7. Ünite Güneş Sistemi ve Ötesi 1. Bölüm: Gök Cisimleri Gökyüzünde gördüğümüz uzay mı yoksa evren midir? Uzay ile evren arasındaki fark nedir? Evren nasıl oluşmuştur? İnsanoğlu uzay araştırmalarına ilk kez ne zaman ve neden başlamıştır? Gök cisimleri nelerdir? Dünya'ya en yakın yıldız olan Güneş'e çıplak gözle bakarsak ne olur? Takımyıldız, yıldız kayması, kuyruklu yıldız ve çoban yıldızı ne demektir? Yıldızlar arası mesafeyi nasıl ölçebiliriz? Hangi ölçüm birimini kullanmamız uygun olur? Neler Öğreneceğiz? • Gök cisimlerini gözlemlemeyi, • Uzay ile evren arasındaki farkı, • Evrenin nasıl oluştuğunu, • Güneş'e çıplak gözle baktığımızda neler olabileceğini, • Takımyıldızların ve adlarının nereden geldiğini, • Işık yılının kaç km olduğunu, • Yıldızlar ile gezegenler arasındaki farklılıkları, • Yıldız kayması, kuyruklu yıldız ve çoban yıldızı ifadelerinin neyi anlattığını öğreneceğiz. Konu/Kavramlar • Yıldız • Takımyıldız • Gezegen • Işık yılı • Uzay • Evren 282 Fen Bilimleri 7 Gök Cisimleri Orada Neler Var? Geceleyin kafanızı kaldırıp gökyüzünü incelediğinizde Ay’ı, yıldızları ve bazı geceler de parlak gezegenleri görürsünüz (Resim 7.1). Şehir ışıklarından uzakta, gökyüzünün açık olduğu bir gecede Samanyolu’nun bir parçasının gökyüzünün ortasında uzandığını görebilirsiniz (Resim 7.2). Sizce orada başka neler var? Samanyolu nedir? Resim 7.1 Uzaydan bir görüntü Uzayda birçok farklı ve gizemli cisim bulunmaktadır. Teleskoplar sayesinde, uzayın derinliklerindeki bu cisimleri görebildiğimiz için çok şanslıyız. Resim 7.2’de teleskoplar aracılığıyla gözlemlenen uzayın bir görüntüsünü görmektesiniz. Acaba uzayda başka neler görebiliriz? Teleskoplar, başta Ay olmak üzere Güneş sistemindeki diğer gezegenleri ve çok daha uzakta yer alan diğer cisimleri daha yakından tanımamıza imkân sağlar. Bu gözlemlere atmosferin olumsuz etkisini engellemek için yapay uydular gibi Dünya çevresinde dolanan teleskoplar kullanılmaktadır. Hubble teleskobu buna bir örnektir. Sizce insanoğlu neden uzayı daha yakından tanımak istemektedir? Dünya dışıyla ilgili konuşulurken sıklıkla kullanılan iki kavram vardır. Bunlar, uzay ve evren kavramlarıdır. Ancak uzay ve evren kavramları sıklıkla birbirine karıştırılır. Peki, uzay nedir? Evren nedir? Aralarındaki boşluklarla birlikte gök cisimlerinin tümüne evren denir. Evrenin Dünya dışında kalan kısmına ise uzay denir. Sizce uzayda neler vardır? Resim 7.2 Samanyolu'nun görüntüsü Teleskoplarla yapılan gözlemlerde uzayın karanlığı içinde parlayan, yanıp sönen, farklı büyüklük ve renklerde birçok cisim görülür. Uzayda görülen tüm cisimlere gök cismi denir. Yıldızlar, gezegenler, uydular, meteorlar ve kuyruklu yıldızların hepsi birer gök cismidir. Gök cisimlerini ve özelliklerini tanımak, onların nasıl oluştuğunu anlamak Dünya’mızın da nasıl oluştuğu hakkında bilgi sahibi olmamıza imkân sağlar. 283 7. Ünite Güneş Sistemi ve Ötesi 1.1. Gök Cisimleri Merak Ediyorum Güneş'in özellikleri hakkında farklı kaynaklardan araştırma yapınız ve elde ettiğiniz bilgileri sınıfta arkadaşlarınızla paylaşınız. Bilim insanlarının uzayda ilk inceledikleri yıldız, Dünya’mıza en yakın olan Güneş'tir. Ancak yüksek ısı ve ışık yaydığı için Güneş'in incelenmesi sırasında gerekli önlemler alınmalıdır. Güneş yüzeyine çok kısa bir süre için de olsa çıplak gözle bakmak gözümüzde kalıcı hasarlara yol açabilir. Güneş’ten gelen kızılötesi ışınlar, göz merceği tarafından ağ tabaka üzerinde odaklanır ve burada yanıklara yol açar. Bu da o bölgede görme kaybına neden olur. Bu nedenle Güneş’e bakmanın en güvenli yöntemi, Güneş gözlemleri için özel olarak üretilen filtreler kullanmaktır. Bunlar yerine fotoğraf filmi, röntgen filmi, isli cam gibi malzemelerden yapılan filtreler de kullanılmaktadır. Fakat bunlar görünür ışığı filtre etse de kızılötesi ışığı yeterince filtre edemez (Resim 7.3). Resim 7.3 CD, röntgen filmi ve isli cam ile Güneş'e bakmak tehlikelidir. Üstelik görünür ışık büyük oranda filtre edildiğinden göz bebeği iyice açılır ve ağ tabakaya ulaşan zararlı ışın miktarı artar. Bu nedenle isli cam ve röntgen filmi ile Güneş'e bakmak zararlıdır. Örneğin, teleskopla ilk gözlem yapan Galileio Galilei, 1613 yılında Güneş lekeleri üzerine yazdığı kitabının hazırlıkları sırasında Güneş'e uzun süre çıplak gözle baktığı için ilerleyen yaşlarında gözleri göremez hâle gelmiştir (Resim 7.4). Resim 7.4 Galileo Galilei (Galilo Galile, 1564-1642) 284 Fen Bilimleri 7 İnsanoğlu yüzyıllar boyunca gökyüzü hakkında yaptığı çalışmalarla Ay, Güneş, diğer yıldızlar ve gezegenler arasındaki ilişkileri ortaya çıkarmaya çalışmıştır. İnsanlar, yüzyıllar boyunca Dünya’nın sabit olup diğer gök cisimlerinin onun etrafında döndüğünü düşündüler. Zamanla yapılan gözlemler sonucunda bu düşüncelerinin yanlış olduğu ortaya çıktı. Güneş, canlılığın temel enerji kaynağıdır. Güneş’in ısı ve ışık enerjisi olmadan yaşam sürdürülemez. Evrenin oluşumuyla ilgili ortaya atılmış “Büyük Patlama Teori”sine göre Güneş, başlangıçta gaz ve toz bulutu idi. Bu gaz ve toz bulutu kendi etrafında dönerken büzüldü ve bir çekirdek oluştu. Çekirdekteki yüksek sıcaklık ve basınç nedeniyle hidrojen gazları, helyum gazlarına dönüştü. Bu dönüşme sırasında çok yüksek enerji açığa çıktı. Bu enerji de Gök Cisimleri etrafa ısı ve ışık enerjisi olarak yayıldı. Güneş oluşurken arta kalan toz ve gaz bulutlarından Güneş sistemindeki gezegenler, kuyruklu yıldızlar, gök taşları ve meteorlar oluştu. 1. Etkinlik: Evren Nasıl Oluştu? Tarih boyunca evrenin oluşumuyla ilgili farklı teoriler ortaya atılmıştır. Araç-Gereç İnternet, yazılı ve görsel medya, fon kâğıdı, kalem, yapıştırıcı Nasıl Yapacağım? - Tarih boyunca evrenin oluşumuyla ilgili teorileri İnternet, yazılı ve görsel medyadan yararlanarak araştırınız. - Araştırma sonucunda elde ettiğiniz bilgileri poster haline getirip sınıfta arkadaşlarınıza sunarak açıklayınız. - Sunumunuzda değerlendirme sorularının cevaplarına yer veriniz. Değerlendirme Soruları 1.Evrenin oluşumuyla ilgili teoriler nelerdir? Merak Ediyorum • Gök cisimlerinden, renkleri birbirinden farklı olanlar var mıdır? • Gök cisimleri, yaydıkları ışıkların renklerine bakılarak ayırt edilebilir mi? 2.Günümüzde bilim insanları hangi teori ya da teoriler üzerinde yoğunlaşmışlardır? İlk tarihlerde yapılan uzay gözlemleri yeterli teknolojik imkânların olmaması nedeniyle sadece çıplak gözle yapılmıştır. Siz de ilk çağlardaki bilim insanları gibi bir gözlem yapmaya ne dersiniz? 2. Etkinlik: Uzay Gözlemi Yapıyorum Çıplak gözle yapılan gözlemlerle Dünya’mıza yakın olan gök cisimleri görülebilir. Araç-Gereç İnternet, yazılı ve görsel medya, ansiklopedi, kâğıt, kalem ve açık havaya uygun giysiler Nasıl Yapacağım? - İnternet, yazılı ve görsel medya ile ansiklopedilerden yararlanarak uzayda bulunan gök cisimlerinin sayıları hakkında araştırma yapınız. Bilgi Köşesi Avustralya Ulusal Üniversitesinden (ANU) astronomların başkanlığında yapılan bilimsel çalışma evrendeki en eski yıldızı ortaya çıkardı. - Havanın açık olduğu bir gecede aile büyüklerinizden biriyle şehir ışıklarının az olduğu bir bölgeye gidilerek 20 dakika boyunca çıplak gözle gökyüzünü inceleyiniz. - Gözlemleriniz sonucunda kaç tane gök cismi gördüğünüzü not ediniz. Değerlendirme Soruları 1.Araştırma ve gözlemleriniz sonucunda elde ettiğiniz verileri karşılaştırarak yorumlayınız. Veriler arasında farklılık var mı? Varsa bunların nedenlerini nasıl açıklayınız. 2.Daha fazla gök cismi görebilmek için neler yapabilirsiniz? Çalışma, Dünya'dan 6.000 ışık yılı uzaklıktaki bu yıldızın, 13,7 milyar yıl önce meydana gelen büyük patlamadan hemen sonra oluştuğunu göstermiştir. http://astronomy.ege.edu.tr 285 7. Ünite Güneş Sistemi ve Ötesi 1.2. Yıldızımız Güneş Resim 7.5 Bulutsu Yıldız dendiğinde aklımıza bayrağımızdaki 5 köşeli yıldız gelebilir. Gerçekte yıldızlar küresel yapıdadır. Yıldızlar, uzayda "bulutsu" (nebula) adı verilen gaz ve toz yığınlarının bir araya gelerek sıkışması sonucunda oluşmuş, yanan gaz toplarıdır (Resim 7.5). Yıldızların bir yaşam süreci vardır. Yıldızlar canlı değildir ancak canlılar gibi doğar, yaşar ve ölürler. Yıldızlar hem ısı hem ışık saçarak milyarlarca yıl yaşar. Ömrü biten dev yıldızlar şiddetli bir patlama ile parçalanır ve ortaya çıkan parçalar evrene dağılır. Yıldızların ortalama ömrü yaklaşık 10 milyar yıldır. Yıldızlar, geceleri gökyüzüne bakıldığında birer inci gibi durur. Dünya’dan çıplak gözle görülebilen yaklaşık 6 bin yıldız vardır. Dünya’ya en yakın yıldız, aynı zamanda Dünya üzerindeki yaşamın kaynağı olan Güneş’tir. Yıldızların büyüklükleri ve sıcaklıkları birbirinden farklıdır. Sıcaklıklarına bağlı olarak mavi, beyaz, sarı ve kırmızı renkte görünürler. En sıcak yıldızlar mavi veya beyaz, orta sıcaklıktaki yıldızlar sarı, soğuk yıldızlar ise kırmızı renkli yıldızlardır. Güneş, sarı-turuncu renkli bir yıldızdır. Teleskoplarla gözlemlenebilen yıldızlardan bazıları Resim 7.6'da verilmiştir. Güneş Resim 7.6 Yıldızların sıcaklıklarına göre renkleri değişir. 1.3. Takımyıldızlar Genellikle bulutsuz bir gece gökyüzü gözlemi yaptığımızda sayıları 6 bin civarında olan parlak yıldızlar göze çarpar. İlk bakışta çok büyük bir düzensizlik izlenimi uyandıran bu gözlem, aslında daha uzaktaki yıldız ve diğer gök cisimlerinin yerini bulmak için bir anahtar görevi görür. 286 Fen Bilimleri 7 Gök Cisimleri Çok eski zamanlardan bugüne gökyüzü gözlemiyle ilgilenen kişiler net bir şekilde görünen bu yıldızları kendi içinde gruplara ayırmışlardır. Bu takımyıldızlar genellikle mitolojik hikâyelerde yer alan kişi veya hayvan adları ile adlandırılmıştır. 3. Etkinlik : Takımyıldızları Tanıyalım Gökyüzünde görünen yıldızların oluşturduğu gruplara takımyıldız denir. Araç-Gereç Fon kartonu, renkli kâğıtlar, hava şartlarına uygun giysiler Nasıl Yapacağım - Havanın açık olduğu bir gece, bir büyüğünüzle birlikte şehir ışıklarının az olduğu bir bölgeye giderek 20 dakika boyunca çıplak gözle gökyüzünü inceleyiniz. - Gökyüzünde fark ettiğiniz yıldızların konumlarını bir kâğıda işaretleyerek yıldız haritanızı oluşturunuz. - Takımyıldız haritalarıyla ilgili, ansiklopedi ve İnternet kaynaklarından araştırma yapınız. - Yapmış olduğunuz çizimle takımyıldız haritalarını karşılaştırınız ve hangi takımyıldızları bulduğunuzu belirleyiniz. - Takımyıldızların hepsi hakkında araştırma yapınız ve bulduklarınızı ifade eden bir poster hazırlayınız. Posterinizi sınıfta arkadaşlarınıza sunarak tartışınız. Değerlendirme Soruları 1.Yaptığınız gözlemde hangi takımyıldızları buldunuz? 2.Gökyüzü gözlem şenlikleri nedir? TÜBİTAK'ın bu konuda yaptığı etkinlikleri kısaca özetleyiniz. Uluslararası Astronomi Birliği 1922’de 88 takımyıldız belirlemiştir. Bu takımyıldızların büyük çoğunluğu eski çağlardan beri bilinmektedir. Örneğin, bir avcı figürünü çağrıştıran Avcı Takımyıldızı (Orion) ve aslan figürünü çağrıştıran Aslan Takımyıldızı (Leo) bunlardan ikisidir (Resim 7.7). Takımyıldızlar incelenecek olursa gözlemlenen şekilleri, ismi verilen Resim 7.7 Takımyıldızlar insanların benzettiği şekillere göre adlandırılmıştır. nesnelere benzetmek kolay olmayabilir (Resim 7.8). Ancak bu sorun çağdaş astronominin takımyıldızların koordinatlarını kesin şekilde tanımlamasıyla çözülmüştür. Böylece takımyıldızların gökyüzündeki konumu hassas bir şekilde belirlenebilir. (a) (b) Resim 7.8 (a) Avcı ve (b) tavşan takımyıldızları 287 7. Ünite Güneş Sistemi ve Ötesi Kendi takımyıldızınızı oluşturmak için sıradaki etkinliği yapınız. 4. Etkinlik: Kendi Takımyıldızını Yap Takımyıldızların şekilleri birbirinden farklıdır. Her biri bazı mitolojik kahramanlar ve hayvanlara benzetilir. Araç-Gereç Siyah ya da lacivert fon kartonu, kalem, raptiye, ip Nasıl Yapacağım? - Havanın açık olduğu bir gece, bir büyüğünüzle birlikte şehir ışıklarının az olduğu bir bölgeye gidip 20 dakika boyunca çıplak gözle gökyüzünü inceleyiniz. - Gökyüzünde fark ettiğiniz yıldızların konumlarını bir kâğıda işaretleyerek kendi yıldız haritanızı yapınız. - Siyah kartondan 40 cm çapında bir daire kesiniz. - Kendi yıldız haritanızda işaretlediğiniz yıldızların pozisyonlarını karton üzerinde raptiyelerle gösteriniz. - Raptiyelerin dizilişinin size çağrıştırdığı şekle uygun olarak raptiyeleri iple birleştiriniz. Değerlendirme Soruları Merak Ediyorum • Meteor ve asteroit arasındaki farklılıkları araştırarak sınıfta arkadaşlarınızla tartışınız. • Ülkemizde ve Dünya’da oluşmuş gök taşı çukurları hakkında araştırma yaparak sınıfta arkadaşlarınıza sunum yapınız. 1.Yaptığınız takımyıldızının şekli neye benzemektedir? 2.Takımyıldızınıza hangi adı verdiniz? Takımyıldızlar, gazetelerde okuduğumuz burçları oluşturur. Takımyıldızların insan yaşamını etkileyebilmeleri mümkün değildir. Dünya’ya Güneş’ten sonra en yakın olan yıldız, yaklaşık 40 trilyon km uzaklıktadır. Bu mesafe insanoğlunun şimdiye kadar yaptığı en hızlı araçlarla ancak 60 bin yılda aşılabilir. Yani yıldızlar arası uzaklıklar çok büyüktür. Yıldızlar arası uzaklığı hesaplamak için ışık yılı denilen mesafe birimi kullanılır. Işığın boşluktaki sürati yaklaşık 300.000 km/saniyedir. Işığın aynı süratle bir yıl ilerlemesi durumunda gideceği mesafeye 1 ışık yılı denir. Bu mesafe yaklaşık 9,5 trilyon km’dir. 1.4. Kuyruklu Yıldızlar ve Yıldız Kayması Kuyruklu yıldızlar, “kirli kartopu” ya da “buzlu çamur topu” olarak anılır. Kuyruklu yıldızlar adlarının aksine bir yıldız değildir. Donmuş gazlar, buz, su ve toz karışımından oluşurlar. Güneş sisteminin diğer küçük cisimlerinin aksine, kuyruklu yıldızlar Antik Çağlardan bu yana bilinmektedir. Çin kayıtlarına göre Halley kuyruklu yıldızı MÖ 240 yılından beri tanınmaktadır (Resim 7.9). Resim 7.9 Halley kuyruklu yıldızı 288 Fen Bilimleri 7 Kuyruklu yıldızlar içinde en ünlüsü Halley kuyruklu yıldızıdır. Yakın geçmişte görülen kuyruklu yıldızlar, 1994 yazında Jüpiter’e çarpan SL 9 (Shoemaker-Levy) Gök Cisimleri ve 1997 yılında çıplak gözle gözlemlenen Hale-Bopp ve 2002 yılında görülen İkeya Seki kuyruklu yıldızıdır. Kuyruklu yıldızlar, Güneş'e yeterince yakın olmadıkça görünmezler. Bazılarının yörüngesi Güneş sisteminin bir hayli dışına taşar, bunlar bir kez göründükten sonra binlerce yıl boyunca geri dönmezler. Sadece (Halley kuyruklu yıldızı gibi) yörüngeleri kısa olan kuyruklu yıldızlar Güneş sistemi içinde kalır. Kuyruklu yıldızlar Güneş'e yaklaştıklarında içerdikleri buz, bir miktar erir. Buzla karışmış toz ve taş parçaları serbest kalır. Serbest kalan gaz, su buharı ve ince tozlar kuyruklu yıldızın kuyruk kısmını oluşturur. Kuyruklu yıldızlardan kopan toz tanecikleri, kaya parçaları, meteorlar ve asteroitler Dünya atmosferine girdiklerinde havaya sürtünerek ısınır ve kor hâline gelerek ince bir ışık çizgisi bırakırlar. Bu doğa olayı halk arasında yıldız kayması olarak bilinir (Resim 7.10). Gerçek bir yıldızın kayması kesinlikle mümkün değildir. Resim 7.10 Gök taşı Yıldız kayması olayı, ilk çağlardan bu yana gözlemlenen bir olay olmasına karşın ancak 1800’lü yıllarda gerçek sebebi anlaşılmıştır. Bir başka gök cismi olan asteroit, "yıldıza benzeyen" anlamına gelir. Fakat asteroit, yapısal özellikleri açısından gezegenlere benzer. Asteroitler, Güneş’in etrafında Mars ve Jüpiter arasındaki yörüngeler (asteroit kuşağı) üzerinde ve Neptün’den sonraki yörüngelerde hareket ederler (Resim 7.11). Asteroit kuşağı Resim 7.11 Güneş sisteminde yer alan asteroit kuşakları 289 7. Ünite Güneş Sistemi ve Ötesi ele- üng an yör dız ık ıl ç y a u l k ıdır. in dışın Kuyru istemin ve buz yığın s ş e n Gü kaya olanan rinde d ngeler rü daki yö it Astero jüpiter arasın . ır e Mars v ya parçalarıd a k n dolana inde ız kayarak yıld ır. n a r y o e e t d Me iğin alarıd re girild ya parç Atmosfe dlandırılan ka rak a ması ola ryüzüadan ye m ı n ş a la t a ç k r Gö pa en yanıp . Tamam ya parçalarıdır a k n a ş la ne u Resim 7.12 Kuyruklu yıldız, meteor ve asteroit arasındaki farklılıklar Bazı meteorların tamamı atmosferde yanmaz ve yeryüzüne düşen parçaları olur. Atmosfere girerek yeryüzüne ulaşabilen bu meteorlara gök taşı denir (Resim 7.12). Gök taşları, düştükleri yerlerde hasarlara yol açabilir, çukurlar oluşturabilir. Oluşan çukurlara gök taşı çukuru denir. MÖ 1700’lere tarihlendirilen Eski Babil metinlerinde gök bilimcilerin yaptığı araştırmalarda bir yıldız olduğu zannedilen ve sonraki dönemlerde üzerinde birçok inceleme yapılan Çoban Yıldızı, aslında Venüs gezegenidir (Resim 7.13). Eski Yunan medeniyetinde Venüs, sabah görüldüğünde "sabah yıldızı", akşam görüldüğünde ise "akşam yıldızı" olarak anılan bir gezegendi. Pisagor’un bu konuda yapmış olduğu çalışmalar sonucunda sabah ve akşam görülen yıldızın farklı değil aynı yıldız olduğu kanıtlanmıştır. Resim 7.13 Venüs gezegeni 290 Fen Bilimleri 7 Gökyüzündeki bazı gök cisimlerinin hareketli oldukları binlerce yıldır bilinmektedir. Eski Yunanlılar, gökyüzünde hareket eden bu gök cisimlerine “asteres planetai” yani gezen yıldızlar demişlerdir. Ancak o zamanlar her şeyin Gök Cisimleri Dünya çevresinde dolandığı düşünüldüğünden bir gök cisminin gezegen olması için gökyüzünde hareketli olması yeterli kabul edilmiştir. Günümüzde gezegen denildiği zaman, başta Dünya'mız olmak üzere Güneş etrafında dönen diğer sekiz gezegen akla gelmektedir. Fakat uzayda birçok yıldızın etrafında, birçok gezegen dönmektedir. Sadece galaksimiz Samanyolu’nda 200 milyardan fazla yıldız bulunabileceğini göz önüne alırsak trilyonlarca gezegenin varlığından söz edilebilir. Aslında bu gezegenler uzayda parlayan yıldızlardan kolaylıkla ayırt edilebilir (Resim 7.14, Resim 7.15, Tablo 7.1). Tablo 7.1 Yıldızlar ile Gezegenler Arasındaki Farklılıklar Yıldızlar Gezegenler Isı ve ışık kaynağıdır. Isı ve ışık yayamaz sadece üzerlerine düşen ışığı yansıtırlar. Sıcaktır. Soğuktur. Boyutları çok büyüktür. Boyutları küçüktür. Yanıp sönen, titreşen ışık noktaları gibi görünür. Disk şeklinde görünür, yansıttıkları ışık süreklidir, kesintisizdir. Gökyüzündeki konumları değişmez. Gökyüzündeki konumları günden güne değişir. Resim 7.14 Samanyolu galaksisinin bir bölümü Venüs Satürn Merkür Mars Dünya Uranüs Jüpiter Neptün 4. Çözümlü Soru I. Kuyruklu yıldızlar, Güneş’in etrafında dolanan büyük yıldızlardır. Resim 7.15 Güneş sisteminde bulunan gezegenler II. Geceleri görünen en parlak gök cismi Ay’dır. III. Ay, en büyük gök cismi olduğu için gökyüzünde en büyük gök cismi olarak onu görürüz. IV. Yıldızlar gökyüzünde titreşen ışık kaynakları olarak görünürler. V. Gezegenlerden bazıları ısı ve ışık verebilir. Gök cisimleri ile ilgili yukarıda verilen ifadelerden hangileri doğrudur? A) I ve III B) II ve IV C) II, III ve V D) II, IV ve V Çözüm Kuyruklu yıldızlar bir yıldız değildir. Yıldızlar gökyüzünde titreşen birer ışık kaynağı olarak görünürler. Gece, gökyüzü gözlemi yaptığımızda en parlak olarak gördüğümüz gök cismi Ay’dır. Ay, çok büyük bir gök cismi olmamasına karşın Dünya’ya en yakın gök cismi olduğu için en büyük olarak onu görürüz. Ancak, Ay ve diğer gezegenler bir yıldız gibi ısı ve ışık yayamaz, sadece üzerlerine düşen ışığı yansıtırlar. (Cevap B) 291 7. Ünite Güneş Sistemi ve Ötesi 1. Bölüm Değerlendirme Soruları 1. Aşağıdaki tabloda verilen gök cisimlerinin hangi başlık altına dâhil edileceğini "X" işareti koyarak belirleyiniz. Gök Cismi Yıldız Gezegen Takımyıldız Kuyruklu yıldız Küçükayı Dünya Büyükayı Çoban yıldızı Halley Avcı Orion Güneş 2. Yıldız ve gezegenler arasındaki benzerlik ve farklılıkları Venn şemasına yazınız. Yıldız 3. Aşağıda, harfleri karışık olarak verilen kavramları yazınız. a) ERMEOT ___________ b) NGZEEEG ___________ c) LOETKOPS ___________ ç) ADÖKAG ___________ d) AZYU ___________ e) YIKUIZKLUYRULD ___________ f ) MYKIILDTAIZ _________ 292 Fen Bilimleri 7 Gezegen