Sivil Toplum Kuruluşları ve Çevre
advertisement
Sivil Toplum Kuruluşları ve Çevre • Demokrasi geleneğinin yerleşmiş olduğu ülkelerde sivil toplum kuruluşları, kamu ve özel sektörden sonra üçüncü sektör olarak adlandırılmaktadır. • Türkiye’de ağırlıklı olarak sivil toplum kuruluşları STK adı kullanılırken yabancı ülkelerde devletlerle ya da kar amacı güden şirketlerle ilişkisi olmadığını ifade edenNon-governmental organization NGO kullanılmaktadır • Gönüllü kuruluşlar, bu tür yapılar içerisinde önemli bir yere sahiptir. • Yöneticileri etkilemek ya da yol göstermek adına gönüllü kuruluşlar ortaya çıkabilmektedir. • Çevre bahsi bu konular arasında önemli bir yere sahiptir. • Gönüllü kuruluşlar politik baskı dışında kalabilmektedir. • Halkla daha kolay ilişki kurabilmektedir. • Lobicilik yapabilmektedir. • Kamu politikalarına çevre koruyucu ilkeleri dahil edebilmektedir. • Çevre konularında bir kamuoyu oluşmasına yardımcı olabilmektedirler. GREENPEACE • 1971'de Amerika'nın Alaska'da yapacağı nükleer denemelere karşı kuruldu. • O günden bu yana çok çeşitli konularda doğrudan çalışan uluslararası bir yapı haline geldi. • Düzenlediği kampanyalar, balina avcılığının yasaklanmasından rüzgâr enerjisinin geliştirilmesine dek uzanıyor. Etkili protesto yöntemleriyle çevre sorunlarını gündemin üst sıralarına taşıması, Greenpeace'in en büyük gücü. GREENPEACE • Greenpeace (Türkçe: Yeşil Barış) kırktan fazla ülkede şubesi ve Hollanda, Amsterdam'da uluslararası bir merkezi olançevreci sivil toplum kuruluşudur. • Greenpeace amacının "Dünya'nın tüm çeşitliliği ile yaşamı besleme gücünü garantiye almak"olduğunu belirtir ve küresel ısınma, ormanların yok olması, aşırı avlanma, ticari balina avcılığı, genetik mühendisliği ve nükleer gibi dünya çapındaki sorunlardaki kampanyasına odaklanır. • Greenpeace amaçlarına ulaşmak için doğrudan eylem, lobicilik ve araştırmadan yararlanır. • Küresel örgüt 2,9 milyon bireysel destekçisine ve vakıf yardımlarına güvenerek hükümetlerden, şirketlerden ve siyasi partilerden bağış kabul etmez. Greenpeace'in bölgesel ve ulusal ofisleri GREENPEACE’in Temel İlkeleri • Şiddetsiz Doğrudan Eylem • Bilimsellik • Bağımsızlık • Tabiat Anaya Saygı GREENPEACE’in Başlıca Çalışma Alanları • Okyanuslar ve yaşlı ormanların korunması. • İklim değişikliğini durdurabilmek için fosil yakıtların kademeli olarak sonlandırılması ve yenilenebilir enerjilerin teşvik edilmesi. • Nükleer silahlanma ve nükleer kirliliğe son verilmesi • Temiz ve geri dönüştürülebilir enerjinin kullanılması • Zehirli kimyasalların ortadan kaldırılması. • Genleri ile oynanmış organizmaların doğaya bırakılmasının önlenmesi. • Savaşların önlenmesi. • Küresel Isınma'nın durdurulması. • Ticari amaçlı balina avının kontrol altına alınması. • Ormanların yok olmasının engellenmesi WWF-World Wildlife Fund • Örgüt, dünyanın en tanınmış koruma kuruluşlarından. 1961'de Londra'da kuruldu, daha sonra, merkezi İsviçre'nin Gland kentinde (IUCN ile aynı yerde) bulunan uluslararası bir örgüt haline geldi. • WWF'nin 50 ülkede şubesi var. Büyük Panda resmi yalnızca bu kuruluşun değil, bütün çevre koruma etkinliklerinin simgesi olarak görülüyor. • Örgütün çalışmaları, alan projelerine doğrudan katılımdan, hükümetlere lobi yapma faaliyetlerine kadar uzanıyor. • WWF, 2002 yılında yayımlanan Yaşayan Gezegen Raporu ile insanların doğa üzerindeki giderek artan olumsuz etkilerini göz önüne serdi. • 1961’de Londra’da kurulan örgütün ülkemiz de dahil olmak üzere 50’den fazla ülkede şubesi vardır. • WWF’nin temel amacı, dünyanın doğal ortamının bozulmasını durdurmak ve insanın doğayla uyumlu bir şekilde yaşadığı bir gelecek oluşturmaktır. • Dünya çapında 100’ü aşkın ülkede, iklim değişikliği, ormanlar, tatlı sular, denizler ve türler ile ilgili projeler yürütmektedir. WWF-Türkiye’nin Kurumsal İlkeleri • WWF-Türkiye, küresel, siyasetten bağımsız, çok-kültürlü ve tarafsızdır, • Çalışmalarında en yeni bilimsel verilerden yararlanır, • Alan projeleri, siyasi girişimler, kapasite artırımı ve eğitim çalışmalarının bileşiminden yararlanarak somut doğa koruma çözümleri oluşturur, • Yerel halkı ve toplulukları, kültürel ve ekonomik gereksinimlerini de göz önünde bulundurarak alan programlarının planlanmasına ve yürütülmesine dahil eder, • Diğer kuruluşlar, hükümetler, iş dünyası ve yerel topluluklarla ortaklıklar kurar, • Çalışmalarını düşük maliyetlerle ve verimli bir biçimde yürütür; destekçilerinden elde ettiği mali kaynakları sorumlu kullanır. • OXFAM-Oxford Committee for Famine Relief Oxfam 90’dan fazla ülkede ortaklar ve yerel topluluklarla birlikte çalışan 17 örgütün uluslar arası bir konfederasyonudur. • Dünyada üçte bir insanın açlıkla mücadele ettiği dünyada insanların gücüni kullanarak yoksullukla mücadele etmeyi amaçlamaktadır. • Küresel ölçekte insanları açlıktan kurtaracak yolları aramakta, yaşanan afetlerde hayat kurtarma ve yeni yaşam alanları inşa etmeye çalışmakta ve yoksul insanların yerel ya da küresel kararlara katılabilmesi için çalışmaktadır. • Yoksulluğun ortaya çıkardığı kadın ve erkeklerin yaşadığı eşitsizlikleri ortadan kaldırmayı amaçlar. OXFAM’ın vizyonu ve misyonu • Oxfam’ın vizyonu açlığın olmadığı bir dünyadır. İnsanların eşit olduğu, haklarından tamamıyle istifade edebildikleri ve kendilerini etkileyen kararlara katılabildikleri bir dünyadır. • Oxfam’ın vizyonu, yoksulluğun getirdiği eşitsizlik için kesin çözümler bulmaya yardımcı olmaktır. FOE-Friends of Earth • Doğal yaşam ve doğal yaşam alanlarının korunması amacıma yönelik kampanyalar düzenlemekte, yerel, ulusal ve uluslar arası düzeylerde çevre koruma etkinlikleri düzenlemektedir. Doğal Hayatı Koruma Derneği (WCS) • New York çevresinde dört hayvanat bahçesi ve bir akvaryum işleten Amerikan kuruluşu. 1895 yılında New York Zooloji Derneği adıyla kurulan WCS, dünyanın en eski çevre koruma kuruluşlarındandır. • 20'nci yüzyılın başlarında, dünyada ilk defa yapay döllenme programı uygulayarak, Kuzey Amerika bizonunun soyunun tükenmesini engelledi. • WCS, hayvanat bahçelerinin doğal hayatın korunması için aktif olarak çalışmaları gerektiği düşüncesinin öncüsü; bu konuda 50 ülkede 300 tane projesi var. • 20. yüzyılın başlarında dünyada ilk defa yapay döllenme programı uygulayarak Kuzey Amerika bizonunun soyunun tükenmesini engellemiştir. WCS, hayvanat bahçelerinin doğal hayatın korunması için aktif çalışması gerektiği düşüncesinin öncüsüdür. Uluslararası Doğa Koruma Birliği (IUCN) • • • • • • Dünya Koruma Birliği adıyla da bilinen kuruluş, 1948 yılında hükümetlerden bireylere kadar, doğanın korunmasıyla ilgilenen herkesin katılabileceği bir forum olarak kuruldu. IUCN, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nda gözlemci statüsüne sahip tek çevre koruma kuruluşudur. Örgüt, dünyadaki en büyük ve etkili koruma örgütü olduğunu iddia etmektedir. 200’ü hükümet 900’ü sivil olmak üzere 1200’den fazla üyesi vardır. On binlerce bilim insanının gönüllü çalışmasıyla desteklenen birlik, pek çok kişinin gözünde koruma dünyasının "resmi" sesi; pek çok koruma programının ve politikasının koordinasyonundan sorumludur. Kuruluşun en çok bilinen çalışması, sonuncusu 2002 yılında yayımlanan Nesli Tehlikede Olan Türlerin Listesi (Red List of Threatend Species). IUCN Red List(Kırmızı Liste) bitki ve hayvan türlerinin dünyadaki en kapsamlı küresel koruma durumu envanteridir. Kırmızı Liste, kesin ölçüt kullanılarak, binlerce tür ve alt türlerin nesillerinin tükenme riskini değerlendirmektedir. Biyoçeşitliliğin korunması IUCN’nin en önemli misyon merkezidir. IUCN, ayrıca iklim değişikliği, sürdürülebilir kalkınma ve gıda güvenliği gibi önemli sorunları ele almakta ve çözümler sunmaktadır. Uluslararası Doğa Koruma Birliği (IUCN) • • • • • IUCN'in görevi, doğal hayatın bütünlüğünü ve çeşitliliğini korumak, doğal kaynakların adil ve ekolojik olarak sürdürülebir olmasını sağlamak ve bu konu hakkındada toplumları bilinçlendirmek amacıyla faaliyet göstermektir. Kuruluş, çevre ve doğanın korunması ve sürdürülebilir çevre yönetiminin sağlanmasına yönelik uluslararası çabaları organize etmekte, “clearinghouse” olarak işlev görerek, doğanın korunmasına yönelik politikaların geliştirilmesine katkıda bulunmaktadır. IUCN, üye ülkelere çevre politikalarının oluşturulmasında danışmanlık hizmetleri vermesinin yanı sıra, doğal dünya mirası önerilerini değerlendirme, yeşil ekonomi, eko-turizm, kırmızı listede bulunan ve nesli tehlike altında bulunan türlerin durumunun gözlem altında tutulması gibi konularda hizmet vermektedir. IUCN ayrıca, iklim değişikliğinin etkilerinin önlenmesi, yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımının yaygınlaştırılması, doğal kaynaklı felaketlerin etkilerinin azaltılması ve biyoteknoloji konularında çalışmalar yapmaktadır. Çevre alanında en önemli uluslararası uzman kuruluş olan IUCN, çevre sözleşmelerinin yanı sıra, doğal kaynakların yönetimi ve strateji belgelerinin hazırlanması sırasında diğer uluslararası kuruluşlara (BM bünyesindeki örgütler vb.) teknik destek verebilmekte; sözkonusu belgelerin hazırlanmasında anahtar rol oynayabilmektedir. Kraliyet Botanik Bahçeleri (KEW) • Bitki dünyasına ilişkin en yetkin kuruluş olan KEW'in çalışmaları geniş bir alana yayılıyor. • Bitki genlerinin klonlanması, soyu tehlikede olan bitkilerin yetiştirilmesi, ekonomik açıdan önemli bitkiler hakkında bilgi toplanması, sürdürülebilir kırsal yerleşimler geliştirilmesi, bu çalışmalar arasında sayılabilir. • En son çalışması, 24 bin bitkinin tohumlarının saklanacağı bir tohum bankası oluşturma projesidir. • Londra’da bulunan KEW, bitki genlerinin kopyalanması, soyu tehlikede olan bitkilerin yetiştirilmesi, ekonomik açıdan önemli bitkiler hakkında bilgiler toplanması, sürdürülebilir kalkınma gibi alanlarda çok önemli çalışmalar yapmaktadır. • 120 dönümlük arazi üzerine kurulu KEW’de 38 binin üzerinde bitki çeşidi bulunmaktadır. Kraliyet Kuşları Koruma Derneği, RSPB • İngiltere'nin en tanınmış doğa koruma kuruluşlarından biridir. 1889 yılında kurulmuştur. • Bugün, 1 milyon üyesi ve İngiltere çapında 100'ün üzerinde doğal kaynağı var. Yaşam alanlarının korunmasının yanında hükümet lobi çalışmaları da sürdürüyor. • Önemli başarıları arasında, soyu tükenmek üzere olan balık kartalı ve kızıl çaylak kuşlarının korunması var. • BI ile birlikte, Avrupa ve gelişmekte olan ülkelerde doğal hayatı koruma projelerinde ortak çalışmalar da sürdürüyor. Uluslararası Kuşları Koruma Konseyi (Birdlife International) • Dünyadaki kuşları koruma örgütlerinin bir araya gelmesiyle oluşmuş bir yardımlaşma ağı. • Merkezi Cambridge'te bulunan konsey, 100'den fazla ülkede kuş türlerinin korunması ve kuş çeşitliliği için önemli alanların belirlenmesine ilişkin araştırma çalışmaları yürütüyor. Bugüne dek, 20 binin üzerinde "Önemli Kuş Alanı" belirlendi. Durrel Doğal Hayatı Koruma Birliği (DWCT) • Hayvanat bahçelerinin tehlikedeki türlerin üremesi ve doğaya geri dönüşlerine hizmet eden yerler olarak çalışmaları düşüncesine öncülük etmiştir. • Küresel etkinliği büyük bir kuruluş. • 1959 yılında zoolog ve yazar Gerald Durell tarafından Jersey Hayvanat Bahçesi adıyla kuruldu. • Hayvanat bahçelerinin tehlikedeki türlerin üremesi ve doğaya geri dönüşlerine hizmet eden yerler olarak çalışmaları düşüncesine öncülük etti. • Bunun yanı sıra, doğayı korumaya yönelik 1.000'in üzerinde eleman yetiştirerek, bu insanların dünyanın dört bir köşesinde hayvanat bahçelerinde çalışmalarını sağladı. Uluslararası Koruma, CI (Conservation International) • 1987'de Amerika'da kurulan CI, çalışmalarını Güney Amerika, Afrika ve Asya'da sürdürüyor. • 1980'li yılların sonunda "doğa için borçların silinmesi" programına öncülük ederek, çevre koruması ile ilgili sözler verilmesi karşılığında, üçüncü dünya ülkelerinin borçlarının silinmesini sağladı. • Kuruluşun en etkin olduğu çalışmalar, çevreye zarar vermeyen sürdürülebilir kırsal yerleşimler geliştirme ile ilgili. • CI, 1990'lı yıllardan itibaren biyolojik çeşitlilik alanlarının belirlenmesi çalışmalarına öncülük ediyor. Survival International • Dünyanın çeşitli bölgelerindeki yerli halkların ve içinde yaşadıkları çevrelerin korunmasını amaçlayan etkinlikler düzenlemekte, varlıklarını tehdit eden koşulların ortadan kaldırılması ve insan olarak sahip oldukları hakların tanınmasına çalışmaktadır. TÜRKİYE’DE ÇEVRECİ KURULUŞLAR Türkiye Erozyonla Mücadele, Ağaçlandırma ve Doğal Varlıkları Koruma Vakfı (TEMA) • 1992 yılında kurulan TEMA Vakfı, toprakları tehdit eden erozyon ve çölleşme tehlikesine dikkat çekmeyi ve bunun devlet politikası haline gelmeye katkı sağlamayı amaçlamaktadır. • TEMA Vakfı, toprakla birlikte su, orman, biyoçeşitlilik gibi tüm doğal varlıkların korunması ve insan kaynaklı iklim değişikliğine dair toplumsal bilinç oluşturulmasına katkı sağlayıcı çalışmalar yapmaktadır. Çevre Koruma ve Ambalaj Atıkları Değerlendirme Vakfı (ÇEVKO) • ÇEVKO, cam, metal, plastik, ve kağıt/karton türü evsel nitelikli ambalaj atıklarının değerlendirilmesi için sağlıklı, çevre kirliliğini en aza indiren bir geri kazanım sistemi oluşturmayı hedeflemektedir. • Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından her çeşit ambalajlı atığın geri kazanımı konusunda yetkilendirilmiş kuruluştur. Çevre Koruma ve Araştırma Vakfı (ÇEVKOR) • Doğal, tarihi ve kültürel varlıkların korunması, geliştirilmesi ve yaşatılması, toplumun her kesiminde çevre bilincinin arttırılması ve bu konuda eğitim çalışmalarının yapılmasını amaçlamaktadır Türkiye Çevre Koruma Vakfı (TÜÇEV) • İnsan sağlığının ve çevrenin korunması, iyileştirilmesi, çevre kirliliğinin önlenmesi, ülkenin doğal bitki ve hayvan varlığı ile tarihi zenginliklerin korunması için maddi ve manevi katkıda bulunmak ve yeni kaynaklar temin etmek amacıyla kurulmuştur. Türkiye Çevre Eğitim Vakfı (TÜRÇEV) • 1993 yılında Turizm Bakanlığı önderliğinde “Mavi Bayrak Programı”nın ülkemizde başlatılabilmesi amacıyla kurulmuştur. • Mavi Bayrak; gerekli standartları taşıyan nitelikli plaj ve marinalara verilen ödüldür. • TÜRÇEV, Çevrenin Genç Sözcüleri, Eko Okullar, Okullarda Orman gibi programlarıyla okullarda çevre bilincini geliştirme faaliyetlerini sürdürmektedir. Çevre ve Kültürel Değerlerini Koruma ve Tanıtma Vakfı(ÇEKÜL) • Doğal kaynakları, kültürel mirası ve insanı bir bütün olarak ele alan ÇEKÜL, doğal ve kültürel çevreyi korumak için “kent-havza-bölge-ülke” ölçeğinde projeler geliştirmektedir Doğa ve Çevre Vakfı (DOÇEV) • 1996 yılında Denizli’de işadamı İsmet ABALIOĞLU önderliğinde kurulan vakıf; ağaçlandırma, erozyonla mücadele, ağaçlık alanlarda yaban hayatını destekleme, çevreye zararlı elektronik atık, pil toplama ve geri dönüşüm gibi birçok alanda çevreyi koruma hizmeti sunmaktadır. Türkiye Deniz Araştırmaları Vakfı (TUDAV) • Deniz bilimleri konusunda araştırmalar yapmak, deniz yaşamını korumak, deniz kültürü ve deniz sevgisini gelecek kuşaklara taşımak ve korumak amacıyla 1997 yılında kurulmuştur. • Avrupa denizlerindeki çöpleri temizleme, Akdeniz ısınmasının nedenlerini araştırma, palamut balıklarının uygun yaşama yerleri gibi aktif projeleri bulunmaktadır. Doğal Hayatı Koruma Derneği (DHKD) • Derneğin amacı, Türkiye’nin zengin bitki ve hayvan türleri ile bunların yaşam alanlarının değerinin önemsenmesi ve koruma altına alınmasıdır. • Bu amaçla koruma projeleri yürüten dernek, kamu ve özel sektördeki şirketlerle işbirliği yapmaktadır. Türkiye Çevre Koruma ve Yeşillendirme Kurumu (TÜRÇEK) • 1972 yılında ülkemizin ilk gönüllü çevre kuruluşlarından birisi olarak İstanbul’da kurulmuştur. • Her türlü çevre kirliliğinin önlenmesi, doğal varlıkların ve yaşama ortamlarının korunması için çalışmalar yapmaktadır. Doğa ile Barış Derneği • Toplumun birleşik gücünü, insan ve doğa sevgisinde odaklaştırarak çevreciliği yaşama biçimi kabul eden, bilinçli üreten ve tüketen toplum oluşturma amacını taşımaktadır. Deniz Temiz Derneği (TURMEPA) • Denizlerimizin ve kıyılarımızın kirlenmesini önlemek, kirlilikle mücadeleyi özendirme, geliştirmek ve halk katılımını sağlamayı amaçlayan TURMEPA, özellikle okullarda öğrencilere ve öğretmenlere bu konuda eğitim ve saha çalışmaları imkanı sunmaktadır Dağlık Alanların Sürdürülebilirliği ve Yönetişimi Derneği • Dağlık alanlarda ve etkisi altındaki kıyı ve kırsal bölgelerde küresel sürdürülebilir kalkınmayı sağlamak, yerleşik halkın yaşam kalitesini artırmak, mevcut doğal kaynakların bitki örtüsü(flora), hayvan türleri(fauna) gibi ekolojik yaşamın aurasının bütünleşikliğine özen gösterilmesinde yapıcı ve yol gösterici rol oynamayı hedeflemektedir.
