mendel ilkeleri ve uygulamaları

08.11.2014
MENDEL İLKELERİ VE
UYGULAMALARI
ARALIK 4.HAFTA
KALITIM VE BİYOLOJİK
ÇEŞİTLİLİK
Daha öncede belirttiğimiz gibi kalıtım
mekanizmalarını açıklayan ilk bilimsel
çalışmalar Mendel tarafından
gerçekleştirilmiştir. Mendel yaptığı
denemelerde bezelye (Pisum
sativum) bitkisini seçmiştir. Bu seçim
ona birçok avantaj sağlamıştır.
2
Mendel çalışmalarında bezelye
bitkisini seçmiştir.Çünkü;
1-)Bezelye bitkisi kolay yetişir ve bir
yılda birden fazla ürün verebilir.
2-)Bezelye bitkisi çift eşeylidir yani
dişi ve erkek organ bir çiçekte
bulunur.
3-)Taç yaprakları kapalı olduğu için
çiçek kendi kendine tozlaşma
yapabilir.
4-)Bezelye bitkisi birbirinden
kolaylıkla ayrılabilen çok sayıda
karakter taşır.
Mendel yedi ayrı karakter bakımından birbirinden
kolayca ayırt edilebilen bezelye çeşitlerini seçmiştir.
Örneğin çiçek rengi karakterinin izlenmesi için seçilen iki
arı soydan biri yalnızca mor renkli çiçeklere sahipken,
diğeri yalnızca beyaz renkli çiçeklere sahiptir.
Aynı şekilde tohum şekli karakterinin izlenmesi için
seçilen iki arı soydan biri sadece sarı renkli tohumlara
sahipken, diğeri sadece yeşil renkli tohumlara sahiptir.
Mendelin çalışmalarında takip ettiği yedi karakter ve
bunların baskınlık çekinik durumu aşağıdaki tabloda
gösterilmiştir.
• İki farklı bezelye çeşidini eşleştirmek
için Mendel bir bitkinin sperm taşıyan
polenlerini sulu boya fıçasıyla diğer
bitkinin dişi organına taşımıştır.
• Bu örnekte ilgilenilen karakter çiçek
rengidir.
• Bu çaprazlama defalarca yapıldığında
oluşan tohumlardan gelişen bitkilerin
çiçekleri hep mor renklidir.
• Ters çaprazlama durumunda yani mor
renkli çiçeklerden beyaz renklilere
polen transferi yapıldığında da aynı
durum ortaya çıkmaktadır.
1
08.11.2014
MENDEL KURALLARI
•
Genlerin alternatif formları vardır(Allel) ve her canlı her allelin birini
anne ve babasından alır.Yumurta ve sperm bu allel çiftlerinden
sadece bir tanesini taşır.
•
Döllenmeden sonra bir genin iki allelini farklı ise bunlardan sadece
birisi(baskın olan) yavruda kendini gösterirken diğeri çekinik kalır.
•
Homozigot(arı) bireyler belirli bir karekter için özdeş allelere sahiptir.
•
Heterozigot(melez) bireylerde ise belirli bir karekter için farklı iki allel
bulunur.
•
Her bir karakterin alleli , gamet oluşumu sırasında birbirinden ayrılır.
Arı döl olan iki çeşidin bu şeklide
çaprazlanmasına hibridizasyon
(Melezleme) adı verilir.
• Bir canlının genetik
yapısına bağlı olarak
çevrenin de etkisiyle
ortaya çıkan görünüşüne
fenotip adı verilir. Bir
canlının fenotipinin
meydana gelmesini
sağlayan genetik yapıya
da genotip adı verilir.
•
Bezelye bitkilerinde çiçek
rengi gibi belirli bir
özellikle kalıtlanan
karakterden sorumlu bir
gen belirli bir
kromozomun belirli bir
lokusunda bulunur.Alleler
çiçek rengi geninin farklı
çeşitleridir.
•
F1 Melez Mor çiçekli
bezelyenin genotipi
Oluşan döller F1 adını alır.Bu döller
kendi aralarında çaprazlanmasından
F2 dölleri oluşur.(İkinci kuşak)
İkinci kuşağın özellikleri incelendiğinde
kalıtımın temel kuralları ortaya
çıkmıştır.
Hibritler F1 baskın özelliğe sahiptir.
Bir sonraki kuşakta F2 yavruların % 75’i
baskın %25’i çekinik özelliği 3:1 oranında
yansıtmıştır.
2