10. Ulusal Eğitim Yönetimi Kongresi Eğitim Fakültelerindeki Öğrencilerin Algıladıkları Fakülte Kültürlerinin Karşılaştırılması Adnan BOYACI a, Kıvanç BOZKUŞ b, M. Fatih KARACABEY a (a) Anadolu Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümü, Eskişehir (Sorumlu yazar) (b) Artvin Çoruh Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümü, Artvin Giriş Eğitim, modern toplumların kalkınmasında rol oynayan en önemli toplumsal kurumlardan biridir. Temelini insanların oluşturduğu toplumun ilerlemesi için önce insanın ilerlemesi gereklidir. Bu gereklilik eğitim kurumları aracılığıyla karşılanmaktadır. Eğitim kurumları katma değer üretebilen insanlar yetiştirdiği ölçüde başarılı sayılırlar. Eğitim kurumlarının başarısında kurumların öğrencilerine yükledikleri kültürün önemli bir etkisi vardır. Dolayısıyla olumlu bir kültüre sahip olan okulların öğrencilerinin toplumun ilerlemesine olumlu etki ettiği söylenebilir. Örgüt kültürü adı altında genel olarak incelenmeye başlayan kültür kavramı, üniversitelerin kendine has doğaları nedeniyle üniversite kültürü olarak ayrı bir alanda 1960’lı yıllarda gelişmeye başlamıştır (Clark, 1960; Pace, 1962). Üniversitelerin diğer örgütlerden neden farklı olduğuna dair alan yazında bazı savlar ileri sürülmüştür (Sporn, 1996; Bartell, 2003): Üniversitelerin amaçlarının kar amaçlı örgütlerden farklı olarak belli belirsiz ve ölçülmesi zor bir yapıya sahip olması (Baldridge vd., 1978; Birnbaum, 1988; Kosko, 1993; March, 1984; Weick, 1979, 1983), dahili paydaşların çok çeşitli ve oldukça fazla sayıda olması, yüksek ölçüde emeğe ve türlü uzmanlıklara dayalı bir örgütlenmenin standartlara dayalı çıktılar üretememesi sonucunda ölçülmesi mümkün olmayan çıktıların üretilmesi, uzmanlığın getirdiği otonomiye sahip olmak isteyen akademisyenler ile bürokratik kontrolü ellerinden bırakmak istemeyen idarecilerin arasındaki çatışmaların değişimi yavaşlatması ve hızlı bir şekilde değişen karmaşık bir çevrede yer alınması üniversiteleri farklı kılmaktadır. Dolayısıyla üniversitelerin gevşek yapılı (Weick, 1976) ve örgütlü anarşiler (Cohen & March, 1986) olduğu iddia edilmektedir (Bartell, 2003). Bu sebeplerden dolayı ortaya çıkan yüksek seviyedeki sosyal etkileşim, üniversitelerin kendilerine has bir kültür oluşturmasına yol açmaktadır (Becher, 1981; Clark, 1983; Bartell, 2003). Üniversite kültürü, üniversiteyi ilgilendiren tüm olay ve etkinliklerin anlamlandırılmasıyla oluşan ve davranışlara rehberlik eden paylaşılan normlar, değerler ve varsayımlardır (Kuh & Whitt, 2000). Akademik alanlara dayalı alt kültürlerin üniversite kültürü üzerinde daha etkili olduğu ileri sürülmüştür (Becher, 1984; Bowen & Schuster, 1986). Çünkü üniversite ileri düzeyde uzmanlaşmanın yaşandığı disiplinlerden meydana gelmektedir (Clark, 1983). Her disiplinin çalışan grupların kendilerine has iletişimlerinden doğan terminolojileri ortaya çıkmakta, paylaşılan değerler ve varsayımlar kültürü oluşturmaktadır (Trowler & Knight, 2000; Becher & Trowler, 2001; Hearn & Anderson, 2002). Hatta aynı disiplin içerisinde dahi bilim insanları öncülüğünde yaratılan ekoller ile alt kültürler oluşabilmektedir (Phillips & Brown, 1993). Dolayısıyla üniversite kültürü, iç içe geçmiş birçok alt kültürün birleşiminden oluşan heterojen bir kültürdür. Son on yılda ülkemizde birçok yeni üniversite açılmıştır. Üniversite sayısının artmasıyla yükseköğretimde okullaşma oranının ve fırsat eşitliğinin de artması beklenmektedir. Fakat tam anlamıyla fırsat eşitliğinin sağlanabilmesi, niceliksel artışa paralel olarak niteliksel gelişmelerin de yaşanmasıyla olabilir. Aksi takdirde fırsat eşitliği, kâğıt üzerine yansıyan istatistiksel veriler olarak kalır. Dolayısıyla yükseköğretimde yaşanan sayısal artışı nitelik artışının takip edip etmediğini belirlemeye ihtiyaç vardır. Eğitim sürecinde, eğitim yöntem ve teknikleri, öğretmen nitelikleri, öğrenci nitelikleri, öğretim programı gibi birçok değişken eğitimin kalitesinde rol oynamaktadır. Bunlardan biri de okul kültürüdür. Fakat diğer değişkenler her okulda birbirine benzer iken okul kültürü okula has olan, benzersiz bir değişkendir. Dolayısıyla bu araştırmada fakülte kültürü ele alınacaktır. Yeni kurulan ve köklü üniversitelerdeki fakültelerin kültürlerinin kıyaslanması, yeni üniversitelerin eskilerden ne kadar farklılaştığını, öğrenci öğrenmesine ve dolayısıyla toplumun kalkınmasına ne kadar katkı yapabildiğinin anlaşılması için önem arz etmektedir. Yöntem Araştırmanın amacı yeni kurulan bir eğitim fakültesi ile köklü bir eğitim fakültesindeki son sınıf öğrencilerinin akademik kültüre ilişkin algılarını karşılaştırmaktır. Fakülte kültürünün cinsiyete, bölüme ve fakültelere göre farklılaşıp farklılaşmadığı araştırılacaktır. Bu çalışma hem nitel hem de nicel yöntemin birlikte kullanıldığı bir karma yöntem araştırmasıdır. Karma yöntemlerden olan keşfedici ardışık desen (Creswell & Plano Clark, 2011) ile tasarlanan çalışmanın nitel basamağı üniversite son sınıf öğrencileriyle yapılacak görüşmeler yoluyla veri toplanmasını, nicel basamağı ise toplanan veriler ışığında geliştirilecek olan anketin öğrencilere uygulanmasını kapsamaktadır. Nitel basamağın örneklemini Anadolu Üniversitesi ile Artvin Çoruh Üniversitesi Eğitim Fakültelerinde öğrenim gören son sınıftaki öğretmen adayları oluşturmaktadır. Son sınıf öğrencilerinin hedef alınmasının sebebi bu öğrencilerin fakülte kültürüne ilişkin algılarının oluşması için yeterli zamana sahip olduklarının varsayılmasıdır. Eğitimlerini uzatan öğrenciler ise fakülteye karşı olumsuz tutumlar geliştirebilecekleri için evrenin dışında tutulacaktır. Örneklem alınırken bölümler kıstas alınarak maksimum çeşitlilik yöntemine başvurulacaktır. Görüşme verilerinin analizi bütüncül bir resim oluşana kadar kodların ve temaların aranmasıyla yapılacaktır (Johnson & Christensen, 2010). Bu basamağın bulgularına göre fakülte kültürünü algılama ölçeği geliştirilecektir. Anadolu Üniversitesi ile Artvin Çoruh Üniversitesi Eğitim Fakültelerinde öğrenim gören son sınıftaki tüm öğretmen adayları nicel basamağın örneklemini oluşturacaktır. Bu basamaktan elde edilecek bulguların genellenebilmesi amaçlanmaktadır. Her iki basamağın verileri ayrı ayrı analiz edildikten sonra karma yöntemlere uygun olarak geliştirilen doğrulayıcı çerçeve altında birlikte ele alınıp yeniden analiz edilecektir (Dellinger & Leech, 2007). Anahtar Kelimeler kültür, fakülte, öğrenci Kaynaklar Argon, T., & Kösterelioğlu, M. A. (2009). Üniversite öğrencilerinin üniversite yaşam kalitesi ve fakülte kültürüne ilişkin algıları. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 8(30), 43-61. Baldridge, J. V., Curtis, D. V., Ecker, G., & Riley, G. L. (1978). Policy making and effective leadership. San Francisco: Jossey-Bass. Birnbaum, R. (1988). How colleges work: the cybernetics of academic organization and leadership. San Francisco: Jossey-Bass. Bartell, M. (2003). Internationalization of universities: A university culture-based framework. Higher Education, 45, 43-70. Becher, T. (1981). Towards a definition of disciplinary cultures. Studies in Higher Education, 6, 109-122. Becher, T. (1984). The cultural view. In B. Clark (Ed.), Perspectives in higher education (pp. 165-198). Berkeley: University of California Press. Becher, T. & Trowler, P. R. (2001). Academic tribes and territories: Intellectual enquiry and the culture of disciplines (2. b.). Buckingham: The Society for Research into Higher Education and Open University Press. Bowen, H. R., & Schuster, J. H. (1986). American professors: A national resource imperiled. New York: Oxford University Press. Cohen, M. D. & March, J. G. (1986). Leadership and ambiguity: the American college president (2. b.). Boston: Harvard Business School Press. Clark, B. (1960). The open door college. New York: McGraw-Hill. Clark, B. (1983). The higher education system: academic organization in cross-national perspective. Berkeley: University of California Press. Creswell, J. W., & Plano Clark, V. L. (2011). Designing and conducting mixed methods research (2nd Edition). Thousand Oaks: Sage. Dellinger, A. B., & Leech, N. L. (2007). Toward a unified validation framework in mixed methods research. Journal of Mixed Methods Research, 1(4), 309-332. Hearn, J. C. & Anderson, M. S. (2002). Conflict in academic departments: an analysis of disputes over faculty promotion and tenure. Research in Higher Education, 43(5), 503-529. Johnson, B., & Christensen, L. B. (2010). Educational research: Quantitative, qualitative, and mixed approaches. Thousand Oaks: SAGE. Kosko, B. (1993). Fuzzy thinking: the new science of fuzzy logic. New York: Hyperion. Kuh, G. D. & Whitt, E. J. (2000). Culture in American colleges and universities. İçinde Brown II, M. C. (Ed.). Organization and governance in higher education (5. b.). ASHE Reader Series. Boston: Pearson. March, J. G. (1984). How we talk and how we act: administrative theory and administrative life, in Sergiovanni, T.J. & Corbally, J.E. (Eds.), Leadership and Organizational Culture. New Perspectives on Administrative Theory and Practice. Urbana, IL: University of Illinois Press. Pace, C. R. (1962). Methods of describing college culture. Teachers College Records, 63, 267-277. Phillips, N. & Brown, J. L. (1993). Analyzing communication in and around organizations: A critical hermeneutic approach. Academy of Management Journal, 36(6), 1547-1576. Sporn, B. (1996). Managing university culture: an analysis of the relationship between institutional culture and management approaches. Higher Education, 32, 41-61. Trowler, P. & Knight, P. T. (2000). Coming know in higher education: Theorising faculty entry to new work contexts. Higher Education Research and Development, 19, 27-42. Weick, K. E. (1976). Educational organizations as loosely coupled systems. Administrative Science Quarterly, 21, 1-19. Weick, K. E. (1979). The social psychology of organizing, (2. ed). Reading, MA: Addison Wesley. Weick, K. E. (1983). Contradictions in a community of scholars: The cohesion-accuracy tradeoff. Review of Higher Education, 6, 253-267.