BESLENME ve DİYETETİKTE TEMEL KAVRAMLAR

BESLENME ve DİYETETİKTE
TEMEL KAVRAMLAR
BESLENME - SAĞLIK ETKİLEŞİMİNİN
TARİHSEL GELİŞİMİ II
1
• Vücutta karbonhidrattan yağ oluştuğu
1845-1848 yılları arasında saptanmıştır.
• Isının mekaniksel eşdeğeri 1846'da Joule
tarafından saptanmıştır.
• Aynı yıl Amerikan Tıp Derneği
kurulmuştur.
2
• Claude Bernard 1849-1855 arasında
pankreas salgılarının sindirim etkinliklerini
açıklamıştır.
• Aynı bilim adamı karaciğerin glikojenik
fonksiyonunu göstermiştir.
• Pernisiyöz anemi 1849'da Addison
tarafından tanımlanmıştır.
• Chatin, Fransa’da 1850-1852 yıllarında
iyodu, guvatırdan korunma için
kullanmıştır.
3
John S. Gould 1851'de New York'daki yoksul
evleri, hapishaneler ve hastaneler için ucuz
ve besleyici değeri yüksek diyetlerin
düzenlenmesi amacıyla görevlendirilmiştir.
• Voit 1857'de protein alımı ile azot atımı
arasındaki ilişkiyi göstermiştir.
• Pattankofer ve Voit 1861'de bazal
metabolizmayı ölçmek için kalorimetreyi
yapmışlardır.
4
• Voit 1857'de protein alımı ile azot atımı
arasındaki ilişkiyi göstermiştir.
• Pattankofer ve Voit 1861'de bazal
metabolizmayı ölçmek için kalorimetreyi
yapmışlardır.
• Edward Smith tarafından 1862'de İngiltere'de
işsiz yoksulların yaşamı için asgari diyet
standartları saptanmıştır.
5
• Boussingault 1867'de demirin beslenmede
temel öge olduğunu belirtmiş, besinleri demir
yönünden analiz ederek diyetlerin demir
değerini hesaplamıştır.
6
• Amerika Birleşik Devletleri'nde (ABD) I868'de
taze sebze ve meyve taşımasında soğutulmuş
araçlar kullanılmaya başlanmıştır.
• Miescher 1869'da nükleik asitleri (her hücrede
bulunan genler ve kalıtsal faktörlerle ilgili protein sentezinin
anahtar maddeleri)
bulmuştur.
• Aynı yıl margarinin patenti alınmıştır.
7
• Escher tarafından 1876'da "temel amino
asitler" kavramı ileri sürülmüştür.
• Aynı yıl Kuhne pepsin için "enzim" deyimini
kullanmıştır.
Pavlov 1877'de köpeklerde sindirim
üzerindeki klasik araştırmalarına
başlamıştır.
Aynı yıl Billings ve Fletcher İndex Medicus’un
yayınına başlamışlardır.
İndex Medicus: Bir Tıbbi Makale Veritabanı
8
1902’de ABD‘nde ayrıntılı bir
Pellegra raporu yayınlanmıştır.
1903’te Atwater tarafından
besinler ve fizyolojik materyaller
için bomba kalorimetre
geliştirilmiştir.
1904’te yine Atwater tarafından
insanlar için solunum
kalorimetresi geliştirilmiştir.
9
• 1906’da Triptofanın elzem aminoasit olduğu
belirlenmiştir.
• 1906-1928 arası Osborne ve Mendel
tarafından proteinlerin besin değeri üzerine
klasik çalışmalar başlatılmıştır.
Boston’da (ABD) 1906'da, Carnegie Beslenme
Laboratuvarı açılmıştır.
Aynı yıl proteinlerin besleyici değerlerinin
amino asit bileşimlerine bağlı olduğu
deneysel olarak gösterilmiştir.
Bu yılda ayrıca ABD Besin ve İlaç Yasası
çıkarılmıştır.
10
• Karl Thomas 1909'da "Proteinlerin biyolojik
değeri" deyimini kullanmıştır.
• 1912’de Funk “vitamin” terimini kullanmıştır.
• 1913’te Goldberger ABD'de Pellegrayı tedavi
etmeyi başarmıştır.
• ABD Ulusal Süt Konseyi 1915'de beslenme
eğitim çalışmalarını başlatmıştır.
11
• Mc Collum ve Davis ile Osborne ve Mendel
1916’da yağda çözünen ve suda çözünen
büyüme faktörlerini bulmuşlardır.
• 1917’de Guvatırlı çocuklar iyot ile tedavi
edilmiştir. Aynı yıl Amerikan Diyetetik Birliği
(ADA) kurulmuştur.
12
• “Beslenmede Yeni Bilgiler" kitabı Mc
Collum tarafından 1918'de yayınlanmıştır.
• ABD'de Ulusal Besin ve Beslenme Konseyi
1919'da kurulmuştur.
• Aynı yıl raşitizm ultraviyole ışınlarıyla
iyileştirilmiştir.
• Aynı yıl karotenlerin vitamin A aktivitesi
gösterdiği Steenbock tarafından
açıklanmıştır.
13
• Çocuklardaki körlüğün nedenlerinden
birinin, A vitamini yetersizliği olduğu 19211924 yıllarında gösterilmiştir.
• 1921’de Raşitizm (Rikets) güneş ışını ile
tedavi edilmiştir.
• 1922-1924 arası Evans ve Bishop
tarafından vitamin E bulunmuştur.
14
• 1922’de balık yağında Vitamin D
bulunmuştur. Aynı yıl Methionin
bulunmuştur.
• 1923'de kurulan Dünya Sağlık Örgütü
(DSÖ-World Health Organisation (WHO)
içinde Beslenme Komitesi oluşturulmuştur.
• 1924’de Michigan'da tuzların
iyotlanmasına başlanmıştır.
15
• 1926’da Pernisiyöz aneminin tedavisinde
büyük miktarlarda karaciğer kullanılmıştır.
Minot ve Murphy pernisiyöz anemiyi
karaciğer yedirerek iyileştirmişlerdir.
• İnsulin 1926'da bulunmuştur.
• 1928’de Goldberger mayada pellegrayı
önleyici etkeni bulmuştur.
16
• 1929’da insanlarda Pernisiyöz Aneminin
önlenmesinde sığır etinin 'Ekstrinsik
Faktör' olarak verilmesiyle birlikte mide
suyunda 'İntrinsik Faktör' olduğu
gösterilmiştir.
17
• Doymamış yağ asitleri ve linoleik asidin
temel yağ asidi olduğu 1929'da
açıklanmıştır.
• Aynı yıl The Journal of Nutrition
yayınlanmaya başlamıştır.
• Yüksek florun içme sularında dişler
üzerinde olumsuz etkisi belirlenmiştir.
18
• 1931’de “Nutrition Abstract and Reviews”
yayınlanmaya başlanmıştır.
• 1933’te Williams tarafından beslenme
hastalığı olarak Kuvashiorkor belirlenmiştir.
• Fenilketonüri hastalığı 1934'de
tanımlanmıştır.
19
• 1934’te Dam Vitamin K’yı bulmuştur.
• 1935’te Rose tarafından Threonine'in
elzem bir amino asit olduğu keşfedilmiştir.
• 1936’da ABD Diyetetik Birliği tarafından ilk
kez aile besin tüketim çalışması
yürütülmüştür (1942, 1948, 1955, 1965'de
tekrarlandı).
20
• 1938’de Rose tarafından elzem ve elzem
olmayan amino asitler sınıflanmıştır.
• 1939’da 'Gıda Teknoloji Enstitüsü’
kurulmuştur.
21
•
•
•
•
•
•
Araştırmacılar 1940'da yeterli bir diyeti;
amino asitler,
vitaminler,
yağ asitleri,
karbonhidratlar ve
inorganik elementler olarak 50'den fazla
kimyasal bileşiği içermesi gerektiği şeklinde
tanımlamışlardır.
22
• Prenatal diyetin yeni doğanın sağlığı üzerine
etkisi konusunda veriler 1941'de açıklanmıştır.
• Aynı yıl buğday ununun zenginleştirilmesi
ABD‘nde uygulanmaya başlamıştır.
• İlk Besin Tüketim Standartları (RDA) ABD'de
önerilmiştir.
23
• 1941’de FDA, un ve ekmeğin B kompleksi
vitaminleri ve demir ile zenginleştirme işlemini
yapmıştır.
• Beslenme Kurulu kurulmuştur.
24
• “Nutrition Reviews" 1942'de yayınlanmaya
başlamıştır.
• İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesinde
1942 yılında Elsa Wolff ve Prof. Dr. Müfide
Küley tarafından ayrı ayrı "İç Hastalıklarında
Diyetle Tedavi" kitapları yazmıştır.
25
• 1942’de biyotin sentez edilmiştir.
• 1943’te ABD'de Ulusal Bilim Akademisi
tarafından RDA'ların ilk baskısı yapılmıştır.
• Ancel Keys ve Arkadaşları 1944-1946
yıllarında yarı açlığın genç erkeklerde etkisi
ve oluşan durumun diyetle tedavisi konulu
klasik araştırmaları yapmışlardır.
26
• FAO 1945'de kurulmuştur.
• 1945’te Grand Rapids ve Michigan'de
sulara flor eklenmesine başlanmıştır.
• 1946'da ilk Uluslararası Beslenme
Konferansı Londra da toplanmıştır.
27