Slayt 1 - Ankara Üniversitesi Açık Ders Malzemeleri

İŞİTME YETERSİZLİKLERİ
İşitme yetersizliği olan birey; işitme duyarlılığının kısmen veya
tamamen kaybından dolayı konuşmayı edinmede, dili kullanma
ve iletişimde yaşadığı güçlükler nedeniyle özel eğitim ve destek
eğitim hizmetine ihtiyacı olan bireydir.
İşitme iletişimin temel ögelerinden biri. İşitmedeki bir hasar
çevreden işitme yoluyla bilgi alınmasını ve iletişim becerilerini
etkileyecektir.
İŞİTME KAYBININ TİPLERİ
1. İletimsel işitme kaybı: İletimsel işitme kaybı dış kulak veya orta
kulaktaki herhangi bir sorun olduğunda sesin iç kulağa iletilmesinin
engellenmesiyle oluşur. İletimsel işitme kayıpları sıklıkla ameliyat,
ilaç tedavisi, ses yükselticiler ile iyileştirilebilir.
2. Duyusal-sinirsel işitme kaybı: Duyusal-işitsel işitme kaybına iç kulakta
salyangozda veya beyne giden işitme sinirlerindeki bir sorun neden
olur. Sonuç olarak, iç kulağa ve beyne seslerin tamamı gitmez.
3. Karışık tip işitme kaybı: Karışık işitme kaybı hem iletimsel hem de
duyusal-sinirsel işitme kaybını içerir.
4. Merkezi işitsel işlev bozukluğu: Merkezi işitsel işlev bozukluğu
beyindeki işitme merkezinin hasar görmesi sonucu oluşur. Bu tip
bozukluk olan kişilerde sesleri algılama, sesler arasında ayırım
yapma ve dil gelişiminde problemler olabilir.
• Sesler, yükseklik veya frekans (çok düşükten çok yükseğe) ve
şiddet veya gürültü (çok kısıktan çok yükseğe) terimleriyle
tanımlanır.
• Sesin şiddeti desibel (dB) ile ölçülür. 0-120 dB arasındaki dB
düzeyleri kişinin farklı frekansları ne kadar duyabildiğini test
etmek için kullanılır. Sıfır kayıp olmadığını gösterir ve sayılar
arttıkça işitme kaybı derecesi de artar.
• Frekans (sesin tizliği) Hertz (Hz) ile ölçülür. Normal kulak 2020.000 Hz. Arasındaki sesleri işitir, konuşma sesleri 250-4000
Hz. arasındadır.
Tanılama, değerlendirmede odyometre aracı kullanılır.
İŞİTME KAYBININ DERECELERİ
(0-15 dB)
Normal – İletişime etkisi yoktur.
(16–25 dB)
Çok Hafif – Gürültülü ortamda kısık sesleri anlamada zorluk
(26-40 dB)
Hafif-Sessiz ortamda bile kısık sesleri anlamakta zorluk çekme
(41-55 dB)
Orta-Karşılıklı konuşmalarda sadece yakın mesafeden
anlayabilme
(56-70 dB)
Orta-ağır Anlaşılır bir şekilde sadece yüksek sesle konuşulanı
anlama
(71-90 dB)
Ağır-yüksek sesle konuşulduğunda dahi duyamama ve bazı
kelimeleri ayırtedememe.
(91 dB ve
yukarısı)
Çok ağır-karşılıklı konuşmalar duyulmaz. Belki bazı yüksek
sesler duyulabilir. Konuşma anlaşılır değildir. Belki de hiç
geliştirilemez.
İşitme güçlüğünün nedenleri
• Kalıtımsal Nedenler
• Doğum Öncesi Nedenler
Doğumdan önce ve sonra virüs, bakteri ve diğer toksinlere
maruz kalma işitme kaybıyla sonuçlanabilir. Doğum esnasında
oksijen azlığı gibi birçok olumsuz durum işitme mekanizmasına
özellikle kulak zarına zarar verebilir.
Doğuştan işitme kaybının esas sebebi, hamilelik döneminde ve
doğumdan hemen sonraki dönemde oluşan enfeksiyonlardır.
• Doğum Sonrası Nedenler
Menenjit
Orta kulak iltihabı
• Konuşma Sonrası Nedenler
Kafa travması
Ses
Konuşmanın anlaşılabilirliğini etkileyen faktörler






Kaybın başlangıç yaşı
İşitme kaybının şiddeti
İşitme kaybının belirlenme yaşı
Eğitime başlama yaşı
Diğer engel durumlarının olması
İşitme kaybı tipleri
İŞİTME YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLERİN
ÖZELLİKLERİ
Konuşma ve Dil Özellikleri
Ağır derecede işitme
kaybıyla doğan
çocuklarda dil
gelişimi gecikir.
Bu durum, alınan
görsel ve işitsek
girdi miktarı ile
işitme kaybı
derecesine bağlı
olarak çeşitlenir.
Bir çok konuşma
seslerini
duymayabilirler.
Konuşma geriliği ile
birlikte eklemleme
problemleri de
görülür.
İŞİTME YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLERİN
ÖZELLİKLERİ
Akademik Başarı
İşitme kaybı olan
öğrencilerin
akademik başarıları,
aileye, öğretmene,
çevreye ve kendi
kişisel özelliklerine
göre değişir.
Bir çoğunda okuma
ve yazma
alanlarında özel
eğitime ihtiyaç
vardır.
Ağır derecede işitme
kaybı olan
öğrenciler akademik
olarak hala en az
uygun hizmet gören
grubun içindedirler.
İŞİTME YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLERİN
ÖZELLİKLERİ
Sosyal ve Duygusal Gelişim
Konuşma dili
kazanma
güçlüğünden dolayı
iletişim engelleri,
bireydeki sağırlık
önyargısı ile birleşir.
1. Aile-çocuk
etkileşimi, 2. akran
ve öğretmen
tutumları, 3. sosyal
olmanın farkındalığı
ve 4. kendini
soyutlama (yalnızlık
hissi)
Öğrencinin sosyal ve
duygusal gelişimini
etkileyen dört
önemli faktördür.
İletişim Yöntemleri
A. Sözel İletişim Yöntemi
B. İşaret Dili İle İletişim Yöntemi
C. Tüm ve Eş Zamanlı İletişim Yöntemi
Sınıf içi düzenleme ile ilgili öneriler:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Öğrenci konuşan kişiye olabildiğince yakın olmalı.
Harici sesler olmamalı.
Görsel yardımlar kullanılmalı.
Çok alçak bir sesiniz yoksa bağırarak konuşulmamalı, doğru
artikülasyon önemli.
Konuşmaya başlamadan önce dikkatleri çekilmeli.
Dudak, ağız hareketleri abartılmamalı.
Konuşurken ağız kapatılmamalı.
Sınıfa sırtınızı dönmeyin.
Öğrencinin ağzınızı görmesi sağlanmalı.
Konuşurken sınıfta dolaşılmamalı.
Yavaş konuşulmalı.
Verilen bilgi tekrarlanmalı.
Göz seviyesinde konuşulmalı.
Not tutma için yardımcı, çevirmen kullanımı.
Bireyselleştirilmiş Öğretim
İşitme Yetersizliği Olan Öğrenciler için Yapılabilecek Yardımlar
İşitme yetersizliği olan birçok öğrenci, çeşitli yardımlar kullanılarak genel eğitim
sınıflarında desteklenebilir. Aşağıda belirtilen çalışma stratejilerinin bütün
öğrencilere yardımcı olacağı düşünülmektedir.
Ortam
• Öğrencileri dinleyecekleri ve katılımlarını sağlayacakları en iyi yere oturtun.
• Yarım dairesel oturma düzeni kullanın.
• Tavan, duvar ve zemini kaplayarak yankı ve gürültüyü azaltın.
• İşaret verici sınıf görevleri için zil ile birlikte ışıldayan ışık kullanın.
• Güvenlik alarmları (yangın, fırtına, deprem vb) için ışıldayan ışık kullanın.
Girdi
• Öğrencinin dudak okuyabileceği yerde durun.
• Konuşurken öğrencinin yüzüne bakın.
• Bir eğitsel çevirmen kullanın.
• İşitme yetersizliği olan öğrencilerin öğretmenleri ile işbirliği yapın.
• Öğretmenin notlarının bir kopyasını temin edin.
• Görsel materyaller (gerçek nesne, resimler, grafikler, fotoğraflar, kartlar ve
videolar vb) ile dersi destekleyin.
• Öğretim veya etkinlikler ile birden çok duyuyu harekete geçmeyi sağlayın.
• Bir not tutucu kullanın.
• Televizyon programları ve filmlerde altyazı kullanın.
• Üzerine alacağı görev ve sorumlulukları açık yönergeler ile gösterin.
• Yönergeleri öğrenciye tekrar ettirerek anlayıp anlamadığını kontrol edin.
• Görevler ve projelerin son tamamlanma tarihini tahtaya yazın. Sık sık hatırlatın.
• Görevlerin aralığını kısaltın ve uygulama için ek fırsatlar sağlayın.
• Düzenli olma becerileri öğretin ve bu becerileri genellemesi için öğrenciye yardım
edin.
Çıktı
• Görevleri tamamlaması için daha çok zaman sağlayın.
• Öğrencilerin model almalarını, rol oynamalarını, küçük oyunlar geliştirmelerini
sağlayın ve bilgiyi anlayıp kullanmalarını sağlamak için sanatsal projeler oluşturun.
• Sözlü sunuma alternatif oluşturmak için cevapları yazılı veya çizerek verin.
• Öğrencinin bilgisayar/ yazı işlemcisi kullanmasına izin verin.
Sosyal
• İşaret dilini işitme yetersizliği olmayan öğrencilere öğretin.
• İşitme kaybı ve işitme yetersizliği olan kişilerle ilgili kitaplar sağlayın.
• İşitme yetersizliği olan yetişkin kişilerin öykülerini anlatmaları için okula davet
edin.
• İşitme yetersizliği olan ve olmayan öğrencilerin birlikte çalışmalarını sağlamak için
etkinlikler düzenleyin.
• Belirli sosyal beceriler (konuşmaya başlama, iltifatta bulunma, eleştirilere cevap
verme gibi) ile ilgili doğrudan eğitim verin.
• Davranışsal
• Sınıf panolarına veya öğrencinin sırasına koyulacak olan bir kağıt parçasına
beklenti içerisinde olunan genel kural ve davranışları yazın.
• Sık sık süreci takip edin ve düzenli olarak geri bildirim verin.
• Öğrencinin ailesi ile ev-okul işbirliğini geliştirin. Bu sayede öğrenci okulda
belirli davranışlar gösterdiğinde aile ile birlikte belirlenmiş olan pekiştirici alsın.
•Düzeltici geri bildirim (Çalışmanı bitirdiğinde başkalarını rahatsız etmeni değil,
bir kitap alıp okumanı tercih ederim) kullanın.
• Betimleyici övgülerin sıklığını artırın (Sen son on beş dakikadır yerinde
oturdun ve gerçekten dikkatini derse verdin).
• Ayrılmış bir çalışma alanı oluşturulmasıyla dikkatini dağıtacak şeylerin sayısını
sınırlayın.
• Öğrenciye kızgınlığını kontrol etme yollarını öğretin.
Değerlendirme
• Öğrencinin durumuna uygun test maddelerini kullanın ve öğrenci işaret dili ile de
cevap verebilsin
• İşitme yetersizliği olan öğrencilerin öğretmenleri veya uzmanlar ile birlikte
alınması kararlaştırılmış olan testleri kullanın.
• Sınavları tamamlamak için fazladan zaman verin.
• Öğrencinin özelliklerine uygun olarak gerekirse test maddelerinde kullanılan
sözcüklerde değişiklik yapın.
• Daha yaygın şekilde kullanılan kısa testleri verin.
• Testlerin yerine görevler ve projeler verin.
• Cevap formları üzerinde çizgisel işaretler (yön belirten ok, durma işareti gibi)
kullanın.
• Testlerin alternatif formlarını verin (eşleştirme, çok seçenekli soru, boşluk
doldurma soruları, doğru-yanlış soruları, kısa cevaplı sorular ve açıklamaya dayalı
sorular gibi).
Not Verme
• Not verme için bir ölçüt olarak bireyselleştirilmiş eğitim programında yer alan
ölçülebilir yıllık amaçlar ve kısa dönemli amaçları kullanın.
• Betimsel yorumlar yazın ve öğrenci performansıyla ilgili örnekler verin.
• Ders ile ilgili geliştirilmiş olan bir kontrol listesi kullanın ve yeterlilik derecesine
göre değerlendirin.