AMBARLI DALGA ÖLÇÜM VERİLERİ Yalçın

AMBARLI DALGA ÖLÇÜM VERİLERİ
Yalçın YÜKSEL1 , Engin BILYAY2 , Aziz ÜNAL2, Urfi YERLI2, Haluk ÖZMEN3,
Esin ÇEVIK1, Anıl ARI1, Işıkhan GÜLER4, Ahmet Cevdet YALÇINER5
1
Yıldız Teknik Üniversitesi, İnşaat Mühendisliği Bölümü Kıyı ve Liman
Mühendisliği Bölümü 34349 Beşiktaş İstanbul
2
DLH İnşaatı Genel Müdürlüğü, Liman Hidrolik Araştırma Şube Müdürlüğü,
Macunköy Ankara
3
DLH İnşaatı 4. Bölge Müdürlüğü
4
Yüksel Proje Uluslararası A.Ş. Birlik Mahallesi 9. Cad No.41 Çankaya Ankara
5
ODTÜ İnşaat Müh. Bölümü, Deniz Mühendisliği Araştırma Merkezi, 06531
Ankara
E-Posta: yuksel@yildiz.edu.tr
ÖZET
DLH İnşaatı Genel Müdürlüğü Liman Hidrolik Araştırma Şube Müdürlüğü ve Yıldız
Teknik Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü, Kıyı ve Liman Mühendisliği
Laboratuarı arasında yapılan protokol kapsamında İstanbul Ambarlı çevresinde
dalga ikliminin belirlenebilmesi amacıyla bir çalışma başlatılmıştır. Marmara
Denizinin Kuzey kıyılarındaki rüzgar dalgalarının özellikleri hakkında ölçümler
yardımı ile bilgi edinmek böylece bu bilgilerin model ve istatistiksel yöntemlerin
geliştirilmesi için kullanmayı amaçlayan bu çalışmaya; ODTÜ İnşaat Mühendisliği
Bölümü, Deniz Mühendisliği Araştırma Merkezi ve Yüksel Proje Uluslar arası A.
Ş.’de katkı sağlamaktadır. Bu çalışmada Ambarlı dalga ölçümleri anlatılarak ve
sonuçlar tartışılmıştır.
ANAHTAR SÖZCÜKLER: Ambarlı, belirgin dalga, ölçüm, veri, dalga istatistiği
GİRİŞ
17 Ocak 2003 tarihinde Ambarlı Limanının doğusunda N40o 57.786”, E028o
41.0981” koordinatlarına 17 m su derinliğine basınç tipinde dalga ölçer (Çizim 1)
yerleştirilmiştir. Bu ölçüm cihazı her iki saate bir 0.5 saniye aralıklarla olmak
üzere 10 dakika kayıt almaktadır. Dalga ölçüm cihazının enerji kullanımı ve hafıza
özelliklerinden dolayı yaklaşık iki aylık periyotlarla pil ve hafıza değişimi
gerekmektedir. Bu ölçümler sırasında su seviyesi değişimleri, su sıcaklığı, dalga
yükseklik ve yönleri, dalga periyotları ile dalga ölçerin bulunduğu konumdaki akıntı
hız ve yönleri 4 ay süre ile kaydedilmiştir. Verilerin analizleri ile elde edilen
sonuçlar tebliğ kapsamında anlatılmıştır.
282
Şekil 1. Dalga ölçüm cihazı (Yüksel ve diğ. 2004)
AMBARLI DALGA ÖLÇÜMLERİ
Ambarlı’daki ilk ölçüm serisi 17 Ocak-7 Mart 2003 tarihleri arasında olmak üzere
45 günlük bir sürede tamamlanmıştır. Bu tarihler arasında yörede iki kez fırtına
kaydedilmiştir. Bu fırtınalarda maksimum dalga yükseklikleri 17 m su derinliğinde 3
m’nin üzerinde belirgin dalga yükseklikleri ise 1.5-2.0 m arasında oluşmuştur.
Sunulacak tebliğde belirgin dalga yüksekliğinin, H1/3, Hmaks, H1/10 ve Hort ile ilişkileri
verilecektir. Bu ilişkiler literatürde verilen değerlerle(Goda, 2000) de
karşılaştırılmıştır. Goda (2000) de kiler aşağıdaki limitlerle verilmektedir
H maks = (1.6 - 2.0)H1/3
H 1/10 = (1.15 - 1.45)H1/3 ,
H 1/10 = 1.27H 1/3
H ort = (0.57 - 0.71)H1/3 ,
H ort = 0.625 H 1/3
⎫
⎪
⎬
⎪
⎭
(1)
Ambarlı dalga ölçümlerinden elde edilen sonuçların değerlendirilmesi ile belirgin
dalga yüksekliğinin diğer dalga karakteristikleri ile olan ilişkileri aşağıdaki gibi elde
edilmiştir (Şekil 2) .
H maks = 1.58 H 1/3 , ⎫
⎪
H 1/10 = 1.243H 1/3 ⎬
H ort = 0.63H 1/3 ⎪⎭
(2)
Bu değerlerin yukarıda denklem 1’de verilen literatür değerleri ile son derece
uyumlu olduğu görülmektedir.
Yapılan analizlerde dalga yüksekliği parametrelerinin dalga periyodu parametreleri
ile değişimi de elde edilmiştir. Buna göre, artan dalga yüksekliği ile dalga periyodu
aynı mertebelerde artmamaktadır. Aynı zamanda küçük dalga yükseklikleri olduğu
durumlarda büyük dalga periyotları da elde edilmektedir ki bu tür dalgalar yörede
soluğan dalgalarının varlığını ya da ambarlı açıklarında gaz çıkışlarına bağlı
oluşan uzun dönemli dalgaların varlığını anlatmaktadır.
283
4
y = 1,5773x + 0,0614
R2 = 0,9647
3,5
Hmax
Hmax, H1/10, Hort
3
H1/10
2,5
y = 1,243x + 0,0086
R2 = 0,9977
2
Hort
Doğrusal
(Hort)
Doğrusal
(H1/10)
Doğrusal
(Hmax)
1,5
1
y = 0,6304x + 0,0023
R2 = 0,9939
0,5
0
0
0,5
1
1,5
2
2,5
H1/3 (m)
Şekil 2. Hmaks, H1/10 ve Hort belirgin dalga yüksekliği ile değişimi (Yüksel ve diğ.
2004)
10
8
Ts
6
4
2
0
0
1
2
3
4
Hs
Şekil 3. Hs ve Ts arasındaki ilişki (Yüksel ve diğ. 2004)
10
Tort
8
6
4
2
0
0
1
2
Hort
Şekil 4. Hort ve Tort arasındaki ilişki (Yüksel ve diğ. 2004)
284
3
4
12
10
Tmaks
8
6
4
2
0
0
1
2
3
4
Hmaks
Şekil 5. Hmaks ve Tmaks arasındaki ilişki (Yüksel ve diğ. 2004)
Hs ve Ts arasındaki ilişki (Şekil 3), Hort ve Tort arasındaki ilişki (Şekil 4), Hmaks ve
Tmaks arasındaki ilişki(Şekil 5) incelendiğinde elde edilen dalga verilerinin rüzgar
dalgaları genel istatistiği ile uyumlu olduğu gözlenirken, dalga kayıtları içinde
zaman zaman küçük genlikli uzun dönemli dalgalara rastlandığı ve durumun
olağan dışı durum olduğu düşünülmelidir.
SONUÇ
Ülkemizde dalga ölçümler yapılmamaktadır. Denizlerdeki gerek rüzgar dalgaları
gerekse olağan veya olağan dışı diğer dalgaların özeliklerinin bulunması için
dalga ölçüm ağı geliştirilmesi zorunludur. Bu uygulama kıyı yapıları tasarımlarında
da doğru sağlıklı tasarım dalga tesbit edilmesi ve öanmli düzeyde inşaat
maliyetlerinde tasarruflar sağlanmasına yardımcı olacaktır.
TEŞEKKÜR
Bu çalışmanın gerçekleşmesi için büyük katkıları nedeni ile Bektaşoğlu İnşaat’a,
DLH İnşaatı Genel Müdürlüğü Liman Hidrolik Araştırma Şube Müdürlüğü’ne ve
Yüksel Proje Uluslar arası A. Ş.’ye teşekkür ederiz.
KAYNAKLAR
Yüksel Y., Bilyay E., Unal A., Yerli U., Özmen H., Çevik E., Arı A,. Güler I.,
Yalçıner A. C. (2004), “Ambarlı Dalga Ölçümleri ve ilk Veriler”, 1. Rüzgar ve
Dalga Çalıştayı” (baskıda)
285