32 36 Turp Şekilleri Fındık turpları

TURP
YETİŞTİRİCİLİĞİ
Sistematiği
Takım: Rhodales
Familya: Brassicaceae
Tür
: Raphanus sativus
Ekonomik Önemi, Anavatanı ve Yayılma Alanları
Ülkemizde toplam 175 000 ton turp üretilmektedir. 20-25 bin ton
bayır turpu geri kalan kısım ise diğer turp gruplarını içermektedir.
Ülkemizde bütün yıl boyunca geniş alanlarda üretilmekte ve
tüketilmektedir.
Ülkemizde Turp üretiminin bölgelere göre dağılımı
Kara D.
Ege
İç And
Akd.
Marma Doğ
ra
And
GDA
0.7
11
21
57
6
2
Bölge
Üretim %
2
Turplar çiğ olarak iştah açıcı olarak yemeklerin yanında
tüketilmektedir. Genelde etlenmiş hipokotil ve kazık kökün bir
kısmı tüketilmektedir. Bunun yanında taze yaprakları da
tüketilmektedir. Bazı uzak doğu ve Avrupa ülkelerinde pişirilerek
de tüketilmektedir. İlaç sanayinde de kullanılmaktadır.
TURBUN GEN MERKEZİ
Orta Asya, Hindistan ve Doğu Asya’nın da olabileceği
söylenmektir Kestane ve bayır turplarının ana vatanı
Akdeniz Bölgesi özellikle Ön Asya (Anadolu ve etrafı
olarak bildirilmektedir. Bunun yanında
Akdeniz Bölgesi, Özellikle
Ön Asya (ANADOLU)’dır.
TURBUN SAĞLIK
AÇISINDAN ÖNEMİ
İştah açıcıdır.
Mide ve bağırsakları çalıştırır, sindirimi
kolaylaştırır.
Öksürüğe, romatizmaya ve damar sertliğine karşı
iyi gelir.
Diş etini güçlendirmek için kullanılabilir.
Tohumları cinsel gücü arttırır.
Acımsı baharlı tadı veren maddeler: Allylzyanat,
Butylzyanat, Hardal yağıdır. Bu maddelerin yoğunluğu
acılığın derecesini belirler.
TURBUN BESİN İÇERİĞİ
(100 gram’da)
Su (g)
Enerji (kkal)
Protein (g)
Yağ (g)
Karbonhidrat (g)
Kırmızı
94.1
19.0
0.9
0.1
4.2
Siyah
91.5
30.0
1.0
0.2
6.6
TURBUN BESİN İÇERİĞİ
Mineral Maddeler (100 gram’da)
Kırmızı
Siyah
Kalsiyum (mg)
35
39
Demir (mg)
0.6
0.5
Fosfor (mg)
26
30
Potasyum (mg)
180
268
Sodyum (mg)
Bilinmiyor
49
TURBUN BESİN İÇERİĞİVitaminler (100 gram’da)
Kırmızı
Siyah
A Vitamini (IU)
10
eser
Tiamin (mg)
0.03
0.04
Riboflavin (mg)
0.02
0.07
Niasin (mg)
0.4
0.6
C Vitamini (mg)
32
36
Turp Şekilleri
Fındık turpları: yuvarlak, basık yuvarlak, uzun
yuvarlak, uzu konik, uzun silindirik
Bayır turpları: Yuvarlak, basık yuvarlak , konik veya
uzun yuvarlak
Kestane turpları: yuvarlak, uzun yuvarlak, ve uzun
koniktir
Japon turpları: Uzun silindirik
Turplarda şekil çeşit özelliği olmasına rağmen ekim
sıklığı, toprağın bünyesi ve ekim derinliği şekli
kısmen etkilemektedir.
Gruplara göre turpların
uzunluk ve çapları
Turp grubu Fındık
Kestane
Bayır
Japon
Çap
3-6 cm
5-10 cm
5-15 cm
5-10 cm
Uzunluk
2-3 cm
7-15 cm
5-20 cm
25-100 cm
Ağırlık
5-150 g
150-100 g
200-2000 g
500 g >>
TURPTA OLUMSUZ KALİTE
ÖZELLİKLERİ
Yumruda
çatlama
Yumru üzerinde kök oluşumu
Yumruda çatal kök oluşumu
Heterojen renk oluşumu
Odunlaşma
Koflaşma
Yumru ortasında boşluk
Tatta acılık, kesifleşme
BOTANİK ÖZELLİKLERİ
Kök:
Turplar kazık köklü bitkilerdir. Kazık kök çimlenmeden sonra
etlenmeye başlamadan önce çeşide bağlı olarak 10-15 veya
30-50 cm derinliğe kadar inebilir. Kazık köklerin boyuna
büyüme döneminde renk beyazdır. Çeşitlere bağlı olarak
kazık kökün 1/3 veya 2/3’lük kısmı ile hipokotilin bir kısmı
etlenerek etlenmiş yenen kısmı oluştururlar. Turplarda kök
derinliği fındık turplarında; 10-15 cm, Bayır ve kestane
turplarında 30-50 cm Japon turplarında ise daha derinlere
inmektedir. Yan kökler ise 5-15 cm’lik alana yayılmaktadır.
Turplar farklı renklerde olabilmektedir. Kırmız, siyah, mor,
beyaz ve karışık renkli olabilmektedirler. Turp oluşumunda iki
gelişme aşaması bulunmaktadır. Birinci gelişme aşaması
derine doğru ikinci gelişme ise enine bir gelişme olmaktadır.
Yaprak:
Turp yaprakları turpun üzerinde dairesel şekilde
dizilmiştir. En içte en genç en dışta ise en yaşlı yapraklar
bulunur. Yapraklar uzun bir sapın üzerinde birleşik
yaprak formundadır. Yapraklar tüylü, kabarcıklı bir
yapıya sahiptir. Yaprak kenarları dişli yada dişsiz
olabilmektedir. Genç yapraklar bazen sebze olarak
tüketilmektedir.
GÖVDE
Generatif döneme geçişle birlikte yaprakların ortasından
gövde uzayarak çiçek sapını oluşturur. Gövde üzerinde rozet
şeklinde aşağıdan yukarıya doğru azalan yapraklar vardır.
Boğumlarda renklenme görülebilir. Gövdenin içi boştur ve
üzeri tüylüdür. Yaprak koltuklarından yan sürgünler çıkar.
Çiçek:
Bitki belli bir büyüklüğü alınca,
yumrunun vernelizasyon ihtiyacı
da karşılanınca uzun gün ve
yüksek sıcaklık koşullarında
çiçeklenme gerçekleşmektedir.
Çiçek sürgünlerinin boyları 60-150
cm olabilir ve belli bir aşamadan
sonra dallanarak gelişir.
Çiçeklerde 4 çanak yaprak, 4 taç
yaprak, 6 erkek organ ve 2 karpelli
bir dişi organ bulunur. Çanak
yapraklar yeşil veya yeşil sarı, taç
yapraklar ise beyaz, sarı beyaz,
sarı beyaz menekşe
olabilmektedir. Tozlanma arı ve
diğer böcekler ile olur. Yüksek
oranda yabancı döllenme görülür.
Sebebi yüksek oranda görülen
prtogenydir. Optimum tozlanma ve
döllenme 20 oC’de gerçekleşir.
Meyve
Meyve iki karpelden oluşur ve bakla şeklinde olup, her meyve
5-15 adet tohum içerir. Meyvelerin uzunlukları 3-7 cm
genişlikleri ise 0.5-1 cm olup uç tarafı sivricedir. Olgunlukta
meyveler çatlamaz bu nedenle erken olgunlaşanların hasat
edilmesine gerek yoktur. Turp tohumları kuşlar tarafından
sevildiği için tohumluk üretiminde kuş zararı dikkate
alınmalıdır.
1 gram tohumda 100-150 adet tohum bulunur. Tohumların
büyüklükleri homojen değildir. Tohum rengi açık sarı, sarı
kahverengi ve morumsu kahve rengidir. Opt çimlenme sıcaklığı
20-25 oC’dir.
Tohumlar normal koşullarda 4-6 yıl çimlenme gücünü muhafaza
eder.
YETİŞTİRME İSTEKLERİ
İklim:
Turplar serin iklim bitkileridir. Yüksek sıcaklıktan ve
kuraklıktan hoşlanmaz. Çimlenmede 12-15 oC, gelişme
dönemi için 14-15o C olması istenir. Yüksek sıcaklık turplarda
kalitenin bozulmasına sebep olur ve tohum tutumunda da
düşüşler olur. 2 oC büyüme durur ve -2 oC yumrular donar.
Kestane turpları soğuğa daha (-5oC) dayanıklıdır. Uzun gün
şartları çiçek oluşumunu teşvik eder, 15 saatten daha uzun
günlerde çiçeklenme başlar. Uzun gün şartlarında turp
oluşumu gecikmekte hatta oluşmamaktadır. 7-12 saat gün
uzunluğunda en iyi turp oluşumu gerçekleşir.
Yüksek sıcaklık;
Yaprak sayısında artış, yumru büyümesinde
olumsuzluklar, Hızlı koflaşma, Odunlaşma, Tatta
acılaşma, Sapa kalkmaya, tohum üretiminde
stigmanın kurumasına sebep olur.
Toprak İsteği:
Seçici bir türdür. Şeklin düzgün olması, tadın ve
aromanın iyi olması için hafif bünyeli tınlı topraklarda
yetiştirilmelidir. Toprak bünyesi ağırlaştıkça şekil
bozuklukları, çatlamalar, acılaşma ve koflaşma artar.
OM’ce ve BBM’ce zengin kumlu topraklarda iyi sonuç
verir. Toprak pH’sı 6.0-7.4 arasında olmalıdır.
Fındık ve erkenci turplar hafif tınlı ve kumlu
topraklarda, bayır ve kestane turpları ise tınlı killi
toraklarda iyi sonuç verir.
Toprakta yeterli oranda su bulunmalıdır. Suyun
düzensiz verilmesi çatlamalara sebep olur.
Yetiştirme Şekli:
Genellikle turplar doğrudan tohum ekimi ile üretilmektedir. Fide
ile üreticilik ise çok sınırlı ve özel amaçlar için yapılmaktadır.
Toprak Hazırlığı ve ekim:
Ekim yapılacak olan toprak iyi işlenmeli ve yabancı maddelerden
temizlenmelidir. Derin sürülmüş olan toprağın yüzeyine verilecek olan
gübre serpilir ve yüzeysel bir şekilde işlenerek toprağa karıştırılır.
Ekim derinliği ve mesafeler:
Fındık turplarında 10-15 cm SA, 3-5 cm SÜ ve 1,5-2 cm derinlikte ekim
yapılır. Tahtalara yada düze ekim yapılabilir.
Bayır ve kestane turpları: 30-40 cm SA, 10-15 cm SÜ ve 2-3 cm derinlikte
ekim yapılır. Tavalara, masuralara ve geniş alanlarda düze ekim yapılır.
Tohum ekimi serpme usulü yapıldığı gibi mibzerle de ekim yapılabilir.
Dekara 1-1,5 kg tohum ekilir. Çıkıştan sonra seyreltme yapılabilir.
Turplarda ekim sıklığı ve derinliği yumru büyüklüğünü ve şeklini etkiler.
Uygun şartlarda 3-4 gün sonra çıkışlar başlar.
Kültürel işlemler
Çapalama:
Turp yetiştiriciliğinde çapalama önemlidir ve yabancı ot
kontrolü ve kaymak tabakasının kırılması amacı ile yapılır.
Sulama:
Ekimden sonra toprak nemi çok önemlidir. Yetersiz nem çıkışta
sorunlara sebep olur. Tavalarda salma, tahta ve geniş alanlarda
yağmurlama ve masuralarda ise karık usulü sulama yapılır.
Bitkinin gelişme durumu, yağış ve topraktaki su durumu dikkate
alınarak bir üretim döneminde 3-6 kez sulama yapılır.
Gübreleme
Turpta organik gübreleme yapılacak ise bir önceki dönemde
verilmelidir. OG hemen tohum ekiminden önce verilirse
koflaşmaya, odunlaşmaya ve tat değişimine neden
olmaktadır. Ekimden önce verilmiş olan OG yaprak
oluşumunu teşvik etmekte ve yumrular küçük kalmaktadır.
Ticari gübrelerin verime zamanını ve miktarını ekilen çeşit tipleri
belirlemektedir.
N
P
K
Erkenci
çeşitler
6 kg /da
4 kg /da 9 kg /da
Geçci
Çeşitler
10-12 kg/da
(ekim ve yumru
bşln.)
6-8
kg/da
12-15 kg/da
(ekim ve yumru
bşln.)
Hasat ve depolama
Turplarda çeşide özgü büyüklük oluştuğunda hasat yapılır. Hasat
aşamalı olarak da yapılabilir ama geniş alanlarda yapılan
yetiştiricilikte bir defada hasat yapılır. Küçük turplarda elle hasat
yapılırken, büyüklerde bel yada söküm makinaları ile hasat
yapılmaktadır. Küçük turplar demetler halinde büyükler ise
yaprakları kesilerek pazara sunulmaktadır.
Ilıman bölgelerde hasat olgunluğuna gelmiş turplar Pazar
durumuna göre ya hasat edilir yada tarlada bekletilebilir. Soğuk
bölgelerde ise hasat edilir ve 4-6 oC depolarda yada kum içerisinde
2-3 ay muhafaza edilebilir.
VERİM:
Fındık turpları: 1.5 -2 ton /da
Bayır Kestane turpları: 6-7 ton/da
Tohum Üretimi
Çiçeklenme oluşabilmesi için vernelizasyon
oluşmalıdır.
Fındık turplarında ilkbaharda düşük sıcaklığa maruz
kalan turplar ekimden 3-4 ay sonra çiçeklenirler
Geç sonbahar çeşitlerinde ise turp yaprakları ile
birlikte kışlar ve ilk baharda çiçeklenir ve meyve bağlar.
Turp açık tozlanan bir tür olduğu ve doğada
yabanilerinin bulunması nedeni ile tohum üretiminde
izolasyona dikkat edilmelidir.
(Fiziksel ya da mesafe izolasyonu yapılmalıdır)
Şartlara bağlı olarak 20-40 kg/da tohum alınabilir
Hastalık ve zararlılar
 Çok fazla hastalık ve zararlısı yoktur
 Sıyahlık hastalığı: Aphonymyces
raphani
 Toprkta funus varsa, fazla azotlu gübre
Zararlılar
Yaprak bitleri, prodenya, lahana kök sineği,
fare, köstebek, öridema