Dalgalar-1 - sedaerbil

1
DALGALARIN SINIFLANDIRILMASI
Dalgalar iki kısımda incelenebilir.
1. Titreşim doğrultularına göre
2. Taşıdıkları enerjiye göre
Titreşim Doğrultusuna
Göre Dalgalar
ENİNE DALGALAR
BOYUNA DALGALAR
DEPREM, IŞIK, YAY, SU,
ELEKTROMANYETİK DALGALAR
SES, DEPREM, YAY DALGALARI
Taşıdığı Enerjiye
Göre Dalgalar
MEKANİK DALGALAR
DEPREM, SU, YAY, SES
ELEKTROMANYETİK
DALGALAR
IŞIK, RADYO DALGALARI, MİKRODALGA,
KIZILÖTESİ IŞIK, MORÖTESİ IŞIK,
X-IŞINLARI, GAMA IŞINLARI
SEDA ERBİL-2012
2
DEPREM DALGALARI
Yerkabuğu içindeki levhaların kırılmaları nedeniyle ani olarak ortaya çıkan enerjinin
titreşimlerle dalga halinde yayılarak geçtikleri ortamları ve yeryüzünü sarsma olayına
DEPREM denir. Deprem bir doğa olayıdır.
Depremin nasıl oluştuğunu, deprem dalgalarının yeryüzü içinde ne şekilde yayıldıklarını, ölçü
aletlerini ve yöntemlerini ve depremle ilgili diğer konuları inceleyen bilim dalına “sismoloji”
denir.
Deprem dalgaları, cisim dalgaları ve yüzey dalgaları olarak iki grupta incelenir.
Cisim Dalgaları
Cisim dalgaları yerkabuğu içinde meydana gelirler. Depremin oluştuğu odak bölgesinden her
yöne doğru yayılan dalgalardır.
Cisim dalgaları, P dalgaları ve S dalgaları olarak iki grupta incelenir. P ve S dalgalarının
karşılaştırılması;
P Dalgaları
S Dalgaları
Boyuna dalgalardır, yayılma sırasında
kayaları ileri – geri itip sıkıştırarak
dalgaların ilerleyişine paralel hareketlilik
yaratır.
Enine dalgalardır, kayaları aşağı-yukarı veya
sağa-sola itip sıkıştırırlar.
Yerkabuğu içinde en hızlı ilerleyendir.
Yayılma hızları yaklaşık 8 km/s dir.
Yayılma hızları 3-5 km/s dir.
Katı-sıvı- gaz ortamlarında ilerleyebilir.
Sadece katı maddeler içinde ilerleyebilirler.
Öncül dalgadır, yıkım etkisi düşüktür.
Yıkım etkisi yüksektir.
Deprem kaydeden cihazlara ilk önce ulaşan
dalgalardır.
Deprem kaydeden cihazlara ikinci ulaşan
dalgalardır.
SEDA ERBİL-2012
3
Şekil-1 : P Dalgası
Şekil-2: S Dalgası
Yüzey Dalgaları
Oluşan depremin odak bölgesine en yakın yeryüzeyi bölgesinden yayılan dalgalardır, bu
bölge depremin merkez üssü olarak adlandırılır. Dolayısı ile depremin en çok hissedildiği ve
en çok zarar verdiği bölgedir. Çünkü bu dalgalar yüzeyde daha etkilidir.
Yüzey dalgaları deprem dalgaları içinde en yavaş ilerleyen dalga türü olduğu için geçtiği
bölgeyi etkileme süresi daha fazladır. Cisim dalgalarından daha fazla hasar verirler.
Yüzey dalgalarının, Love Dalgaları ve Rayleigh Dalgaları olmak üzere iki türü vardır.
Şekil-3: Rayleigh Dalgası
SEDA ERBİL-2012
4
Love ve Rayleigh Dalgalarının karşılaştırılması;
Love Dalgası
Rayleigh Dalgası
Yüzey dalgalarının en hızlısıdır.
Bu dalgaların genliği çok büyüktür. Dolayısı
ile taşıdığı enerji de büyüktür.
Sismogramlarda Rayleigh dalgalarından
daha önce görülür.
Yeryüzünü yatay olarak hareket ettirir.
Yerin yüzeyi boyunca yuvarlanarak ilerleyen
dalgalardır.
L harfi ile gösterilirler.
R harfi ile gösterilirler.
Depremde hissedilen dalgaların çoğu R
dalgasıdır.
Oluş Nedenine Göre Deprem Çeşitleri
1)Tektonik Depremler: Yerkabuğundaki levhaların hareketi ile oluşur. Dünyadaki
depremlerin %90’ı bu türdendir.
2) Volkanik Depremler: Yanardağların olduğu bölgelerde görülür, çok sık görülmez, enerjisi
azdır.
3) Çöküntü Depremleri: Yer altındaki boşlukların (mağara, maden ocakları vb) çökmesi ile
oluşur, yereldir, enerjisi azdır.
4) Öncü Depremler: Büyük depremlerden önce görülen küçük sarsıntılardır, enerjisi çok
değildir.
SEDA ERBİL-2012
5
5) Artçı Depremler: Büyük depremlerden sonra birkaç yüz adet küçük deprem oluşabilir
bunlara artçı deprem denir, enerjileri çok yüksek değildir.
Tsunami:
Okyanus ya da denizlerin tabanında oluşan depremler sonucu denize geçen enerji nedeniyle
oluşan uzun periyotlu deniz dalgasına denir.
Depremin Büyüklüğü ve Şiddeti Farklıdır!!!
Depremin büyüklüğü
Depremin Şiddeti
Deprem sırasında boşalan enerji ile ilişkili
bir değerdir.
Deprem bölgesindeki hasara göre belirlenir.
Aletle ölçülür.
Görecelidir.
Richter Ölçeği denilen logaritmik hesaplar
içeren bir cetvele göre hesaplanır.
Depremin şiddeti, onun yapılar, doğa ve
canlılar üzerindeki etkilerine göre belirlenir.
Logaritmik olduğu için 1 birimlik artış, yer
hareketlerinde 10 katlık fark yaratır.
Göreceli durumlara göre hazırlanmış şiddet
cetveli ile ölçülür.
Altı büyüklüğündeki deprem, dört
büyüklüğündeki depremin yaptığı
sarsıntının yüz katı sarsıntı yapar.
Mercalli ölçeğine göre depremlere 1 ile 12
arasında değerler verilir.
SEDA ERBİL-2012