Ercan Kumcu Kral değişiyor mu? 06.07.2009 06:48:11 1970`li

Ercan Kumcu
Kral değişiyor mu?
06.07.2009 06:48:11
1970'li yıllarda yaşanan Petrol Krizi hem ekonomileri alt-üst etti hem de ekonomi
politikalarına bakış açısını değiştirdi. Ekonomik daralma ile beraber yaşanan yüksek
enflasyon (stagflasyon) Keynesyen düşünceye çok ciddi bir darbe vurdu.
Keynesyen yaklaşımda maliye politikaları kraldı. Enflasyon tehdidi olmadan maliye
politikaları yoluyla ekonomi büyütülebilirdi. Enflasyonun tehdit olduğu dönemlerde,
ekonomik büyümeden çok fazla fedakârlık dahi etmeden ekonomi yine maliye
politikaları yoluyla soğutul ab i lirdi. Para politikası, maliye politikalarına destek veren,
arka koltukta oturan, göreli olarak pasif bir politika aracıydı.
KRAL SALLANIYOR
Stagflasyon olgusu ve 1970'li yılların sonunda ve 1980'li yılların hemen başında
yaşanan çok yüksek enflasyon maliye politikalarının krallığını öldürdü. Merkez
bankaları ve para politikası kral oldu. Temel hedef fiyat istikrarı olurken, para
politikasının fiyat istikrarı ile çelişmediği sürece ekonomik büyümeye destek
verebileceği anlayışı yaygınlaştı.
Gelişmiş ülkeler içinde yasasını değiştirmediği halde Amerikan Merkez Bankası bu
yolu benimsedi. Japonya, İngiltere, Fransa ve İtalya gibi ülkeler merkez bankası
yasalarını bu yönde değiştirdiler. Almanya'da para politikası ve Bundesbank 1970'li
yıllardan önce de kraldı ve hep kral kaldı. Almanya'nın etkisi azalmadığı sürece Euro
Bölgesi'nde para politikası kral olmaya devam edecek gibi görünüyor.
Gelişmekte olan ülkelerin hemen hepsi merkez bankası yasalarını değiştirdiler. Para
politikasının temel görevinin fiyat istikrarı olduğunu benimsediler. Hatta, bazı ülkeler
para politikasında açık "enflasyon hedeflemesi'' kuralını uygulamaya koydular.
Yıllarca direndikten sonra, Türkiye de bu yolu kabul eden son ülkelerden biri oldu.
Küresel kriz merkez bankalarının krallığını sorgulatmaya başladı.
Bazıları merkez bankalarının başarısızl 11 iğinin kriz çıkardığını savunuyorlar.
Enflasyon hedeflemesini açıkça "başarısız" olarak ilan ediliyor. Şimdi "kral öldü,
yaşasın kral" sloganıyla maliye politikalarının krallığının başladığı ilan ediliyor.
Krizden çıkmak için ortaya konan ilk uygulamalar da bu yönde. Maliye politikaları,
başta Amerika olmak üzere yeniden kral oldu. Para politikası, maliye politikalarını
izler, hatta maliye politikasına destek verir oldu.
PAYLAŞIM
Kral'ın değişeceğine yönelik kesin bir yargıya varmak için henüz erken.
Özellikle, kriz sonrası enflasyon riskinin giderek artıyor olması ve bu riske kayıtsız
kalmak uzak bir olasılık. Fiyat istikrarının bozulması durumunda, maliye politikaları
yoluyla büyümenin arzulandığı ölçüde sağlanamayacağını görmek uzak bir olasılık
değil.
Kral değişse de, değişmese de, para politikası da bazı değişikliklere uğramak
zorunda. Fiyat istikrarından anlaşılan, yalnızca mal ve hizmet fiyatlarından oluşan bir
endeksteki istikrar olmaktan çıkıp varlık fiyatlarındaki istikrarı da içine alan bir yapıya
kavuşmak zorunda. Değişen, derinleşen ve küreselleşen mali piyasalarda merkez
bankaları varlık fiyatlarındaki değişmeleri mutlaka tepki fonksiyonlarının (reaction
function) bir unsuru yapmak zorundalar.
Para politikasının krallığının sallantıda olması şimdilik siyasetçilerin de işine geliyor.
Dolayısıyla, Kral'ı gömmek için siyasetçiler çok çalışacaklar. Ama, Kral'ın ölmesi
şimdi yaşanan krizden enflasyon yaratmadan çıkabilmesiyle mümkün olabilir. O
zaman dahi, fiyat istikrarının sürdürülebilmesinin sorumlusu yine merkez bankaları
olacak. Belki, krallık bir süre maliye ve para politikaları arasında paylaşılacak.