Sırbistan Ülke Raporu

EBSO Uluslararası İlişkiler Şefliği
SIRBİSTAN
SIRBİSTAN ÜLKE PROFİLİ
A. Genel Bilgiler (2013)
Resmi Adı
Yönetim Biçimi
Resmi Dili
Başkenti
Etnik Gruplar
Yüzölçümü
Nüfusu
Para Birimi
Para Birimi Paritesi
: Sırbistan Cumhuriyeti
: Parlamenter Cumhuriyet
: Sırpça
: Belgrad
: %83Sırp, %4Macar, %2Boşnak, %2Roman
: 88.361 km2
: 7,2 Milyon Kişi
: Sırp Dinarı (RSD)
: 1 Euro=115,8 RSD, 1 TL = 37,6 RSD
Kaynak: T.C Belgrad Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği
B. Temel Ekonomik Göstergeler (2013)
GSYİH
Kişi Başına Milli Gelir
GSYİH Büyüme Oranı
Enflasyon Oranı
İşgücü
İşsizlik Oranı
İhracat
İthalat
: 45,7 milyar $
: 12.220 $
:%3
: % 5,3
: 3,1 milyon kişi
: % 26,1
: 14,2 milyar $
: 20,4 milyar $
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, Ülke Masaları, Sırbistan Ülke Raporu
C. Dış Ticaret Verileri
1. Genel Dış Ticaret Verileri
(Milyar $)
İhracat
İthalat
Ticaret
Hacmi
Denge
2009
8,3
16
24,3
2010
9,8
16,7
26,5
2011
11,8
20
31,8
2012
11,4
18,9
30,3
2013
14,2
20,4
34,6
-7,7
-6,9
-8,3
-7,5
-6,2
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, Ülke Masaları, Sırbistan Ülke Raporu
2. Başlıca İhraç Ürünleri (2012):
GTIP
85
84
10
87
39
74
72
Ürün
Elektrikli makina ve cihazlar, ses kaydetme-verme,
televizyon görüntü-ses kaydetme-verme
cihazları;aksam-parça-aksesuarı
Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler,
nükleer reaktörler; bunların aksam ve parçaları
Hububat
Motorlu kara taşıtları, traktörler, bisikletler,
motosikletler ve diğer kara taşıtları; bunların aksam,
parça, aksesuarı
Plastikler ve mamulleri
Bakır ve bakırdan eşya
Demir ve çelik
Tutar (Milyon$)
1.133
704
671
622
526
508
465
Kaynak: Trademap
2
3. Başlıca İthal Ürünleri (2012):
GTIP
27
84
85
99
87
39
30
72
Ürün
Mineral yakıtlar, mineral yağlar
Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler
Elektik ve elektronik malzemeler
Kişisel eşyalar, deniz ve hava taşıtlarına verilen
kumanya ve malzeme (yakıtlar hariç)
Motorlu kara taşıtları, traktörler, bisikletler,
motosikletler ve diğer kara taşıtları; bunların aksam,
parça, aksesuarı
Plastikler ve mamulleri
Eczacılık ürünleri
Demir ve çelik
Tutar (Milyon $)
3.338
1.735
1.377
1.268
1.263
1.035
684
522
Kaynak: Trademap
4. İhracatında Başlıca Ülkeler (2012):
Ülke
Almanya
İtalya
Bosna Hersek
Romanya
Rusya
Tutar (Milyon $)
1.315
1.202
1.083
931
870
Yüzde
11,6
10,6
9,5
8,2
7,7
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, Ülke Masaları, Sırbistan Ülke Raporu
5. İthalatında Başlıca Ülkeler (2012):
Ülke
Rusya Federasyonu
Almanya
İtalya
Çin Halk Cumhuriyeti
Macaristan
Tutar (Milyon $)
2.069
2.058
1.833
1.388
929
Yüzde
10,9
10,9
9,7
7,3
4,9
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, Ülke Masaları, Sırbistan Ülke Raporu
D. Türkiye – Sırbistan Ticari İlişkileri
1. Türkiye – Sırbistan Arasındaki Karşılıklı Ticaret Verileri (Milyon $)
YILLAR
2009
2010
2011
2012
2013
İHRACAT
306
306
354
381
440
İTHALAT
56
109
213
205
252
DENGE
250
197
141
176
188
HACİM
362
415
567
586
692
Kaynak: TUİK
3
2. Ürünler Bazında Türkiye’nin Sırbistan’a İhracatı (2013)
GTIP
84
60
87
39
8
73
52
Ürün
Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler,
nükleer reaktörler, bunların aksam ve parçaları
Örme eşya
Motorlu kara taşıtları, traktörler, bisikletler,
motosikletler ve diğer kara taşıtları, bunların aksam,
parça, aksesuarı
Plastikler ve mamulleri
Yenilen meyvalar ve yenilen sert kabuklu meyvalar
Demir veya çelikten eşya
Pamuk, pamuk ipliği ve pamuklu mensucat
Tutar (Milyon $)
53,2
48,1
34,7
32,5
25,6
20,4
18,8
Kaynak: TUİK
3. Ürünler Bazında Türkiye’nin Sırbistan’dan İthalatı (2013)
GTIP
72
87
39
40
48
74
10
Ürün
Demir ve çelik
Motorlu kara taşıtları, traktörler, bisikletler,
motosikletler ve diğer kara taşıtları, bunların aksam,
parça, aksesuarı
Plastikler ve mamulleri
Kauçuk ve kauçuktan eşya
Kağıt ve karton; kağıt hamurundan, kağıttan veya
kartondan eşya
Bakır ve bakırdan eşya
Hububat
Tutar (Milyon $)
57,1
56,8
36,2
26,9
11,6
8,5
8
Kaynak: TUİK
4. Türkiye ile Sırbistan Arasında İmzalanan Yürürlükteki Anlaşma ve
Protokoller
Anlaşma/Protokol
İmza Tarihi
Ticaret Anlaşması
Uzun Vadeli Ekonomik, Teknik, Sınaî ve Bilimsel İşbirliği Anlaşması
YKTK Anlaşması
ÇVÖ Anlaşması
Gümrük İdarelerinin Karşılıklı Yardımlaşmasına Dair Anlaşma
Turizm İşbirliği Anlaşması
Bilimsel ve Teknik İşbirliği Anlaşması
14.04.1971
12.05.1976
02.03.2001
Ekim 2005
06.02.2002
12.02.2004
29.08.2002
Serbest Ticaret Anlaşması (Henüz yürürlüğe girmemiştir.)
01.06.2009
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, Ülke Masaları, Sırbistan Ülke Raporu
4
5. İzmir – Sırbistan Arasındaki Karşılıklı Ticaret Verileri (Milyon $)
YILLAR
2009
2010
2011
2012
2013
İHRACAT
19,6
17,2
26,3
29,5
32,6
İTHALAT
8
2,3
15,8
9,5
4,5
DENGE
11,6
14,9
10,5
20
28,1
HACİM
27,6
19,5
42,1
39
37,1
Kaynak: TUİK
6. Ürünler Bazında İzmir’in Sırbistan’a İhracatı (2013)
GTIP
48
39
8
24
73
87
84
Fasıl
Kağıt ve karton; kağıt hamurundan, kağıttan veya
kartondan eşya
Plastikler ve mamulleri
Yenilen meyvalar ve yenilen sert kabuklu meyvalar;
turunçgillerin ve kavunların ve karpuzların kabukları
Tütün ve tütün yerine geçen işlenmiş maddeler
Demir veya çelikten eşya
Motorlu kara taşıtları, traktörler, bisikletler,
motosikletler ve diğer kara taşıtları; bunların aksam,
parça, aksesuarı
Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler,
nükleer reaktörler; bunların aksam ve parçaları
Tutar (1.000 $)
9.522
4.786
3.677
3.528
1.954
1.201
916
Kaynak: TUİK
7. Ürünler Bazında İzmir’in Sırbistan’dan İthalatı (2013)
GTIP
72
27
24
29
85
48
84
Fasıl
Demir ve çelik
Mineral yakıtlar, mineral yağlar ve bunların
damıtılmasından elde edilen ürünler; bitümenli
maddeler; mineral mumlar
Tütün ve tütün yerine geçen işlenmiş maddeler
Organik kimyasal ürünler
Elektrikli makina ve cihazlar, ses kaydetme-verme,
televizyon görüntü-ses kaydetme-verme
cihazları;aksam-parça-aksesuarı
Kağıt ve karton; kağıt hamurundan, kağıttan veya
kartondan eşya
Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler,
nükleer reaktörler; bunların aksam ve parçaları
Tutar (1.000 $)
1.429
845
605
522
307
127
110
Kaynak: TUİK
5
E. Sırbistan İle İlgili Bilinmesi Gereken Diğer Bilgiler
1. Sanayi
Sırbistan’daki fabrikalar ortalama %50’yi biraz aşkın çalışma kapasitesine sahiptir.
İşletmeler ekonomik anlamda üretime devam ediyor olsalar da teçhizatların onarılması
ve modernizasyonu ihtiyacı vardır. Ülkede sanayi donanımları, uygun gümrük oranları
ile ithal edilebilmektedir. Maden ve mobilya başta olmak üzere, gıda, makine,
kimyasallar, şeker, lastikler, hazır giyim ve ecza sektörleri ülke ekonomisinde ve dış
ticaretinde önem taşımaktadır.
Sırbistan’da bakır, kurşun ve diğer demir dışı metaller ihracat için üretilmektedir. Daha
etkin üretimin yapılması için ek sermaye yatırımına ihtiyaç duyulmaktadır. Bu sektörün
gelişmeleri desteklemek adına Sırbistan hükümeti Bor (RTB) bakır madeninin
canlandırılması için bir plan ilan etmiş, bu kapsamda Kanada İhracatı Geliştirme
Kuruluşu’ndan (Export Development Canada) yeni bir döküm ve sülfürik asit fabrikası
inşaatı için180 milyon $’lık kredi sağlanmıştır.
Çok uluslu madencilik devi Rio Tinto, Jadar bölgesinde bir lityium/bor madeni açacaktır.
Bu madenle, Avrupa’nın en büyük kapasitede çalışan ve dünya lityium ihtiyacının
%20’sini karşılayan bir işletmeye sahip olunacaktır. Söz konusu madenin üretime
başlamasıyla da Bölge birçok lityium işleyen fabrikanın bulunduğu bir bölge haline
gelecektir.
Sırbistan’daki üretim sektörü hâlihazırda madene dayalı faaliyetlere bağımlı
konumdadır. Yerel ve yabancı yatırım eksikliği, yeniden yapılanma ve özelleştirmedeki
sorunlar, kuvvetli Dinar, genel rekabet gücündeki eksiklik, insan kaynakları alanındaki
bozulma ve girişim sektöründeki yetersiz likidite ülke sanayinde karşılaşılan sorunların
temel nedenlerini oluşturmaktadır.
2. Madencilik
Sırbistan mütevazi maden ve mineral kaynaklarına sahip olmakla beraber, demir, kömür
ve bazı metaller bakımından zengin yatakları sınırları içerisinde barındırmaktadır.
Ülke, açık ve kapalı ocaklardan çıkarılan ham linyit, sert ve kahverengi kömür açısından
kendi kendine yeterlidir. Bu maden yataklarının büyük bir bölümü Kosova’da
bulunmaktadır. Sırbistan’da bulunan toplam 18,2 miyar kömür rezervinin büyük bir kısmı
Kosova’dadır. Yıllık çıkartılan 40 milyon tonun 16 milyonunu Kosova üretmektedir. Söz
konusu rezervlerin mülkiyeti Kosova’nın nihai statüsü kapsamındaki önemli sorunlardan
biri olarak nitelendirilmektedir. Yine Kosova’daki Mitrovica’nın yakınlarında bulunan
Trepca kompleksi bölgedeki başlıca çinko ve kurşun madenlerini kapsamaktadır.
3. İnşaat
2006-2007 yıllarında büyüme gösteren inşaat sektörü, 2009 ve 2012 yılı küresel mali
krizlerinden ciddi şekilde etkilenmiştir. 2010 yılında Hükümetin çıkardığı teşvik
uygulamaları ile inşaat sektöründe bir canlanma yaşanmış, 2011 yılında da sektör
aktiviteleri %17 artış göstermiştir. Hükümet özellikle ulaşım ve enerji sektörlerine önem
vermekte, bu alanlara yabancı yatırımcıları çekmek için çalışmalar yapmaktadır.
Sırbistan’da inşaat sektörüne en fazla yatırım yapan yabancı ülke %40 oranla
Avusturya olup, Almanya, Fransa ve Yunanistan bunu izlemektedir.
6
Başkanlığını Cumhurbaşkanı Tadiç’in yaptığı Ulusal Altyapı Konseyi, 2027 yılına kadar
yapılacak yatırımları içeren 22,2 milyar €’luk bir ulaşım master planını kabul etmiştir.
Katılım öncesi AB fonları ile finanse edilecek olan bu plan, 14,3 milyar € yeni altyapı
yatırımlarını, 7,8 milyar €’su mevcut karayollarının, demiryollarının, iç suyollarının,
havaalanlarının ve Belgrad, Novi Sad ve Nis’teki çok amaçlı taşıma terminallerinin
ıslahında kullanılacaktır. İç suyolları için kullanılacak yaklaşık 500 milyon €’nun büyük
bir kısmı Tuna nehri ve havzasının çevresel iyileştirilmesi ve savaş kalıntılarından
kurtarılması amacıyla kullanılacaktır. Sırbistan yeni bir havaalanı inşasını
planlamamakla birlikte, mevcut 8 askeri havaalanlarını sivil ticari kullanıma
dönüştürmeyi planlamaktadır.
Ülkede devlet tarafından birçok yatırım projesisi yürütülmektedir. 2012 Ocak ayında
Koridor 11 otoyolunun Ljig-Preljina bölümünün yapımı için Azerbeycan ile 300 milyon
€’luk bir anlaşma imzalanmıştır. Bu proje 60 köprü ve 5 tüneli içermekte olan bu yolu
Azeri ve Sırp şirketler beraber yapacaklardır. Ekim 2011’de yapımı ve finansmanı Çin
Yol ve Köprüler Kuruluşu tarafından üstlenilen1,5 km.’lik Tuna nehri üzerindeki ZemunBorca köprüsü ve 27 km.’lik bağlantı yolları inşasına başlanılmıştır. Bu projenin 2014
İlkbaharında bitirilmesi planlanmaktadır. 170 milyon €2luk bu projenin 145 milyon
€’sunu Çin İhracat-İthalat Bankası sağlamıştır.
Ayrıca Sırbistan, Rusya’dan sağladığı 800 milyon $’lık kredi ile 3 demiryolu projesine
imza atmıştır. Bu fonla Belgrad-Pancevo ve Valjevo-Loznica demiryollarının ikinci hat
döşemesi
ve
yeni
dizel
lokomotiflerin
alımı
gerçekleştirilecektir.
Sırp Parlamentosu, altyapı sektöründeki yatırımları geliştirmek için devlet-özel sektör
ortaklığı (PPP) amacıyla 2011 yılında bir kanun çıkarmıştır. Yerel ve yabancı
yatırımcılar ve bankalar Sırbistan’daki yolların ıslahı, kamusal altyapı ve faydalı
hizmetler gibi yatırımları ve altyapı projelerinin finansmanını artırmayı hedeflemiştir.
Kanun aynı zamanda yerel yönetimlere, merkezi hükümetin yardımı olmadan PPP
yoluyla kendi bölgelerindeki projeleri uygulamaları olanağını da vermiştir. Yine,
azgelişmiş kanalizasyon, atıksu, su kaynakları ve atık yönetimi sektörlerinde de özel
yatırımları özendirmeyi hedeflemektedir.
Sırbistan, telekom sektöründe de gelişmeler sağlamış, birçok operatörün ülkeye girişine
izin vererek rekabet ortamında daha kaliteli hizmet edinmeyi amaçlamıştır. Ülkede
kurulu internet hattı %50 artarak AB ortalamasına yaklaşmıştır. 1 Ocak 2012’den
itibaren telekomünikasyon piyasası, özellikle sabit hatlar, tamamen serbestleştirilmiştir.
Bu düzenleme kablo operatörleri dahil gerekli altyapıya sahip bütün firmalara sadece
Elektronik Telekomünikasyon Ajansı-RATEL’den alınan bir sertifika ile sabit hat kurma
hakkı tanımaktadır.
Bununla birlikte Sırbistan’da, bir kamu kuruluşu olan Telekom Srbija hala en güçlü
konumdaki firmadır. Geçen son beş yıda cep telefon hizmetleri, yıllık ortalama %30
artışla çok hızlı ilerlemiştir. Bu alanda da mevcut altyapının yenileştirilmesi ve yeni
donanımların edinilmesi gerekmektedir.
Ekonomik zorluklara rağmen bilgi teknolojileri Sırbistan’da büyüyen en önemli Pazar
olmuştur. Federal bütçenin azalması bu sektörde arzu edilen büyümeyi
gerçekleştiremiyorsa da devlet kurumları ve birçok yerel şirket çalışmalarında bilgisayar
teknolojilerini ağırlıkla kullanmayı istemektedir. Bu şirketlerde ekipmanlar için yeterli
yatırımların yapılması ile bu durumun iyileşmesi an meselesidir.
4. Turizm
Sırbistan coğrafyasının en önemli özelliklerinden biri de güzel bir doğa ve tarih mirasına
sahip olmasıdır. Bu özellik Sırbistan’a olan turizmi her geçen yıl artırmaktadır. Turizm
belli başlı şehirlere yönelmiş olsa da, dağ ve kaplıca turizmine, özel ilgi alanlarına
7
yönelik turizm aktivitelerine (kültürel ve doğal miras, avcılık, balıkçılık vb.), kırsal hayat
turizmi ve nehir turizmine (özellikle Tuna nehri boyunca yapılan) ilgi giderek artmaktadır.
Ülkenin en çok ziyaret edilen şehirleri Belgrad ve Novi Sad’dır.
5. Ulaştırma ve Telekomünikasyon Altyapısı
Sırbistan Balkanlar’ın ortasında önemli geçiş yollarına sahip bir ülkedir. Balkanların Orta
Doğu ile Batı Avrupa arasında en kısa ulaşım imkanı sunduğu düşünülürse, Sırbistan’ın
jeopolitik açıdan ne denli önemli olduğu anlaşılabilir. Ancak 1999 yılındaki 78 gün süren
NATO bombardımanın ardından ulaşım ve iletişim sektörü büyük oranda zarar
görmüştür. Halen devam etmekte olan yenileme çalışmaları ülke ekonomisine
milyonlarca dolar zarar vermiştir.
1999 NATO bombardımanı aynı zamanda iletişim ağının modernizasyon sürecine de
büyük darbe vurmuştur. 2003 yılındaki bir araştırmada 100 kişiden 24,3’ünün sabit
telefona sahip olduğu görülmektedir. Bu rakam Avrupa standartlarının (100 kişide 41,2)
oldukça altındadır.
Sırbistan’da karayollarının toplam uzunluğu 45 290 km olarak açıklanmıştır. Bu yolların
%62’si modern kaldırımlara sahiptir. Ülkedeki ana merkezlere ulaşım rahat
sağlanabilirken, ülkenin genel bir bölümüne ulaşım karayolu ile sağlanamamaktadır.
Ödenek yetersizliği nedeniyle geçtiğimiz yıllarda yolların temel bakımı bile
yapılamamıştır. Bu nedenle karayollarının sadece bir kısmı tatmin edici duruma sahiptir.
Uzun dönemdeki en önemli proje AB’nin arka koridoru olan Avusturya’yı Yunanistan ve
Sırbistan ile bağlantılı hale getirmektir. Belgrad şehrinin ciddi trafik sorununun
çözülebilmesi için yeni köprülere ve kamyonları şehir merkezinden uzak tutabilmek için
çevre yoluna ihtiyaç duyulmaktadır.
Sırbistan’ın suyolları sadece ulaşım ve taşımacılık açısından değil aynı zamanda
sulama, endüstriyel ve evsel su kullanımı, elektrik enerjisi üretimi, inşaat sektörü
(akarsu yatağı kumu vb.), balıkçılık, turizm ve su sporları açısından da büyük önem arz
etmektedir. Ülkenin kuzey kısmında yoğunlaşmış olan suyolları ağı, toplam uzunluğu
1000 km’yi bulan akarsular ve 599 km uzunluğundaki Tuna-Tizsa-Tuna Kanal sistemi ile
1599 km’dir. Tuna Nehri Volga’dan sonra Avrupa’nın en uzun (2 857 km, %22,8’i
Sırbistan’da) ve Ren’den sonra kargo taşımacılığında ikinci önemli nehirdir.
Mart 1999’daki NATO bombardımanı Tuna nehri üzerinde beş, Sava nehri üzerinde ise
2 önemli köprünün yıkılmasına neden olmuştur. Bu nedenle bu nehirler üzerindeki
taşıma ve ulaşım çalışmaları engellenmiş; sadece ülke içerisindeki şirketler değil,
ticarette Tuna nehrini kullanan diğer ülkelerde zarar görmüştür.
Türk mallarının AB ülkelerine taşınmasında geçiş noktası olan Sırbistan'dan her gün
önemli sayıda Türk TIR'ı geçmektedir. Sırbistan ile siyasi ilişkilerimizin en kötü olduğu
günlerde bile TIR'larımız Sırbistan'dan kolaylıkla geçmişlerdir. Gerek ikili ekonomik
ilişkiler gerekse Türk ürünlerinin AB’ye ulaşımı açısından Sırbistan Türkiye için kilit bir
ülke konumundadır.
6. Enerji
Ülkede üretilen elektrik enerjisinin %70’i hayli kirli bir yakıt kaynağı olan linyit
kullanılarak üretilmektedir. Üretim, elektrik santrallerinin düzenli bakımı için ayrılan kısıtlı
ödeneklerle yürütülmekte ve ciddi bir yenilenmeye ihtiyaç duymaktadır. Sırbistan’da
elektrik üretim sisteminin özelleştirilmesi çalışmaları ile daha etkin bir üretim, çevre
koruyucu bir sistem ve bakım masrafları için ek sermaye sağlanması hedeflenmektedir.
8
Ayrıca
ülkede,
yenilenebilir
enerji
için
işbirliği
potansiyeli
de
bulunmaktadır.
2011 Temmuzunda Parlamentonun kabul ettiği yeni enerji kanunu, AB Topluluk
Hukukuna uygun düzenlemeler getirdiği gibi, konut tüketimi hariç olmak üzere (2015’te
bu alan da dahil olacaktır), gaz ve elektrik piyasalarını da tamamen serbestleştirmiştir.
Ayrıca, Ekim 2012 tarihinden itibaren düzenli tarifeler getirerek daha da geliştirilen bu
kanun, enerji yeterliliği yatırımlarını kolaylaştırmakta ve yenilenebilir kullanımı da teşvik
etmektedir. 2009’da Sırbistan, Rus firması Gasprom ile “Jusni tok” (Güney Akım)
boruhattı inşası işletilmesi ve doğal gazın depolanmasını içeren bir anlaşma
imzalanmıştır. Bu Bu projenin tamamlanmasıyla Sırp pazarına doğal gaz temininin
artacağı düşünülmektedir.
Ayrıca, Sırbistan Parlamentosu, Çin İhracat-İthalat Bankası tarafından TE-KO Kostolac
kömür madenlerinin ve elektrik üretim kompleksinin modernizasyonu için verilen krediyi
onaylamıştır. İlk aşamadaki giderlerin 344,63 milyon $ olarak hesaplandığı bu
çalışmada Çin Ulusal Makine ve Donanımları İthalat-İhracat Şirketi, Sırp firmaları ile
işbirliği gerçekleştirecektir.
Mayıs 2011 tarihinde, Sırp Elektrik İdaresi Elektroprivreda Srbije (EPS) ve Alman
yenilenebilir enerji firması RWE Innogy, Velika Morava nehri üzerinde beş hidro-elektrik
santrali inşası için bir ortaklık anlaşması imzalamıştır. 352 milyon €’luk bu yatırımın %51
hissesi RWE Innogy’ye, %49’luk hissesi bağımsız Sırp ortak Moravske
Hidroelektrane’ye ait olacaktır. Bu beş santralin hedeflenen kapasitesi 150 MW’dır.
Kanadalı yenilenebilir enerji şirketi Reservoir Capital Corp.’un Sırbistan’daki şirketi
Renewable Energy Ventures (REV), ülkenin güneybatısındaki Lim nehri üzerinde 140
milyon €’luk iki hidro-elektrik santralinin inşasına 2012 Baharında başlamıştır.
Brodarevo 1 ve Brodarevo 2 adlı bu santrallerin tamamlanmasıyla 58,4 MW kapasitede
ve yıllık elektrik üretimi 230 GWh olan işletmelere sahip olunacaktır.
7. Bankacılık
Sırbistan’da bankacılık sektörünün dönüşüm süreci başarılı şekilde devam etmekle
beraber, finansal hizmetler AB üye ülkeleri ya da bölgenin en gelişmiş ekonomisi olan
Hırvatistan’a göre az gelişmiş düzeydedir.
Yabancı bankaların pazara girişi ve özel ve ticari kredilerdeki hızlı artış bankacılık
sektörünün önemini arttırmaktadır. Büyük oranda yabancı bankaların hakimiyetinde
olan bankacılık sektörü yeni finansal ürünler geliştirerek kredi talebini arttırmaktadır.
Ancak, şirketler likidite sıkıntısı çekmekte ve yüksek faiz oranları ile borçlanabilmektedir.
Sigorta sektörü da halihazırda devlet tarafından yönetilen sigorta şirketlerinin
hakimiyetinde olup, az gelişmiş ve küçük boyuttadır.
8. Doğrudan Yabancı Yatırımların Görünümü
Sırbistan, komünist yönetim döneminde dahi uluslararası ticaret konusunda deneyimleri
olan ve bu özelliği sayesinde de yabancı yatırımcıları topraklarına çeken bir ülkeydi.
Yabancı Yatırımlar
Kaynak: Sırbistan Merkez Bankası
Yıl
2012
2011
2010
DYY (milyon €)
1.967
2.236
1.139
9
2009
2008
2007
2006
1.810
2.434
2.848
4.234
9. Ülkeler İtibarı ile Doğrudan Yabancı Yatırımlar
2005 yılından bu yana DYY’in ülkere göre dağılımına bakıldığında AB ülkelerinin toplam
yatırımlardaki payının % 70 civarında olduğu görülmektedir. En çok yatırım
gerçekleştiren ülke Avusturya olup, bu ülkeyi Norveç, Lüksemburg, Almanya ve
İtalya’dır. En çok yatırım gerçekleştiren diğer ülkeler ise; Yunanistan, Hollanda, Rusya,
Slovenya, Fransa ve İsviçre’dir. ABD, Belçika, Danimarka ve İsrail gibi ülkelerin gerçek
yatırımları resmi rakamlardan daha fazla olup, bunun nedeni bu yatırımları Avrupalı
iştirakleri aracılığıyla yapmalarıdır.
10. Sektörler İtibarı ile Doğrudan Yabancı Yatırımlar
Son yıllarda hizmetler sektörü yabancı yatırımcıların en çok ilgisini çeken sektördür.
Bankacılık ve sigorta sektörü 4,8 milyar $ ile ilk sırada yer alırken, üretim sanayi 4,5
milyar $ ile ikinci sıradadır. Diğer önemli alanlar ise toptancılık, perakendecilik, motorlu
taşıtların tamiri ve gayrimenkul sektörleridir.
Sektörlere Göre Yabancı Yatırımlar (2004-2012)
Kaynak: Sırbistan Merkez Bankası
Sektör
Finans
İmalat
Toptancılık/Parakendecilik/Onarım
Gayrimenkul
Nakliye/Depolama/İletişim
Madencilik
İnşaat
Sosyal Hizmetler
Tarım
Profesyonel, bilimsel, teknik aktiviteler
Otel/Restoran
Kamu Yönetimi/Sosyal Sigorta
Elektrik/Gaz/Su
İdari ve destek hizmetleri
Eğitim
Değer (milyon $)
4.820
4.450
2.983
2.384
2.360
533
494
134
133
105
94
83
56
22
3
11. Dış Ticaret Politikası
Sırbistan’da dış ticaret ile ilgili konuları düzenleyen başlıca yasalar Dış Ticaret İşlemleri
Yasası, Gümrük Yasası, Gümrük Tarifeleri Yasası ve İthalat ve İhracat Rejimlerinde
Ürünlerin Sınıflandırılması Yasasıdır. Yasa temel olarak, dış ticaretin liberal olduğunu
ve herhangi bir kısıtlamanın bulunmadığını belirtmektedir. Sırbistan Dış Ticaret Yasası,
özellikle bir öncekine kıyasla, daha liberal bir yaklaşımla hazırlanmıştır.
1 Ocak 2004’ten beri yürürlükte olan Gümrük Yasası ise Avrupa Birliği standartlarına
göre ve AB’nin gümrük yasaları esas alınarak hazırlanmıştır. Sırbistan dış ticaret ile ilgili
yasalarını düzenlerken Dünya Ticaret Örgütü, Dünya Gümrük Örgütünün tavsiyelerini
10
dikkate almakta ve GATT tarafından belirlenen
düzenlemelerine uyum sağlamayı hedeflemektedir.
düzenlemelere
ve
AB’nin
Sırbistan gümrükleri, halen ithalat sürecine ürünler üzerindeki kontrolünü devam
ettirmektedir. Bu durum ürünlerin ithalatında çeşitli sıkıntılara ve gecikmelere neden
olabilmektedir fakat bu durumun ortadan kaldırılması için düzenlemeler yapılmaya
devam edilmektedir. Diğer taraftan her ne kadar ithalat yasalarla basitleştirilmiş olsa da
uygulamada henüz tam anlamıyla uyum sağlanamamıştır. Sırbistan Gümrük Kurumu
uygulamanın yasalara uygun yapılabilmesi için çalışmalarına devam etmektedir.
Sırbistan yasalarında dış ticaret ile ilgili herhangi bir kısıtlama bulunmamakla birlikte
bazı ürünlerin ithalatında çeşitli sınırlandırmalar mevcuttur. Örnek olarak bazı eczacılık
ürünleri, değerli metaller, silah vb. çeşitli ürünlerin ithalatı için lisans gerekliliği
bulunmaktadır.
12. Tarifeler ve Diğer Vergiler
Sırbistan Dünya Gümrük Örgütünün üyesidir ve Armonize Sistem Konvansiyonuna taraf
ülke konumundadır. Buna ek olarak AB’nin ortak nomanklatürüne de uyum
sağlanmıştır. Gümrük vergileri ithal edilen ürünün gümrük değeri esas alınarak
hesaplanmaktadır. Sırbistan Gümrük Yasası, gümrük değerlendirme ile ilgili
düzenlemelerde GATT’ı esas almaktadır.
Gümrük politikası aşağıdaki sektörleri korumayı amaçlamaktadır:
- Tarım
- Deri sanayii
- Mobilya sanayii
- Tekstil sanayii
- Elektrikli ev aletleri
Ayrıca Sırbistan’da üretilemeyen yarı mamuller, hammaddeler, ihracata yönelik üretim
yapan ile iç talebin yüksek olduğu sektörlerin kullandığı girdilerin ithalatında diğer
ürünlere nazaran göreceli olarak daha düşük gümrük vergisi uygulanmaktadır.
Bu sektörlerin başlıcaları ise;
- Kara metalürji
- Renkli metaller
- Alüminyum
- Ağaç ürünleri
- Tekstil sanayiidir.
Sırbistan’daki gümrük vergileri genelde % 0 ile % 30 arasında değişmektedir. Sigara ve
GTİP 24022090 altında yer alan ürünlerde gümrük vergisi ise % 57,6’dır.
Ülkede petrol türevleri, tütün mamulleri, alkollü içecekler ve kahve vb. ürünlerde %33
oranında özel tüketim vergisi bulunmaktadır. KDV oranı % 20’dir. İlaç, temel gıda
ürünleri, gazete, otel hizmetleri gibi bazı ürünlerde KDV % 8 oranında uygulanmaktadır.
13. Ürün Standartları ile İlgili Uygulamalar
Sırbistan Standardizasyon Enstitüsü (SSE), ülkedeki tek ulusal standart kurumudur ve
Standardizasyon Yasası ile kurulmuştur. Enstitü, standartların geliştirilmesinden
sorumludur. Standartlar yasada gönüllülük esasına dayanmakla birlikte zorunlu olan
standartlar da mevcuttur. Zorunlu standartların teknik düzenlemeler olarak düzenlenip
düzenlenmemesi veya ortadan kaldırılması konusundaki çalışmalar devam etmektedir.
Sırbistan’da mevcut standartlar Dünya Ticaret Örgütü ölçütlerine göre revize
11
edilmektedir. Bu nedenle ticarete teknik açıdan engel olunması durumu da ortadan
kalkmaktadır.
1 Ocak 2006 tarihinde yürürlüğe giren Standartlar Yasasına göre, standartlar ISO, IEC,
CEN, CENELEC tarafından kullanılan resmi dillerden birinde de yayınlanmak
durumundadır. SSE yayım dili olarak İngilizceyi seçmiştir.
Ekonomik ve Bölgesel Kalkınma Bakanlığı standartlardan, teknik düzenlemelerden ve
akreditasyondan sorumludur. Bu alandaki yasal düzenlemeler söz konusu Bakanlık
tarafından gerçekleştirilmektedir. Ayrıca her Bakanlık kendi faaliyet alanına giren
konularda teknik düzenlemelerin yapılmasından sorumludur.
Teknik Düzenlemeler, Uygunluk Değerlendirme Prosedürü Yasasına göre teknik
düzenlemeye tabi bulunan bir ürün gerekli sertifikalara sahip olmadığı ve uygunluk
değerlendirmesinden geçmediği sürece satılamaz ve kullanılamaz. Teknik
düzenlemeler mevcut bulunan herhangi bir standarda atıfta bulunabilir veya o standardı
içerebilir. Ekonomik ve Bölgesel Kalkınma Bakanlığı teknik düzenlemeler ile ilgili
kayıtları tutmakla yükümlüdür. Uygunluk değerlendirmesi ile ilgili süreç doğrudan teknik
düzenlemenin içinde veya atıfta bulunulan standartta yer alabilir. Uygunluk sertifikası
Bakanlık tarafından yetkilendirilen kuruluşlar tarafından verilebilmektedir.
Tarım, Orman ve Su Yönetimi Bakanlığı dış ticarette tarım ve gıda ürünlerinin kalite
kontrolünden sorumludur. Dış Ticarette Tarım ve Gıda Ürünlerinin Kalite Kontrolü
Yasası, ithal ve ihraç edilen ürünlere, paketleme, deklarasyon, etiketleme ve nakliye
konularında kalite koşullarına uygunluk ile ilgili olarak uygulanmaktadır. Gıda ve Tarım
Ürünlerinin ve bunlardan üretilen ürünlerin ithalat ve ihracatının kalite kontrolünün
gerekliliği ile ilgili düzenlemeye göre ithal edilen urun gruplarından 53 adeti, ihraç edilen
urun gruplarından ise 8 adedi kalite kontrol uygulamasına tabiidir. Kalite ile ilgili
sertifikalar söz konusu Bakanlığın bünyesinde bulunan bölümleri tarafından
hazırlanmaktadır.
Sertifikalandırılmış her urun sertifika ile ilgili işareti taşımak zorundadır. İşaret, urunun
gerekli olan testlerden geçtiğini ve ilgili düzenlemelere uygun olduğunu
simgelemektedir.
Uygunluk işareti olarak Sırbistan’ın kullandığı yerel işaret veya CE işareti
kullanılabilmektedir. Sırbistan’ın yerel işareti, ürünün teknik gerekleri karşıladığını ve
gerekli uygunluk surecinden geçtiğini belirtmektedir. İşaret büyük `A` harfinin eşkenar
üçgenin üç kösesinde yer almasından oluşmaktadır. İşaretin ürüne görünebilir şekilde
konması gerekmektedir, eğer ürüne iliştirilmesi mümkün değilse paketine eklenmeli ve
urunun yanında verilen dokumalarda da belirtilmelidir.
14. Tarım ve Gıda Ürünleri İhraç Potansiyelimiz
 Turunçgiller (taze/kurutulmuş)
 Şekerli ve Çikolatalı Mamuller
 Fındık (kabuksuz)
 Domates (taze/soğutulmuş)
 İşlenmiş Gıda Ürünleri
15. Sanayi Ürünleri ve Hizmetler İhraç Potansiyelimiz
 Kumaş
 Kağıt ve Kağıt Ürünleri
 Temizlik Maddeleri
 Alüminyum İnşaat Malzemeleri
 İnşaat Malzemeleri
 Elektronik
 Plastik ve Kauçuk İşleme Sanayi
12













Otomotiv Ana ve Yan Sanayi
Halı
Beyaz Eşya
Hazır Giyim
Isıtma, Soğutma ve Havalandırma
Takım Tezgahları
Tekstil ve Hazır Giyim Yan Sanayi
Elektrikli Makinalar ve Kablolar
Demir Çelik
Kozmetik Ve Kişisel Bakım Ürünleri
Ayakkabı
Beyaz Eşya
Mobilya
16. Ekonomi Bakanlığı Tarafından 2014 Yılında Desteklenecek Yurtdışı Bireysel
Fuarlar
FUAR ADI
EEBBE
Foodrex Culinaria-Food & Drink
Expo
Touch Of Paris
TECHNICAL FAIR - International
Engineering Exhibition
INTERNATIONAL AGRICULTURAL
FAIR
PACKTECH EXPO BALKAN
Touch Of Paris
INTERNATIONAL GRAPHIC AND
PAPER INDUSTRY FAIR
SJAJ International Exhibition for
Jewellery, Watches and Optics
International Fair of Furniture
BAŞLANGIÇ
08.04.2014
BİTİŞ
12.04.2014
KONU
İnşaat
ŞEHİR
Belgrad
15.04.2014
26.04.2014
17.04.2014
27.04.2014
Belgrad
Belgrad
12.05.2014
16.05.2014
Gıda
Kozmetik
Elektronik Ticari
Ürünler ve Kontrol
Sistemleri
20.05.2014
10.09.2014
11.10.2014
26.05.2014
13.09.2014
12.10.2014
Tarım Makinaları
Ambalaj, Plastik
Kozmetik
Novisad
Belgrad
Belgrad
26.10.2014
02.11.2014
Belgrad
01.11.2014
10.11.2014
01.11.2014
16.11.2014
Sanayi
Mücevherat, Saat
ve Optik
Mobilya
Belgrad
Novisad
Belgrad
13