yahudilik yahudilik tanrı inancı tanrı inancı
advertisement
ÜNİTE 5 - DİNLERDE İNANÇ TANRI İNANCI YAHUDİLİK Yahudi kutsal kitaplarında imanÇOK esasları ile ilgili kesin bulunmamaktadır. Musa bin Meymun, İslamiyet'teki “amentü”ye benzeyen on üç maddelik TEK TANRICILIĞA MONOTEİZM, TANRICILIĞA İSEbilgi POLİTEİZM iman esaslarını belirlemiştir. Bunlardan tanrı ile ilgili olanlar şunlardır: DENİLMEKTEDİR. ÇOK TANRICILIĞIN HÂKİM OLDUĞU İNANÇLARDA GENELLİKLE TANRILARIN İÇLERİNDEN BİRİ, EN BÜYÜK TANRI KABUL EDİLMİŞTİR. NİTEKİM İLKEL KABİLE DİNLERİNDE BİLE BİR DE YÜCE TANRI ANLAYIŞI VARDIR. Tanrı birdir ve ondan başka tanrı yoktur. Tanrı her şeyi yaradan ve onlara Tanrı, ezelî ve ebedîdir. İbadet, sadece Tanrı’ya mahsustur; ona Yahudiliğe göre tanrı hiçbir yaratılmışa hükmedendir. ortak koşulamaz. yapılamaz. Tanrı bir cisim değildir ve hiçbir biçimde Tanrı, insanın bütün işlerini ve düşüncelerini tasvir edilemez. bilir. Tanrı, emirlerini yerine getirenleri Onun adı gereksiz olarak zikredilemez. İbadet yalnızca ona yapılır. Tanrı’nın Elohim ve Yahve şeklinde iki tane mükâfatlandırır, getirmeyenleri ise cezalandırır. ismi vardır. benzemediği için asla resmi ve heykeli Elohim onun gazap tarafını, Yahve ise rahmet tarafını ifade eder. Yahudiler, Tanrı’nın isimlerini söylemekten çekinirler. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL ÜNİTE 5 - DİNLERDE İNANÇ TANRI İNANCI HRİSTİYANLIK Hristiyanlar tek tanrıya inandıklarını söylemekle birlikte Hz. İsa ve Kutsal ruhun da tanrı olduğunu kabul ederler. Onlara göre aynı Özden türeyen üç tanrı vardır. Buna teslis (trinite/üçleme) denir. Teslis; baba, oğul ve kutsal ruhtan oluşur. Üç ayrı varlığın tek bir Varlık olarak açıklanması akli olarak mümkün olmadığından Hristiyanlar bu konunun ancak imanla idrak edilebileceğini söylerler. Hıristiyanlıktaki teslis anlayışının birinci unsuru Teslisin ikinci unsuru ise oğul İsa’dır. Baba tanrı, Teslisin üçüncü unsuru kutsal ruhtur. Kutsal ruh, olan baba tanrı; ezelî, ebedî, her şeye güç insanlara olan sevgisi sebebiyle İsa’nın baba tanrı ile aynı özdendir ama mahiyeti yetiren, her şeyi bilen, her şeyi yaratan ve bedenine girerek onların arasına girmiştir. Bir farklıdır. O, diğer iki tanrı gibi ezelî olup merhamet sahibi bir varlıktır. anneden dünyaya gelmesi sebebiyle bir insan, insanların kalbinde ve evrende yaşayan baba tanrının çocuğu olması hasebiyle tanrıdır. tanrının kendisidir. Baba tanrı bütün işlerini İsa, insanlığın Hz. Âdem’den beri devam eden onunla yapar ve kudretini onunla gösterir. O, asli günahlarını bağışlatmak için bedenini feda ayrıca insanları iyiliğe etmiştir. Ona kulluk, baba tanrıya kulluktur. yönlendirerek kötülüklerden uzak kalmalarını sağlar. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL ÜNİTE 5 - DİNLERDE İNANÇ TANRI İNANCI İSLAM İslamiyet, tek tanrıya inanmaya büyük önem vermiş ve bu inancı tevhit olarak isimlendirmiştir. İslam’a göre hiçbir noktada yaratılmışlara benzemeyen Allah, meydana gelen her şeyin sebebi ve yaratıcısıdır. Hiçbir konuda onun ortağı yoktur. Onun bilgi ve kudreti dışında hiçbir şey meydana gelmez. O, hiçbir şeye muhtaç değildir. Kuran’da yaratıcının özel ismi Allah olup onun çeşitli yönlerini gösteren sıfat isimleri vardır. Bunlara Esmaü’l-Hüsna (Güzel İsimler) denir. İslam’daki tek tanrı anlayışına en yakın din Yahudiliktir. Fakat Yahudilikte tanrı için kutsal kitaplarında, dinlenme, bahçede gezinme, pişman olma, görünme gibi ifadeler kullanılır. İslam bu yaklaşımları asla kabul etmez. İslam, tanrı inancı konusunda Hristiyanlıktan da ayrılır. Hristiyanlık üçlü tanrı anlayışını kabul ederek monoteizmden uzaklaşmıştır. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL TANRI İNANCI ÜNİTE 5 - DİNLERDE İNANÇ HİNDUİZM BUDİZM CAYNİZM Çok tanrılı bir dindir. Tanrıların en üst tabakasını, Tanrı konusuna ilgisiz kalmıştır. Fakat Buda’nın tanrı Evrenin bir yaratıcısı olduğunu kabul etmemekle yaratıcı tanrı Brahma, koruyucu tanrı Vişnu ve inancını reddettiğini gösteren bir bilgi de yoktur. birlikte tanrıların varlığını benimser. Caynistlere göre cezalandırıcı tanrı Şiva oluşturmaktadır. Buda, heykellerinin yapılmasına karşı çıktığı halde, tanrısal varlıklar, güçlerine göre göklerin çeşitli Hinduizmde bu tanrılar dışında da pek çok tanrı Budistler, daha sonra onun heykellerini yaparak tanrı tabakalarında bulunmaktadır. kabul etmişlerdir. otururlar. Tanrılar ölümsüz değildir. SİHİZM TAOİZM ŞİNTOİZM Monoteist bir dindir. Sihlere göre Allah vardır ve birdir. Tao, âlemden önceki yaratıcı prensiptir. O, Politeizmin hâkim olduğu bir dindir. Bu dinde animist Bununla birlikte Tanrı insan tarafından tam olarak görülemez, işitilemez ve kavranılamaz. Tao, dünyayı tanrı inancı da mevcuttur. Tanrı ve ruh gibi varlıklar idrak edilemez. Allah, her yerde hazır ve nazırdır. Her yöneten sebeptir, insan onu bilmelidir. “Kami” kelimesiyle ifade edilmiştir. Bununla birlikte en şey onun varlığını gösterir. Sihler, Tanrı’yı Nam, Rama büyük tanrı Amaterasu (Güneş Tanrıçası)’dur. ve Allah diye isimlendirirler. İmparatorun soyunun ondan geldiğine inanılır. ZERDÜŞTLÜK Tanrı yüce ve bir olup maddi bir yapıya sahip değildir. Ahura Mazdah, merhametli, her şeyi bilen, her yerde hazır olan ve değişmeyendir. Ehrimen ise ESKİ TÜRK DİNİ kötü olan, şeytani kuvvettir. “Yüce tanrı” her zaman anlayışını öne çıkmıştır. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL İlkel Kabile Hinduizm Budizm Sihizm Caynizm Konfüçyanizm Taoizm Şintoizm Zerdüştlük Eski Türk Dinleri Monotei x zm Politeiz m Panteiz m x x x x x HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL x x x x x x x x x x x x x PEYGAMBER İNANCI ÜNİTE 5 - DİNLERDE İNANÇ Vahiy kaynaklı dinlerde Allah, insanlardan seçtiği peygamberlerle dini insanlara ulaştırmıştır. İnsan kaynaklı dinlere beşeri dinler denir ve bunlar isimlerini kurucularından alır. Beşeri dinler, kurucusu sayılan kişilerin görüşleriyle şekillenmiştir. Beşeri dinlerin kurucusu sayılan insanlarla peygamberlerin konumları farklıdır. İSLAM HRİSTİYAHLIK YAHUDİLİK Peygamber inancı, İslam’ın iman Hristiyanların kutsal kitaplarında da Yahudilerin kutsal kitaplarında peygamberlere esaslarındandır. Kuran’da, Müslümanların peygamberlere iman konusunda belirleyici bir iman da belirtilmemiştir. Bununla birlikte bütün peygamberlere iman ettiği açıkça ifade bulunmaz. Bu nedenle Hristiyan olmak peygamberlere iman ederler. Fakat Hz. İsa ve vurgulanır. için peygamberlere iman zorunlu değildir. Hz. Muhammed’i peygamber olarak kabul “Peygamber, Rabb’i tarafından kendisine indirilene Bununla birlikte onlar Yahudi peygamberleri etmezler. iman etti, müminler de iman ettiler. Her biri Allah’a, kabul ederler. meleklerine, kitaplarına, peygamberlerine iman ettiler. ‘Allah’ın peygamberlerinden hiçbiri arasında ayrım yapmayız. İşittik, itaat ettik. Ey Rabb’imiz, affına sığındık! Dönüş sanadır.’ dediler.” (Bakara 285) Bu üç dinin dışında Zerdüştlükte de peygamberlik inancı bulunur. Zerdüşt’ün bir peygamber olduğuna inanılır. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL ÜNİTE 5 - DİNLERDE İNANÇ İLAHİ DİNLERE GÖRE PEYGAMBERLER HZ. MUSA MUSA HZ. YAHUDİLİKTE HRİSTİYANLIKTA *Peygamberdir. *Peygamberdir. **Kendisine kitap verilmiştir. **Kendisine kitap verilmiştir. *** Dininin aslı bozulmamıştır. *** Ona gelen din kaldırılmıştır. HZ. İSA İSA HZ. *O, babasız olarak Hz. Meryem’den Meryem’den *O, günahkar bir kadının çocuğudur. doğmuştur. doğmuştur. **Peygamber değildir. **O, peygamber değil bir tanrıdır. HZ. MUHAMMED MUHAMMED HZ. ***O, İncil’i yazarlarına vahyetmiştir. İSLAMDA *Peygamberdir. **Kendisine kitap verilmiştir. *** Dininin aslı bozulmuştur ve kaldırılmıştır. *O, babasız olarak Hz. Meryem’den Meryem’den doğmuştur. doğmuştur. **O, **O, bir bir kul kul ve ve peygamberdir. peygamberdir. ***Ona İncil vahyedilmiş ama aslı bozulmuştur. *O, O, insanlara insanlara gönderilmiş gönderilmiş son son peygamberdir. peygamberdir. *Onu *Onu peygamber peygamber olarak olarak kabul kabul etmezler. etmezler. *Onu *Onu peygamber peygamber olarak olarak kabul kabul etmezler. etmezler. ***O’na ***O’na vahyolunan vahyolunan Kuran Kuran bozulmadan bozulmadan günümüze günümüze kadar kadar gelmiştir. gelmiştir. ***O, ***O, bütün bütün insanlık insanlık için için örnek örnek bir bir şahsiyettir. şahsiyettir. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL PEYGAMBER İNANCI ÜNİTE 5 - DİNLERDE İNANÇ DİNİN ADI KURUCUSU Budizm Buda ? MÖ (563-483) Caynizm Mahavira ? MÖ 6. Yüzyılda Sihizm Nanak ? (1469-1539) Konfüçyanizm Konfüçyüs ? MÖ 551- MÖ 478 Taoizm Lao-Tzu ? MÖ 6. yüzyıl Zerdüştlük Zerdüşt HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL YAŞADIĞI DÖNEM ? MÖ 6. yüzyıl AHİRET İNANCI ÜNİTE 5 - DİNLERDE İNANÇ Dinlerin büyük çoğunluğunda, insanların dünyada işlediği ameller sebebiyle hesaba çekileceği ve amellerinin karşılığını göreceği inancı vardır. Bununla birlikte ahiret inancının mahiyeti, bütün kültür ve dinlerde aynı değildir. İlahi dinlerde ahiret inancının temelinde, başka bir dünyada bedenen yeniden dirilme anlayışı bulunur. İSLAM HRİSTİYAHLIK YAHUDİLİK Ahiret gününe inanmak, İslam’ın iman esasları Ahiretin varlığı iman esaslarındandır. Hz. İsa’nın ikinci Kutsal kitaplarında ahiretle ilgili az da olsa bilgi vardır. arasında yer alır. Ahirete iman önemli kabul edildiği defa dünyaya dönecek, kıyamet kopacak ve ölüler Fakat ahirete iman konusunda açık ve net bir bilgi için pek çok ayette Allah’a imanla birlikte zikredilir. dirilecektir. Baba, yeniden dirilmenin ardından bulunmamaktadır. İslam, dünya ve ahiret arasında bir denge kurmuştur. hükmetme yetkisini İsa’ya verecektir. Hz. İsa, insanlar Musa bin Meymun’un oluşturduğu iman esaslarından İnsanlar dünyada işledikleri ameller doğrultusunda arasında adaleti sonuncusu “Tanrı’nın bildiği bir zamanda, ölümden ahiret aleminde hesaba çekilecektir. Kıyamet sağladıktan sonra görevi sona erecek ve yetkiyi sonra dirilme gerçekleşecektir.” şeklindedir. koptuktan sonra mahşer hayatı başlayacak ve Allah babaya devredecektir. Yahudi inancına sahip olmayanlar ebedi adaletli bir hesaptan sonra insanları iman ve amelleri Kişi, dünyadaki amellerinin karşılığını ölür ölmez cehennemde kalır. Bu dünyada iyi ameller işleyerek doğrultusunda cennet veya cehenneme koyacaktır. görmeye başlar. İyi insan mezarda rahat ederken ölen ise cennete gider. kötü olan ise azap çeker. Kıyamet sonrasında ise iyiler sonsuza kadar cennette kalmayı hak ederler. Mükâfat ve ceza ebedî olacaktır. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL AHİRET İNANCI ÜNİTE 5 - DİNLERDE İNANÇ Hint dinlerinde sonsuz hayat, bu evrenin dışında bir yerde gerçekleşmeyecektir. Bu dinlere göre tabiat sonsuza kadar yaşayacaktır. Budizm, Hinduizmin karma yasasını ve tenasüh anlayışını kabul eder. HİNDUİZM BUDİZM CAYNİZM İnsan ruhunun çeşitli bedenlerde var olmaya İnsanın kaderi, insanın kendi fiilleri ile belirlenir. Yaşadığımız dünya ezelî ve ebedidir. Kıyamet devam etmesi, Brahma’ya İnsanın varlığının çeşitli bedenlerde devam anlayışı bu dinde yoktur. ulaşmak suretiyle sona erecektir. etmesi nirvanaya ulaşana kadar sürer. ZERDÜŞTLÜK Mahşerde ruhlar hesaba çekilir. Eğer sevapları fazlaysa cinvat köprüsünü geçerek , övgüevi denilen SİHİZM ŞİNTOİZM cennete, günahları ağır gelirse bu köprüden düşerek onun altında bulunan yalanevi denilen cehenneme Kişinin fiillerinin gelecek hayattaki durumunu Ruhun ölümden sonra yaşamaya devam ettiğine etkileyeceğine ve ruh göçüne inanırlar. inanılır. Onlara göre öldükten sonra kişinin ruhu tanrıya dönüşür. Bu dinde ahiret inancına rastlanmaz. giderler. Mükâfat ve ceza anlayışı ilahi dinlere yakındır. Onlara göre haşir olayından sonra insanlar hesaba çekilecek ve iyi olanlar cennete, kötü olanlar ise cehenneme gideceklerdir. Hint Dinlerinde ceza ve mükâfat anlayışı diğer dinlerden farklıdır. Kötü fiil işleyenler öldüklerinde kötü varlıkların bedenlerinde varlıklarını sürdürürken iyi fiil işleyenler güzel bedenlerde varlıklarını sürdürürler ve bu durum nirvanaya ulaşıncaya kadar sürer. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL MESİH VE MEHDİİNANCI ÜNİTE 5 - DİNLERDE İNANÇ Mehdi ve Mesih kavramları, ahir zamanda ortaya çıkıp insanları içinde bulundukları olumsuz durumlardan kurtaracak veya bozulmuş olan dinleri düzeltecek kurtarıcılar için kullanılan kavramlardır. İnsanlar çok eski çağlardan beri kendilerini kurtaracak olağanüstü güçlere sahip yol göstericiler beklemişlerdir. Dinlerin çoğunda bu kurtarıcının gökyüzünden ineceği ve inmesinin hemen öncesinde tabiatta büyük değişikliklerin olacağı kabul edilmiştir. İSLAM YAHUDİLİK HRİSTİYANLIK İslam’ın iman esasları arasında mehdi ve Mesih Beklenen kurtarıcıya Mesih ismini vermişlerdir. Mesih inancı üzerine kurulmuş bir dindir. inancı yoktur. Kuran’da BU konuda bir ayet Onların iman esaslarından biri de ahir Hristiyanlar Yahudilerin beklediği bulunmamaktadır. Bazı hadislerde mehdi zamanda bir Mesih’in gelmesidir. Hz. Davut Mesih’in, Hz. İsa olduğuna inanırlar. kelimesi kullanılmakla birlikte en önemli hadis soyundan kral olarak gelecek olan Mesih, âlimlerinden Buhari ve Müslim mehdi Yahudileri vaad edilen topraklarda konusundaki rivayetleri kitaplarına toplayacaktır. Beklenen Mesih bu topraklarda almamışlardır. tanrısal bir imparatorluk kuracaktır. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL ÜNİTE 5 - DİNLERDE İNANÇ AHİRET İNANCI MEHDİ-MESİH İNANCI Diğer dinlerde gelecek olan kurtarıcıya verilen isimler; HİNDUİZM BUDİZM KALKİ MAİTREYA HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL ZERDÜŞTLÜK SAOŞYANT ÜNİTE 5 - DİNLERDE İNANÇ KUTSAL KİTAP İNANCI İlkel dinler hariç bütün dinlerde kutsal kitap anlayışı vardır. Dinlerin en önemli unsuru olan kutsal kitaplar, dinlerin temelini, her tür dinî anlayış ve uygulamada çıkış noktasını oluşturur. Yahudiler sadece kendi kitaplarını kabul ederler. Hristiyanlar, kendi kutsal kitapları yanında Yahudilerin kitaplarını da benimserler. Onun nesh olduğuna inanırlar; fakat Kuran’ı kabul etmezler. Müslümanlar Kuran’la birlikte Yahudi ve Hristiyanların kitaplarını da kabul ederler. Ancak bu kitapların daha sonraları tahrif edildiğine inanırlar. Kutsal kitapların dinlerdeki yeri ve otoritesi, her dinde aynı değildir. Bazı dinlerde kutsal kitaplar, ibadet ve ayinlerde dua kitabı olarak kullanılır. Yahudilerin Tanah’ı, Hristiyanların Kitab-ı Mukaddes’i, Müslümanların Kuran-ı Kerim’i buna örnek verilebilir. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL ÜNİTE 5 - DİNLERDE İNANÇ KUTSAL KİTAP İNANCI 1 - AHDİ ATİK (TANAH) YAHUDİLİK 2 - TALMUT Tora (Tevrat) Alemin yaratılışından Hz. Musa’nın vefatına kadar Yahudi hahamlarının nesilden nesile aktardıkları sözlü meydana gelen olaylar ve Tanrı’nın Hz. Musa’ya rivayetlerin bütününe denir. İlk dönemlerde yazılı olmayan bu gönderdiği dini kanunlar bulunur. eserler, kaybolmalarının engellenmesi için M 2. yy. sonra yazılı hâle getirilmiştir. Talmut Tanah’ın tefsiri niteliğindedir. Tanah iki bölümden oluşur; Nevim (Peygamberler) Hz. Musa’dan sonraki olaylar ile diğer İsrailoğullarına 1. MİŞNA 2. 2. GEMERA GEMERA indirilen vahiyler bulunmaktadır. Yahudi geleneğine göre yazılı kutsal kitap Tanah’ı okuyup yorumlamak özel tefsircilerin işidir. Bundan dolayı, tarih Ketuvim (Kitaplar) içinde sözlü kutsal metinlerden olan Talmut ön plana çıkmış Hz. Davut’a atfedilen Mezmurlar (Zebur) bu bölümdedir. ve dinî kuralları öğrenmek isteyenlerin Talmut’a başvurması öğütlenmiştir. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL ÜNİTE 5 - DİNLERDE İNANÇ 11 –– ESKİ ESKİ AHİT AHİT (TANAH) (TANAH) KUTSAL KİTAP İNANCI KİTABI MUKADDESİ HRİSTİYANLIK 22 –– YENİ YENİ AHİT AHİT Yazılı hâle getirilmesi Hz. İsa’dan otuz yıl sonra başlanarak uzun bir Yahudilerin kutsal kitabı olan Tanah’tır. Hristiyanlar Tanah’ı süre sonucunda tamamlanmıştır. kutsal kitap olarak kabul ederler. Fakat Yeni Ahit’le birlikte Hz. İsa’nın yaptıkları ve söyledikleri, ilk önce Hz. İsa’nın arkadaşları onun hükmünün nesh olduğu görüşünü tarafından hafızalarda tutulmuş, sonraki nesillere de sözlü olarak benimserler. aktarılmıştır. Daha sonra bunlar yazılmaya başlanmıştır. Bu aşamada yüzlerce İncil nüshası ortaya çıkmıştır. ÖNEMİ: Hristiyanlık’ta Katolik mezhebinde kilise geleneği de denilen dini gelenek Kitab-ı Mukaddes’ten önce gelir. Buna karşılık Protestan mezhebinde sadece Kitab-ı Mukaddes esas alınır. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL ? ? ? ? ? ?? ? ?? ? ? ? ? ? ? ? ?? ? ?? ? ? ? ? ? ? ? ?? ? ?? ? ? ? ? ? ? ? ?? ? ?? ? ? ? ? ? ? ? ?? ? ?? ? ? ? ? ? ? ? ?? ? ?? ? ? ? ? ? ? ? ?? ? ?? ? ? ? ? ? ? ? ?? ? ?? ? ? ? ? ? ? ? ?? ? ?? ? ? ? ? ? ? ? ?? ? ?? ? ? ? ? ? ? ? ?? ? ?? ? ? HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL
