Bulaşıcı Hastalıklardan Korunma

Bulaşıcı
Hastalıklardan
Korunma
Recep ÖZTÜRK
İÜ Cerrahpaşa Tıp Fakültesi
Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD
ozturkrecep@superonline.com
Mikroplar
 Mikroskopla (Işık/ Elektron) görülebilen organizmalar


Hastalık yapanlar
Yararlı olanlar
 Bakteriler(0,2-2
mikrometre:1/1000 mm)
 Mantarlar
 Virusler
 Protozoonlar
1998
Ölüm: 54 milyon
İnfeksiyona bağlı ölüm: 13
milyon
Zatürre: 3,5 milyon
AIDS:2,3 milyon
İshal:2,2 milyon
Tüberküloz: 1,5 milyon
Sıtma:1,1 milyon
Kızamık:1 milyon
Grip:300 bin
İnfeksiyon Hastalıkları
 Toplum kaynaklı infeksiyonlar
 Hastane kaynaklı infeksiyonlar
 Sağlam insanda
 Bağışıklığı baskılanmış insanda meydana gelen
infeksiyon hastalıkları
 Sporadik, endemik, epidemik
HEİ(Nİ)






Üriner Sist İnf %20-40
Cerrahi Yara İnf %20
Alt Sol Yolu İnf %17
Bakteriyemi %10
Deri ve deri altı doku inf %7
Diğer %11
TEİ







ÜSYE %50-60
Üriner Sist İnf %8
Enterik İnf %8
CTBH %8
ASY İnf %5
Deri İnf %5
Diğer %5
Mikroorganizmaların
Bulaşması
 İnfeksiyon etkeninin kaynaklarından değişik vasıtalarla
duyarlı konaklara taşınmasına bulaşma denir
 Bulaşma araçları-vasıtaları (infeksiyon kaynağı-ABD
Halk sağlığı derneği): İnfeksiyon etkeninin yeni bir
konağa hemen geçebildiği canlı veya cansız cisimlerdir

Bulaşma araçları(vasıtaları), infeksiyonlu insanlar ve
hayvanlar, hava, toprak, su, gıda, kan, eşya, tıbbi araç-gereç
ve vektörlerdir
Bulaşma yolları
 Bulaşma yolu: etken kaynağından yeni
bir konağa yerleşmek için takip edilen
yoldur
 Horizontal bulaşma

Hastalığın günlük temasla,hava, su, gıda,
vektörlerle bulaşmasıdır
 Düz
bulaşma yolu: temasla, damlacıkla
(dirençsiz parazitler)
 Dolambaçlı bulaşma yolu:canlı veya cansız
vasıtalarla bulaşma (dirençli parazitler)
Bulaşma yolları
 Vertikal bulaşma

İnfeksiyon etkeninin ebeveynden sperm,
ovum, plasenta, süt veya direkt temasla
çocuğa bulaşmasıdır(kongenital, perinatal,
postnatal)
Bulaşma Tarzları(I)
 Tohumdan bulaşma
 İnsanlarda retrovirusler? Kenelerde Borrelia ve
Rickettsia infeksiyonları nesilden nesile geçer.....
 Dölyatağı içi hayatta bulaşma:
SLAVE-TORCH sendromu
 S:sy, L:listeria, A:adenovirus., Au.ag., V:VZV, E:EBV
 T:Toxoplasma, O:diğer, R: rubella, C:
cytomegalovirus, H:Herpesvirus
 İlk üç ay sakatlıklar yönünden önemli!!!!!
Bulaşma Tarzları(II)
 Doğumdan sonra bulaşma

Sindirim sistemi, solunum yolu/inhalasyon,
damlacık çekirdeği), transfüzyonla bulaşma
(HBV, HCV, HIV, Sy, sıtma) vücut dış
örtülerinden bulaşma meydana gelir
 Dış örtülerden bulaşma:
temasla bulaşma
temasla ,,
a-basit
i:cinsi
ii:cinsi
Bulaşma Tarzları(III)
 Yaralanmalarla ilgili bulaşmalar


Adi yaralar: Stafilokok, streptokok, Pseudomonas,
gazlı gangren-C.perfringens, tetanus-C.tetani
Isırıklarla bulaşma: kurt, köpek- kuduz; fare, kemesodoku, streptobasilloz; çeşitli hayvanlar-tularemi,
pastörellöz
 Kateterlerle ilgili bulaşma
 Kontamine iğne batması(HBV %30, HCV %3,
HIV %0.3)
Kaynaklar-Rezervuar
İnsanlar
Hayvanlar
Cansız çevre




Su
Gıda
Toprak
Eşyalar(tıbbi aletler, havlu, göz damlaları)
İnfeksiyonlu insanlarla bulaşma
 Tek rezervuarı insan olan hastalıklar








Kızamık
Kızamıkçık
Kabakulak
Grip
Poliomyelit
CTBH (Sy, gonore...)
Boğmaca
Difteri.....
İnfeksiyonlu insanlarla bulaşma
 Bulaşıcı dönem
 Bulaşma anından vücuttan mikroorganizma kaybolana
kadar:kızıl, difteri
 KD sonu, hastalığın ilk başladığı günler: kızamık, su
çiçeği, kabakulak....
 Mikroorganizmanın bulunduğu iyileşmemiş
lezyonlarla:TB, frengi(Sy)....
 Etkenler salgı ve çıkartılarla; ayrıca bulundukları
yerden travmalarla dışarı çıkarlar
 Etken vücuttan çıkışta bulaştırıcıdır:düz bulaşma

Vücuttan çıkışta bulaştırıcı olmayan etkenlerde var:
Ascaris lumbricoides, Necator americanus....
Kan ile Bulaşan Patojenler
Virusler:
HBV, HCV ve HIV
HAV, HEV, HDV, TTV, CMV, EBV,
Parvovirus B19
Bakteriler:
Treponema pallidum, Brucella spp
Parazitler:
Toxoplasma gondii, Plasmodium türleri
Sağlık Çalışanları Arasında Risk
Sıralaması




Hemşireler
Hekimler
Diş hekimleri
Yardımcı sağlık personeli
 Laboratuar, ameliyathane, acil ve yoğun bakım
 Temizlik personeli
Bulaşma Yolları
 Perkütan
 Enjektör yada diğer sivri uçlu aletlerin batması
 Kesici aletler ile derinin kesilmesi ve soyulması
 Derinin diğer hasarlar ve yanıkları
 Yara, akne, güneş yanığı
 Mukozal
Kan İçeren Diğer Vücut Sıvıları
 Semen
 Vajinal sekresyonlar
 Amniyotik sıvı
 Serebrospinal sıvı
 Perikardiyal sıvı
 Peritoneal sıvı
 Plevral sıvı
 Sinovyal sıvı
 Tükrük
SAĞLIK ÇALIŞANLARINA
HIV,HBV, HCV BULAŞ ORANLARI
________________________________________
Etken
Risk(%)
________________________________________
HIV
Perkütan
Mukozal
0.31
0.09
Hepatit C
Perkütan
1.8
Hepatit B Virus
Perkütan
HBe Ag(+)
19-30
HBe Ag(-)
5-6
________________________________________
Bulaşmada diğer kaynaklar
 İnfeksiyonlu hayvanlar:
Etoburlar, kemirgenler, maymunlar,
tırnaklılar (ruam, şarbon), Kanatlılar(Kuş
gribi, papağan-psittakoz-Chlamydia
psittaci)
Bulaşmada diğer kaynaklar
 Toprak, su ve başka cansız maddeler:
Toprak (Histoplasma capsulatum, Sporothrix
schenkii, Cryptococcus neoformans, Nocardia
asteroides)
 Sular ( Vibrio, Aeromonas, Salmonella,
Legionella)
 Cansız ortam-hastanelerde aletler, göz
damlalıkları (Pseudomonas aeruginosa, MRSA)
İnfeksiyonlu hayvanlarla bulaşma
 Zoonoz

Omurgalı hayvanlardan insanlara bulaşan
infeksiyonlardır
 Önemli zoonozlar

Kuş gribi, kuduz, şarbon, bruselloz, salmonelloz,
tularemi, leptospiroz, Q humması, psittakoz, listerioz,
kedi tırmalaması hastalığı (Bartonella henselae), veba,
toksoplazmoz, ekinokokkoz, trişinoz.......
Hasta
piliçler
Ölü
piliçler
Hava ile bulaşma
 0.1 mm’den küçük damlacıklar havada asılı kalır, sıvıları
uçar (damlacık çekirdeği), damlacıklar veya damlacık
çekirdekleri yoluyla TB, boğmaca, meningokoklar, kızamık,
grip, su çiçeği, kabakulak, psittakoz....bulaşır
 Kuruluğa dayanıklı mikroorganizmalar tozlarla bulaşabilir

Şarbon, Q humması
 Tükrükle bulaşma:EBV, kuduz(hayvandan)
Toprakla bulaşma
 Şarbon, tetanoz, gazlı gangren (sporlar ile); N.
asteroides
 H. capsulatum, C. neoformans, S.schenckii,
A.fumigatus bazı etkenler belirli bölgelere
yerleşiktir.
Su ile bulaşma
 İçme, yıka(n)ma suları ile

Kolera, salmonelloz, shigelloz, tularemi, leptospiroz, iç
cisimli konjuktivit(C. trachomatis) (yüzme
havuzlarından), amipli dizanteri, giardiyaz,
Cryptosporidium, bulaşıcı sarılık (HAV, HEV),
Rotavirus, Calicivirusler, HEV
 Havalandırma sistemleri, banyo(duş başlıkları):
Legionella
Besinlerle bulaşma(I)
 Etler:domuz(S. cholerasuis, S.typhimurium),
sığır (S.typhimurium), Toxoplasma gondii,
tavuk:Campylobacter, Salmonella
 Tavuk , ördek yumurtaları(S.enteritidis...)
 Süt ve süt ürünleri (pastörize olmayan)-Bruselloz,
Q humması, tüberküloz (Mycobacterium bovis),
salmonelloz
 Dışardan pislenen besinler; marul, turp,
maydanoz, tere.....ile bulaşma oluşabilir
Besinlerle bulaşma(II)
 Bakteriler

Staphylocccus aureus, Bacillus cereus, Clostridium perfringens, C.
botulinum, Salmonella sp., Campylobacter sp., Shigella sp., Listeria
monocytogenes, Vibrio cholera, V. parahaemolyticus, Yersinia
enterocolitica, Escherchia coli(ETEC,EPEC, EİEC, EHEC, EA-EC)...
 Virüsler

Poliovirus, rotavirus, calicivirusler, HAV, HEV.....
 Protozoon

Entamoeba histolytica, Giardia intestinalis (lamblia), Cryptosporidium
 Helmintler

Taenia saginata, T. solium, Trichinella spiralis, Enterobius
vermicularis,Trichuris trichiura, Ascaris lumbricoides.....
Emniyetli su ve gıda
 Emniyetli su/buz
kaynatma( 1dak)
 dezenfektan:iyot, klor, çamaşır suyu(berrak
su: 2 damla /L, bulanık su:4 damla/L)
 Filtrasyon
 Pişmiş, bekletilmeden sıcak servis yapılan gıda
 Kümes hayvanı ve deniz ürünlerine dikkat
 "Boil it, cook it, peel it, or forget it."

Dışkıyla bulaşma
 Bulaşma araçları
 Dışkıyla pişlenmiş su, toprak, eller- tırnaklar,
sebzeler-meyveler, kaplar, çamaşırlar, helalar,
hela muslukları, kapı tokmakları, karasinekler.
 Bulaşma sanitasyon noksanlığı ve/veya
temizlik noksanlığı dışkısı ile meydana
gelir
Dışkıyla Bulaşan Hastalık Yapıcı Etkenler
Bakteriler
• Salmonella typhi,S.paratyphi A....Tifo,
paratifo
• Shigella sp............Dizanteri
• E. coli:ETEC,EPEC,EİEC,EAEC,EHEC....
• Campylobacter sp.
• Vibrio cholera......Kolera
• Aeromonas sp.
• Yersinia enterocolitica
• Clostridium dificille
C.perfringes,C.botulinum
• Listeria monocytogenes
Dışkıyla Bulaşan Diğer Etkenler
VİRUSLER
HAV,HEV, Enterovirusler-Poliovirus, Rotavirus,
Norwalk virus......
PARAZİT ve MANTARLAR
Ascaris lumbricoides,Taenia saginata, Hyme-nolopis
nana, Enterobius vermicularis, Trichiuris trichiura,
Strongyloides stercoralis, Giardia lamblia,
Entamoeba histolytica, Cryptosporidium, Balantidium
coli, Cyclospora, Candida albicans
İdrarla bulaşan infeksiyonlar
•
•
•
•
•
•
•
Tifo
Schistosomiasis
Polyomavirus(BK ve JC virusleri)
CMV
Leptospiroz
Lassa humması
Trichomonas vaginalis alafranga tuvaletlerle
bulaşabilmektedir.
Cinsel temasla bulaşan infeksiyon hastalıkları
 Bakteriler
 Treponema
pallidum:sifiliz
 Neisseria gonorrhoeae: bel soğukluğu
 Haemophilus ducreyi: yumuşak yara
 Chlamydia trachomatis (L1,L2,L3):
Lenfogranuloma venorum
 Calymatobacterium granulomatis:granuloma
inguinale-donovaniosis,
Cinsel temasla bulaşan infeksiyon hastalıkları
 Bakteriler
 C.trachomatis
ve Ureapalsma urealyticum,
Mycoplasma hominis(?):nongonokoksik uretrit
 Gardnerella vaginalis:bakteriyel vaginosis
 Grup B streptokok:neonatal sepsis
 Shigella sp-Campylobacter
sp.:homoseksüellerde enterit
Cinsel temasla bulaşan infeksiyon hastalıkları
 Virüsler
HIV 1-2:AİDS
 Herpes simpleks 2:genital herpes
 Hepadnavirus(HBV):B hepatiti
 Cytomegalovirus
 Human papilloma virus( tip 6,11, 16,
18,31....)
 Molluscum contagiosum virusu

Cinsel temasla bulaşan infeksiyon hastalıkları
 Protozoonlar:
Trichomonas vaginalis;
Entamoeba histolytica ve Giardia
intestinalis(homoseksüellerde).
 Mantar:Candida albicans.
 Ektoparazitler: Sarcoptes scabei:uyuz,
Phthirius pubis: kasık bitlenmesi.....
Vektörlerle Bulaşma(I)
 Arthropodlar ve diğer omurgasız hayvanlar
vektör olabilir

Mekanik bulaştırma:
a-Değerek
bulaştırma:karasinekler, et sinekleri, hamam
böcekleri.....tifo, kolera, dizanteri, trahom.....
b-Sokarak
bulaştırma: at sinekleri-şarbon......
*mekanik bulaştırmada sayı ve
evrimce değişim yok.
Vektörlerle Bulaşma(II)
 2-Biyolojik bulaştırma


Sokucu konak bulaştırması

Üretici vektörler-Yersinia pestis-pire, Ricketsia prowazekibitler

Geliştirici vektörler- Wuchereria bancrofti-sivrisinek,
Onchocerca volvulus-similiumlar

Geliştirici-üretici vektörler- protozoon vektörleri...anofelplasmodium, flebotom-leishmania, glosina-trypanosoma
Konak yutulmasıyla bulaştırma-Hymenolopis diminuta larvalı
arthropodlar tahıl veya unla yutulunca bu parazit bulaşır
İnfeksiyon zincirleri
 1-Tek türden konaklı infeksiyon zincirleri:
 insan; ör.kızamık, difteri, tifo.
 Çok türden konaklı infeksiyon zincirleri
insaninsan

Vektörsüz konak zincirleri: kurt  kurt  köpek  köpek; kurt 
köpek  insan; köpek  kedi  insan: kuduz

Vektörlü zincirler
 omurgalı konak tek tür:bit tifüsü-insan  bit  insan

omurgalı tür birden fazla:pire tifüsü-keme  pire  keme  pire 
insan....
 Bazı infeksiyonlarda değişik zincirler vardır: veba:kemirgen 
pire  kemirgen  pire; kemirgen  pire  keme; keme 
pire  insan; insan  pire  insan; insan  insan  insan.
Sağlık çalışanların infeksiyon
riskleri
 Diğer hastalar, diğer sağlık çalışanları, aile
bireyleri ve toplum içinde risk oluşturur
 Kazanılan infeksiyonların hastalara
bulaştırılması söz konusu
 Dirençli kökenlerle kolonizasyon ve topluma
taşıma
Hastadan sağlık çalışanlarına
bulaşabilen hastalıklar
Kan yoluyla
 HIV: %0.3
 Hepatit B


HBe antijen + %30
HBe antijen - %3
 Hepatit C:%3
 Cytomegalovirus:Çok düşük
 Hemorajik hummalar (Kırım Kongo, Ebola): Çok
yüksek
Hastadan sağlık çalışanlarına
bulaşabilen hastalıklar
Hava yoluyla
 Tüberküloz:salgınlarda %20-50
 Varicella:%5-15
 İnfluenza: Çok yüksek
 Kızamık: Çok yüksek
 Kızamıkçık %13
 Parvovirus B19 >%25
 RSV Z%40
 Adenovirus>%20
 Boğmaca %43
 SARS
Hastadan sağlık çalışanlarına
bulaşabilen hastalıklar
Enterik(fekal-oral)
 Hepatit A: %20
 Salmonella :%5-20
 Norwalk virus>%50
 Cryptosporidium >%20
 Clostridium difficile ?
 Helicobacter pylori?
Korunma
 Bağışıklığı güçlendirme
 Aşılama, profilaksi, yeterli beslenme
 Sanitasyon ve hijyen önlemleri
 İzolasyon
 Hastalıklı insanın toplumdan tecridi
 Karantina
 Bulaş sonrası sağlıklı insan veya hayvanın toplumdan
ayrılması
 Vektör kontrolü
 Sürveyans ve hastalık bildirimi
İzolasyon
 Kesin /sıkı ayrım

Akciğer şarbonu, akciğer vebası, Çiçek, Lassa humması, Ebola—
Marburg virus inf
 Temas ayrımı


Ayrı oda, temas eden eldiven, maske takar
MRSA, VRE inf
 Solunum ayrımı


Tüberküloz, kızamık, meningokok meninjiti, boğmaca
MDR Tbc’de negatif basınçlı oda
 Enterik izolasyon
 Kan ve vücut sıvıları ayrımı

Hasta olsun olmasın her türlü kan ve vücut sıvısı(BOS, doku, vagina
salgısı, sperm….)
Aşılama
Erişkinde Aşılama
Erişkinde Aşılama
Pasif bağışıklama
 İmmunglubulin

Hepatit A, kızamık
 Tetanoz İG
 Hepatit B İG
 Kuduz İG
 VZV İG
Profilaksi
 Pürülan menenjit
 Meningokok, H.influenzae tip b





Yakın teması olan arkadaşları(4 saat)
Aynı evde yaşayanlar
Kalabalık sınıflarda kiçocuklar
Çocuk bakımevi çalışanları
Ağızdan ağıza solunum yaptıran sağlık personeli
 Grip
 Endokardit
 Cerrahi profilaksi
 Açık kırıklar...
Sanitasyon ve hijyen önlemleri
 Temiz çevre
 Uygun alt yapı

Kanalizasyon, tuvalet
 Kişisel hijyen önlemleri
Su ve Gıda Kaynaklı infeksiyonlardan
korunma
 Su kaynaklarının ıslahı ve klorlanması; şüpheli suların
kaynatıldıktan(10 dak) sonra içilmesi veya Halozone
tab. ile muamele edilmesi
 İnsan ve hayvan atıklarının ortadan kaldırılması
 Gıda hijyenine dikkat edilmesi; meyve ve sebzenin
iyice yıkanması/soyulması; yemeklerin iyi pişirilmesi


Gıdaların uygun depolanması , nakli ve tüketimi
Taşıyıcıların gıda sektöründe çalışmaması
 Kişisel hijyen kurallarına uyum: el yıkama
HIV Korunma
 “Bilmek en iyi korunma yoludur”
 HIV dış şartlara duyarlıdır: hücreden yoksun bir materyelde


56 °C’de kısa sürede ;hücreden zengin bir materyelde ise
10-30 dakikada inaktive olur.
Virus kan ve sperm sıvısı içinde yuvalanmadıkça çok
çabuk ölür. Yiyecekler, tabak, kaşık, çatal vs bulaşma
aracı değildir.
1/10 sulandırılan sodyum hipoklorit, %50 alkol, %0.5 lysol
veya formaldehyde, %0.3 H2O2 , gluter aldehid etkili
dezenfektan maddelerdir
HIV Korunma
 Tek eşlilik, aksi halde cinsel temasta




mutlaka kondom
kullanılması
IV ilaç bağımlıları ortak injektör kullanmamalı
Hastaya kullanılacak her türlü alet steril olmalıdır: diş
hekimi aletleri, endoskop, göz içi basınç aletleri,
bronkoskop
Manikür, pedikür aletleri, dövme yapmada, kulak delmede
vs. kulanılan aletler kuru ısıda 170 °C’de bir saat steril
edilmeli
Hasta kanı veya vücut sıvıları ile, ör. sivilce sızıntısı ile
ancak eldivenle temas etmelidir
Bulaş sonrası koruma
 Bulaşma olasılığı halinde profilaksi en erken (72 saat
içinde) şekilde başlatılır

Üçlü:



İki NNRTİ+Bir Pİ
İki NRTİ+Bir NNRTİ
Zidovudin/lamivudinPİ:4 hafta
Gebelikte vertikal bulaşı önlemek için


300 mgx2 zidovudin, 14-34 hafta anneye, doğumda da ilacı
uygula ve yenidoğana 6 haftaya kadar şurup ver
Gebelerde korunma için nevirapin de uygundur
Nozokomiyal İnfeksiyon Kontrolü
 Etkin Hİ kontrolü için sürveyans zorunlu ilk adımdır
 Kontrolde 2. adım EĞİTİM olmalıdır
 Sürveyans sonuçları analiz edilip raporlar, kartlar, broşürler,
kitapçıklar hazırlanır
 Yüz yüze birebir eğitime ağırlık verilir
 Eğitim hekim, hemşire, hasta bakıcı, hasta, refakatçisi,
ziyaretçi düzeyinde düzenlenmelidir
 Antibiyotik kullanımı, dezinfeksiyon-asepsi, infeksiyon
hastalıklarının bulaşma yolları, pratik önleme kuralları,
izolasyon konusunda eğitim verilir
El Hijyeni
Routine Hand Wash
Repeat procedures until hands are clean
Areas Most Frequently Missed
HAHS © 1999
El Yıkama
El Yıkama
 Hastane infeksiyonlarını önlemenin en önemli , en basit yolu
(özellikle çapraz infeksiyonları önler)


Her bir hastaya temas etmeden önce ve sonra akan suda en az
10-30 saniye ellerin sabunla iyice ovarak yıkanıp kağıt havluyla
kurutulması gerekir
Kan ve kan içeren sıvılar, cerahat, vücut sekresyonları(yara...),
şüpheli materyelle temas edilirse antiseptikle 1-3 dakika eller
yıkanmalıdır
 Hİ’nin kontrol etmek için olmazsa olmaz önlem
 Bu etkili korunma yolu başta hekimler olmak üzere sağlık
personellerince önemsenmiyor!!!
Sağlık Çalışanlarının
İnfeksiyonnlardan
Korunması
CDC’nin Hastane Enfeksiyon Kontrol Önlemleri
Danışma Komitesi (HİCPAC) Genel Önlemleri
 Hasta ile temastan sonra ellerin yıkanması
 Eldiven, maske, önlük, gözlük kullanılması
 Ucu sivri aletler ve onların konulduğu kaplara mümkün olduğu kadar az




dokunulması
Teknolojik gelişmelerin hızla adaptasyonu ve uygulamaların kontrolü
Temas kontrol planları oluşturulması ve geliştirilmesi
Sağlık birimlerinin yıllık denetimleri
HBV aşısı gibi profilaksi uygulamaları
 Operasyondan sonra çıplak elle operasyonda kullanılan
materyallere dokunulmaması
 Çevre temizliği için tek kullanımlık havlu kullanılması
 Yenilecek yada içilecek materyallerin kan ile kontamine
olma ihtimali olan bölgelere bırakılmaması
 Laboratuarda yeme ve içmenin yapılmaması
Gözler temiz su, serum fizyolojik yada steril göz temizleyicileri
ile yıkanmalı.
Yara bakımı için antiseptikler kullanılabilir.
Çamaşır suyu yada diğer yakıcı ajanlar lokal travma
yapmasından dolayı tavsiye edilmemelidir.
Sağlık çalışanlarında HIV bulaşma
riski
 Perkütan yaralanmalarla risk : % 0.3
 Mukozal ve sağlam olmayan deriden
bulaşma ile risk : <% 0.1
 Sağlam deriden bulaşma riski : % 0
HIV’ da RİSK
 En yüksek risk




İğne ile geniş derin delik oluşması
Alette görülebilir kan olması
İğnenin hastanın arter ya da venine uygulanmış olması
Yüksek titrede HIV içeren kaynak
 İlerlemiş
AIDS,
 Primer HIV enfeksiyonu,
 Yüksek veya artan viral yük veya düşük CD4 sayısı
HIV’ da RİSK
 Artmış risk


Fazla miktarda kanla temas
HIV miktarı yüksek kanla temas
 Artmamış risk
Ne fazla miktarda kanla
 Ne de yüksek titrede HIV içeren kanla temas
(örn, asemptomatik HIV enfeksiyonlu hastaya uygulanan iğneyle temas)

HIV’ın Temas Sonrası Kemoproflaksisi
_______________________________________________________________
Temas Şekli
Kaynak Materyal
Proflaksi
Rejimler
_______________________________________________________________
Kan
Perkutan,
En yüksek risk
Önerilir
ZDV+LAM+IDV
Mükoz Membran
Artmış risk
Önerilir
ZDV+LAM+IDV
Deri, riskli temas
Risk artışı yok
Önerilir
ZDV+LAM
Görülebilir kan içeren vücut sıvısı veya
Potansiyel risk taşıyan diğer sıvılar, veya doku
Önerilir
ZDV+LAM
Diğer vücut sıvıları(örn. İdrar, dışkı)
Önerilmez
_______________________________________________________________
ZDV: Zidovudine 200 mg günde 3 kez, LAM: Lamivudine, 150 mg günde 2 kez; IDV: İndinavir
800 mg günde 3 kez (IDV yoksa, saquinavir kullanılabilir, 600 mg günde 3 kez). Proflaksi 4
hafta verilir.
HBV bulaşması
 HBV, kurumuş kanda bir haftadan fazla yaşayabilir
 Yüzeylerde yedi yıl müddetle HBsAg saptanmıştır
 “e” antijen pozitif olanların kanıyla perkütan
yaralanmada bulaşma riski %30

%23-37(30): %1-6 klinik hastalık
 “e” antijen negatif olanların kanıyla perkütan
yaralanmada bulaşma riski %3
HBV bulaşma kaynakları
 Kontamine tıbbı araç –gereç
 Kontamine çevre yüzeyi
 Diyaliz ünitelerinde ortak kullanılan
ekipman
 HBeAg pozitif cerrahlar invazif işlemleri
yapmaları kısıtlanabilir
HBV’nin Temas Sonrası Proflaksisi
 İdeal olarak immünproflaksi perkutanöz yada mukozal temastan sonra mümkün
olan en kısa zamanda başlanılmalıdır.
 Temastan sonraki 7 günden sonra etkinliği tam olarak bilinmemektedir.
 Son yıllarda yapılan çalışmalarda; sağlık çalışanlarında koruyucu düzeyin
üzerinde anti-HBs seviyelerinin ortalama 11.8 yıl devam ettiği, bu pozitifliği 18
yıla kadar koruyan sağlık çalışanların olduğu bildirilmiştir
Floreani A et al. Vaccine 2004
 Hepatit-B aşısının rutin tekrar dozunun gerekli olmadığı düşünmektedir
CDC Morbid. Mortal. Weekly Rep. 1997
Temas sonrası HBV profilaksisi
Sağlık çalışanının
bağışıklık durumu
HBsAg(+)
HBsAg(-)
Bilinmiyor
Aşısız
HBIG :0.06 ml/kg;+aşı
Aşılama
Aşılama
Tedavi gerekmez
HBIG :0.06 ml/kg+ tekrar
aşı
Tedavi gerekmez
Tedavi gerekmez
Tedavi gerekmez
Kaynak yüksek riskli
ise HBsAg + gibi
Anti-HBs> 10 mIU/ml:
tedavi(-)
<10 : HBIG-rapel aşı
Tedavi gerekmez
Anti-HBs> 10
mIU/ml: tedavi(-)
<10 : HBIG-rapel aşı
Aşılı
Anti-HBs> 10 mIU/ml
AntiHBs<10 mIU/ml
Aşı cevabı bilinmiyor
Temas sonrası HCV profilaksisi
 Pozitif olanların kanıyla perkütan yaralanmada bulaşma
riski %3
 İmmunglobulin

Yarasız
 İnterferon
 Yararsız
 Hasta izlenir
 O, 2, 8. Haftalar: AST/ALT, HCV RNA, anti-HCV
 Akut hepatit C tedavi edilir
 24 hafta İFN alfa-2b:%98 başarılı
HCV’nin Temas Sonrası Proflaksisi
 Bağışıklama uygulamaları danışma komitesi (ACIP) hepatit-C
için TSP’de IgG kullanımının herhangi bir faydasının olmadığını
belirtmiştir
Alter MJ. Infect. Control Hosp. Epidemiol. 1994
 Sağlık çalışanları arasında HCV’de temas sonrası proflaksi için
alfa interferon gibi antiviral ajanlar da önerilmemektedir
Nakano Y et al. J. Gastroenterol. Hepatol. 1995
CDC anti-HCV Pozitif Kanla Temas
Sonrası Takip Önerileri
 Anti-HCV için kaynak tarama testleri yapılır.
 Temas eden personelin anti-HCV ve ALT aktivite testleri 4-6 ay
gibi aralıklarla test edilir.
 EIA ile pozitif olarak rapor edilen tüm anti-HCV sonuçları
destekleyici testlerle doğrulanmalıdır.
 Eğer HCV enfeksiyonu tanısının daha erken konulması
istenirse, HCV RNA aranması 4-6 haftada bir yapılabilir.
İnfluenza
 Bulaşama:Hasta
Sağlık çalışanı
 Bulaşma riski inkübasyon dönemi sonundan semptomların
başladıktan sonraki yedi gündür
 Her yıl sağlık personeli aşılanır


Bulaştırma riski azalır
İş gücü kaybı önlenir
 Salgın halinde amantadin, rimantadin, zanamivir, oseltamivir
ile profilaksi
 Hasta personele izin verilir
Su çiçeği
 Varicella zoster virus: Varicella, zona
 Erişkinlerin %1-20’si su çiçeğine duyarlı
 Hastalık geçirmemişlere seroloji bakılır
 Seronegatfiler aşılanır

O, 4-8 hafta
 Yeni aşılananlar gebe, yeni doğan ve bağışıklık
yetmezliği olanla temastan kaçınır
Kızamık Kızamıkçık Kabakulak
 Hastalık geçirme ve bağışıklama durumu
incelenir
 Bilinmeyenlere serolojik tarama yapılır
 Seronegatifler aşılanır
 İndeks olgu ile temas eden seronegatifler
aşılanıp, izin verilir
HSV infeksiyonları
 Akıntılı orolabiyal herpesli sağlık çalışanı
 Koruyucu bariyer(maske) kullanmalı
 Yüksek riskli hastalara (yenidoğan, bağışıklık
yetmezliği) temas etmezler
 El yıkamaya özen gösterirler
 Herpetik dolaması olanlar eldivene rağmen
bulaştırıcı olabilir
CMV infeksiyonları
• Hastadan sağlık çalışanına bulaşma çok düşük
•
Diyaliz ve hematoloji-onkoloji verileri
• Gebe sağlık personeli virus çıkaran hastalardan
korunur
• Korunma: El yıkama ve temas önlemlerine
uyum
Sağlık çalışanları için aşılama
 Bağışıklama durumu mümkünse belgelere
dayanarak belirlenmeli
 Belge yoksa serolojik durum incelenmeli




HBV
Suçiçeği
Kızamık
Kızamıkçık
 PPD:+ cevapta akciğer grafisi
Sağlık kurumları çalışanları için
aşılama
 HBV

MMR (özellikle pediatri, kadın-doğum ve acil
servis çalışanları kızamıkçığa karşı bağışık
olmalıdır)
 İnfluenza
 Varicella
 BCG (MDR riskinde)
Bulaşma Sonrası Bağışıklama
 Hepatit A: Bulaşma sonrası 2 hafta içinde Ig +aşı
 HBV:HBsAg pozitif kişiden bulaş: HBIg+ aşı
 HCV hepatit bulaşında standart Ig etkisiz; izlenme yapılır
 Kızamık- Bulaşma sonrası 6 gün içinde Ig (0,25 ml/kg, maks-15 ml)
+aşı
 Kızamıkçık-Ig ile belirtiler silik geçer, viremi ve fetus infeksiyonu ve
konjenital rubella önlenemez
Teşekkür ederim