KAS –İSKELET SİSTEMİ CERRAHİSİ VE HEMŞİRELİK

KAS –İSKELET
SİSTEMİ
CERRAHİSİ VE
HEMŞİRELİK
BAKIMI
DOÇ. DR. DİLEK AYGİN
KAS İSKELET SİSTEMİNİN
YAPI VE FONKSİYONU
•
Kas-İskelet sistemi, 3 bölümde incelenir:
1. İskelet sistemi (Kemikler)
2. Artiküler sistem (Eklemler)
3. Kas sistemi (Kaslar)
İSKELET SİSTEMİ
• İskelet sistemi kemiklerden oluşur.
• İskelet çatısını 206 kemik oluşturur.
İskeletin fonksiyonları :
1. Beden için çatı oluşturur.
2. Kalp, beyin ve akciğer gibi hayati organları ve
diğer yumuşak dokuları korur.
3. Kaslara kaldıraç kolu görevi görerek harekete
yardımcı olur.
4. Kırmızı kemik iliğinde eritrositler yapılır.
5. Kalsiyum ve fosfat depolar.
• Yapısında inorganik madde bulunan tek dokudur.
• Dıştaki sert katman büyük oranda kollajen
proteinlerden ve hidroksiapatitten oluşur.
• Kollajen teller gerilmeye karsı direnç sağlar.
• Kalsiyum ve diğer minerallerden oluşan hidroksipatit,
vücudun kalsiyum deposudur ve kemiğin sağlamlığından
sorumludur.
• Kemiğin organik yapısında kalsiyum ve fosforun yanı sıra
kalsiyum sülfat, sülfat, sodyum ve magnezyum bulunur.
• Vücutta bulunan kalsiyumun (yaklaşık 1 kg)
kemikte bulunur.
% 99’u
Kemik Çeşitleri
Kemikler üç grupta incelenir.
1. Uzun,
2. Kısa ve
3. Yassı kemikler.
Uzun Kemik:
• Kol ve bacaklarda bulunan kemiklerdir.
• Yapısında kemik zarı, sıkı kemik dokusu, süngerimsi kemik
doku, kemik kanalı, sarı ilik bulunur.
• Süngerimsi dokuda ise kırmızı kemik iliği bulunur.
• Boyları enlerinden uzun kemiklerdir.
• Ön kol, dirsek, uyluk, kaval, baldır ve parmak kemikleri
uzun kemiklerdir.
FEMUR
HUMERUS
• Kısa Kemik:
• Omurlar, el ve ayak bilek kemikleri kısa kemiklerdir.
• Yassı Kemik:
• Yassı görünüşte olan kemiklerdir.
• Kafatası, kalça, leğen, göğüs kemiği ve kaburgalar
yassı kemiklerdir.
AYAK KEMİKLERİ
Kranium
EKLEMLER
• İki ya da daha fazla kemiğin birbirine bağlanmasıyla oluşan
yapıya eklem denir.
• Eklemler, kaslarla birlikte hareketi sağlar.
Üç çeşit eklem vardır:
• Oynamaz Eklem:
• Kemiklerin
birbirine
sıkıca
bağlandığı
hareketsiz
eklemlerdir. Kafatası kemikleri arasında ve kuyruk omurları
arasında bulunan eklemler
• Yarı Oynar Eklem:
• Hareketi sınırlı olan eklemlerdir (Omurlar arası eklem).
• Oynar Eklem:
• Vücudun hareketini sağlayan eklemlerdir(Omuz eklemi,
kalça eklemi, kol ve bacaklardaki eklemler).
KASLAR
• Kaslar, anatomik yapılarına ve çalışma özelliklerine
göre;
• Çizgili kas,
• Düz kas ve
• Kalp kası olarak ayrılır.
1. Çizgili Kaslar (İskelet Kasları)
• Çizgili kas hücreleri, uzun ve silindir şeklinde hücrelerdir.
• Beynin kontrolünde, isteğimizle çalışırlar.
• Düz kasa oranla daha hızlı kasılırlar.
• Eklem bacaklılardaki kaslar bu tiptendir.
• Çizgili kas liflerinde açık ve koyu bantlar, özel proteinlerin
farklı düzende sıralanmasından oluşur.
• Bu proteinler aktin (açık) ve miyozin (koyu) dir.
İskelet Kasları
2. Düz Kaslar
• Düz kas hücreleri mekik şeklinde olup,
• Otonom sinir sisteminin kontrolünde,
isteğimiz dışında çalışırlar.
• Kasılmaları yavaş ve düzenlidir.
• Omurgalılarda sindirim, solunum, dolaşım,
üreme
ve
boşaltım
sistemlerinin
duvarlarında bulunur.
• Eklem
bacaklılar
hariç,
omurgasız
hayvanlar düz kaslara sahiptir.
• Her hücrede bir tane çekirdek bulunur.
3. Kalp Kası ( Miyokard)
• Çizgili kas yapısındadır, isteğimiz
dışında çalışır.
• Liflerindeki telcikler tek
çekirdeklidir.
• Çekirdekler hücrenin ortasında
bulunur.
• Kalp kası dallanmış bir yapıya
sahiptir.
• Kas telleri kısa boyludur.
• Birbirine bağlandıkları yerlerde ara
diskler bulunur.
KAS İSKELET SİSTEMİ
CERRAHİSİNDE TANI
VE
HEMŞİRENİN
SORUMLULUKLARI
Tanı aşamasında, hemşirenin çeşitli sorumlulukları
vardır:
1. Hasta hikayesi alınırken sorunlarını tanımlamada
hastaya yardımcı olmak
2. Fizik muayene ve tanı yöntemleri için hastayı
hazırlamak
3. Tanı yöntemlerini hasta ve yakınlarına açıklamak
4. Hasta ve yakınlarının sorularını yanıtlamak
5. Tanı
işlemi
nedeni
ile
gelişebilecek
komplikasyonların belirtilerini anlatmak
TANI YÖNTEMLERİ
1.Radyografi
a.Radyografi
b.Artrogram
c.Laminogram
2.Kemik sintigrafisi
3.Bilgisayarlı tomografi
4.Nükleer magnetik rezonans
5.Biyopsi
6.Artroskopi
7.Artrosentez
8.Elekromiyografi
Artroskopi
ARTROSKOPİ
SİNTİGRAFİ
LABORATUAR TESTLERİ
• Serebrospinal sıvı analizi
• Sinoviyal sıvı analizi
• Kas enzimleri
• Kalsiyum,fosfor ve alkalen fosfotaz düzeyleri
KAS İSKELET SİSTEMİNİN CERRAHİ
GİRİŞİMİ GEREKTİREN
HASTALIKLARI VE
BU HASTALIKLARIN TEDAVİ VE
BAKIMI
1.Kemik Enfeksiyonları (Osteomiyelit)
2.Eklem Enfeksiyonları (Septik Artrit)
3.Kemik ve Eklem Tüberkülozu
4.Vertebra Tüberkülozu (Pott
5.Kemik Tümörleri
6.Kırıklar
Hastalığı)
KEMİK ENFEKSIYONLARI
(OSTEOMIYELIT)-1
• Kemiğin ve kemik iliğinin her çeşit enfeksiyonlarını ifade
eder.
• Piyojenik mikroorganizmalar doğrudan kemiğe yerleşip
enfeksiyona neden olursa primer osteomiyelit,
mikroorganizmalar kan yoluyla kemiğe yerleşirse
sekonder yada hematojen osteomiyelit denir.
Osteomyelit
KEMİK ENFEKSIYONLARI
(OSTEOMIYELIT)-1
•
Osteomiyelit daha çok çocukluk çağının hastalığıdır.
•
Hastalık etkeni olarak ;
1. Staphylococcus aureus (%80)
2. Streptococ
3. Tüberküloz
4. Sifiliz
KEMİK ENFEKSIYONLARI
(OSTEOMIYELIT)-1
KLİNİK SEYRİ VE TEDAVİSİ
•
1.
2.
3.
4.
Osteomiyelit klinik olarak 4 dönemde incelenir ;
Akut Dönem
Subakut Dönem
Kronik Dönem
Rezidüel Dönem
KEMİK ENFEKSIYONLARI
(OSTEOMIYELIT)-1
Osteomiyelit Komplikasyonları
Lokal Komplikasyonlar
1. Ekstremite kısalıkları
2. Patolojik kırıklar
3. Septrik artrit
4. Eklem hareketlerinde kısıtlama
5. Cilt kanseri
Osteomyelit’e bağlı kısalık
KEMİK ENFEKSIYONLARI
(OSTEOMIYELIT)-1
Genel Komplikasyonlar:
1. Bakteriyemi
2. Septisemi
3. Perikardit
4. Plörit
5. Pnömoni
2.Eklem Enfeksiyonları (Septik Artrit)
• Eklem enfeksiyonlarına septik artrit denir.
• Mikroorganizmalar ekleme başlıca bulaşma yolları:
• Kan yolu
• Komşuluk yolu
• Doğrudan bulaşma
• Septik
Artrite
neden
olan
mikroorganizmalar
staphylococcus ve streptococcus’lardır.
• Septik artrit en sık olarak diz ve kalça ekleminde görülür.
Septik Artrit
Septik Artrit
2.Eklem Enfeksiyonları (Septik Artrit)
Klinik Belirti ve Bulgular
• Eklem çevresinde şişlik, kızarıklık, ağrı, hareketsizlik ve
lokal ısı artışı vardır.
• Tedavi
uygulanmayan
vakalarda
eklem
kapsülü
parçalanır, enfeksiyon yumuşak dokulara yayılır, sinüs
oluşturarak deri yüzeyine açılabilir.
2.Eklem Enfeksiyonları (Septik Artrit)
Tanı ve Tedavi
• Septik artritde tanı koymada hasta hikayesi, fizik
muayene, laboratuar testleri ve radyografiden yararlanılır.
• Septik artrit tanısı kesinse tedavi, cerrahi drenaj ve
irigasyondur.
• Antibiyoterapi,
• Yatak istirahati,
• Ekstremite atele alınarak yüksekte tutulur.
3. KEMİK VE EKLEM TÜBERKÜLOZU
• Tüberküloz
enfeksiyondur.
basilinin
neden
olduğu
özel
• Genelde sekonder olarak görülür.
• Tüberküloz basilleri,primer
kemik ve ekleme ulaşır.
odaktan
kan
• Tüberküloz
basillerinin
yerleşimleri,kanlanmanın fazla olduğu
kemikler ile uzun kemiklerin metafizleridir
yoluyla
kemik
spongioz
•3. KEMİK VE EKLEM TÜBERKÜLOZU
• Enfeksiyon odağında , önce kemik trabeküllerinde
parçalanma, yaygın hücre nekrozu ve en sonunda
abse oluşur.
• Tüberkülozda oluşan bu abseye soğuk abse denir.
• Nekrotik doku birikintileri beyaz, kirli sarı renkte ve
parçalanmış peynir kalıntılarına benzediğinden,
peynirleşme anlamında kazeifikasyon nekrozu adını
alır.
3. KEMİK VE EKLEM TÜBERKÜLOZU
Klinik Belirti ve Bulgular
•
•
•
•
•
•
•
İştahsızlık,
Halsizlik,
Kilo kaybı,
Ağrı
Lokal ağrı,
Eklem sertliği,
Ankiloz
3. KEMİK VE EKLEM
TÜBERKÜLOZU TANI
• Anamnez,
• Fizik Muayene,
• Kan Testleri,
• Eklem sıvı analizi,
• Abse kültürü,
• Biyopsi,
• Balgam muayenesi,
• Cilt testi ( PPD )
• Radyografi’den yararlanılır.
3. KEMİK VE EKLEM TÜBERKÜLOZU
Tedavi
• Kemik ve eklem tüberkülozunda tıbbi ve cerrahi tedavi
uygulanır.
• Antitüberküloz ilaçlar ikili, üçlü
şeklinde uzun süre verilir.
kombinasyonlar
• Cerrahi tedavi olarak hastalık odağı kürete edilir ve
greftlenir.
• Eklem harap olmuşsa ameliyatla “ artrodez “ uygulanır.
4. POTT hastalığı ( vertebra tüberkülozu )
• Tüberküloz basilleri bedende çeşitli kemik ve eklemlerde
lokal tüberküloz hastalığına neden olur.
• Tüberkülozun en sık görüldüğü yer vertebralardır.
• Hastalık sıklıkla torakal ve lomber vertebralarda görülür.
• Bu bölgede, kazeifikasyon nekrozu ve soğuk abse gelişir.
Pott Hastalığı
MR (POTT)
4. POTT hastalığı ( vertebra tüberkülozu )
Klinik belirti ve bulgular
• Kas spazmı, sırt ağrısı
• Bel ve sırt hareketlerini kısıtlanması.
• Gibbus ( vertebra korpuslarının oduncu kaması gibi
çökmesiyle gelişen sivri köşeli kamburluk )
• Soğuk absenin drene olduğu sinüsler
• Paralizi ve parapleji
4. POTT hastalığı ( vertebra tüberkülozu )
Klinik belirti ve bulgular Tedavi
• Pott hastalığında antiTbc ( tüberküloz ) tedavi uygulanır.
• Radyolojik olarak vertebra korpusu ve intervertebral diskin
parçalanmış olduğu görülürse, cerrahi tedavi uygulanır.
• Cerrahi girişimle abse drene edilir, kazeöz birikinti kürete
edilir ve füzyon uygulanır.
• Füzyon vertebra artrodezine verilen isimdir. Vertebra
artrodezi , genellikle hastanın krista iliakasından alınan
kemik parçasının, vertebralar arasına yerleştirilmesiyle
yapılır.
5. KEMİK TÜMÖRLERİ
1. Primer kemik tümörleri
2.
Sekonder kemik tümörler(Metastatik)
• Metastatik kemik tümörleri oldukça yaygındır.
• Sıklıkla meme, akciğer, prostat, böbrek,
yumurtalık ve tiroid bezideki malign tümörler
kemiğe metastaz yapar.
• Metastatik kemik tümörlerinin prognozu iyi
değildir.
5. PRİMER KEMİK TÜMÖRLERİ
• Kıkırdaktan Kaynaklananlar:
• Benign tümörler :
• Osteokondrom
• Malign tümörler :
• Kondrosarkom
• Kemikten kaynaklanan tümörler:
• Benign tümörler :
• Osteoma,
• Osteoid osteoma
• Malign tümörler :
• Osteojenik sarkoma
• Kemik iliğinden kaynaklanan malign tümörler
• Multipl myeloma
• Retikülüm hücreli sarkom
• Kaynağı bilinmeyen tümörler :
• Dev hücreli (Giant Cell)
• Ewing sarkomu
Osteokondroma
Kondrosarkoma
Multiple Myeloma
Ewing Sarkoma
6. KIRIKLAR
•Herhangi bir kuvvet zoru ile kemik bütünlüğünün
bozulmasına KIRIK denir.
•Kırıklar,ev
kazaları,iş
kazaları,motorlu
taşıt
kazaları,spor kazaları ve kemik hastalıkları gibi çeşitli
nedenlerle olabilir.
•Kırıkların görülme sıklığı,bulunduğu yere göre farklılık
gösterir.
6. KIRIKLAR
• Erişkinlerde en sık görülen kırık kaburga kırıklarıdır.
• Femur kırıkları,gençlerde ve orta yaştaki erişkinlerde en
sık görülen kırıklardır.
• Yaşlılarda sıklıkla kalça ve el bileği kırıkları görülür.
Femur Fraktürü
Pelvis Fraktürü
6. KIRIKLAR
KIRIKLARIN SINIFLANDIRILMASI
Oluş Mekanizmasına Göre;
1. Direkt Kırıklar
2. İndirekt Kırıklar
3. Kopma Kırıkları
4. Yorgunluk Kırıkları
5. Patolojik Kırıklar
6. KIRIKLAR
Kırık Hattına Göre ;
1.
2.
3.
4.
5.
Transvers kırıklar
Oblik kırıklar
Spiral kırıklar
Longitidunal kırıklar
Parçalı kırıklar
A.Kırığın Derecesine Göre ;
• Tam (Komplet) kırık
• Tam olmayan (inkomplet) kırık
• Kırık uçlarının içiçe girdiği (İmpacted)
B.Kırığın Anatomik Yerleşim Yerine Göre
• Distal kısım kırığı
• Orta kısım (mid shaft)
• Proksimal kısım kırığı
C.Kırığın Dış Ortamla Olan İlişkisine Göre;
• Açık kırık
• Kapalı kırık
D.Kırığın Eklemle İlişkisine Göre ;
• Artiküler kırık
• Ekstrakapsüler kırık
• İntrakapsüler kırık
Kırık Belirti ve Bulguları
• Şişlik
• Deformite
• Ekimoz
• Ağrı
• Hassasiyet
• Duyu kaybı
• Fonksiyon kaybı
• Anormal hareket
• Krepitasyon (Çıtırtı sesi)
• Hipovolemik şok
Kırık İyileşmesini Etkileyen Faktörler
1.
Kırılan kemiğin yeterince kanlanmaması kırık iyileşmesini geciktirir.
2.
Kırık uçlarının birbirinden uzakta olması kaynamayı geciktirir.
3.
Kemik hastalıkları iyileşmeyi kötü yönde etkiler
4.
Hastanın yaşı ne kadar genc ise kırık o kadar erken iyileşir.
5.
Vitaminler (A,B,C,D) ve mineraller (Kalsiyum,fosfor,çinko) olumlu
yönde etkiler.
6.
Anabolizan hormonlar, proteine bağlı kalsiyumun artmasına bağlı
olarak kırık iyileşmesine faydaları olur.
7.
Tiroid hormon, Somototropik hormon ve insülin kırık iyileşmesini
olumlu yönde etkiler.
8.
Kortikosteroidler iyileşmeyi kötü yönde etkiler.
KIRIK KOMPLİKASYONLARI
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Arter yaralanması
Volkmann İskemik kontraktürü
Periferik sinir yaralanmaları
Yağ embolisi
Enfeksiyon
Avasküler nekroz
Kötü pozisyonda kaynama
Kaynamama
Büyüme ve gelişme kusuru
YUMUŞAK DOKU YARALANMALARI
•Ekstremitelerde kemik dışındaki oluşumların tümü
yumuşak dokudur.
•Eklemlerin bütünlüğünü yumuşak dokular sağlar.
•Yumuşak doku yaralanmalarını başlıcaları:
1.Ligament yaralanmaları(burkulmalar)
2.Kas-tendon yaralanmaları(İncilmeler)
3.Meniskus yaralanmaları
4.Çıkık ve subluksasyonlar
KAS VE İSKELET SİSTEMİNİN DİĞER
HASTALIKLARI
Çok sayıdaki hastalıkların başlıcaları;
A. Paget hastalığı
B. Osteoporoz
C. Osteomalazi
D. Karpal tünel sendromu
E. Skolyoz
A. PAGET HASTALIĞI
• Anormal kemik yapımı ve yıkımı ile karakterize,
metabolik bir kemik hastalığıdır.
• Daha çok orta ve üzeri yaşta erkeklerde gözükür.
• Sıklıkla lomber, sakral vertebralar; kafa kemikleri;
pelvis kemikleri ve femur üst yarısında görülür.
• Kafa kemiğindeki kalınlaşmalar nedeni ile körlük,
işitme kaybı ortaya çıkabilir.
• Semptomatik tedavi uygulanır.
B. OSTEOPOROZ
• Kemik yoğunluğunun ilerleyici azalması ve kemik
dokusunun incelmesi ile karakterize bir hastalıktır.
Osteoporoz
Osteoporoza yol açan bazı risk faktörleri
şöyle tanımlanabilir;
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Ailede osteoporoz öyküsü
Besinlerle yeterince kalsiyum alınmaması
Hareketsizlik
Beyaz veya sarı ırktan olma İnce ve kısa
boyluluk
Hiç gebe kalmamış olmak
Kortikosteroid ve yüksek doz tiroid hormonu
gibi bazı ilaçları kullanmak
Erken menopoz
Sigara ve alkol kullanımı.
Belirtiler ve Komplikasyonlar
• Kemik yoğunluğu yavaş yavaş azaldığından uzun
süre, bazen ise hiç belirti vermeyebilir.
• Kemik yoğunluğu azaldıkça sıklıkla omurgada
oluşan küçük çökme kırıkları sırt ağrıları ve
deformitelere yol açar.
• Omurga üzerine basıldığında o bölge ağrılıdır.
• Ağrılar kendiliğinden bazen küçük bir hareketle
başlayıp birkaç hafta devam edebilir, sonra giderek
azalır.
Tanı:
• Kırığı olan hastalarda tanıya bulgular, muayene ve direkt
grafiler ile ulaşılır.
• Kemik yoğunluğunu ölçen çeşitli yöntemlerle tanı konabilir.
• Bunlardan en yaygın olanı DEXA adı verilen dual enerjili Xışınlı abzorpsiyometri yöntemidir.
• Bu yöntemde düşük dozda radyasyon kullanılır (direkt
grafiden daha düşük); güvenli ve ağrısızdır ve 5-15 dakika
arasında sürer.
Önlem ve Tedavi
• Osteoporozun önlenmesi başlıca diyet ya da ek
kalsiyum desteği, egzersiz, sigaranın bırakılmasına
ve hazırlayıcı başka faktörleri ya da hastalıkları
ortadan kaldırmaya yönelik olmalıdır.
• Tedavide ise kemik yoğunluğunu korumaya ya da
artırmaya yönelik çeşitli ilaç tedavilerini kullanılır.
C. OSTEOMALAZİ
• Osteomalazi, erişkinlerde kemiklerin yumuşamasıyla
seyreden, kemiğin inorganik kısmının bozulduğu,
metabolik bir kemik hastalığıdır.
• Osteomalazinin çocuklarda gelişen şekline raşitizm
denir.
Osteomalazinin Başlıca Nedenleri
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Ca, fosfor ve D vitamininin yeterince alınamaması
Ca, fosfor ve D vitamininin absorbsiyon bozukluğu
nedeniyle, barsaklardan yeterince absorbe
olamaması
Aşırı laksatif kullanımı
Gebelik ve laktasyonda aşırı mineral kaybı
Renal tübüler fonksiyon kaybı nedeniyle, mineral
kaybı olması
Güneş ışınlarından yeterince yararlanılmaması
Osteomalazide Başlıca Şikayetler
1.
2.
3.
4.
5.
Bel ağrısı
Kaslarda güçsüzlük
Yürüme güçlüğü
Diş çürümeleri, dişlerde dökülme
Tetani, kas krampları
TEDAVİ
• Kalsiyum, fosfor ve proteinden zengin besinler ve günde
5000- 10000 ünite D vitamini verilir.
D. KARPAL TÜNEL SENDROMU
• Karpal tünelden geçen median sinirin sıkışmasıyla ortaya çıkan
tabloya karpal tünel sendromu denir.
Başlıca Klinik Belirtiler
• Ağrı
• His kusuru
• Tenar kaslarda atrofi
TEDAVİ
Karpal tünel gelişmesinde, el ve kolu zorlayan hareketlerin,
vibrasyonun ve soğuğun da rol oynadığı düşünülmektedir.
Tedavide başlangıçta el bileği atele alınır, NSAİD verilir.
Hastanın şikayetleri geçmiyorsa cerrahi olarak karpal
transvers ligament kesilerek, sinir baskıdan kurtarılır.
Karpal Tünel
E. SKOLYOZ
• Omurganın sola yada sağa doğru eğriliğine skolyoz denir.
• Omurganın boyun, sırt ve bel bölgelerindeki açılanmaları
fizyolojik, yana doğru olan açılanmalar ise patolojiktir ve
vertebralardaki rotasyonla birliktedir.
• Radyografide saptanan yana eğilme, 10 derecenin
üzerinde ise, skolyoz olarak kabul edilir.
• Skolyozun en sık görülen şekli “ idiopatik skolyoz”dur.
• İdiopatik skolyoz genellikle adelosan yaştaki sağlıklı
kişilerde görülür.
Skolyoz
İdiopatik Skolyozda Tedavi
• Adölesan idiopatik skolyozda, 20 derecenin altındaki
skolyozlar, 6 ayda bir çekilen X-ray grafileriyle izlenir.
• Eğrilikte artma görülürse korse kullanılmaya başlanır.
• 60 derecnin üzerindeki eğriliklerde cerrahi tedavi uygulanır.
ORTOPEDİK HASTALIKLARA İLİŞKİN
BAŞLICA SORUNLAR
1.Hareket kaybı
•Travmaya bağlı
• Akut
• Kronik
•Tedaviye bağlı
Bu komplikasyonların gelişmesini ROM
egzersizleri
engelleyebilir.
(kalça
abdüksiyonaddüksiyonu, diz ekstansiyonu, karın, kalça ve bacak
kasları egzersizleri …)
2. Ağrı
3. Spazmlar
• Gelişmesinde kas dokusunu iskemisi ve hipoksi rol
oynar.
4. Kontraktürler
Bacaklardaki krampları önlemek için;
• Hastanın pozisyonu sık sık değiştirilir.
• Hasta üstüne örtülen örtülerin oluşturacağı ağırlığı
gidermek için bacaklar üzerine tel kafes konulur.
• Doktor isteminde belirlenen aktif ve pasif egzersizler,
hastaya yaptırılır.
• Refleks inhibisyon uygulanabilir. Kasılan
baldır
kaslarının zıt tarafındaki kaslar kasılarak gevşeme
sağlanır. Bunun için hastaya, kramp olan taraftaki
ayak ve parmaklarını, eliyle dorsofleksiyona getirmesi
söylenir. Bu uygulamayla, ayak bileğinde 90 derecelik
açı oluşur ve baldır kaslarına, motor sinir implusların
geçişi, önlenir.
ORTOPEDİK HASTALIKLARDA
UYGULANAN BAŞLICA TEDAVİLER
•İSTİRAHAT
•FİZİK TEDAVİ
• ROM egzersizler
• Sıcak uygulama
• Soğuk uygulama
• Masaj
• Egzersizler
İzotonik
İzometrik
Resistive ( dirence karşı )
• KOLTUK DEĞNEKLERİ
• BASTONLAR
• YÜRÜTEÇLER
• KORSELER
• ALÇILAR
• Kırıkları tespit etmek
• Deformiteleri önlemek
• Deformiteleri tedavi etmek
• Kas-iskelet sistemine ilişkin cerrahi girişimlerden
sonra, belli bir kısmın hareketsiz kalıp, iyileşmesini
sağlamak amacıyla yapılır.
TRAKSİYON
• TRAKSİYONUN AMAÇLARI;
• Kırıkları redükte etmek
• Ağrılı kas spazmlarını gidermek
• Deformiteleri önlemek yada düzeltmek
• Yapışıklıkları açmak
• Hareketsizliği sağlamak
• CİLT TRAKSİYONU
• Buck ekstansiyonu (Ağrılı kas spazmlarını gidermek,
Hareketsizliği sağlamak )
• Bryant traksiyonu : (küçük çocuklarda femur kırıklarının
redüksiyonu için kullanılır. )
• Russell traksiyonu ( en sık kullanılan cilt traksiyonu )
• İskelet traksiyonu
• Dengeli traksiyon
TRAKSİYON
Traksiyondaki Hastanın Bakımı
• Amaç gelişebilecek komplikasyonları engellemektir.
• Hemşire traksiyondaki hastaya bakım verirken
• Hastanın sorununu ne olduğunu,
• Traksiyonun hangi amaçla uygulandığını,
• Traksiyon cihazının nasıl fonksiyon gördüğünü,
• Hasta için hangi pozisyonun uygun olduğunu,
• Hastanın hangi hareketleri yapmasına izin
verildiğini,
• Uygulanan traksiyona ilişkin gelişebilecek
komplikasyonların neler olduğunu bilmelidir.
Hareketsizlik Nedeniyle Gelişebilecek Komplikasyonlar
• Hipostatik pnömoni, atelektazi
• Konstipasyon, dışkı tıkacı, abdominal distansiyon
• Dolaşım bozukluğu, ödem, tromboflebit,emboli
• Üriner retansiyon, böbrek taşları
• Oryantasyon bozukluğu, konfüzyon
• Sinir harabiyeti, motor fonksiyon azalması yada
paralizi; ayak düşmesi
• Dizlerin hiperekstansiyonu, bacağın dışa rotasyonu
• Osteoporoz, kas atrofisi, kontraktürler, eklem sertliği
• Yara enfeksiyonu, enfekte basınç yaraları
Dekübit Ülserleri
KAS-İSKELET SİSTEMİNE
İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER
VE HEMŞİRELİK BAKIMI
• Kas iskelet sistemine ilişkin başlıca cerrahi
girişimler hasarlanmış yada yaralanmış kas-iskelet
sistemi yapılarını yeniden düzeltmek, değiştirmek
ya da çıkarmak amacıyla uygulanır.
Başlıcaları;
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Artroskopi
Artroplasti
Artrodez
Artrotomi
Osteotomi
Kemik grefti
Tenotomi
Tendon transferi
Myotomi
Ameliyat Öncesi Hazırlık ve Bakım
• Kas iskelet sistemine ilişkin cerrahi girişimler, genellikle
olmayan, planlanmış girişimlerdir.
acil
• Kemik dokusu, enfeksiyona yumuşak dokulardan daha fazla
duyarlıdır. Eklem sertliği ve kronik enfeksiyon gibi kalıcı sorunlara
yol açabilir.
• Enfeksiyon varsa kemik kaynaması gerçekleşemez.
• Hastanın ameliyat öncesi hazırlığında, enfeksiyonu engellemeye
yönelik girişimler önemlidir.
• Kas-iskelet sistemi ameliyatlarından önce uygulanacak cilt hazırlığı
aseptik ilkelere uyularak ve doku travmatize edilmeden yapılmalıdır.
Ameliyat Sonrası Bakım
• Kemik ve eklem ameliyatlarından sonra, tam iyileşmenin
olabilmesi için, hastanın uzun süre hareketsiz kalması
gerekebilir.
• Etkin bir hasta bakımı hemşirenin komplikasyonların
fizyopatolojisi ve erken bulguları konusunda bilgi sahibi
olması ve uygun girişimleri yapabilmesiyle mümkündür.
Komplikasyonlar
• Cerrahi girişim
• Ameliyat öncesi mevcut patolojik durum
• Ameliyat sonrası uygulanması
nedeniyle gelişebilir.
gereken
hareketsizlik
Gelişebilecek 3 büyük komplikasyon
1.
Kompartman sendromu
2.
Yağ embolisi sendromu
3.
Venöz tromboemboli
Kompartman Sendromu
• Kompartman sendromu sınırlı bir alanda yer alan
dokuların, bu alandaki basınç artışı nedeniyle, kan
dolaşımlarının ve fonksiyonlarının bozulması olarak
tanımlanır.
• Kompartman fasial bir kılıf içinde yer alan kemik, kan
damarları, sinirler, kaslar ve yumuşak dokulardan ibarettir.
Kompartman
Sendromu
Kompartman sendromunda 2 önemli faktör vardır;
1.
Kompartman alanının daralması
• Sıkı bandajlar,alçılar,ateller
• Aşırı traksiyon
2.
Kompartman içindeki doku basıncının artması
•
•
Kompartman alanının daralması
Kompartman içi kapsamın artışı:
– Kanama
– Damar yaralanması
– Pıhtılaşma hastalıkları
– Venöz obstrüksiyon
Kompartman Sendromunun Belirti ve
Bulguları
1.
2.
3.
4.
His kaybı
Kas zayıflığı
Ağrı
Kompartman kılıfında gerginlik
Tedavinin Amacı
• Doku basıncını azaltmak,
• Lokal kan akımını düzenlemek,
• Fonksiyon kaybını en aza indirmek
• Kompartman sendromu belirti ve bulguları varsa, dıştan
bası yapan bandaj, atel, alçı gevşetilir veya çıkarılır.
• Bu uygulamalarla belirti ve bulgular gerilemiyorsa
fasiotomi yapılır.
Yağ Embolisi Sendromu
• Çok sayıdaki kırıklarda yada çarpma, ezilme şeklindeki
yaralanmalarla birlikte görülen, pulmoner yetersizliğe
neden olan bir durumdur.
• Travmatik yaralanmalardan sonra hipovolemik şok
gelişen hastalarda, yağ embolisi sendromu gelişme
riski yüksektir.
• Yağ embolisi sendromu en sık pelvis, femur, tibia ya da
kosta kırığı olan hastalarda görülür.
Yağ Embolisinin Belirti ve Bulguları
• Dispne
• Huzursuzluk
• Ajitasyon
• Konfüzyon
• Takipne
• Taşikardi
• Ateş
• Peteşial kanamalar
• Mental değişiklik
Venöz Tromboemboli
• Total kalça ve diz protezi uygulanan, kalça kırığı olan
hastalarda, venöz tromboz yaygın görülmektedir.
• Bu hastalarda DVT ( derin ven trombozu ) görülme
sıklığı % 45-70’tir.
• İki grup ortopedi hastası derin ven trombozu açısından
risk altındadır;
• Kalça kırığı olan yaşlı hastalar
• Akut kafa yada spinal kord yaralanması olan hastalar.
Amputasyon ve Hemşirelik
• Çeşitli nedenlerle beslenmesi engellenen, sağlık için
zararlı hastalık taşıyan ve varlığı fonksiyon yönünden
kayıplara neden olan ekstremitelerin, kısmi yada tam
olarak çıkarılmasına amputasyon denir.
Amputasyon Nedenleri
Travma
• Trafik kazası,
• İş kazası,
• Ateşli silahla yaralanma,
• Kesici-delici alet yaralanması,
• Termal ve elektrik yanıkları,
• Donmalar.
• Damar hastalıkları
• Ateroskleroz
• Buerger
• Raynaud
• Tromboz ve emboliye bağlı tıkanıklıklar,
• Gangrenler
• Enfeksiyonlar
• Tümörler
• Sinir zedelenmeleri
• Doğuştan olan ekstremite özürleri
AMPUTASYON
Diz Altı Amputasyon
Amputasyon uygulanacak hastanın bakımı
• Hemşire rehabilitasyon ekibinin bir üyesi olarak,
hastayı hastaya amputasyonun verdiği korkularla baş
etmede ve amputasyona başarılı bir şekilde uyum
sağlamada yardım eder.
• Ayrıca fantom
hazırlamalıdır.
ekstremite
hissi
içinde
hastayı
• Fantom ekstremite hissi ampute edilen ekstremitenin
varmış gibi hissedilmesidir.
Amputasyon Komplikasyonları
• Kanama
• Hematom
• Cilt komplikasyonları
• Yara iyileşmesinde gecikme
• İnsizyon yerinde nekroz oluşması
• Eklem kontraktürleri
Kontraktürleri önlemek için yapılması gerekenler:
• Ameliyattan sonra güdük 24-48 saatten fazla yüksekte
tutulmamalı,
• Güdük
eksternal
rotasyon
pozisyonunda tutulmamalı,
ve
abdüksiyon
• Hasta günde en az 3 kez aktif yada pasif ROM
egzersizlerini yapmalı,
• Hasta her gün belli bir süre, prone pozisyonuda
yatırılmalı
• Fantom ( hayali ) ekstremite hissi, yeni amputasyon uygulanan
hastaların büyük çoğunluğunda görülür.
• Bu his, ağrıyla birlikte yada ağrısız olabilir.
• Fantom ekstremite hissinin neden ortaya çıktığı bilinmediğinden
tedavisi de yoktur.
• Amputasyondan önce hastaya böyle bir sorunun olabileceği,
bunun normal sayılacağı açıklanmalıdır.
• Amputasyon uygulanan hastaların % 1-10 unda ağrılı fantom
ekstremite hissi vardır.
Güdük ve Protez Bakımı
• Güdük her gün kızarıklık, sıyrık yönünden gözlenmeli, ayna
kullanılarak güdüğün her tarafı görülmelidir.
• Güdük üzerine yara bandı yapıştırılmamalıdır.
• Protez kullanmaya başlandıktan sonra cilt komplikasyonları
yönünden gözlenmelidir.
• Güdük her gün sabunla yıkanmalı, durulanmalı ve
kurulanmalıdır.
• Güdük çorabı yün olmalı, küçülmemesi için ılık suyla ve sabunla
yıkanmalıdır.
• Hasta yataktan kalkar kalkmaz protezi takmalı ve günboyu
çıkarmamalıdır.
• Hasta gücünü korumak için , egzersizleri düzenli bir şekilde
yapmalıdır.
Kopan Ekstremitelerin Replantasyonu
• Replantasyon, modern cerrahinin mucizelerinden biridir,
tamamen yada kısmen kopan bacak, kol, el, parmak yada
bedenin diğer parçalarının, koptukları yere dikilmesi ve tekrar
fonksiyon görmesinin sağlanmasıdır.
• Günümüzde replantasyon cerrahisinin amacı, ampute olan
kısmın sadece canlı kalmasını sağlamak olmayıp, iyi fonksiyon
görebilmesini de sağlamaktır.
Replantasyon için yapılması gerekenler
Şokun önlenmesi ve kopan ekstremitenin bakımı:
1.
Hastanın sağlam ekstremitesinde, ayrı iki İ.V. yol açık
tutulur. Kan örneği alınır, İ.V. yolla serum fizyolojik
verilmeye başlanır.
2.
Hastanın tetanoz aşısı ve allerjisi olup olmadığı,
herhangi bir ilaç alıp almadığı, en son ne zaman yemek
yediği, sorulur.
3.
Yara, serum fizyolojikle yıkanır. Sabun, antiseptik,
hidrojen
peroksit
doku
harabiyetine
neden
olabileceğinden kullanılmazlar.
4.
Güdüğün üzeri serum fizyolojikle ıslatılmış steril gazlı
bezle örtülür, tespit edilir ve güdük yüksekte tutulur.
Replantasyon için yapılması gerekenler
• Kopan ekstremite parçası, serum fizyolojikle yıkanır,
serum fizyolojikle ıslatılmış steril gazlı bezle sarılır ve
steril bir torba içine konur.
• Kopan ekstremite parçasının bulunduğu torba, içinde buz
bulunan diğer bir torba içine konur.
• Doktor istemi doğrultusunda antibiyotik verilir.
• Tetanoz aşısı yapılır.
• Yaradan kültür alınır.
• Kolun ve kopan parçanın X-ray filmi çekilir.
• Hasta ameliyata alınır.
Kalça Eklemine Uygulanan
Protezler Ve Hemşirelik Bakımı
•
Hareketi azalmış yada hareketsiz olan ekleme, cerrahi
girişimle fonksiyon kazandırılmasına, «artroplasti»
denir.
Kalça artroplastisini gerektiren durumlar ;
1. Dejeneratif artrit yada romatoid artrit nedeniyle eklemin
tamamen tahrip olması ve bu nedenle hastanın sürekli
ağrı çekmesi,
2. Bazı femur kırıkları yada aseptik nekroz gelişmesi,
3. Doğuştan olan kalça hastalıkları,
4. Metastatik kanserler nedeniyle oluşan patolojik kırıklar.
Artroplasti
Total Kalça Protezi
Ameliyat öncesi;
• Hastaya koltuk değnekleri ve yürüteçle nasıl yürüyeceği
öğretilir.
• Kalçasını 90 dereceden fazla fleksiyona getirmeden
yataktan tekerlekli sandalyeye nasıl geçeceği öğretilir.
• Koltuk değnekleri ve yürütecin kullanılabilmesi için üst
ekstremitelerin güçlü olması gerektiğinde, hastaya üst
ekstremitelere güç kazandıracak egzersizler de öğretilir.
Ameliyat sonrası;
• Ameliyattan sonraki ilk 2 gün hastanın dikkatli bir şekilde
yataktan kaldırılmasına ve çok kısa süre yatağın yanında
durmasına izin verilebilir.
• Hasta sırtüstü yatarken 2 saatte bir sırt bakımı yapılmalıdır.
• Protez uygulanan ekstremitenin nörovasküler durumu
saatte bir değerlendirilmelidir.
1-2
Ameliyat sonrası;
• Hasta pembe balgam çıkarabilir. Bu, kemik çimentosunun
akciğerlerden atılması nedeniyle olabilir, tehlikeli bir durum
değildir.
• Ameliyatın 5-6. günü fizik tedaviye başlanmalıdır.
• Hastaya verilmesi gereken en önemli bilgi kalçanın 90 derece
üzerinde fleksiyon yapmaması, addüksiyonu, internal ve
eksternal rotasyonunu önlemektir.
Uygun pozisyonu sağlamak için önerilmesi gerekenler;
• Bacak bacak üstüne atmayın, otururken dizlerinizi birbirinden
ayrı tutmak
• Ayakkabı ve çorap giyerken kalçayı fleksiyon pozisyonuna
getirmemek
• Kalça fleksiyon kontraktürünü önlemek için 1 saatten uzun süre
oturmamak
• Alçak sandalyeye oturmamak
• Günde 2 defa 30 dakika yüzü koyun yatmak
• Addüksiyonu önlemek için sırtüstü yatarken iki dizinizin arasına
küçük bir yastık koymak
Total Diz Protezi
• Total diz protezi de kalça protezi gibi osteoartrit yada
romatoid artrit nedeniyle tahrip olmuş eklemdeki
ağrıyı gidermek, eklem fonksiyonunu düzeltmek
amacıyla uygulanır.
• Ameliyat öncesi ve sonrası bakım total kalça protezi
için uygulanacak bakıma benzer.
Diz Protezi
TEŞEKKÜRLER