karahan.

Karahanlılar’da Eğitim
Kurumları Ve
Özellikleri
 Türkler 10. y.y’da
Karahanlılar
döneminde
kitleler halinde
Müslüman
olmuşlardır .
Türklerin Müslümanlığı kolay
benimseme sebepleri
Türklerde var olan
doğası
 Tek Tanrı Düşüncesi
inancı
 Savaşçı Ruh
Anlayışı
 Yoksullara Yardım
 Kurban
 Bilim Anlayışı
Aşkı
Müslümanlığın
Allah
Cihat
Sadaka
Kurban
Bilim
TÜRKLERİN İSLAMİYET’İ
BENİMSEMELERİNİN EĞİTİM
ANLAYIŞLARINA ETKİSİ
 1) Düzenli, planlı, güçlü bir eğitim-öğretim
kurumu medreselerin ortaya çıkışı
2)
İslam Dünyasında
Arap,
İranlı
v.b.
düşünürler
eğitimöğretim konularında
eserler
yazmışlar
Türkler düşünür ve
eğitimcileri
hem
bunlardan etkilenmiş
hem de bu görüşlere
katkıda
bulunmuşlardır.
3)
Düşünürler,
din
adamları
v.b
aracılığıyla Türk toplumu yeni din ve
değerler bakımından eğitilmiştir.
4) Alp insan tipinin özelliklerine yenileri
de eklenerek “Gazi” ve “Veli” insan tipi
ortaya çıkmış.
5) Türkler İslamiyet’in
bilimi üstün tuttuğunu
görmüş. Bilime
gereken önemi
vermişlerdir.
6) Batıya ilerledikçe Araplar ve İranlılarla ilişkiler
artmış buna bağlı olarak aydınların dili üzerinde
Arapça ve Farsça etkili olmuş ancak halkın dili
bu etkiden uzak kalmıştır. Fakat orta ve yüksek
öğretim dili ile bilim dili Arapça olmuştur.
7) Türkler İslamiyet’e geçerken Arap yazısını da
almışlardır.
KARAHANLILAR
840’ta Uygur Devleti sona erince,Uygurlar ve başka
toplumlar Karahanlı Devleti’ni kurdular ve 930’lu yıllarda
“SATUK BUĞRA HAN” zamanında müslüman oldular.
Devlet 11. yüzyılda ikiye
ayrıldı.
Batı Karahanlı
Devletinin başkenti:
Semerkant
En ünlü
hükümdarlarından
biri: Ebü İshak
İbrahim’dir.
Yıkılış Tarihi: 1212
Doğu Karahanlı
Devleti
Başkenti: Kaşgar
En Ünlü
Hükümdarı:
Hasan Buğra Han
Yıkılış Tarihi: 1130
İç Asya Müslüman Türkleri
ve Karahanlı’larda Eğitimin
Temel Özellikleri
1)

Bu toplumların Müslüman olmaları ve yerleşik hayata
geçmeleri onların eğitimini olumlu yönde etkileyen iki
temel etken olmuştur.
2)
Bu toplumların devlet adamları eğitim-öğretim ve bilimin
gelişmesine önem vermişleridir.
3)
Medreseler kurulmuş ve yaygınlaştırılmıştır.
4)
Farabi,İbni Sina gibi dünya eğitim ve bilim tarihi için
önemli isimler yetişmiştir.
5)
Eğitim tarihimizde, “eğitim bilimi”ne ilişkin ilk görüşler
başta Farabi olmak üzere bu düşünürler tarından ileri
sürülmüştür.
Karahanlı’larda Eğitim,
Medreseler ve Öğretim
Medreseler,
İslam
Eğitim
Tarihinde
mescitlerin öğretim için yetersiz kalması
gibi sebeplerle ortaya çıkmıştır. Bu
kurumların ortaya çıkışında Uygur Budist
kurumlarının
etkisi
olduğu
da
düşünülmektedir. İlk medreselerin Orta
Asya İslam kentlerinde ortaya çıktığı
düşünülür.
Karahanlılar’da başlıca
medreseler

Taşkent, Yarkent, Buhara, Kaşgar,
Semerkant,Balasagun gibi önemli kentlere
kurmuşlardır. Bu şehirler bilim, kültür ve sanat
merkezi halini almışlardır.
Bu Eğitsel ve Kültürel Zenginliği
Sağlayan Bazı Türkler ve
Uzmanlık Alanları Şöyledir;
Farabi, Belhli Ebu Zeyd: Felsefe,Eğitim v.s.
Biruni:Tabiiyat
İbni Sina : Tıp,Felsefe,Eğitim
Ebu Süleyman Mehmet, Ebü Hayr İbni
Baba : Tıp
 Musa Kardeşler, Buzicanlı Ebuvefa,
Türkoğlu Ebulfadl, Ebü Belze:
Matematik.
 Belhli Ebü Maşer, Ferganeli İbni Kesir:
Astronomi, Geometri.
 Türkçe ile Türk kültürünün en eski ve en
önemli eserlerini veren isimler arasında
Balasagunlu Yusuf,
Kaşgarlı Mahmut,

 Ahmet Edip ve Ahmet Yesevi sayılabilir.
 Karahan hükümdarlarının bilimseverliği ülkede bilim
adamlarının çoğalması için uygun bir ortam
oluşturdu.Karahan hükümdarları ülkenin her yerinde
medreseleri yaygınlaştırmaya çalışmışlardır. Bunun
bilim sevgisinin yanı sıra 2 sebebi daha vardı.
1) Türk boylarının yeni inanışlarını pekiştirme ,
2) Medreselerden Şiilere karşı Sünni –Hanefi inançları pekiştirme
konusunda yararlanma.
 Buğra Kara Han Ebu İshak İbrahim’in Semerkant’ta
kurduğu bir medresenin vakıf belgesi günümüze kadar
ulaşmıştır.
Peki medreselerin yapısı ve işleyişi nasıldı?








Medrese bilim ve din adamları için toplantı yeri,
Bir camisi,
Çalışma Odaları,
Kütüphanesi,
Edeb öğretmeni için bir odası,
Öğrenciler için küçük odaları,
Avlusu,
Bahçesi olan bir yapıydı.
 Medreselerde
görevlilere
maaş
verildiği
gözlenmektedir.
Ayrıca
Karahanlı’larda
BURSLU ÖĞRENCİ sistemine geçildiği de karşımıza
çıkmaktadır.
 Medreselerde çalışan başlıca kişiler olarak,






Hanifi Müderris,
Kuran öğreten öğretmen,
Öğrencilere burs dağıtan biri,
İki hademe,
Bekçi,
KÜTÜPHANECİ sıralanabilir.
 Medreselerde ihtiyacı olanları doyurma, kurban
sadaka, özel dini günlerdeki yardımlara para ayrıldığı
bilinmektedir.
 Bu kurumun Sünni-Hanifi öğrencilere hizmet verdiği
belirtilmektedir. Ancak şiilerde kendi mesheplerinin
propagandasını yapmak için Darüllim denen okullar
kurmuşlardır.
Hazırlayan
 Etem Can DOĞAN
 Ömer KILINÇER