yakınçağ`da avrupa

TOKAT/SULUSARAY ANADOLU LİSESİ
ONUR İŞERİ
YAKINÇAĞ’DA AVRUPA
YEDİ YIL SAVAŞLARI (1756-1763):
Avusturya vesayet savaşları sonunda yapılan Ekslaşapel Antlaşması Avrupalı devletleri
memnun etmiş, devletler kaybettiklerini geri almak ve sömürgelerini genişletmek amacıyla
savaşları yeniden başlatmışlardır.
Yedi Yıl Savaşları önce Avrupa’da; Fransa, Avusturya, Prusya, Rusya ve Almanya
Prenslikleri arasında başladı. Savaş daha sonra İngiltere'nin de katılmasıyla okyanuslara ve
sömürgelere yayıldı.
Yedi Yıl Savaşları daha sonra İngiltere-Fransa savaşlarına dönüştü ve savaşı kazanan taraf
İngiltere oldu.
Yedi Yıl Savaşları 1763'de imzalanan Paris ve Huberttusburg Antlaşmaları ile sonuçlandı.
Paris Antlaşması ile Fransa, Hindistan sömürgelerini ve Kanada'yı İngiltere'ye bıraktı.
Huberttusburg Antlaşması ile de Prusya, Avrupa’nın en güçlü kara devleti haline geldi.
AMERİKA BAĞIMSIZLIK SAVAŞI VE ABD’NİN KURULUŞU(1787)
Amerika 1492'de Kristof Kolomb tarafından keşfedildikten sonra;
•
İspanyollar Meksika ve Güney Amerika'ya,
•
Portekizliler Brezilya'ya,
•
Fransızlar Kanada'ya
•
İngilizlerde bugünkü Birleşik Amerika'daki Atlas Okyanusunu kıyılarını yerleştiler.
İngilizler daha sonraki dönemlerde kıtanın iç kısımlarına doğru ilerleyerek yeni topraklar
kazandılar ve kuzey Amerika Kıtası’nda 13 koloni oluşturdular. Bu kolonilere çoğunluğu
İngiliz olmak üzere Avrupa'dan getirdikleri göçmenleri yerleştirdiler ve kolonileri
İngiltere’den atadıkları valiler aracılığı ile yönetmeye başladılar.
Amerika Bağımsızlık Savaşı'nın Başlama Nedenleri:
•
Yedi Yıl savaşları sırasında Kanada ve Florida'ya yerleşme vaadi ile İngiltere'ye para,
malzeme ve İnsan yardımı yapan Kolonilerde birleşme duygusunun oluşması,
•
Yedi Yıl Savaşları'nı kazandığı halde İngiltere’nin; Fransa’dan alınan Kanada'ya ve
ispanya'dan alınan Florida'ya Kolonilerden göçü yasaklanması,
•
Yedi Yıl Savaşları'ndan galip çıkmasına rağmen kendi ekonomisi de oldukça sarsılan
İngiltere'nin kolonilere yeni gümrük ve damga vergileri koyması,
•
Kolonilerin, İngiltere parlamentosunda seçilmiş temsilcileri
bulunmadığından,’’Temsilcisiz Vergi Konamaz’’ ilkesinden hareketle buna karşı
çıkmaları.
•
Bu gelişme karşısında İngiltere'nin pul ve damga vergilerini kaldırması; ancak temel
tüketim mallarına yeni vergiler koyması.
1773'de Boston Limanı'na gelen çay yüklü bir İngiliz şilebindeki çayların koloni halkları
tarafından denize dökülmesi üzerine, İngilizlerin Boston Limanı’nı kuşatması sonucunda
Kolonilerin İngiltere’ye karşı isyanlarını başlatmasıdır.
Savaşın Başlaması, Evreleri ve Sonucu:
•
1744'de koloni temsilcileri I.Filedelfiya kongresini toplayarak İngiliz hükümetinden;
•
Koloni meclislerinin onayı alınmadan vergi konulmamasına ve ticareti engelleyici
yasaların kaldırılmasını istediler.fakat İngiltere bu istekleri reddetti.
Uyarı
Bu kongre aynı zamanda Amerikalı kavramının ortaya çıkmasına neden olmuştur.
•
İstekleri reddedilen koloni temsilcileri 1776'da II.Filedelfiya kongresini toplayarak
savaşa karar verdiler.George Washington'u başkomutan seçtiler.aynı zamanda
bağımsızlık ilan eden koloni temsilcileri’’ Bağımsızlık ve İnsan Hakları
Beyannamesi'’ni de yayınladılar(4 temmuz 1776).
Bu bildiriye göre;
•
İnsanların doğuştan devredilemez vazgeçilemez birtakım hakları vardır.bunlar;
•
Yaşama
•
Özgürlük
•
Mutluluğu arama haklarıdır.
•
Bu hakları,kuvvetini halktan alan ve halkın arzusuyla işbaşına gelen hükümetler korur.
•
Hükümetler bu hakları çiğnediği taktirde,yerine yenisini koymak milletin hakkı ve
ödevidir.
Uyarı
Bu bildirgedeki düşünceler dünyaya yeni bir yönetim şekli olan demokrasiyi getirmiştir.
•
İnsan hakları bildirgesinin kabul edilmesinden sonra koloniler ile İngiltere arasında
savaşlar başladı.
•
Amerikalılar 1777'de Saratoga'da İngilizleri yendiler.Bu gelişme üzerine Yedi Yıl
Savaşları'nda İngilizlere yenilerek kolonilerini kaybeden Fransa,İspanya ve
Hollanda'da İngiltere'ye karşı savaşa girdiler.
•
1781'de Amerikalılar ‘’York Town’’ savaşında bir İngiliz ordusunu teslim
aldılar.İngiltere’de yenildi ve barış istedi.
•
1783'de imzalanan Versay Antlaşması ile İngiltere,kolonilerin bağımsızlığını tanıdı.
Uyarı
Versay Antlaşması,Almanya'nın I.Dünya Savaşı sonunda imzaladığı Antlaşma ile aynı adı
taşımaktadır.
•
Koloniler bağımsızlıklarını kazandılar fakat yeni rejimin ne olacağını tartışmaları
yüzünden 1783-1787 tarihleri arasında Koloniler birbirleriyle savaştılar.
•
Savaşı,Cumhuriyetçileri mağlup eden Federalistler kazandı.
•
1787'de koloniler bir kez daha Filedelfiya'da toplanarak ABD Anayasası'nın kabulü ve
George Washington'un ilk başkan seçilmesiyle ABD’nin kuruluşu tamamlanmış oldu.
Uyarı
ABD 'deki bu gelişmeler,1789 Fransız İhtilalı’nın başlamasında etkili olmuştur.
SANAYİ İNKILABI
El tezgahlarının fabrika sistemine,tek tek üretimden seri üretime geçişi,insan emeğinin yerine
makinelerin alması ifade eder.18.yy.ın ikinci yarısında İngiltere'den başlayarak diğer Avrupa
ülkelerinde de yaşanmıştır.
Başlama Sebepleri
•
Coğrafi keşifler sonunda bulunan yeni kıtalardaki değerli madenlerin Avrupa'ya
taşınmasıyla meydana gelen sermaye birikimi,
•
Rönesansla birlikte başlayan bilim ve teknolojideki gelişmelerdir.
Başlaması ve Yayılması
•
Sanayi İnkılabı ilk olarak İngiltere'de dokunma endüstrisinde başladı.
•
Çelik,buhar gücü Elektrik sırayla sanayiye girdi ve yararlanılmaya başladı.
•
Sanayi İnkılabı,(endüstri devrimi)İngiltere’den sonra,Fransa,Belçika ve Hollanda da
görüldü.Batıda ABD, Uzakdoğu'da Japonya'da gerçekleşti.
Sonuçları
•
Büyük fabrikalar kuruldu ve üretimde çok büyük bir artış meydana geldi.
•
Yeni buluşlar ve teknik ilerlemeye önem verildi.
•
Modern işci sınıfı doğdu,işci haklarını koruyan sendika ve partiler kurulmaya
başlandı.
•
Kapitalizm,Liberalizm,Sosyalizm gibi akımlar ortaya çıktı.
•
Kentleşme ve kent sorunları doğdu.
•
İnsanın dünyaya düşkünlüğü ve rahata olan tutkusu arttı.
•
Hammadde ve pazar ihtiyacı arttı.
•
Fransız İhtilalı’nın sonuçlarına ters bir şekilde sömürge elde etme yarışı hızlandı.
•
Bu gelişme devletler arası önüne geçilmez bir ekonomik rekabeti başlattı ve
zincirleme olarak I. ve II. dünya savaşlarına neden oldu.
Uyarı
Sanayi İnkılabı,geri kalmış,teknolojik gelişmesini tamamlayamamış ülkeler için,büyük bir
sıkıntı da beraberinde getirmiştir.Bu ülkeler Endüstri İnkılabını gerçekleştirmiş olan ülkelerin
hammadde ve pazar kaynağını oluşturmuştur.
Uyarı
Osmanlı Devleti açısından da Sanayi İnkılabı çok büyük sıkıntı yarattı.Kapitülasyonların da
olumsuz etkisi yüzünden Osmanlı ekonomisi çöküntüye uğradı.El tezgahlarında oluşan yerli
sanayi dağıldı
FRANSIZ İHTİLALİ(1789)
Nedenleri
•
Fransa'daki krallık yönetiminin halk üzerindeki ağır baskısı,
•
Fransa'da halkın sosyal sınıflara ayrılmış olması,siyasal haklardan yoksun olan
burjuva sınıfının Coğrafi keşifler sonunda zenginleşmesi ve siyasal haklar istemesi.
Uyarı
Fransa'da halk;soylular,rahipler,burjuvalar ve köylüler olmak üzere dört sınıfa
ayrılmıştı.Ülkenin en ağır yükünü köylüler çekiyordu.
•
•
•
Mali zorluklar ve halkın ağır vergiler altında ezilmesi,
Jan Jak Russo,Monteskiyo,Volter ve Didero gibi aydınların fikirleriyle halkı
etkilemesi,
İngiltere'deki Meşrutiyet Yönetimi ve Amerika'daki insan hakları ve demokrasi gibi
gelişmelerin Fransız toplumunu etkilemesi.
İhtilalin Başlaması ve Evreleri
•
İhtilal,Bastil hapishanesinin önünde başladı ve yayıldı.Bastil hapishanesindeki
tutuklular serberst bırakıldı (14 temmuz 1789) bu tarih bundan sonraki dönemde
Fransa'da milli bayram olarak kutlanmıştır.
•
İhtilalle başlayan karşılık,1804'de Napolyon Bonopart'ın imparator olmasıyla son
bulmuştur.
•
Fansa'da ihtilal sürecinde 28 ağustos 1789'da insan ve vatandaşlık hakları bildirgesi
ilan edilmiştir.Bu bildiride şu esaslar yer almaktadır.
•
İnsanlar,hakları bakımından hür ve eşit doğarlar ve öyle yaşarlar.
•
•
•
•
•
Her siyasi topluluğun amacı insan haklarını korumaktır.
Bu haklar özgürlük,milliyet,güvenlik ve baskıya karşı direnme,haklarıdır.
Hakimiyet milletindir.Hiçbir kişi ve kuruluş milletçe verilmeyen bir hakimiyeti
kullanamaz.
Özgürlük,başkasına zarar vermeyen her şeyi yapabilmektir.
Özgürlüğün sınırı ancak kanunla belirlenir.
Fransız İhtilali'nin Sonuçları
•
İnsan hakları kabul edildi.Demokratik ve laik anayasal rejimler yaygınlaştı.
•
Eşitlik,hürriyet,adalet ve demokrasi kavramları yayılmaya başladı.
•
Fransız İhtilali savaşları Fransız halkını bütünleştirdi ve bunun sonucunda milliyetçilik
akımı ortaya çıktı.
•
Milliyetçilik ilkesi siyasi bir karakter kazanarak çok uluslu devletlerin (imparatorluk)
parçalanmasında ve mutlak Kralıkların sona ermesinde etkili oldu.
•
Bunların yerine demokratik ve laik esaslara dayalı milli devletler kurulmaya başladı.
•
Ekonomide ve siyasette liberalizm ön plana çıktı.
•
Fransa'da yönetimde,burjuva sınıfı daha etkili oldu.
•
Fransız ihtilali'nin yaymış olduğu bu fikir akımları evrensel nitelik taşıdığından
Yeniçağ'ın kapanmasına,Yakıncağ'ın başlamasına neden oldu.
Uyarı
Milliyetçilik akımlarından en çok etkilenen,çok uluslu imparatorluklardır.Osmanlı devleti ve
Avusturya-Macaristan imparatorluğu İhtilalden en fazla zarar gören iki devlet oldu
VİYANA KONGRESİ(1815)
Fransız İhtilali'nin yıldızı parlayan generali Napolyon Bonapart,İmparotor olduktan sonra
bütün Avrupa'yı hakimiyeti altına almak için harekete geçti.Bu gelişme,Fransa ile diğer
Avrupa devletleri arasında 1804-1815 yılları arasında Napolyon savaşları veya Koalisyon
savaşları olarak anılan savaşlara neden oldu.Napolyon'un 1815 yılında Waterlo savaşı'nda
İngilizlere yenilmesiyle savaşlar sona erdi.
Viyana Kongresi'nin Toplanma Sebepleri
•
Napolyon savaşları ile bozulan Avrupa'daki sınırları ve siyasal dengeyi yeniden
düzenlemek,
•
Fransız İhtilani'nin yaymış olduğu düşünce akımlarına karşı mutlak krallıkları
korumak için alınacak tedbirleri belirlemektir.
Konferansa Katılan Devletler
Avusturalya,İngiltere,Prusya ve Rusya'nın öncülüğünde doksan Avrupa ülkesi
katıldı.Konferansa Avusturya Başbakanı Meternich başkanlık etti.
Uyarı
Konferansa Osmanlı devleti katılmamıştır.
Uyarı
Osmanlı Devleti,Fransa'nın Mısır'ı işgali sırasında (1798) koalisyon devletleri ile işbirliği
yaptığı için konferansa çağrılmıştı.Ancak,Osmanlılar 1812 Bükreş antlaşmasında Sırplara
verilen ayrıcalıkların arttırılmasının isteneceğinden çekinerek toplantıya katılamadı.
Viyana Kongresi'nde Alınan Bazı Önemli Kurallar Şunlardır:
•
İmparatorluklar kutsaldır.
•
Milliyetçilik hareketleri desteklenmemelidir.
•
Milliyetçilik hareketlerine karşı imparatorluklar korunmalıdır.
Sonuç:
•
Fransa'ya karşı;İngiltere,Rusya,Prusya ve Avusturya'dan oluşan dörtlü ittifak ayrıca
Hristiyan devletlerin dostluğu için kutsal ittifak kuruldu.
Uyarı
Viyana Kongeresin'nden sonra Avrupa'da başlayan döneme restorasyon dönemi (yeniden
yapılanma) denir.Viyana Kongresi kararlarına Avusturya başkanı Meternich öncülük ettiği
için,restorasyon dönemi politakaları Meternich sistemi olarak adlandırılmıştır.
Uyarı
Avusturya'nın karşı çıkmasına rağmen;Fransa,İngiltere ve Rusya Mora'ya,Yunan
Ayaklanmasına destek amacıyla donanma gönderince çökmüş ve Restorasyon dönemi
kapanmıştır.
-Avrupalı devletler, Yunanistan'a bağımsızlık verilmesi için 1827'de Navarin limanı'nda
Osmanlı donanmasına yakarak,Viyana kongresi kararlarını hiçe saymışlardır.
Uyarı
Viyana Kongresi'nde Avrupalı devletlerin sınırları yeniden belirlenirken,milliyet,din ve dil
farklılıkları dikkate alınmadığı için Avrupa'da kalıcı barış ve huzur sağlanmadı.
1830 İhtilalleri
Nedenleri
•
Napolyon'dan sonra Fransa'da kurulan Meşruti krallık döneminde kral olan x.Şarl
başbakanı polinyak'ın özgürlükleri kısıtlayıcı önlemler almaları, özellikle de basın
özgürüğünü kısıtlamaları ve mutlakiyet yönetimini yeniden canlandırmak istemeleri
sonucu halk ayaklandı.
İhtilal
•
X.Şarl tahttan indirildi. Liberal olarak tanınan Lui Filip kral seçildi.
Fransa'da başlayan 1830 ihtilalleri daha sonra İngiltere, Hollanda, Belçika ve Norveç'e
yansıdı.
Sonuçları
•
Fransa'da kısıtlanan haklar geri verildi ve yönetimde liberallerin etkisi arttı.Yeni kral
anayasaya bağlı kalacağına dair yemin etti.
•
İngiltere'de yapılan seçimleri liberaller kazandı.
•
Belçika, Hollanda'dan ayrılarak bağımsız oldu.
•
İsveç ve Norveç ayrılarak bağımsız devletler haline geldiler.
•
Avrupa'da orta sınıf bazı haklar elde etmeye başladı.
Uyarı
1830 ihtilalleri Avrupa'da liberallerin ve liberal akımının güçlenmesini sağlamıştır.
1848 İhtilalleri
Nedenleri
•
Sanayi İnkilâbı'ndan sonra ortaya çıkan işçi sınıfının haklarını savunmak üzere
kurulan sendika ve sosyalist partilerinin çalışmaları.
•
Milliyetçilik hareketlerinin ve liberalizmin gittikçe güçlenmesi ve bunların
bağımsızlığa dönüştürülmek istemesidir.
İhtilal
Fransa'da başladı Kral Lui Flip tahttan indirilerek Lui Napolyon tahta çıkarıldı.
•
İhtilal daha sonra sanayileşmiş diğer Avrupa ülkelerinde de etkili oldu.
Sonuçları
•
Fransa'da cumhuriyet ilan edildi ve Fransız halkına seçim hakkı tanındı.
•
Fransa'da ölüm cezası kaldırıldı ve esir ticareti yasaklandı.
•
Avusturya'da toprak köleliği yasaklandı.
•
Avrupa'da sosyalist akımlar ön plana çıktı.
•
1848 ihtilalleri Almanya ve İtalya'nın siyâsi birliklerine sağlamalarına zemin hazırladı.
Uyarı
Siyâsi birliklerine geç tamamlayarak sömürgecilikte geri kalan Almanya ve İtalya, dünya'daki
ekonomik rekabeti hızlandırmış, büyük devletlerin bloklaşmalarına neden olmuştur.
İTALYA SİYASİ BİRLİĞİNİN SAĞLANMASI (1870)
İtalya Birliğinin Sağlanmasında Etkili Olan Faktörler
•
Fransız ihtilali sonrasında yayılan milliyetçilik ilkesinin İtalya toplumunu etkilemesi İtalyan
aydınları tarafından kurulan Karbonari cemiyeti'nin çalışmaları.
•
İtalya şehir devletleri arasında güçlü kültürel bağların bulunması.
Birliğin Kurulması
•
Viyana kongresi'nde İtalya 7 hükümete ayrılmıştı.Bu hükümetler içerisinde en güçlüsü
Piyemonte cumhuriyeti idi.
•
Fakat buna rağmen Piyemonte İtalya'daki Avusturya koruyuculuğunu kaldırmak için
yalnız başına başlattığı ayaklanmada başarılı olamadı.
•
Piyemonte başbakanı Kont Kavur, Avusturya'ya karşı İngiltere yada Fransa gibi güçlü
bir devletin desteğini sağlayabilmek için onlarla birlikte hareket ederek kırım savaşına
ordu ve donanma gönderdi.
•
Kırım Savaşı'ndan sonra Fransa'nın desteğine olan Piyemonte hükümeti Avusturya'ya
karşı yapılan savaşı kazandı (1859.) Bu gelişme İtalya birliğine giden yolu açtı, fakat
bu seferde İtalya'da Fransa'nın koruyuculuğu başladı.
•
1870'de Fransa, Sedan Savaşı'nda Almanya'ya yenilince, Fransa'nın İtalya'daki
koruyuculuğuda sona erdi.
•
1870'de Papalık Hükümetinide yıkan Piyemonte cumhuriyeti Roma merkezli İtalya
siyasi birliğini sağladı.
Uyarı
Siyasi birliğini sağlayan İtalya, hızlı bir sanayileşme sürecine girdi ve gelişen sanayisine
hammadde ve pazar bulabilmek için sömürgecilik faaliyetlerine başladı.
ALMANYA SİYASİ BİRLİĞİNİN SAĞLANMASI (1871)
Almanya Siyasi Birliğinin Sağlanmasını Etkileyen Faktörler
•
Fransız ihtilalinin yaymış olduğu milliyetçilik akımlarının Alman toplumunu
etkilemesi,
•
Prusya Dükalığı'nın Almanya birliğine kurma çalışmaları,
•
Viyana kongresinden sonra Avusturya koruyuculuğunda kalan Alman prensliklerinin,
Prusya öncülüğünde siyasi birlik için uğraşmaları,
Birliğin Kurulması
•
1864'de Avusturya ile birlikte hareket eden Prusya Danimarka'dan Şlevzig'i aldı.
•
Daha sonra Avusturalya ile yaptığı savaşı kazanan Prusya, Prag antlaşması ile
Avusturyayı topraklarından çıkardı ve "Almanya konfederasyonunu kurdu."
•
1870'de Fransa ile yapılan Sedan Savaşı'nda Fransa malup edildi ve Alsas-Loren
bölgesi geri alındı.
•
I.Wilhelm, "Alman kralı" olarak taç giydi ve Alman birliğinin kuruluşu tamamlandı
(1871.)
Uyarı
Almanya hızla sanayileşerek Avrupa'da önemli bir güç haline geldi ve İtalya gibi sömürge
arayışına başladı.
Uyarı
İtalya ve Almanya siyasi birliklerin sağlanması Avrupada askeri ve siyasi dengeleri
bozmuştur.İngiltere ve Fransa Osmanlı Devletinden uzaklaşarak Rusya'yı balkanlarda serbest
bırakmışlardır.Osmanlı Devleti'de (özellikle Berlin Antmaşmasından sonra)Almanya ile
yakınlaşmaya başlamış ve bu devletle iş birliğini arttırmıştır.