letmelerde Teknoloji Ve AR-GE Yönetimi
advertisement
İşletmelerde Teknoloji Ve AR-GE Yönetimi Günümüz rekabet koşullarında, teknoloji geliştirme çalışmaları işletmeler açısından kaçınılmaz olmuştur. Teknoloji geliştirme faaliyetleri oldukça kapsamlı faaliyetler dizisinden oluşmaktadır. Bunlar arasında teknolojinin transfer edilmesi, kullanılması ve üretilmesi bulunmaktadır. Teknolojinin transfer yoluyla temin edilmesi kısa vadede teknolojik ilerlemeye katkıda bulunsa da, uzun vadede etkileri oldukça düşüktür. Uzun vadede teknolojik olarak ilerlemenin en etkili yolu, teknolojinin üretilmesidir. Bu noktada, teknoloji yönetimi çalışmaları içinde önemli bir yere sahip olan Ar Ge faaliyetleri ön plana çıkmaktadır. Ar Ge çalışmaları, oldukça kapsamlı ve maliyetli olmasının yanı sıra, getirisinin uzun vadede olması nedeniyle, işletmeler açısından riskler içermektedir. Bu riskleri en aza indirerek Ar Ge’den etkili bir şekilde faydalanmak, faaliyetlerin sistematik bir çerçevede yürütülmesine ve Ar Ge performans ölçümlerinin yapılmasına bağlıdır. Teknoloji Yönetim Süreci hangi aşamalardan oluşmaktadır? Teknoloji yönetimi, yönetim ile teknik uzmanlık arasındaki bağlantıyı kurmak ve teknoloji transferi, teknolojinin pazarlanması, teknolojik planlama, araştırma geliştirme, tasarım, imalat, prototip oluşturma, test etme gibi teknoloji teminine ve teknolojinin geliştirilmesine yönelik faaliyetlerin planlanması, örgütlenmesi, koordinasyonu ve kontrolü ile ilgili faaliyetlerin tümüdür. yönetim süreci şu aşamalardan oluşmaktadır Teknoloji yönetim süreci şu aşamalardan oluşmaktadır 1. STRATEJİK TEKNOLOJİK PLANLAMA 2. TEKNOLOJİK TAHMİN 3. AR GE FAALİYETLERİ 4. TİCARİLEŞTİRME FAALİYETLERİ 5. PAZARLAMA FAALİYETLERİ 1. STRATEJİK TEKNOLOJİK PLANLAMA • Güçlü ve zayıf yanların belirlenmesi, • Teknoloji ihtiyaçlarının belirlenmesi, • Teknolojik planlama yapılması, • Teknolojik planın işletme stratejisi ile bütünleştirilmesidir. 2. TEKNOLOJİK TAHMİN • Yeni teknolojilerin izlenmesi, • Yatırım için teknoloji öngörüsünün yapılması, • Müşteriye uygun yeni mal ve/veya hizmetlerin belirlenmesi, • Rekabet üstünlüğü kazandıracak fikirlerin seçilmesidir. 3. AR GE FAALİYETLERİ • İhtiyaçların belirlenmesi, • Çalışmaların planlanması, • Örgütlendirilmesi/projelendirilmesi, • Performansın ölçülmesidir. 4. TİCARİLEŞTİRME FAALİYETLERİ • Patent alınması, • Markanın tescillenmesidir. Yeni mal ve/veya h i zmetlerin pazara sunulması, 5. PAZARLAMA FAALİYETLERİ Pazar stratejisinin belirlenmesi, Yeni mal ve/veya hizmetlere ilişkin tanıtım/reklam faaliyetlerinin yapılması, Yeni mal ve/veya hizmetlerin pazara sunulması Satış sonrası hizmetlerin gerçekleştirilmesidir. İşletmelerde Ar Ge Yönetim Sistemi nasıl oluşturulmalıdır? Araştırma ve geliştirme kelimelerinin kısaltması olan Ar Ge, “Bilimsel ve teknik bilgi birikimini artırmak amacıyla, sistematik bir temele dayalı olarak yürütülen, yaratıcı çaba ve bu bilgi birikiminin yeni uygulamalarda kullanı mıdır.” . Araştırma faaliyetleri, “Temel Araştırma” ve “Uygulamalı Araştırma”; Geliştirme faaliyetleri ise, “Basit Geliştirme”, “Teknolojik Geliştirme” ve “Bilimsel Geliştirme” faaliyetlerinden oluşmaktadır. Ar Ge bölümünün çıktıları sonucunda elde edilen faydalardır İşletmelerde etkin bir Ar Ge yönetimi için, Ar Ge bölümünün: • Doğru bir şekilde örgütlendirilmesi, • İşletmenin diğer bölümleri ile etkileşimli olması, • İşletmenin dış çevresi ile etkileşimli olması, • Performans ölçüm sistemine sahip olması gerekmektedir Ar Ge’nin Örgütlendirilmesi: İşletmelerde Ar Ge örgütlendirilmesinde dikkat edilmesi gereken iki temel husus, işletmenin faaliyet gösterdiği sektörün “Teknolojik Değişim Hızı” ve işletmenin “Ürün Çeşitliliği”dir. Ar Ge bölümünün oluşturulmasında teknolojik değişim hızı, “Ürün Geliştirme (ÜG)” ve “Süreç Geliştirme (SG)” faaliyetlerinden hangisine daha fazla ağırlık verilmesi gerektiğini belirlerken; ürün çeşitliliği, örgütlenmenin her bir ürün bazında mı yoksa tüm ürün grupları için ortak mı olacağını belirlemektedir Teknolojik değişim hızı düşük olan bir sektörde faaliyet gösteren ve ürün çeşitliliği az olan bir işletmede, süreç geliştirme faaliyetlerine ağırlık verecek şekilde bir örgütlenmeye gidilmesi gerektiği; teknolojik değişim hızı yüksek olan bir sektörde faaliyet gösteren ve ürün çeşitliliği fazla olan bir işletmenin ise her bir ürün için ayrı ayrı hem süreç geliştirme hem de ürün geliştirme faaliyetlerine ağırlık verecek şekilde bir örgütlenmeye gitmesi gerektiği görülmektedir. Ar Ge’nin Diğer Bölümlerle Etkileşiminin Sağ lanması: Ar Ge bölümünün oluşturulmasından sonra, işletmenin diğer temel bölümleri (Üretim ve pazarlama) ile etkileşiminin kurulması gerekmektedir. Ar Ge bö lümünün çıktılarını üretim ve pazarlama bölümlerinin kullandığı ancak, üretim ve pazarlama bölümünün çıktı ve hedeflerinden habersiz olduğu (zayıf etkileşim) durumda, Ar Ge bölümü üretim ve pazarlamanın sorun, istek ve önerilerini dikkate alan projeler sunamayacaktır Pazarlama bölümünden üretim bölümüne, üretim bölümünden de Ar Ge bölümüne geri bildirimlerin olduğu (orta etkileşim) durumda ise, Ar Ge projelerinde üretim bölümünün tüm sorun, istek ve önerileri dikkate alınırken, pazarlamanın sorun, istek ve önerilerinin tamamı dikkate alınmayacaktır. Bunun nedeni, üretim bö lümü üzerinden bilgi akışı sağlandığı için, bilgi ve zaman kayıplarının oluşmasıdır. Tüm bu olumsuzlukların önüne geçilmesi için güçlü bir etkileşim sağlanması (yüksek düzey etkileşim) ve Ar Ge bölümünün gerek üretim gerekse pazarlama bölümü ile uyumlu ve ortak çalışmasının sağlanması gerekmektedir Ar Ge’nin, İşletmenin Dış Çevresi İle Etkileşiminin Sağlanması: İşletmede Ar Ge bölümünün oluş turulması ve diğer bölümlerle etkileşimli hale getirilmesinden sonra, Ar Ge bölümünün işletmenin dış çevresi ile de etkileşimli hale getirilmesi ve böylece Ar Ge bö lümünün dış gelişmeleri de dikkate alarak, işbirlikleri ile proje yürütmesi sağlanacaktır. Ar Ge performans ölçümü nasıl yapılmalıdır? Ar Ge faaliyetleri, sonuçları itibarı ile nitelik ve nicelik olarak ölçülebilen faaliyetler dizisinden oluşmaktadır. Bu nedenle, Ar Ge performansı, sayısal olarak hesaplanan parametreleri değerlendiren kantitatif ölçümler ve sonradan sayısal hale dönüştürülen nicel parametreleri değerlendiren kalitatif ölçümler kullanılmaktadır. Şekil 7’de görüldüğü gibi araştırma ve geliştirme türlerine göre ölçüm yöntemleri de değişmektedir. Temel araştırmalarla ilgili performans ölçüm işleminde tamamen kalitatif ölçüm yöntemi kullanılırken, ürün ve süreç geliştirme ile ilgili performans ölçümünde kantitatif öl çümler kullanılmaktadır. Ar Ge faaliyetleri, maliyetli ve risk düzeyi yüksek faaliyetlerdir. Bu nedenle, Ar Ge faaliyetlerinin başarı düzeyinin belirlenmesi amacıyla, performans ölçme ve izleme çalışmalarının sürekli olarak yürütülmesi gerekmektedir. Bunun için öncelikle performans ölçüm kriterleri belirlenmelidir. Ar Ge performans kriterlerinin belirlenmesinde “Teknoloji Değer Piramidi (TPD)” temel teşkil etmektedir. Teknoloji Değer Piramidi TDP ArGe performansında kullanılacak kriterlerin belirlenmesinden önce TDP’de yer alan yönetimsel faktörlerin incelenmesinde yarar vardır. Bu yönetimsel faktörler biraz daha detaylı incelenecek olursa; Değer yaratma: Kuruluşun yerleşimi, kârlılığı ve büyü mesi, hissedar değerlerinin yaratılması için Ar Ge faaliyetlerinin değerini gösterir. Portföy değerlendirmesi: Zaman kriterleri, risk seviyeleri, işetme iç yetkileri, eski/yeni projeler gibi farklı ilgi boyutlarının sıralanması ile bütün Ar Ge programının birleştirilmesini ifade eder. İşletme ile entegrasyon: Entegrasyon seviyesi, işletmenin Ar Ge işlem ve programlarına karşı sorumluluğu, grup çalışması ve organizasyon içerisinde teknolojinin işletilmesi yeteneğini ifade eder Teknolojinin değeri: firmanın teknolojisinin kuvvetini ve dayanma gücünü ifade eder. TDP’deki 4. ve 5. yönetimsel faktörler, Ar Ge’nin iç işlevsel elemanlarıdır. Bu seviyedeki yönetim verimliliği, yüksek teknolojili çıktılar ve verimli teknoloji yönetimi uygulamaları ile karakterize edilebilir. Bir sonraki seviye olan 2. ve 3. yönetimsel faktörler, işletme stratejisi ile teknoloji stratejisinin ne derece iyi bağlandığını yansıtır. Piramidin en üstünde yer alan değer yaratma değer yaratma Yönetimsel faktördür ve her Ar Ge projesinin başlıca amacıdır. Ar Ge performans kriterleri belirlenirken: • Ölçülebilir, • Sürekli, • Kapsamlı, • Karşılaştırılabilir, • Sade ve anlaşılır, • İşletme stratejileri ile uyumlu olması gibi hususlar dikkate alınmalıdır. 1. ARAŞTIRMA i. Temel Araştırma: “Sonuçlarının pratik değeri ve uygulanıp uygulanmayacağına bakılmaksızın yapılan, teknik bilgi dağarcığını geliştirmeye, bilimin sınırlarını genişletmeye, öğrenmeye, özellikle doğayı ve doğa kanunlarını anlamaya yönelik çalışmalardır.” . ii. Uygulamalı Araştırma: “Özellikle ticari amaçlara yönelik ürünler, hizmetler, üretim süreçleri üzerinde yapı lan ve yeni bilgilerin, geliştirmelerin elde edilmesini sağlayan çalışmalardır.” 2. GELİŞTİRME “Temel ve uygulamalı araştırma sonucunda elde edilen bilgilerin kullanılarak uygulamada daha iyi malzemeler, mamuller, sistemler, üretim süreçleri ve hizmetler elde etmeyi amaçlayan, ancak yeni bir buluşun söz konusu olmadığı, araştırma ile üretim faaliyetleri arasında köprü görevi gören çalışmalardır.” 2. GELİŞTİRME i. Diyalog ve basit geliştirme : Mevcut durumu daha iyi bir hale getirmek amacıyla, mesleki bilgi ve tekniklerin artırılarak yararlı sonuçlar elde edilmesine yönelik küçük çaplı faaliyetler. ii. Teknolojik geliştirme : Bir çalışma yönteminin veya müşteri bakımından bir faydalanma durumunun eleştirisel gözlemi sonucunda edinilen fikirlerin uygulamasına ilişkin bir geliştirme çeşididir [4]. iii. Bilimsel geliştirme : Tamamen bilimsel bilgilerin ilerlemesini amaçlayan ve ticari hiçbir kaygı gütmeksizin gerçekleştirilen geliştirmelerdir. Tüm organizasyonların ürün ve hizmet üretmek için birlikte çalışan sistemlerden oluştuğu göz önünde bulundurulduğunda, Ar Ge’nin de kendi girdileri, işlemleri ve çıktıları olan bir sistem olduğu düşünülebilir 4. TİCARİLEŞTİRME FAALİYETLERİ • Patent alınması, • Markanın tescillenmesidir. 5. PAZARLAMA FAALİYETLERİ • Pazar stratejisinin belirlenmesi, • Yeni mal ve/veya hizmetlere ilişkin tanıtım/reklam faaliyetlerinin yapılması, Yeni mal ve/veya hizmetlerin pazara sunulması, • Satış sonrası hizmetlerin gerçekleştirilmesidir. İşletmelerde Ar Ge Yönetim Sistemi nasıl oluşturulmalıdır? Araştırma ve geliştirme kelimelerinin kısaltması olan Ar Ge, “Bilimsel ve teknik bilgi birikimini artırmak amacıyla, sistematik bir temele dayalı olarak yürütülen, yaratıcı çaba ve bu bilgi birikiminin yeni uygulamalarda kullanımıdır.” [2]. Araştırma faaliyetleri, “Temel Araştırma” ve “Uygulamalı Araştırma”;Geliştirme faaliyetleri ise, “Basit Geliştirme”, “Teknolojik Geliştirme” ve “Bilimsel Geliştirme” faaliyetlerinden oluşmaktadır (Bkz. Şekil 1). Şekil 1. Araştırma geliştirme faaliyetleri
