çevre problemleri

ÇEVRE YÖNETİM SİSTEMLERİ
VE ÇEVRE BOYUTU
4. HAFTA : ÇEVRE PROBLEMLERİ
ÇEVRE YÖNETİM SİSTEMİNİN
AMACI
Dersi Veren: Yrd. Doç. Dr. Asude ATEŞ
SAÜ 2013
Çevre ?
Hava
Toprak
Su
İNSANIN FAALİYETLERİNİ
SÜRDÜRDÜĞÜ ORTAMDIR.
Hayvan Topluluğu
Bitki Topluluğu
ÇEVRE SORUNLARININ ORTAYA ÇIKIŞI


Çevre Sorunları ilk kez II.Dünya savaşı sonrası
ortaya çıkmıştır.İlk etapta çevre sorunlarının
sanayileşmenin bir sonucu olduğu ve sadece
bulundukları bölgeyi etkiledikleri sanılmaktaydı.
Böylece bunlarla ilgili çözüm ve bilinçte bölgesel ve
mahalli olarak düşünülmekteydi. Ancak,çevre
sorunlarının
sebep
olduğu
bazı
sonuçların
evrenselleştiği anlaşıldıktan sonra global olarak bir
çevre bilinci uyanmaya başlamıştır.
ÇEVRE SORUNLARI

Çevre sorunları son yılların en çok tartışılan
konularından ve belki günümüze kadar insanlığın
karşılaştığı en büyük sorunlardan birisidir. Özellikle
son yıllarda boyutları giderek büyüyen ve bütün
insanlığı tehdit eder hale gelen sorunun çözümü
konusunda ülkeler çeşitli stratejiler gelişmektedir.
Özetle; Çevre sorunları, global anlamda düşünülmesi
gereken ve ekolojik, toplumsal ,ekonomik, idari vb.
öğelerin oluşturduğu bir bütün olarak
nitelendirilmektedir.
ÇEVRE SORUNLARININ KISACA GEÇMIŞI
Doğal kaynakların tükenmesi-kirlenmesi, su
,toprak, hava ,kirliliği
 Katı Atıklar
 Ozon tabakasının delinmesi
 Küresel ısınma
 Yağmur Ormanlarının yok olması
 Zehirli atıkların doğaya verilmesi
 Deniz Kirliliği
 Büyük Çevre Felaketleri
Çevre bilincinin yükselmesine neden olmuştur.

ÇEVRE PROBLEMLERİ
Hızlı nüfus artışı ve
sanayileşme dünyamızı
tehdit etmektedir.
6
PSB Merkezi Başkanlığı
-Doğal kaynakların
tükenmesi,
- Atıkların artması,
- Ozon tabakasının incelmesi
- Sera etkisi nedeniyle
küresel ısınma, iklim
dengesizliği
- Doğal ortamın yok olması
- Zehirli atıklar
-İnsan sağlığına olan etkiler
©2008 Türk Standardları Enstitüsü
Bu tehditler:
DOĞAL KAYNAKLARIN
TÜKENMESİ-KİRLENMESİ
Doğal kaynaklarımız sınırsız değildir!
Su
 Toprak
 Hava
 Ormanlar
 Madenler

SU KİRLİLİĞİ
 Dünyamızda
ki suyun %96 ‘sı tuzlu su, geriye
kalanın % 4 ‘lük tatlı suyun %70 i buz ve
buzullar,%30 u yer altındadır.
 Nehirler, göller gibi yüzeysel tatlı su
kaynakları dünyadaki toplam suyun yaklaşık
%1 inden daha azını oluşturmaktadır.
 3225 belediyesinin 141 tanesinin arıtma tesisi
var.(%5 inde var)
 Ülkemizde tarımda %72, evsel%18,endüstriyel
%10 oranında su tüketimi
TOPRAK KİRLİLİĞİ
Nedenleri;
Aşırı gübreleme,
 Pesti sitler
 Yanlış sulama teknikleri,
 Betonlaşma
 Erozyon

HAVA KİRLİLİĞİ
Hava Kirliğinin yarattığı başlıca sorunlar;
Asit Yağmurları (ısınma,endüstri,motorlu taşıtlar,
havaya yayılan kükürt oksit-azot oksit-karbonik
gazlar yağmur damlaları ile birleşerek sülfirik asit,
nitrik asit, karbonik asit şeklinde yağar)
 Sera etkisi(küresel ısınma)
 Ozon tabakasının incelmesi

ORMANLAR













Milyonlarca canlının yuvasıdır.
Oksijen Deposudur.(Örn;Kayın ağacının oksijen üretimi 10 bin
kişinin
oksijen ihtiyacını bir yıl süre ile karşılar )
Yapacak ve yakacak hammadde kaynağıdır.
Bitkiler ve hayvanlar için doğal su kaynağıdır.
Yer altı sularının oluşmasına yardım eder.
Sellerin ve taşkınların oluşmasını önler.
Ormanlar erozyonu önler.rüzgarın hızını azaltır,toprağı kökleri ile
tutarak yağışların ve akarsuların toprağı taşımasını önler.
Sıcağı soğuğu dengeler,yaz sıcağını azaltırken kış sıcağını arttırır.
Su buharını yoğunlaştırarak yağmur haline gelmesini sağlar.
Eğlenme,dinlenme ve boş zamanını değerlendirme imkanı
sağlar.İnsanın beden ve ruh sağlığında olumlu rol oynar.
Yerleşim alanları içerisinde hava ve gürültü kirliliğini önler.
Barajların ekonomik ömrünü uzatır,doğal afetleri önler
Ülke Turizmine katkıda bulunur.
ORMAN YANGINLARI





Örtü yangını yada tepe yangını
Doğal yada insani sebepler (Ülkemizde %94 ü insan
Doğal; yıldırım düşmesi, yanardağ patlaması, yüksek ısı
İhmal; tarla çalışmaları(anız yakma, bağ bahçe temizliği
çöplerin ateşe verilmesi, enerji nakil hattı arızaları,
piknik ve çoban ateşi, sigara izmariti vb. insan kaynaklı
Kasıtlı; arazi mülkiyeti (gece kondu,arazi açma vs)çıkar
çatışmaları(örneğin korunan alanlarda) ile orman
idaresi-köylü ilişkilerinden veya kişisel ilişkilerinden
veya kişisel nedenlerden kaynaklanmaktadır.
MADENLER



Madenler yenilenemez doğal kaynaklar olduğundan en verimli
şekilde değerlendirilmesi gerekmektedir.
Demir,bakır,kurşun vb metalik veya bor,kuvars,kil
gurubu,kum vb endüstriyel karakterde madenler ile kömür vb.
enerji hammaddeleri madenler başlığı altında toplanmaktadır.
Bu madenler enerji ve sanayinin temel hammaddelerini
oluştururlar. Giderek artan talepleri karşılamak yüzündün de
maden işletmeciliği hızla yaygınlaşmaktadır.
Maden arama ve işletilmesi faaliyetlerinde çevreye vereceği
zararlar en alt seviyede tutulmalıdır. Bu faaliyetler ile geriye
kirlenmiş toprak,hava ,su;zehirlenmiş bitki ve
hayvanlar;göçmüş tarım ve orman alanları;sağlığını yitirmiş
yöre insanının kalabileceği unutulmamalıdır.
KATI ATIKLAR
Bir kişi günlük ortalama 1,30 kg çöp üretmektedir.
 Atıklarımız bertaraf edilmezse atık çöplerin içinde
yüzerdik.
 Atık yönetiminin 3 temel ilkesi;kaynağını azaltma,
geri dönüşüm, uygun yöntemle bertaraf
 Ülkemizde katı atıkların % 70 i vahşi depolama
 Atılan cam 4000 yıl, plastik 1000 yıl, teneke kutu 10
yıl, izmarit 2 yıl sonra doğaya karışır.
 Ülkemizde katı atıkların %39’u geri
dönüştürülebilir,%50 si organik,%11 i diğer
 1 ton kullanılmış kağıt geri kazanım=16 adet çam
1 ton gazete kağıdı geri kazanım=8 çam ağacı

OZON TABAKASININ İNCELMESİ
İlk olarak 1985 yılında İngiliz Bilim Adamları ozon
tabakasında incelme olduğu tespit edilmiştir.
 Güneşten gelen UV ışınlarını engelleyen tabakadır.
 İnsanlara ,bitkilere ve hayvanlara olumsuz yönde
etkileri vardır.
 Kloroflorokarbon(CFC)gazlarının azaltılması, 2010 da
tamamen yasaklanması kararlaştırıldı.
 Plastik köpükler(strafor),spreyler,soğutucu
makinelerin gazları,aerosoller,yangın
söndürücüler,yangın söndürücüler ozon tabakasının
incelmesinde büyük rol oynar.

KÜRESEL ISINMA
Sera gazları, fosil yakıtlardan çıkan CO2,metan,CO
(karbon monoksit),hidroklorokarbon önemlileri
 Buzulların erimesi
 Okyanuslarda su seviyesinin yükselmesi, bazı ada ve
ülkelerin sular altında kalması
 Büyük tayfunlar, sel felaketleri
 Buharlaşma artışına bağlı olarak daha fazla yağmur
ve sel
 Rüzgarın yön değiştirmesi ve yağmur alan yerin
kuraklık yaşaması
 Maddi ve manevi zararlar
 Önümüzdeki 50 yılda 5 derece tahmini artış.

YAĞMUR ORMANLARI
 Tropikal
ve ılıman yağmur ormanları
 Sık , sıcak ve nemli büyük alan kaplayan
ormanlardır.
 Dünyamızın en büyük biyolojik hazineleri,bitki
ve hayvan türü zengini
 Dünyamızın akciğeri
 İlaçların hammaddesi
 Büyük su kaynakları
 Alanları % 6 dan %4’e düşmüştür.
 Dünyanın iklim dengesini sağlar.
ZEHİRLİ ATIKLAR
Türkiye’nin 11 Eylül’ ü, Tuzla vakası.2006 yılının
Nisan ayında 640 varil ve poşet toprağa gömülü
olarak bulundu.
 Ülkemizde günlük 550 ton zehirli atık, yani saatte
23ton zehirli atık. Yıllık toplam yaklaşık 300.000
ton.
 Türkiye’nin tek tehlikeli atık yakma tesisi
İZAYDAŞ. Sadece 35 000 ton bertaraf edebiliyor.

DÜNYADAN ÇEVRE FELAKETLERİ
ÇERNOBİL
 HİROŞİMA
 NAGAZAKİ v.b.

ÇEVRE YÖNETİM SİSTEMİ

Çevrenin Korunmasını sağlayacak en etkin
sistemdir.
ÇEVREYE DUYARLILIK
İŞLETMELERE NE KAZANDIRIR
Rekabet gücünü artırır.
 Maliyetleri düşürür.
 Yasal engellerin aşılmasını sağlar.
 Ekonomik fırsatlar sağlar.

ISO 14001 ÇEVRE YÖNETİM
SİSTEMİ


Bir kuruluşun çevreye verdikleri veya verebilecekleri
çevresel etkilerinin azaltılması ve mümkün ise
ortadan kaldırılabilmesi için geliştirilen yönetim
sistemine Çevre Yönetim Sistemi adı verilir.
ISO 14000 Çevre Yönetim Sistemi, doğal kaynak
kullanımının azaltılması, toprağa, suya, havaya
verilen zararların minimum düzeye indirilmesini
amaçlayan, risk analizleri tabanında kurulan bir
yönetim sistemidir.

Ürünün, hammaddeden başlayıp bitmiş ürün
haline getirilerek müşterilere sunulmasına kadar
geçen
sürecin
her
aşamasında
çevresel
faktörlerin belirlenmesi ve bu faktörlerin gerekli
aşamalar ve önlemler ile kontrol altına alınarak
çevreye verilen zararın en aza indirilmesini
sağlayan bir sistemin kurulmasını tarif eden ve
Uluslararası
Standartlar
Organizasyonu
tarafından
yayınlanmış
olan
standartlar
serisidir.
ÇEVRE YÖNETİM SİSTEMİ’NİN AMAÇLARI
Çevre ile ilgili önemli çevre boyutlarının ve çevre
etkilerinin belirlenmesi ve kontrolü,
 Önemli çevre fırsatlarının belirlenmesi,
 İlgili çevre mevzuatın şartlarının belirlenmesi,
mevzuata uyumun kolaylaşması
 Önceliklerin oluşturulması, amaçların belirlenmesi
ve
bunların
başarılması
için
çalışılması,
programların oluşturulması,
 Sistemin
gelişiminin sürekliliği ve değişen
gereksinim ve koşullarının adapte edilmesini içine
alan sistemin etkinliğinin değerlendirilmesi ve
performansın izlenmesi.

TERİMLER VE TANIMLAR
ÇEVRE


Ekolojik açıdan çevre; doğada bulunan canlı ve cansız
unsurların bulunduğu ve karşılıklı ilişkilerinin
gerçekleştiği ortamdır.
ISO 14000 standardı açısından ise çevre, bir kuruluşun
faaliyetlerini, içinde yürüttüğü; hava, su toprak, doğal
kaynaklar, belirli bir ortamdaki bitki ve hayvan
topluluğu (flora ve fauna), insan ve bunların birbirleri
arasındaki ilişkileri içine alan ortamdır. Bu çerçevede
çevre, kuruluştan başlar ve tüm dünyayı içine alır. Bu
çerçevede ortam, kuruluştan başlayarak bütün arzı
içine alacak şekilde genişletilebilir.


Bir
fabrika
çalışanı
için
ise
çevre;
makinalardan, fabrikadan, fabrika etrafından
ve onu çevreleyen havadan oluşmaktadır.
Ancak bu çevre onu çevreleyen daha büyük
çevreyi de etkilemektedir.
Üretim sırasında çeşitli atıklar ve ürünler
oluşmaktadır. Atıklar doğrudan o çevreyi,
ürünler ise dolaylı olarak diğer çevreleri
etkileyecektir. Bu nedenle çevre dünyadır, ve
çevre sorunları da bu nedenle küresel boyutta
ele alınmalıdır.
ÇEVRE YÖNETİM SİSTEMİ
•
Genel
yönetim
sisteminin;
çevre
politikasının geliştirilmesi, uygulanması,
başarıya ulaştırılması, gözden geçirilmesi ve
idamesi amacını güden, kuruluş yapısı,
planlama
faaliyetleri,
sorumluluklar,
uygulamalar, usuller, işlemleri de içine alan
parçasıdır.
KURULUŞ
o
Kendine has görevleri ve yönetimi olan, kamu
sektörüne veya özel sektöre ait bulunan her
çeşit şirket, firma, teşebbüs, otorite veya
müessese, bunların parçası veya resmen
birleşmiş
olan
veya
olmayan
üst
oluşumlarıdır.
SÜREKLİ İYİLEŞTİRME
•
Kuruluşun, çevre politikasına uygun olarak,
genel çevre icraatında gelişmeler sağlamak
için kuruluş çevre yönetim sistemininsürekli olarak- iyileştirilmesidir.
NOT
İyileştirmenin
bütün
faaliyet
alanlarında aynı zamanda gerçekleştirilmesi
zorunlu değildir.
NOT - Birden çok işletme birimleri olan
kuruluşların, bir işletme birimi, bir kuruluş
olarak kabul edilebilir.
İLGİLİ TARAF

Bir kuruluşun çevreyle ilgili icraat ve
başarı derecesiyle ilgilenen veya bu
icraat ve başarı derecesinden etkilenen
kişi veya gruptur.
KİRLENMENİN ÖNLENMESİ
•
Kirlenmeyi önlemek, azaltmak veya kontrol altında
tutmak amacıyla yeniden devreye sokmayı, başka bir
işleme tabi tutmayı, işlemde değişiklik yapmayı,
kontrol
mekanizmalarını,
kaynakların
etkin
kullanımını ve malzeme ikamesini içine alabilen her
türlü işlem ve uygulamaya başvurulması; malzeme
veya ürünlerin kullanılmasıdır.
NOT - Kirlenmenin önlemesinin muhtemel yararları,
olumsuz çevre etkilerinin azaltılması, etkinliğin
geliştirilmesini ve maliyetin azaltılmasını içine alır.
ÇEVRE POLİTİKASI
•
Kuruluşun, genel çevre icraatı ile ilgili
niyet ve prensiplerini açıklamak; faaliyet,
çevre amaç ve hedeflerine çerçeve teşkil
etmek üzere yaptığı beyandır.
ÇEVRE AMACI
•
Bir kuruluşun, gerçekleştirmek amacıyla kendisi
için
tespit
ettiği,
çevre
politikasından
kaynaklanan ve mümkün olan her durumda
sayılarla ifade edilen genel maksadıdır.
ÇEVRE HEDEFİ
•
Kuruluşun çevre amaçlarından kaynaklanan, bu
amaçlara ulaşmak için; kuruluşca veya onun bir
bölümünce gerçekleştirilmek üzere belirlenen,
mümkün olduğunda sayılarla ifade edilen icraat
basamaklarıdır.
ÇEVRE BOYUTU
•
Kuruluşun,
faaliyetlerinin,
ürünlerinin
veya
hizmetlerinin çevre ile etkileşime giren unsurlarıdır.
NOT - Önemli çevre boyutu, kuruluşun, faaliyet, ürün ve
hizmetlerinin önemli çevre etkisine sahip olan veya
olabilecek olan boyutudur.
ÇEVRE ETKİSİ
•
Çevrede, kısmen veya tamamen kuruluşun faaliyet,
ürün ve hizmetleri dolayısıyla ortaya çıkan, olumlu
veya olumsuz her türlü değişikliktir.
ÇEVRE YÖNETİM SİSTEMİ DENETİMİ
•
Kuruluşun ÇYS’nin; ÇYS denetim kıstaslarına
uyup uymadığını belirlemek ve sonuçları
müşteriye bildirmek amacıyla, gerekli delillerin
tarafsız ve değer yargılarına yer vermeyecek
tarzda toplanması ve değerlendirilmesinden
ibaret bir değerlendirme ve belgeye bağlama
işlemidir.
ÇEVRE İCRAATI/BAŞARISI
•
Kuruluşun çevre yönetim sisteminin - kendi
çevre politikasına, amaç ve hedeflerine bağlı
bir şekilde - faaliyet, mal ve hizmetlerinin
çevre boyutlarını kontrol konusunda sağladığı
ölçülebilir sonuçlardır.
TS-EN-ISO 14001/NİSAN 1997 ÇEVRE YÖNETİMİ ÇEVRE YÖNETİM SİSTEMLERİ –ÖZELLİKLER VE
KULLANIM KILAVUZU
PUKÖ
ÖNLEM AL
PLANLA
KONTROL ET
UYGULA
ISO 14001 ÇEVRE YÖNETİM SİSTEMİ'NİN
SAĞLADIĞI YARARLAR ŞUNLARDIR:







Çevre etkilerinden kaynaklanan maliyetler düşer.
Ulusal ve/veya uluslararası mevzuatlara uyumun artırılmasını
sağlar.
Acil durumlarda meydana gelebilecek çevre etkileri azaltılır veya
tamamıyla ortadan kaldırılır.
Yasal kurumlara karşı, mevzuat ve yönetmeliklere uyulduğu
dokümante edilmiş çevre yönetim sistemi ve ISO 14001 Belgesi
ile gösterilebilir.
İşletme itibar ve Pazar payının artırılmasını sağlar
Şirket personeline verilen eğitimler sayesinde çalışanlarda çevre
bilinci artar.
Çevreye zarar vermeyen bir işletmede çalışmak, çalışanları
motive eder.
Tüketicinin çevre ile ilgili beklentilerine cevap
verilir ve bilinçli tüketicilere erişebilme ve onları
kazanma sansı artar.
 Kaynaklar
etkin kullanılır (enerji, su, vb.
tasarrufu sağlanır).
 Çevreye bırakılan atıklar azalır.
 Çevresel performansın artırılmasını sağlamak
 Uluslararası rekabette avantaj sağlamak
 Acil
durumlarda meydana gelebilecek çevre
etkileri azaltılır veya tamamıyla ortadan
kaldırılmasını sağlamak.

ISO 14001 İN DEZAVANTAJLARI
Yönetmeliklere uyum
 Belgeye dayanıklı kanıt
 Zaman ve Kaynaklar
