Slide 1

advertisement
FİZYOLOJİK PSİKOLOJİ
SİNİRSEL GELİŞİM
Prenatal
Birth
Postnatal……juvenile…..adult
Neurogenesis and Migration
Gliogenesis
Synaptogenesis & LTP
Myelination
Selective apoptosis
Slotkin
Beyin gelişimi
Beyin gelişimi
Thompson ve Nelson (2001) Developmental science and the media: Early brain development. American Psychologist, 56(1), 5-15
Beyin gelişimi
• Duyu sistemleri doğum öncesinde ve doğumdan
sonraki ilk aylarda hızla gelişir
• İşitme doğumdan önce başlar
• Görme duyusu ilk yıl yetişkin düzeyine ulaşır
Beyin gelişimi
• 1-2 yaş: Hemisferler arası bağlantıların artışı,
görsel-uzaysal ve görsel duyusal-motor
becerilerin gelişmesi
• 2-12 yaş: Konuşma alanlarında belirgin
dentritik dallanma
Beyin gelişimi

2 temel aşamada gerçekleşir;
– Dallanma
– Budanma

Kritik dönemler
– in utero
– 0-3 yaş
– 10-13 yaş
Bu 3 dönemde beyinde oluşan hızlı gelişimi
budanma ve organizasyon izler
 Bazı alanlarda özel beceri gelişimi için fırsat
yaratır

Kritik peryodlar
•
İlk 3 yaş (özellikle 18 ay)
– Duyusal ve motor projeksiyonlar (Arkadan
öne gelişir)
– Beyaz madde önden arkaya gelişir
• 6-13 yaşlar arasında
• Temporal ve parietal alanlar arasında bağlantılar
oluşturulur
•
Puberte öncesi
– Frontal korteks
Binocular vision
Kritik dönemler
Central auditory system
Habitual ways of responding
Language
Emotional control
High
Symbol
Peer social skills
Relative quantity
Low
0
1
2
3
Years
4
5
6
7
Deneyim temelli gelişim

Deneyim beklentili plastik değişimler
– MSS kritik peryodlarda deneyimlere bağlı olarak bazı özel sinaptik
bağlantılar oluşturur
– Birincil duyusal korteksin gelişimi için normal düzeyde uyarı
almak gereklidir

Deneyime bağlı plastik değişimler
– Kritik dönemdeki özel yaşantılar beynin gelişimini etkiler (örn:
müzik eğitimi ile sensorimotor korteks ve birincil işitme
korteksinin gelişmesi)
Sinaps oluşumu
Language
Sensing
Pathways
(vision, hearing)
Higher Cognitive
Conception
Function
-6
-3
0
3
Months
6
9
1
AGE
4
8
12
16
Years
C. Nelson, in From Neurons to Neighborhoods, 2000.
Sinaps oluşumu
Grafton ve Mazziotta

Doğumda– 50 trilyon

1. yaş– 1000 trilyon

20. yaş– 500 trilyon
Relative Volume/Density
Time Course of Critical Events in the Determination
of Human Brain Morphometry
White Matter
Birth
Puberty
Gray Matter
20 weeks
1 year
10 years
Synapses
18 years
Neurogenesis
Migration
Synaptogenesis
Synaptic Elimination
Myelination
Dendritic and Axonal Development/Remodeling
Neurodevelopmental processes, cortical synapse density, and their relationship to gray
and white matter volumes on MRI. Giedd et al. 1999, Sowell et al. 1999.
Myelinizasyon
Doğumda beynin ağırlığı, yetişkinlikteki
beyin ağırlığının % 25’ini oluşturur
 6. yaşta %95’e ulaşır
 Bu artış myelinizasyon, sinaps oluşumu,
nöron olgunlaşması ve glia hücresi
gelişimi ile olur
 Doğumda myelinizasyon talamusta başlar
 Myelinizasyon kısmen deneyimlerle
bağlantılıdır

Nöronal gelişim
•
Sinir sisteminin organizasyonel ve işlevsel
kapasitesi aşağıdan yukarıya aşamalı bir
gelişim izler
Most Active Neurodevelopment
Neocortex
Neocortex
Limbic
Diencephalon
Brainstem
Most Active Neurodevelopment
Limbic
Year One
Prenatal
Diencephalon
Brainstem
One to
Three
Year One
Prenatal
Perry
Beyin gelişimi

Beyin sapı
- Prenatal dönem- erken bebeklik

Limbik sistem (Amigdala, hipokampus)
- Geç bebeklik-4 yaş

Serebral korteks
- Yeni yürümeye başlama- …..
- Dil, işitme korteksi- 1 yaş
- Mantıklı düşünme- 4 yaş
5 gün
1 yıl
2 ay
28 yıl
Peak 12 y
16 ys
12 yrs
20 yrs
Giedd et al., Nature
Neuroscience, 1999
Gray matter maturation
Gogtay, Giedd et al PNAS 2004. N = 13 (7 male, 6 female) typical subjects
Beyin gelişimi
•
Hipokampus 1 yaşta gelişmeye başlar,
otobiyografik bellek 4. yaşta gelişir
•
6. yaşa kadar PFK’in(prefrontal korteks)
gelişimi ile yönetici işlevler gerçekleştirilir
•
6. yaşta sensorimotor bölge gelişiminin pik
yapması ile mantıksal çıkarım gelişir
Duyusal ve motor sistemler 7. yaşda da
gelişmeye devam eder
•
Beyin gelişimi
•
•
Motor korteks 9. yaşta sefalokaudal (baş,
kollar- bacaklar) ve proksimodistal ( baş,
gövde, kollar, eller, parmaklar) olarak
gelişir
10. yaşta görsel ve işitsel merkezler
olgunlaştığı için hesaplama, bildik
nesnelerden yeni anlamlar çıkarma yetisi
gelişir
Beyin gelişimi
•
•
•
•
11-13 yaşlarda görsel-uzaysal ve görselişitsel alanların olgunlaşmaya devam eder
14. yaşta yargılama yetisi gelişir
14-17. yaşlarda bu alanlarla birlikte
somatik sistemler de olgunlaşmada pik
yapar
18-21 yaşlar arasında frontal yönetici
işlevler olgunluk kazanır
Beyin gelişimi
Temel bilgiler üzerine yeni bilgiler
eklenerek beyin her an yeniden
yapılandırılır
 Giderek daha karmaşık yapılar ve işlevler
geliştirilir
 Beceriler kullanıldıkça yeni beceriler
kazanılır

Uyaran- Deneyim- Gelişim
 Duyu yollarından gelen uyaranlar, gen transkripsiyonunu etkileyerek
beynin çeşitli bölgelerindeki nöronların farklılaşmasına temel oluşturur
(eyes)
(auditory
cortex)
(visual cortex)
(ears)
Görme
1 month
2 months
•
Vision very poor at birth
– Acuity about 1/30th
adult level, 20/600
3 months
Görme
Subkortikal görme mekanizmaları kortikal
mekanizmalardan daha önce gelişir
 Yeni doğanda varolan geriye dönüş
inhibisyonu ile yeni uyarana yönelim, 2-3.
aylarda kaybolur
 4-6. aylarda kortikal mekanizmaların
gelişmesiyle tekrar ortaya çıkar

Görme
Yeni doğan hareketi farkeder ancak nesne
ayırımı yapamaz
 Nesneye dikkati yöneltmek üzere gözlerini
ve başını hareket ettirebilir
 İlk ayın sonunda karşıdakinin gözüne
bakabilir (bazal gangliyondan superior
kollikulusa bağlantı)
 Parietal lobun maturasyonu ile (2-4 ay)
periferik bakış gelişir

Bakış- Dikkat
Bakım verenin davranışları bebeğin
dikkatini nasıl kullanacağına rehber olur
 Aşırı uyarandan rahatsız olur
 3-4. aylarda beklediği bir görsel uyarana
gözlerini çevirmeye başlar

Görme yollarının oluşumu
Uyaran yaşamı tehdit edici özelliğe
sahipse optik sinir yolu görsel talamus
tarafından kesintiye uğratılır
 Uyarı amigdalaya iletilir, korku tepkisi
uyarılır
 Yaş ve deneyimle beyin ağları gelişir ve
netleşir

Infancy to Childhood
Hermove et al., NeuroImage 2005
Beyin gelişimi dönemleri- Hastalıklar
Psychiatric Illness Onset
Brain Development
Psychosis
DLPFC
Mood Disorders
Pituitary
Limbic
OKB
DEHB
Striatum
Prefrontal
Birth
Childhood
Adolescence
Time
Adult
Download