve H2O
• Yağlardan → CO2 ve H2O
• Proteinlerden → Amonyak, üre, ürik
asit,CO2 ve H2O oluşur.
fikret307@hotmail.com
BOŞALTIM SİSTEMİ
• Boşaltım olayı canlılarda değişik şekillerde
yapılabilir.
• (Terleme, idrar oluşumu, yaprak dökümü,
safra üretimi…)
• Artık maddelerin vücuttan dışarıya atılmasını
sağlayan organlara boşaltım sistemi denir.
fikret307@hotmail.com
BOŞALTIM SİSTEMİ
fikret307@hotmail.com
BOŞALTIM SİSTEMİ
• İnsanlarda boşaltım sistemini; böbrekler,
idrar boruları, idrar torbası ve üretra
oluşturur.
• Böbrek üç temel yapıdan oluşur. Bunlar
kabuk bölgesi, öz bölgesi ve havuzcuktur.
• Böbrekteki artıklar idrar kanalı ile idrar
kesesine gelir.
• Oradan da belirli aralıklarla üretradan
dışarı atılır.
fikret307@hotmail.com
Kandaki zararlı maddelerin
böbrekten atılması;
• Artıklar atardamar ile böbreğin kabuk
kısmındaki süzücü cisimlere (nefron) getirilir.
• Kan süzücü cisimde süzülür, artıklar (üre,
ürik asit) ile fazla olan su ve mineraller idrar
borularına geçer.
• Süzülen bu sıvıya idrar denir ve havuzcukta
toplanır.
• İdrar havuzcuktan idrar idrar torbasına gelir
ve buradan da zaman zaman dışarı atılır.
fikret307@hotmail.com
• İnsan vücudunda oluşan zararlı maddeler
böbreklere yardımcı olarak deri, akciğer ve
karaciğer yardımıyla dışarı atılır.
• Akciğerlerden → CO2 ve su buharı
• Deriden → Ter (su, mineral, üre)
• Karaciğer → safra tuzları
fikret307@hotmail.com
BOŞALTIM SİSTEMİ
• Canlı vücudunda, hücrelerde meydana
gelen canlılık olayları sonucu, zararlı
maddeler oluşur.
• Bu zararlı maddelerin vücuttan
uzaklaştırılmasına boşaltım, bunu
gerçekleştiren sisteme de boşaltım
sistemi denir
fikret307@hotmail.com
İnsanda Boşaltım Organları
• İnsanda boşaltım organları; böbrekler,
idrar
• Kanalı (üreter), idrar kesesi ve üretradır.
fikret307@hotmail.com
İnsanda Boşaltım Organları
fikret307@hotmail.com
İnsanda Boşaltım Organları
fikret307@hotmail.com
fikret307@hotmail.com
fikret307@hotmail.com
Böbrek
fikret307@hotmail.com
Böbrek
• Böbrek, insanda bir çift olup, karın
boşluğunun arka tarafında ve bel hizasında
yer alır.
• Böbreğin çukur kısmında, böbreğe kirli kanı
taşıyan atardamar ve böbrekte süzülmüş
kanı götüren toplardamar bulunur.
fikret307@hotmail.com
Böbrek
• Ayrıca böbreğin çukur kısmından idrar
kanalı çıkar.
• Böbrek atardamarı böbreğe boşaltım
maddeleri taşır.
• Böbrek toplardamarı, böbrekten süzülen
kanı taşır.
• Böbrek toplardamarı, içinde boşaltım
maddeleri en az oranda bulunan damardır.
fikret307@hotmail.com
Böbrek
fikret307@hotmail.com
Boşaltıma Yardımcı Organlar
• Akciğer, deri ve karaciğer boşaltıma
yardımcı organlardır.
• Akciğer:
• Solunum yoluyla karbondioksitin ve bir
miktar su buharının atılmasını sağlar
• Deri: Terleme yoluyla vücuttan fazla su,
mineraller ve bazı toksinler dışarı atılır.
fikret307@hotmail.com
Karaciğer:
• Vücutta bazı zehirli maddeleri zehirsiz
maddelere çevirerek boşaltım sisteminden
atılmasını sağlar.
• Proteinin kullanılması sonucu açığa çıkan
amonyağın parçalanmasını gerçekleştirir.
• Amonyak çok zehirli bir atıktır.
fikret307@hotmail.com
Karaciğer:
fikret307@hotmail.com
Karaciğer:
• Daha az zararlı olan üre ve ürik aside
•
•
•
•
dönüştürülerek vücuttan atılır.
Böbrekte kanın süzüldüğü yapılara nefron denir.
Kandan süzülen ve böbreklerden atılan
süzüntüye idrar denir.
Idrar içerisinde; üre, ürik asit, su, tuz ve
mineraller bulunur.
Üre ve ürik asit, karaciğerde amonyaktan
oluşturulur.
fikret307@hotmail.com
Böbrek üç bölümden oluşur:
• Kabuk: Kanın süzüldüğü yerdir.
• Öz Bölgesi: Süzüntü içinde bulunan bazı
yararlı maddeler (glikoz, su, mineral) geri
emilir.
• Havuzcuk: Idrarın böbrekte toplandığı
yerdir.
fikret307@hotmail.com
Böbrek üç bölümden oluşur:
fikret307@hotmail.com
Böbrek
fikret307@hotmail.com
Böbrek Kesiti
fikret307@hotmail.com
İnsanda Boşaltım Organları
2. Idrar Kanalı (Idrar Borusu):Böbrekte
süzülen atıkları idrar kesesine taşıyan
kanaldır.
3. Idrar Kesesi: Böbrekte oluşan idrar,
idrar kesesinde biriktirilir ve dışarı atılır.
4. Üretra: Idrarın, idrar kesesinden dışarı
atıldığı bir kanaldır.
fikret307@hotmail.com
• İnsan vücudunda sürekli faaliyet halinde 100
•
•
•
trilyon hücre bulunmaktadır.
Hücrelerin faaliyetleri sonucunda ortaya atık
maddeler çıkar.
Üre, ürik asit ve keratin maddelerinden oluşan
bu atık maddeler son derece zehirlidir.
Eğer vücuttan uzaklaştırılmazlarsa vücut
fonksiyonları kısa sürede bozulur ve ölüm insan
için kaçınılmaz olur.
fikret307@hotmail.com
• Hücreler, tıpkı zehirli atıklarını nehirlere bırakan
•
•
•
fabrikalar gibi, bünyelerinde üretilen artık
maddeleri kan plazmasına bırakırlar.
Bu durum vücudu baştan başa kat eden kan
nehrinin 100 trilyon fabrikanın atığıyla kirlenmesi
demektir.
Bu kirlilik insan hayatı için oldukça zararlıdır.
Bu nedenle hızla kirlenen kanın bir an önce
temizlenmesi gerekir.
fikret307@hotmail.com
• Ancak ortada önemli bir problem vardır.
• Kirlenen kanın içinde üre, ürik asit gibi zehirli
•
•
maddelerin yanısıra, amino asitler, vitaminler, su
ve glikoz gibi vücudun ihtiyacı olan maddeler de
vardır.
Öyleyse kanı temizleyecek sistemin basit bir
süzme işlemi yapması yeterli olmayacaktır.
Bu sistemin faydalı maddeleri tanıyıp muhafaza
etmesinin yanısıra, yalnızca zararlı maddeleri
diğerlerinden ayırarak uzaklaştıracak kompleks
bir arıtma tesisi gibi çalışması da gerekmektedir.
fikret307@hotmail.com
• Bu niteliklerde bir tesis elbette ki yeryüzünün en
•
•
mükemmel ve en yüksek teknolojiye sahip
arıtma tesisi olacaktır.
İlk anda böylesine kompleks bir tesisin oldukça
büyük bir alana inşa edilebileceği akla gelebilir.
Ancak bu benzersiz arıtma tesisi son derece
küçük bir alana, sırtınızın hemen altına, beliniz
hizasına üstelik siz daha anne karnındayken
yerleştirilmiştir.
fikret307@hotmail.com
• Böbrek adı verilen bir çift organınız, hiçbir
teknolojinin yarışamayacağı üstünlükte bir
arıtma tesisi görevi görür.
fikret307@hotmail.com
Kan Sıvısının Temizlenme
İşlemi Nasıl Gerçekleşir?
• Vücutta dolaşmakta olan kan, böbreklerde önce
•
süzme işlemine tabi tutulur. Süzme işleminin
gerçekleşmesi için böbreklerin içine küçük küçük
birçok süzgeç yerleştirilmiştir.
Bu süzgeçlerin sayısı ve işlevleri düşünüldüğünde
çok açık bir yaratılış mucizesiyle karşılaşılır. Tek
bir böbreğin içinde 1.200.000 adet süzgeç vardır.
fikret307@hotmail.com
• Bu mikro süzgeçlere nefron adı verilir.
• Bir nefron, bowman kapsülü (nefronun ucunda
•
bulunan, yarı küre şeklinde, kılcal damarlardan
oluşan bir yapıdır), glomerulus, malpigi cisimciği
ve böbrek damarlarından oluşur.
1.200.000 süzgecin her biri binlerce mikro deliği
olan mükemmel bir tasarıma sahiptir.
fikret307@hotmail.com
fikret307@hotmail.com
• Kalpten çıkan kanın yaklaşık dörtte biri,
böbrek atardamarları aracılığıyla
böbreklere gelir.
• Bu, dakikada bir litreden fazla kan
demektir. Kanı getiren damar, böbreğe
girer girmez sayısız ince damara ayrılır.
• Bu ince damarlardan her biri, bir mikro
süzgece bağlıdır.
fikret307@hotmail.com
• Kalbin yaptığı basınç sayesinde kan hızla
süzgeç yüzeyine çarpar, zararlı maddeler
ve su süzgecin diğer tarafına geçer.
• Proteinler ve kan hücreleri bu süzgeçten
geçemeyecek kadar büyük oldukları için
geride kalırlar.
• Böylece süzgecin diğer tarafına geçmeyen
kan süzülmüş ve temizlenmiş olur.
fikret307@hotmail.com
fikret307@hotmail.com
• Vücutta iki atardamar arasındaki kılcal
damar ağı yalnızca bu bölgede görülür.
• Kılcallar, iki atardamar arasında bulunduğu
için, kan basıncı diğer vücut kılcallarından
farklı olarak burada daha yüksektir.
fikret307@hotmail.com
• Kan basıncının yüksek olması nedeniyle
süzme işlevi daha etkili gerçekleşir.
• Yine diğer kılcallardan farklı olarak, bu
bölgedeki damar çeperleri iki katlıdır.
• Bu yapı onlara, hem yüksek basınca
dayanma yeteneği kazandırır, hem de
protein ve lökositlerin kılcal damarlardan
dışarıya çıkmasını engeller.
fikret307@hotmail.com
Böbreklerdeki 1 milyonu aşkın
nefronun her birinde yanda
görülen detaylı yapı vardır.
Her nefronda kan, glomerulus
adı verilen kılcal damarlar
yumağına gider. Glomerulus
ise, Bowman kapsülünün
içindedir. Bu ikisi arasında
ince bir zar vardır. Bu zar
böbreğin filtresidir.
fikret307@hotmail.com
1-Kan nefrona geçti.
2- Kirli kan glomerulusda dolaşır.
3- Küçük moleküller Bowman
kapsülünün zarı tarafından emilirler
ve geriye filtre edilmiş sıvı kalır.
4- Filtre edilmiş sıvı tübüllere gider.
5- Tübül duvarları hayati öneme
sahip aminoasitleri, glikozu ve
tuzları emer.
6- Maddeler, tübül duvarından
tekrar geri emilerek kılcal damara
girerler.
7- Gereksiz olan su ve kandaki
toksik maddeler idrar olarak
tübülden dışarı atılırlar.
8- Temin kan ana kan dolaşımına
katılmak için buradan ayrılır.
fikret307@hotmail.com
yanda boğman
kapsülünün daha yakın
kesiti
görülmektedir.
fikret307@hotmail.com
• Yanda, kılcal
damarlardaki binlerce
küçük yumrudan bir
tanesi olan bir
glomerulus ve bowman
kapsülleri görülmektedir.
fikret307@hotmail.com
• Glomerüller'in seçiciliği sıvının içindeki
•
•
moleküllerin elektrik yüklerine ve büyüklüklerine
bağlı olarak belirlenir.
Bu demektir ki glomerüller, sıvının içinde karışık
olarak bulunan sodyum ile glikozun molekül
ağırlığını hesaplama ve proteinlerin negatif
elektrik yüklü olduklarını TESPİT EDEBİLME
yeteneğine sahiptir.
Böylece vücut için hayati öneme sahip olan
proteinlerin vücuttan atılmayıp, tekrar geri
alınması sağlanmış olur.
fikret307@hotmail.com
• Böbreklerdeki mikro süzgeçlerde dakikada
125 cc. sıvı süzülür ve bu sıvı artık madde
olarak kan dolaşımından süzgecin diğer
tarafına atılır.
• Bu da günde 180 litre, bir başka deyişle
yaklaşık olarak dört arabanın yakıt
deposunu doldurmaya yetecek kadar
sıvının süzülmesi demektir.
fikret307@hotmail.com
• 60-70 kilogram ağırlığında bir insan bedeni günde 180
•
•
•
litre sıvı kaybetmeye elbette dayanamaz.
Dahası bu sıvının içinde zehirli maddelerin yanısıra insan
vücudunun ihtiyacı olan amino asitler, vitaminler ve
glikoz gibi son derece önemli maddeler de vardır.
Bu maddelerin kaybedilmesi bedenin ölümü demektir.
Öyleyse süzülen sıvının bu haliyle vücuttan atılmaması,
yararlı maddelerin zararlı maddelerden ayırt edilerek
yakalanması ve vücuda tekrar geri kazandırılması gerekir.
fikret307@hotmail.com
• Nitekim mikro süzgeçlerde süzülen sıvının yüzde
•
•
99'u böbreklerdeki arıtma tesisleri tarafından geri
emilir ve tekrar kan dolaşımına karışır.
Aynı zamanda vücudun ihtiyacı olan maddeler de
bu geri emilme sırasında teker teker yakalanır ve
bünyeye geri kazandırılır.
Böylece vitaminlerin, aminoasitlerin ya da diğer
önemli maddelerin idrar yoluyla vücuttan atılması
engellenmiş olur.
fikret307@hotmail.com
• 10 santimetre büyüklüğünde, 100 gram
ağırlığındaki böbreğin içine, 1 milyondan
fazla mikro arıtma tesisi yerleşmiştir.
• Kalpten böbreğe pompalanan kanın 1
milyondan fazla mikro süzgeç tarafından
süzüldüğünü gördük.
• Bu mikro süzgeçlerin hemen arkalarına söz
konusu mikro arıtma tesisleri
yerleştirilmiştir.
fikret307@hotmail.com
• Bu tesis 31 milimetre uzunluğunda bir
•
•
•
borucuktan ibarettir.
Ancak bu basit bir borucuk değildir.
Bu borucuk yeryüzünün en mükemmel arıtma
tesislerinden biridir.
Öyle ki insan bugün sahip olduğu bütün teknik
imkanlara rağmen bu küçük borucuk kadar
mükemmel bir arıtma makinesi
tasarlayamamaktadır.
fikret307@hotmail.com
• Bu borucuğun nasıl çalıştığını incelemeden önce
•
•
çok önemli bir nokta üzerinde durmak gerekir.
Bu mikro arıtma tesisinin boyu 31 milimetredir.
Bu tesislerden tek bir böbrekte 1 milyondan fazla
olduğu düşünülürse borucuklar uç uça
eklendiğinde ortaya 31 kilometreden daha uzun
bir boru hattı çıkar.
fikret307@hotmail.com
fikret307@hotmail.com
Boşaltım Sisteminin Sağlığı
• Böbreğin çalışmaması durumunda kanda
biriken atıklar hayatı, tehlikeye sokar.
• Böbreği çalışmayan insanların kanı diyaliz
makinesinden geçirilerek süzülür.
• Üşütmek, temizliğe dikkat etmemek ve
boğaz enfeksiyonları böbrek hastalıklarına
sebep olabilir.
fikret307@hotmail.com
Boşaltım Sisteminin Sağlığı
• Böbreğin yapı birimi olan nefronların
iltihaplanması nefrit hastalığına yol açar.
Böbreklerde havuzcuk içinde minerallerin
tortu oluşturmasıyla böbrek taşı
meydana gelir. Aşırı tuzlu besinler alınması
böbrek taşı oluşumuna sebep olabilir.
fikret307@hotmail.com
Boşaltım Sistemi Sağlığının
Korunması Için;
• — Bol sıvı alınmalıdır.
• — Aşırı tuzlu ve baharatlı besinlerden
kaçınılmalıdır.
• — Alkol içilmemelidir.
• — Boğaz enfeksiyonları, gecikmeden ve
tam olarak tedavi edilmelidir.
fikret307@hotmail.com
TEŞEKKÜRLER
• HAZIRLAYAN:
Fikret YILDIRIM
9 EYLÜL İLKÖĞRETİM OKULU
MENEMEN-İZMİR
fikret307@hotmail.com