DÜNYADAKİ GELİŞMELER VE TÜRKİYE`NİN YERİ

KAMU MALİYESİNDE KARAR ALMA VE PERFORMANS
YÖNETİMİ PROJESİ
ORGANİZASYON VE SÜREÇ PERFORMANS YÖNETİMİ
4. HAFTA GRUP ÇALIŞMASI
03 ŞUBAT 2011
1
SUNUM İÇERİĞİ
1
TÜRKİYE’DE MEVCUT ÇOK YILLI BÜTÇELEME
SİSTEMİ
2
MEVCUT MALİ DURUMDAKİ EKSİKLİKLER
3
TÜRKİYE’DE MEVCUT YÖNTEM NASIL
DEĞİŞTİRİLMELİ?
2
1
TÜRKİYE’DE MEVCUT ÇOK
YILLI BÜTÇELEME SİSTEMİ
3
GENEL

2003 yılında yürürlüğe giren ve 2006 yılı itibarıyla
uygulanmaya başlayan 5018 Sayılı Kanun’a göre
bütçenin temelinde Orta Vadeli Program ve Orta
Vadeli Mali Plan bulunmaktadır.

Türkiye Cumhuriyeti Bütçesi’nin tek bir bütçe
dokümanı vardır. Bu tek dokümanın cari kısmının
hazırlanmasından Maliye Bakanlığı, yatırım
kısmının hazırlanmasından ise DPT Müsteşarlığı
sorumludur.
4
Türkiye’de Plan-Program-Bütçe Sistemi
Uzun Vadeli Strateji
Kalkınma Planları
Hükümet Programı
Hükümet Eylem Planları
Sektörel Stratejiler
Bölge Kalkınma Planları
Orta Vadeli Program
(OVP)
Orta Vadeli
Mali Plan (OVMP)
İl Gelişme Planları
Kurum Stratejik Planları
Yıllık Program
Bütçe
Ulusal Program
Katılım Önc. Ekon. Prog.
Yatırım Programı
Stratejik Çerçeve Belgesi
AB Destekli Bölgesel Pr.
5
TÜRKİYE’DE TEMEL POLİTİKA BELGELERİ
Uzun Vadeli Strateji (2001-2023) : Uzun dönemli temel
makro-ekonomik ve sektörel amaç ve politikaların
belirlendiği, kalkınma planlarının çerçevesini çizen
dokümandır. Halihazırda 2001-2023 Dönemi Uzun Vadeli
Stratejisi yürürlüktedir.
Kalkınma Planı : Uzun vadeli stratejilere uygun olarak, 5-7
yıllık bir dönem için DPT koordinasyonunda hazırlanan ve
TBMM kararıyla yürürlüğe giren, kalkınma amaç, hedef ve
politika önceliklerinin belirlendiği dokümandır. En son
hazırlanan plan, 2007-2013 dönemini kapsayan Dokuzuncu
Kalkınma Planıdır.
Orta Vadeli Program (OVP) : Kalkınma planlarına uygun
olarak, her yıl 3 yıllık bir dönemi kapsayacak şekilde DPT
koordinasyonunda hazırlanan ve Bakanlar Kurulu
tarafından karara bağlanan, gelişme eksenleri altında;
öncelikli amaç, hedef ve politikaların belirlendiği doküman
olup, 2011-2013 Orta Vadeli Programı yürürlüktedir.
6
TÜRKİYE’DE TEMEL POLİTİKA BELGELERİ
Orta Vadeli Mali Plan (OVMP) : Orta Vadeli Programlara
uygun olarak, her yıl, gelecek 3 yıllık dönemi kapsayacak
şekilde Maliye Bakanlığı koordinasyonunda hazırlanarak
YPK Kararı olarak yayımlanan ve mali politikaların, Merkezi
Yönetim Bütçesi büyüklüklerinin, genel ve özel bütçeli
kuruluşların ödenek teklif tavanlarının belirlendiği
dokümandır. En son orta vadeli mali plan, 2011-2013
dönemini kapsamaktadır. Belirlenen tavanların, ilk yılı
bağlayıcı, 2. ve 3. yıl rakamları gösterge niteliğindedir.
Yıllık Program : Orta Vadeli Programa uygun olarak, bir yıllık
bir dönem için mali politikaların, bütçe büyüklüklerinin ve
kuruluşların ödenek teklif tavanlarının belirlendiği doküman
olup, 2011 Yılı Programı yayımlanmış bulunmaktadır.
Merkezi Yönetim Bütçesi: Orta Vadeli Mali Plan çerçevesinde
hazırlanmakta ve TBMM tarafından kabul edilerek
yürürlüğe girmektedir. Cari yıl için gelir ve gider
tahminleriyle beraber, sonraki iki yıl için gösterge
niteliğinde harcama tahminlerini kapsamaktadır. 2011 Yılı
Merkezi Yönetim Bütçesi TBMM tarafından kabul edilmiştir. 7
TÜRKİYE’DE TEMEL POLİTİKA BELGELERİ
Yatırım Programı : Merkezi Yönetim Bütçesi kapsamındaki
kamu yatırımları ile beraber, KİT, Özelleştirme
Kapsamındaki kuruluşlar, İller Bankası, Döner Sermayeli
Kuruluşlar ve Sosyal Güvenlik Kuruluşları ve Mahalli
İdarelerin dış kredili projelerini de kapsayan, kamu yatırım
projelerinin sektör ve kuruluşlar bazında dağılımının ve
projelerin adı, yeri, kapsamı, tutarı, kümülatif harcaması,
yılı ödeneği gibi parametrelerinin gösterildiği, her yıl
yeniden hazırlanan, Yıllık Programın eki niteliğinde bir
dokümandır.
8
BÜTÇE VE YATIRIM PROGRAMI SÜRECİ
OVP(DPT) (Mayıs Sonu),
OVMP (Maliye Bak.) ( 15 Haziran )
Bütçe Çağrısı (Maliye Bakanlığı)
( Haziran Sonu )
Bütçe Hazırlama Rehberi (Maliye Bakanlığı)
( Haziran sonu )
Taslak makro ve kamu bütçe büyüklüklerinin
son hale getirilmesi
( Eylül sonu )
Taslakların YPK’ya sunulması ve YPK’da
görüşülmesi
( Ekim’in ilk haftası )
Bütçe Tasarısının TBMM’ye sunulması
( 17 Ekim )
Yatırım Programı Hazırlama Rehberi (DPT)
( Haziran Sonu )
Yılı Program Kararnamesi ve Yılı Programının
Resmi Gazete’de yayımlanması
( Ekim )
Bütçe ve Yatırım Programı Teklifleri
(Temmuz Sonu)
Bütçe ve Yatırım Görüşmeleri
( DPT, Maliye, Kuruluş )
( Eylül )
Bütçenin TBMM’de kabulü ve
Resmi Gazete’de yayımı
( Mali Yılbaşından önce)
Yatırım Programının Resmi Gazete’de
yayımlanması (Bütçe yürürlüğe girdikten
sonra 15 gün içinde)
9
Yatırım Kararnamesi : : 17 Ekim’e kadar DPT tarafından
hazırlanır ve Bakanlar Kurulu Kararı olarak Resmi Gazete’de
yayımlanır. Kararname’de Yatırım Programına yeni yatırımın
nasıl gireceğinden, yıl içi işlemlerin nasıl sonuçlandırılacağına
ilişkin yatırımlarla ilgili bütün hususlar yer alır.
Yatırım Genelgesi ve Eki Yatırım Programı Hazırlama
Rehberi: Kamu idarelerinin bütçe tekliflerini ve yatırım
programını hazırlama sürecini yönlendirmek üzere; Bütçe
Çağrısı ve eki Bütçe Hazırlama Rehberinin Maliye Bakanlığınca,
Yatırım Genelgesi ve eki Yatırım Programı Hazırlama
Rehberinin ise DPT Müsteşarlığınca hazırlanarak Haziran ayının
sonuna kadar Resmi Gazetede yayımlanması gerekmektedir.
Bütçe Hazırlama Rehberi ile Yatırım Programı Hazırlama
Rehberi, bütçe tekliflerinin hazırlanmasına esas olmak üzere,
kamu idarelerince uyulması gereken genel ilkeleri, nesnel ve
ölçülebilir standartları, hesaplama yöntemlerini, bunlara ilişkin
olarak kullanılacak cetvel ve tablo örneklerini ve diğer bilgileri
10
içermektedir.
KAMU YATIRIMLARININ PROGRAMLANMA VE
UYGULANMA SÜRECİNİ YÖNLENDİREN TEMEL MEVZUAT








540 sayılı Devlet Planlama Teşkilatı Kuruluş Görevleri
Hakkında KHK
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu
4749 sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin
Düzenlenmesi Hakkında Kanun
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu
Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu
DPT Müsteşarlığına yetki veren diğer kanunlar
Yılı Yatırım Genelgesi ve Yatırım Programı Hazırlama
Rehberi
Yılı Programının Uygulanması, Koordinasyonu ve
İzlenmesine Dair Bakanlar Kurulu Kararı
11
540 sayılı KHK (Madde 12, 13)
....iktisadi ve sosyal sektörler ile ilgili olarak kamu yatırım programını
hazırlamak, kamu projelerini izlemek, yıl içinde revizyonu ile ilgili işlemleri
yapmak, uygulamayı yönlendirmek .....
5018 sayılı Kanun (Madde 19)
Kamu Yatırım Programı, Merkezi Yönetim Bütçe Kanununa uygun olarak
Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı tarafından hazırlanır ve anılan
Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 15 gün içinde Bakanlar kurulu
kararı ile Resmi Gazetede yayımlanır.
(Madde 25)
Kamu yatırım projeleri 540 sayılı KHK , Yatırım Programı Hazırlama Rehberi
ve ilgili diğer mevzuat hükümleri çerçevesinde hazırlanır, uygulanır ve izlenir.
Bu kanuna ekli III sayıılı cetvelde yer alan idarelerin yatırım nitelikli
projelerine, bilgi için yılı yatırm programında yer verilir. Ayrıca, sosyal
güvenlik kurumları ve mahalli idare yatırımlarının uygulanması ve
izlenmesine ilişkin usul ve esaslar DPT Müsteşarlığınca belirlenir.
Proje maliyeti , Yılı Programının Uygulanması, Koordinasyonu ve İzlenmesine
DairBakanlar Kurulu Kararında belirlenecek sınırın üzerinde bulunan
(afetlerle ilgili olanlar hariç)yeni kamu yatırım projesi tekliflerinden; fayda
maliyet veya maliyet-etkinlik analizleri ile çevresel analizleri içerecek şekilde
yapılabilirlik etüdü ulunmayan ve DPT Müsteşarlığı tarafından incelenerek
yapılabilirliği onaylanmamış projeler yatırım programına alınamaz.
Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu
 (Madde 9) ...... Yılı Yatırım Programına ek yatırım cetvellerinde yer alan
projeler dışında herhangi bir projeye harcama yapılamaz......
12
2
MEVCUT MALİ DURUMDAKİ
EKSİKLİKLER
13

5018 ile plan, program ve bütçe arasındaki bağlantının
güçlendirilmesi amaçlanmıştır. Ancak, uygulamanın buna tam
anlamıyla hizmet ettiği söylenemez. Bunun en büyük
nedenlerinden biri OVP’nin eksen, alt eksen ve önceliklere göre
hazırlanırken, OVMP’nin analitik sınıflandırmaya göre
hazırlanması ve bunun neticesinde iki doküman arasında uyumun
bulunmaması olarak gösterilebilir.

5018’de hesap verebilirlik-esneklik bağlantısının kurulması
amaçlanmıştır. Ancak kuruluşların esnekliği artırılırken hesap
verme mekanizmaları tam anlamıyla kurulamamıştır.

Performans Esaslı Bütçeleme’nin dayanak dokümanları Stratejik
Planlar, Performans Programları ve Faaliyet Planlarıdır. Ancak
mevcut durumda bütçe süreci ayrı bir döngüyken SP, PP ve FP
kendi içinde (belki) tutarlı ancak bütçe süreciyle bağlantısı
oldukça zayıf olan ayrı bir döngü görüntüsü çizmektedir.
14
3
TÜRKİYE’DE MEVCUT
YÖNTEM NASIL
DEĞİŞTİRİLMELİ?
15

Hem kuruluşlar nezdinde hem de hükümet nezdinde
hesap verebilirlik-esneklik bağlantısı güçlendirilmelidir.

Finlandiya’daki gibi OVP ve OVMP’nin hükümet
dönemi olan 4 yıl için hazırlanabilir. Ancak burada
Hükümet Programı mevcut haliyle kalmamalı,
Kalkınma Planı diline aktarılmak suretiyle
planlaştırılmalıdır. (Piknik metaforu)

DPT’nin yaptığı fizibilite ön değerlendirmesi DPT’nin
internet sitesinde yayımlanabilir. (Şili Örneği) Bu
sayede yatırım kararlarında sorumlular belli olur. Ayrıca
ilgili kurumlar proje tekliflerini kendi internet sitelerinde
yayımlayabilir.
16

Bütçe görüşmeleri sırasında SP ve PP’ler ana doküman
olarak kullanılmalıdır.

TBMM’nin rolü güçlendirilmelidir.

TBMM iç tüzüğünde SP ve PP’ler ile ilgili ifadeler yer
almalıdır.

Borçlanma ile ilgili kriter ve prensipler getirilmelidir.
17
TEŞEKKÜRLER
18