Embriyolojiye Giriş - Adnan Menderes Üniversitesi

Embriyolojiye Giriş
Prof. Dr. Alpaslan GÖKÇİMEN
Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi
Histoloji ve Embriyoloji Anabilim Dalı
Tanım
Bir canlı gelişmeye başladığı dönemdenden
itibaren belirli bir süre içerisinde türe özgü şeklini
alıncaya değin, geçirdiği gelişim evrelerini inceleyen
bilim dalına embriyoloji denir.
Embriyoloji kelime olarak cenin (dölet) bilimi
anlamına gelir. Bu terim doğum öncesi (prenatal)
gelişimi ifade eder.
İnsan hayatının başlangıcı hakkında bilgi verir ve
prenatal gelişimde meydana gelen değişiklikleri
gösterir.
Genel anatomiyi aydınlatır ve normal ilişki ile
anormal gelişimi açıklar.
Embriyolojinin Sınıflandırılması
1- Genel Embriyoloji
2- Özel Embriyoloji
Embriyoloji kitapları
•
•
•
•
•
•
Medikal Embriyoloji : Prof. Dr. İsmail
Petorak
İnsan Embriyolojisine Giriş : Prof. Dr.
İlhan Kerse
Genel İnsan Embriyojisi : Prof. Dr. Aysel
Şeftalioğlu
Langman’s Medikal Embriyoloji : T.W
Sadler
Renkli Embriyoloji Atlası : Ulrich Drews
The Developing Human :Keıth L. Moore
Embriyonik Terimler


Oosit : Ovaryumda üretilen dişi
germ veya seks hücresidir.
Sekonder oosit veya olgun ovum
şeklinde ovaryumdan dışarı atılır.
Spermiyum : Testislerde üretilen
erkek germ hücreleridir.
Spermatozoon da denir. Spermiyum
ejekulasyon sırasında erkek
üretrasından atılır.
Döllenmiş ovum : İçerisine sperm girmiş bir
sekonder oositi ifade eder.
Zigot

Zigot : Döllenme tamamlandığında,
oosit ve spermin birleşmesi sonucu
oluşur.

Yarıklanma : Zigotun bir dizi mitotik
bölünmeden geçtiği süreci ifade
eder. Böylece erken embriyonik
hücreler diğer adıyla blastomerler
oluşur. Her bölünme sonucu
blastomerler küçülür fakat erken
embriyonun boyu değişmez.

Morula : Döllenmeden 3-4 gün sonra
blastomerler şekil değiştirir ve sıkı bir
hücre topu haline dönüşürler. 12 veya
daha fazla blastomer, küre şeklini alır ve
duta benzediği için morula adı verilmiştir.
Bu fiziki sıkıştırma olayından hücre
yüzeyi adezyon molekülleri sorumludur.
Blastosist

Blastosist : Morula, tuba uterinadan
uterusa girdiği zaman içerisinde sıvı
dolu bir kese olan blastosist kesesi
oluşur. Bu değişme morulayı
blastosist’e dönüştürür. Merkezde
bulunan hücreler iç hücre kitlesini
(embriyoblastları) oluşturur. Bu
hücreler embriyonun başlangıcı
veya taslağıdır.
Preimplantasyon Evresi
Embriyonal gelişimin preimplantasyon
(implantasyon öncesi) evresi, döllenme ile
uterus duvarına yapışma arasında geçen
süredir. Ortalama 6 gündür.
İmplantasyon Evresi
Blastosistin
endometriyum’a
(uterusun
mukoza tabakası veya örtüsü) bağlanma ve
gömülme sürecidir.
Gastrula


Gelişmekte olan canlı 3. haftada
ektoderm, mezoderm ve
endodermden oluşan üç tabakalı
veya trilaminer embriyonik disk
şeklini alır. Bu olaya gastrulasyon,
oluşan yapıya da gastrula denir.
Gastrulanın üç germ tabakası daha
sonra farklılaşarak embriyonun doku
ve organlarını oluşturur.
Nörula



Dördüncü haftaya gelen embriyoya
nörula denir.
Nörulasyon nöral tüp gelişimini ifade
eder.
Yaklaşık 27. günde yani 4. haftanın
sonunda iki ucu kapalı nöral tüp
oluşur.
Gelişim Evreleri


Doğum öncesi (prenatal) evre
Doğum sonrası (postnatal) evre
Doğum Öncesi Evre
Embriyonal evre : Gelişim sürecinde sekizinci
haftanın sonuna kadar olan evreyi ifade eder.
Gelişmekte olan insana bu evrede embriyo denir.
Embriyonal evrenin sonunda, bütün esas yapıların
başlangıcı oluşmuştur. Ancak sadece kalp ve
dolaşım çalışır durumdadır (21. gün).
Taslak, primordiyum : Bir organ veya yapının
gelişmesinde en erken aşamanın, fark edilebilir ilk
işaretini veya bu aşamanın başlangıcını ifade eder.
Doğum Öncesi Evre
Fetal evre
: Dokuzuncu haftadan
doğuma kadar olan evreyi belirtir.
Oluşan
organ
ve
dokuların
farklılaşması ve büyümesi gerçekleşir.
Doku ve organlar işlevsel hale gelir.
Konseptus


Bu terim embriyo ve embriyo ile
ilişkili membranları ve zarları ifade
eder.
Yani konseptus, plasentanın
embriyonal bölümü, amniyon,
koriyonik kese ve vitellus kesesini
de kapsar.
Embriyonik Terimler
Üç Ay (Trimestre) : Üç takvim ayından
oluşan dönemdir. Dokuz aylık gestasyon
(rahim içi gelişme) dönemi üç üç ay ’a
ayrılmıştır. İlk üç ay gelişmenin en kritik
evresidir.
Düşük (Abortus) :Embriyonun veya
fetusun yaşayabilir (varlığını uterus dışında
kendi başına sürdürebilir) hale gelmeden
uterus dışına atılmasını ifade eder.
Postnatal (doğum sonrası) Dönem




Bebeklik : Doğumdan sonraki ilk yılı kapsayan
süredir.
Yenidoğan (Neonatal) : Doğum sonrası İlk 4
hafta yenidoğan veya Neonatal dönem olarak
bilinir.
Çocukluk : 13. ay ile buluğ çağı (puberte, cinsel
olgunluk) arasında kalan dönemdir.
Puberte (Buluğ) : Genellikle, kızlarda 12 – 15
ve erkeklerde ise 13 – 16 yaşları arasındaki ikincil
cinsiyet belirtilerinin ve üreme yeteneğinin
geliştiği dönemdir. Puberte kızlarda ilk adet
kanaması ile menstruasyonun başlaması (menarş)
; erkeklerde ise olgun spermlerin üretilmesi ile
sona erer.
Ergenlik (Adolesans)


Ergenlik : 11 ile 19 arsındaki
verilen döneme verilen addır. Bu
süre cinsel olgunlaşmanın en erken
belirtileri ile başlar, fiziksel, zihinsel
ve duygusal olgunlaşmayla son
bulur.
Üreme
yeteneği
ergenlikte
tamamlanır.
Yetişkinlik veya Adult Dönem


Erken erişkinlik : 18 – 21 yaş
arasında ulaşılır. Kemikleşme ve
büyüme görsel olarak bu dönemde
tamamlanır.
21
–
25
yaşları
arasında
kemikleşme ve büyüme sona erer.