periyodik muayene

PERİYODİK MUAYENELER
Doç. Dr. Nurver Turfaner
Aile Hekimliği AD
“
Sağlık, yalnızca hasta olmamak değil,
bireyin bedensel, ruhsal ve sosyal yönden
tam bir iyilik halidir’’
Sağlıklı görünen insanların
yaş, cinsiyet ve risk faktörlerine göre
danışmanlık, fizik muayene, aşılama,
laboratuvar incelemeleri gibi standart
işlemler kullanılarak
belirli aralıklarla değerlendirilmesidir
Doğumdan 10 yaşa kadar
 Çocukların boy ve kilosu ölçülür (B).
 Yenidoğanlar hemoglobinopati, fenil
ketonuri ve kongenital hipotiroidi
açısından taranmalıdırlar (A).
 Yüksek riskli çocuklar bebek 6-12 aylık
iken anemi açısından taranmalıdırlar(B).
Doğumdan 10 yaşa kadar
 Kurşun düzeyleri 12 aylık iken taranmalıdır
(B).
 Çocuklarda idrar tahlili taraması
yapılmamalıdır (D).
 Yüksek riskli çocuklara PPD testi ile
tüberküloz taraması yapılmalıdır (A).
 HIV pozitif veya HIV enfeksiyonu için
yüksek riskli annelerin durumu belli olmayan
bebekleri doğumdan hemen sonra HIV için
taranmalıdır.
Doğumdan 10 yaşa kadar
 Tüm bisiklet kullanıcıları doğru yerleşmiş bir kask
takmalıdır (A).
 Çocuklarda yanıkları önlemek için orta sıcak su
ayarları, ateşe dayanıklı giysiler ve duman
dedektörleri kullanılmalıdır (B).
 ‘Zehir danışma merkezi’ numaraları kolay
ulaşılabilir olmalıdır (B).
 Ailelere çocukları için araba koltuğu ve emniyet
kemeri kullanma konusunda danışmanlık
verilmelidir (B).
Doğumdan 10 yaşa kadar
 Doktorlar emzirmeyi özendirmelidirler (B).
 Doktorlar pasif sigara dumanının zararlı etkileri
konusunda danışmanlık vermelidir (A).
 Doğumdan sonra 1 saat içinde yeni doğanın
gözlerine antibiyotikli pomad uygulanmalıdır (A).
 Sudaki flor’un yetersiz olduğu bölgelerde florür
desteği önerilmelidir (B).
ADOLESANLARIN
PERİYODİK SAĞLIK
MUAYENESİ
 Şişmanlık taraması için adolesanların boy ve kilosu




ölçülmelidir (B).
Cinsel aktivitesi olan genç kızlarda klamidyal
enfeksiyon taraması yapılmalıdır (A).
Yüksek riskli genç kızlarda gonore taraması
yapılmalıdır (B).
Cinsel aktivite başladıktan sonra 3 yıl içinde papsmear ile tarama yapılmalıdır (A).
Çocuk doğurma yaşındaki kadınlara rubella
taraması yapılmalıdır (A).
ADOLESANLARIN
PERİYODİK SAĞLIK
MUAYENESİ
 Emniyet kemeri kullanma önerilmelidir (B).
 Alkollü iken araba kullanmaya karşı danışmanlık
verilmelidir (B).
 Cinsel aktivitesi olan gençlere cinsel yoldan
bulaşan hastalıklardan korunma ve kontrasepsiyon
hakkında danışmanlık verilmelidir(B).
 Çocuk doğurma yaşında olan tüm kadınların
diyetleri folik asit ile desteklenmelidir (A).
 Yeterli kalsiyum alımının sürdürülmesi için
hastalara danışmanlık verilmelidir (B).
ALKOL KÖTÜYE
KULLANIMINI ARAŞTIR
 İçtiğiniz içki miktarını azaltmanız gerektiğini
hissettiniz mi?
 Size içki içmeniz hakkında soru sorulduğunda
üzüntü duydunuz mu?
 İçki içmeniz sizi suçlu hissettirdi mi ya da içtiğiniz
zaman bir konu hakkında suçlu hissettiniz mi?
 Sabah kalkar kalkmaz içkiye başladınız mı?
ÖNEMLİ BAŞLIKLAR
Ev, alışkanlıklar
Eğitim, istihdam, egzersiz
Kazalar, aktiviteler, hırs, taciz
İlaçlar (alkol ve sigara), diyet,
depresyon
Cinsellik, intihar
GÜVENLİ GENÇLİK
 Cinsellik
 Kazalar, taciz
 Silahlar, şiddet
 Duygular (depresyon ve intihar)
 Toksinler (sigara, alkol)
 Egzersiz
 Çevre (ev, okul, arkadaşlar)
 Beslenme
 Okul, kumar
ERİŞKİN PERİYODİK
SAĞLIK MUAYENELERİ
 Tüm erişkinleri hipertansiyon açısından tara (A)
 Genel erişkin popülasyonunu koroner arter
hastalığı açısından taramaya gerek yok (D)
 Erişkinleri periferik vasküler hastalık açısından
taramaya gerek yok (D)
 Sigara içmiş 65-75 yaş arası erkekleri abdominal
aort anevrizması açısından tara (B)
 Erişkinleri vücut kütle indeksi ile obezite açısından
tara (B)
ERİŞKİN PERİYODİK
SAĞLIK MUAYENELERİ
 Erkekler 35 yaşından büyük ve kadınlar 45
yaşından büyük ise hiperlipidemi taraması yap
(A)
 Kalp hastalığı için diğer risk faktörleri
olanlarda hiperlipidemi taramasına 20 yaşında
başla (B)
 Hiperlipidemik ve hipertansif erişkinlere
diyabet taraması yap (B)
 Orta riskli kadınlara 65 yaşında, yüksek riskli
kadınlara 60 yaşında osteoporoz taraması yap
ERİŞKİN PERİYODİK
SAĞLIK MUAYENELERİ
 Asemptomatik hastalarda tiroid disfonksiyonunu




taramaya gerek yok (D)
Cinsel yönden aktif 25 yaşın altında ki kadınlara
Klamidya taraması yap ve 25 yaşın üstünde yüksek
riskli kadınları taramaya devam et (A)
Çocuk doğurma yaşında olan bütün kadınları rubella
bağışıklığı açısından tara (B)
Bütün erişkinlere tanı koyduktan sonra tedavi etme
olanağı var ise depresyon taraması yap (B)
Bütün erişkinleri alkol kötüye kullanımı açısından tara
(B)
ERİŞKİN PERİYODİK
SAĞLIK MUAYENELERİ
 40 yaşından büyük bütün kadınlara meme kanseri
taraması yap (B)
 Serviksi ve cinsel aktivitesi olan kadınları servikal
kanser ve belirtileri yönünden tara, taramaya
cinsel aktivite başlangıcından sonra 3 yıl içinde
veya 21 yaşında başla (A)
 Düşük riskli, 65 yaşın üstünde, daha önce taranmış
kadınlarda ya da selim hastalık nedeni ile
histerektomi yapılanlarda serviks kanseri taraması
sürdürülmez
ERİŞKİN PERİYODİK
SAĞLIK MUAYENELERİ
 50 yaşın üstünde bütün hastalara kolorektal
kanser taraması yapılmalıdır (A)
 50 yaşın üstünde bütün erkeklerde prostat
kanseri taramasının yarar ve riskleri
tartışılmalıdır (I)
 Over, testis, pankreas ve mesane kanseri
taramaları yapılmamalıdır (D)
 Daha yaşlı erişkinler görme keskinliğinin
azalması açısından taranmalıdırlar (B)
ERİŞKİN PERİYODİK
SAĞLIK MUAYENELERİ
 Yaşlı erişkinler işitme zorlukları ile ilgili




sorgulanmalıdır (B)
Sigara kullananlara bırakmaları konusunda danışmanlık
verilmelidir (A)
Diyete bağlı hastalıklar için yüksek risk taşıyan
hastalara sağlıklı beslenme ve kilo verme konusunda
danışmanlık verilmelidir (B)
Meme kanseri için yüksek risk taşıyan kadınlarda
Tamoxifene veya Raloxifene’in risk ve yararları
tartışılmalıdır (B)
Sigara içenlerin β- Karoten kullanmasına karşı öneride
bulun (D)
ERİŞKİN PERİYODİK
SAĞLIK MUAYENELERİ
 Kronik hastalıkların önlenmesi için hormon




replasman tedavisi kullanmaya karşı önerilerde
bulun (D)
Erişkinleri her 10 yılda bir tetanoz ve difteriye
karşı aşıla
50 yaşından daha yaşlı erişkinleri ve genç ancak
risk faktörü olan hastaları gribe karşı her yıl aşıla
Pnömoniye karşı tüm 65 yaş üstü erişkinleri tek
bir dozla bağışıkla
Enfeksiyon veya aşılama öyküsü olmayan erişkinleri
varicellaya karşı aşıla
TARAMA TESTLERİ İÇİN
DSÖ KRİTERLERİ
 Taranacak durum önemli bir sağlık problemi




olmalıdır
Durumun doğal öyküsü iyi anlaşılmalıdır
Erken dönemde teşhis edilebilir olmalıdır
Erken dönemde tedavi, geç döneme göre daha
yararlı olmalıdır
Erken dönem için uygun bir test oluşturulmalıdır
TARAMA TESTLERİ İÇİN
DSÖ KRİTERLERİ
 Test kabul edilebilir olmalıdır.
 Test tekrarı için aralıklar belirlenmelidir
 Taramadan kaynaklanan ek klinik iş yükü nedeni ile
yeterli sağlık servisi provizyonu yapılmalıdır
 Fiziksel ve psikolojik riskleri yararlarından daha az
olmalıdır
 Yararları masrafları ile dengeli olmalıdır
TARAMA TESTLERİNİN
YARARLARI
 Kolorektal kanser taraması, kanserleşebilen
adenomatöz poliplerin çıkarılması ile kolorektal
kanserin insidansını ve mortalitesini azaltır (A)
 Pap-test ile servikal kanser tarama programlarının
başlaması, toplumlarda morbidite ve mortaliteyi
istikrarlı bir şekilde azaltmıştır (A)
TARAMA TESTLERİNİN
YARARLARI
 Her 12-33 ayda bir mammografi ile tarama meme
kanserinin mortalitesini ciddi olarak azaltır.
 Kendi kendine meme muayenesinin veya klinik
meme muayenesinin mammografi olmadan yararı
olduğunu gösterir yeterli kanıt yoktur (A)
TARAMA TESTLERİNİN
YARARLARI
 Kan basıncı ölçümü, yüksek kan basıncına bağlı olarak
artmış kardiyovasküler risk taşıyan erişkinleri belirler
ve yüksek kan basıncının tedavisi kardiyovasküler
hastalık insidansını azaltır (A)
 Lipid taraması asemptomatik orta yaşlı insanları ve
koroner kalp hastalığı için artmış riski olan genç
erişkinleri belirler ve lipid düşürücü ilaç tedavisi
anormal lipid profilleri olanlarda koroner kalp hastalığı
insidansını azaltır (A)
TARAMA TESTLERİNİN
YARARLARI
 Abdominal Aort Anevrizması taraması ve 65-75 yaş
arası sigara içmiş erkeklerde 5.5 cm’den büyük
AAA’ların cerrahi tedavisi AAA-spesifik mortalitede
azalmaya yol açar (A)
 Aspirin, kalp hastalığı için artmış risk taşıyan
erişkinlerde, koroner kalp hastalığı (KKH) insidansını
azaltır. Doktorlar, KKH için yüksek riskli erişkinlerde
aspirin kemoproflaksisinin yarar ve zararlarını
tartışmalıdır (A)
TARAMA TESTLERİNİN
YARARLARI
 Birinci basamakta erişkinleri alkol kötüye kullanımı
açısından tarama, artmış mortalite ve morbidite
riski olan hastaları doğru olarak belirler ve basit
davranışsal müdahalelerle izleme, alkol
tüketiminde 6-12 ay veya daha fazla süren hafiforta derecede azalma sağlar (A).
TARAMA TESTLERİNİN
YARARLARI
 Erişkinlerde basit sigara bıraktırma müdahaleleri
ve gebelerde geniş kapsamlı uygun danışmanlık,
sigara içenlerde bırakma oranını artırmada ve
yeniden başlamamalarında etkilidir (A).
TARAMA TESTLERİNİN
YARARLARI
 Erişkinlerde depresyon taraması birinci basamakta
depresif hastaların doğru belirlenmesini sağlar ve
depresif erişkinlerin tedavisi klinik morbiditeyi
azaltır.
 Tarama, bulundukları yerde doğru tanı, etkili
tedavi ve izleme yapılabilecek sistemi olan
kliniklerde erişkinlere önerilmelidir (A).
TARAMA TESTLERİNİN
YARARLARI
 Yüksek riskli kadınlarda klamidyal enfeksiyon
taraması PID (pelvik inflamatuar hastalık)
insidansını azaltır ve yaşanılan bölgeye göre
tarama klamidyal enfeksiyon prevalansını azaltır.
Doktorlar cinsel aktivitesi olan 25 yaşında veya
daha genç kadınlara ve diğer yüksek riskli
asemptomatik kadınlara rutin klamidya taraması
uygulamalıdır.
TARAMA TESTLERİNİN
YARARLARI
 Asemptomatik gonore enfeksiyonu olan kadınlar PID,
dış gebelik ve kronik pelvik ağrıdan dolayı yüksek
morbidite oranlarına sahiptirler.
 Tarama testleri riskli olanlarda gonore enfeksiyonunu
doğru teşhis eder ve tedavi etkilidir.
 Bütün yüksek riskli, cinsel yönden aktif kadınlar
gonore enfeksiyonu için taranmalıdırlar (A).
TARAMA TESTLERİNİN
YARARLARI
 Standart hızlı tarama testleri HIV enfeksiyonunu
doğru teşhis eder ve müdahaleler (ileri aktif
antiretroviral tedavi,e.g: HAART) klinik
progresyon ve erken ölüm riskini azaltır, HIV
taraması HIV enfeksiyonu açısından yüksek risk
taşıyan tüm erişkin ve gençlere yapılmalıdır (A).
TARAMA TESTLERİNİN
YARARLARI
 Yüksek riskli erişkinleri sifiliz enfeksiyonu için
taramak hastalığa bağlı morbiditeyi azaltır, yüksek
riskli erişkinlere sifiliz enfeksiyonu taraması
yapılmalıdır(A).
TARAMA TESTLERİNİN
YARARLARI
 Hipertansiyonu ve klinik olarak saptanmış diyabeti olan
erişkinlerde, kan basıncını konvansiyonel hedef kan basıncı
değerinin altına düşürmek kardiyovasküler olay ve mortalite
insidansını azaltır.
 Hiperlipidemisi olan erişkinlerde, diyabeti saptamak lipid
düşürücü tedavide karar aşamasının önemli bir bölümü olan
koroner kalp hastalığı bireysel risk tahminini iyileştirir.
 Hipertansiyon ve hiperlipidemisi olan hastalarda diyabet
taraması yapılmalıdır(A).
TARAMA TESTLERİNİN
YARARLARI
 Osteoporoz ve kırık riski yaş ve diğer faktörlerle
artar. Kemik yoğunluğu ölçümleri kısa dönemde
kırık riskini doğru tahmin eder ve osteoporozlu
asemptomatik kadınları tedavi etmek kırık riskini
azaltır. 65 yaş ve üstü tüm kadınlar ile yüksek
riskli 60 yaş veya üstü kadınlara osteoporoz
taraması yapılmalıdır (A).
 Vücut kitle indeksi (VKI), fazla kilo ve obeziteye bağlı
olarak yüksek mortalite ve morbidite riski olan erişkinleri
belirlemede güvenilir ve geçerli bir yöntemdir
 Yoğun danışmanlık ve davranışsal müdahaleler, şişman
erişkinlerde orta düzeyde kalıcı kilo kaybı (tipik olarak yılda
3-5 kilo veya fazlası) sağlar.
 Tüm erişkin hastalar, obezite açısından taranmalı ve obez
erişkinlere yoğun danışmanlık ve davranışsal müdahaleler
yapılarak kalıcı kilo kaybı özendirilmelidir (A).
 Hiperlipidemisi olan ve kardiyovasküler ve diyete
bağlı kronik hastalıklar için diğer risk faktörlerini
taşıyan erişkinlere yoğun davranışsal beslenme
danışmanlığı verilmelidir.
 Yoğun danışmanlık, birinci basamak klinisyenlerince
veya beslenme uzmanı ve diyetisyen gibi diğer
uzmanlara yönlendirerek verilebilir (A).
 Over ve prostat kanseri insidansı üzerine
taramanın yararlı etkisi gösterilmemiştir.
 Post menopozal hormon replasman tedavisi zararlı
bulunmuştur.
 Son verilere göre 30 paket/yıl sigara içen 50-75
yaş arası hastalara her yıl düşük doz HRCT ile
tarama yapılması önerilmektedir (A).