co*raf* konum - Coğrafya Hocam
advertisement
COĞRAFİ KONUM • Coğrafya inceleme alanına göre iki bölüme ayrılır: • Genel Coğrafya (fiziki coğ., beşeri ve ekonomik coğ.) • Yerel Coğrafya GENEL COĞRAFYA • Yeryüzünün tamamında ya da bir bölümünde meydana gelen olayları inceler. Kapsadığı konulara göre iki bölüme ayrılır: • Fiziki Coğrafya: Doğa olaylarını konu edinir. Matematik coğrafya, hidrografya, klimatoloji, jeomorfoloji, biyocoğrafya, oseonografya gibi alt alanları vardır. • Beşeri ve Ekonomik Coğrafya: İnsanların oluşturduğu kültürel çevreyi, yaşama biçimlerini ve dağılışlarını, beşeri ve ekonomik etkinliklerini inceler. Demografi, tarım, turizm, sanayi coğ. vs. YEREL COĞRAFYA • Yeryüzünün belirlenen bir bölümündeki (ülke, bölge, il vs) coğrafi özellikleri inceler. Belirlenen alanın genişliğine göre kıtalar (Afrika, Asya, Avrupa vs) ülkeler (İran, Türkiye, KKTC, Azerbaycan vs) bölgeler (Doğu Anadolu, Ege, Akdeniz vs) coğrafyası olarak ayrılır. Coğrafi Konum ve Etkileri: • Dünya üzerindeki herhangi bir yerin mevkisini belirleme işine coğrafi konum adı verilir. Coğrafi konumla, doğa koşulları ve insanlar arasında bir ilişki söz konusudur. • Coğrafi konumu belirlemede iki farklı yöntem uygulanır: A. Matematik konum B. Özel konum A. MATEMATİK KONUM • Dünya üzerindeki her hangi bir yerin Ekvator ve Başlangıç Meridyeni’ne göre belirlenen konumuna o yerin matematik konumu denir. • Paralel ve meridyen daireleri herhangi bir yerin coğrafi koordinatlarını oluşturur. Örneğin; Adana’nın coğrafi koordinatları 37° Kuzey paraleli ile 35° Doğu meridyenidir. 37° Kuzey Başlangıç meridyenine uzaklığı 35° Doğu Ekvator’a uzaklığı Paralel Daireleri • Kutup noktalarına eşit uzaklıktaki noktaları birleştiren, Ekvator’dan başlayıp yer ekseni ile Ekvator düzlemi arasındaki 90° lik açıya bağlı olarak 1° aralıklarla çizilen hayali çizgilerdir. Paralellerin Özellikleri 1) Paralel dairelerinin numaraları Ekvator’dan başlayıp kuzeye ve güneye doğru birer derece aralıklarla artar. 2) 0° Ekvator, paralel dairelerinin başlangıcı ve en geniş olanıdır. 3) Paraleller doğu-batı yönlü uzanır. 4) Bir paralel daire üzerindeki bütün noktaların Ekvator’a olan uzaklığı aynıdır. Bundan dolayı enlemleri de aynı kabul edilir. 5) Farklı yarım kürelerde yer alan ve mutlak değeri aynı olan paralel dairelerin Ekvator’a uzaklığı aynıdır. Ayrıca aynı paralel üzerinde bulunan tüm noktaların çizgisel hızları, güneş ışınlarını alma açıları, gece gündüz süreleri ve enlemleri aynı kabul edilir. 6) 90 tanesi Kuzey 90 tanesi Güney olmak üzere toplam da 180 paralel bulunmaktadır. 7) Paraleller birbirini kesmezler. 8) Paralellerin uzunlukları Dünya’nın şeklinden dolayı Ekvator’dan kutuplara doğru kısalmaktadır. 9) Paralel sayısı fazla olan ülkelerde iklim çeşitliliği fazladır (ABD, Şili vs) 10)Ardışık iki paralel arasındaki kuşuçuşu dikey uzaklık 111 km’dir. ENLEM • Dünya üzerindeki bir noktanın, başlangıç paraleli olan Ekvator’a uzaklığının derece, dakika, saniye cinsinden değerine enlem denir. • Özel enlemler: Ekvator, dönenceler ve kutup daireleri. Enlemin Etkileri 1) 2) 3) 4) Güneş ışınlarının yere düşme açısı Çizgisel hız Yerçekimi Gece gündüz sürelerinin değişimi ve aradaki farkın artması 5) Gölge boyları 6) Toprak çeşitliliği, deniz suyu sıcaklığı ve tuzluluk oranı, bitki örtüsü, hayvan topluluklarının dağılışı, kalıcı kar sınırı, ekonomik faaliyetler üzerinde etkilidir. Meridyen Daireleri • İki kutup noktasını birleştiren Ekvator’u dik kesen yarım çember yaylarından her birine meridyen denir. Meridyenlerin Özellikleri 1) Tüm meridyenlerin boyları eşittir. 2) Meridyenler arasındaki mesafe Ekvator’dan kutuplara doğru daralır. 3) Yön bulmada yardımcı olurlar. 4) Bütün meridyenler Ekvator’u keserler. 5) 180 Doğu ve 180 Batı olmak üzere 360 meridyen bulunmaktadır. 6) Aynı meridyen üzerindeki tüm noktaların yerel saatleri aynıdır. 7) İki meridyen arasındaki yerel saat farkı her yerde 4 dakikadır. 8) 180° Meridyeni Büyük Okyanus üzerinden geçirilmiştir. Tarih Değiştirme Çizgisi yer yer 180° meridyeninde, doğuya ve batıya doğru sapmalar gösterir. Bunun nedeni ülkelere ait adalarda veya kara parçalarında aynı günün yaşanmasını sağlamaktadır. Aynı boyla üzerindeki noktalarda; • Yerel saatler aynı olur. • Ekinokslarda Güneş’in doğuşu ve batışı aynı anda gerçekleşir. • Başlangıç meridyenine olan uzaklıkları derece, dakika ve saniye olarak aynıdır. YEREL SAAT • Bir meridyen üzerindeki noktaların Güneş’in karşısından geçerken belirlenen öğlen vaktini ifade eden zaman ayarına yerel saat denir. • İki meridyen arasındaki yerel saat farkı 4 dakikadır. Her meridyenin yerel saati farklıdır. ULUSAL SAAT • Bir ülke üzerinden geçen meridyenlerden belli birinin yerel saati ülkenin ortak saati olarak belirlenir. Bu saate ulusal saat adı verilir. SAAT DİLİMLERİ • Ülkeler arasındaki ticari ilişkiler, uluslar arası antlaşmalara bağlı olarak ülkeler arasında zaman ayarlaması için her 15 meridyende bir geçirilen 24 saat dilimi belirlenmiştir. A. ÖZEL KONUM • Bir ülkenin denizlere, kıtalara, önemli ticaret yollarına, boğazlara ve komşularına göre belirlenen konumuna özel konum denir. • Ayrıca bir ülkenin Dünya üzerinde bulunduğu yerden dolayı kazandığı yükselti, yer altı zenginlikleri, dağ doğrultuları, jeolojik yapısı da özel konumuyla ilgilidir. • Ülkelerin ekonomik yapıları, iklim şartları, yetişen tarım ürünleri de özel konumdan etkilenir.
