Medya Okuryazarlığı ve Eleştirel Düşünme Arasındaki İlişkiye Genel
advertisement
MEDYA OKURYAZARLIĞI VE ELEŞTİREL DÜŞÜNME ARASINDAKİ İLİŞKİYE KAVRAMSAL BİR BAKIŞ Yard.Doç.Dr.A.Aşkım Kurt Öğr.Gör.Dr.Dilruba Kürüm Anadolu Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü aakurt@anadolu.edu.tr Anadolu Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Eğitim Programları ve Öğretim Anabilim Dalı dilrubak@anadolu.edu.tr ÖZET Bilimin, teknolojinin ve iletişimin sınırı belirlenemeyen gelişimi, eğitimde yaygın ve ortak çözümlerin geliştirilmesi çabalarını gündeme getirmektedir. Bu çabalar sonucunda gerçekleşen çalışmalar irdelendiğinde, merkezinde bireylerin olduğu ve bireylerden beklentilerin hızla arttığı görülmektedir. Bu beklentilerden biri de bireylerde yaşamboyu öğrenme bilincini oluşturma, bu bilinci geliştirme, daha etkin öğrenme için bireylerin yeni beceriler kazanmalarını sağlama olarak tanımlanan okuryazarlıktır. Birleşmiş Milletlerin 1990 yılını “uluslararası okuryazarlık yılı” ilan etmesi, okuryazarlık kavramına olan ilgiyi artırmış ve pek çok okuryazarlık alanı tanımlanmıştır. Alanyazında tanımlanan 34 farklı okuryazarlık alanından birisi de medya okuryazarlığıdır. Medya okuryazarlığı, yazılı ve yazılı olmayan, büyük çeşitlilik gösteren yapılardaki (internet, televizyon vb.) mesajlara ulaşma, bunları çözümleme, değerlendirme ve iletme yeteneği olarak tanımlanmaktadır. Medya okuryazarlığı ile medyayı doğru okuyan, yaşadığı çevreye duyarlı, bilinçli bir şekilde yayınları değerlendiren, medyada gördüklerini akıl süzgecinden geçiren bilinçli bir kamuoyu oluşturmak amaçlanmaktadır. Bir başka deyişle, bireyin medya mesajlarını doğru anlayabilmesine olanak sağlayacak bir medya bilincinin oluşturulması ve bu doğrultuda bireyleri aktif, eleştirel ve yapıcı bir duruma getirebilecek, medya kültürünü çözümleyen bir bakış açısı kazandırabilmektedir. Medya okuryazarlığı bireylerin medya tüketiminde daha eleştirel tüketiciler olmaları için bir takım analitik becerilere sahip olmaları gerektiği görüşüne dayanmaktadır. Bu becerilerden birisi de eleştirel düşünmedir. Eleştirel düşünme tartışmaya dayanan, amacı olayların olası sonuçlarını ortaya koymak, yeni seçenekler sunmak, geniş bir bakış açısı kazandırmak olan ve bireyin kendi kendini geliştirmek için nelerin etkili olduğunu düşünmesini sağlayan bir düşünme türüdür. Eleştirel düşünme, temelde “neden” sorusuna yanıt arayan bir düşünme becerisidir. Eleştirel düşünme ve medya okuryazarlığı kavramlarının kapsamı incelendiğinde, iki kavram arasında birçok ortak özelliğin olduğu görülmektedir. Bu durum, bu iki kavram arasında bir ilişki olup olamayacağı sorusunu akla getirmektedir. Bu çalışma, bu soruya yanıt arama gereksiniminden ortaya çıkmıştır. Çalışmada medya okuryazarlığı ile eleştirel düşünme arasında bir ilişki olup olmadığı, yapılan çalışmalara dayanarak irdelenmiş ve konuya genel bir bakış açısı kazandırılmaya çalışılmıştır. Anahtar Kavramlar: Okuryazarlık, medya okuryazarlığı, eleştirel düşünme 131
