Ekoloji

02.04.2013
“KARMAŞıK
BIR SISTEMIN DAVRANıŞıNı
BELIRLEYEN KURALLAR, BU SISTEMIN
PARÇALARıNı BELIRLEYEN KURALLARDAN
NITELIK OLARAK FARKLıDıR”
VICSEK
2002
EKOLOJI NEDIR?
 Ekolojinin
faaliyet alanı
(organizmadan
biyosfere)
 Canlıların
yayılışı
 Biyomlar (sucul karasal)
“BIR BÜTÜN, PARÇALARıNıN
TOPLAMıNDAN FARKLıDıR” ILKESI
 Organizmalar
ve onların çevreleri
arasındaki etkileşimler, organizmaların
yayılışını ve bolluğunu belirler
CANLı TOPLULUKLARı
BIYOLOJIK HIYERARŞI
Biyosfer
Biosphere









Populasyon ve Kommunite (Biyosönoz= Yaşam birliği= Tür
toplulukları): Biyosferi oluşturan canlı varlıklar bir araya gelerek
ekolojik toplulukları oluştururlar. Bu durumda populasyon” Belli bir
bölgede yaşayan aynı türe ait bireylerin oluşturduğu topluluk”
Kommunite ise “ Belli bir bölgede yaşayan çeşitli türlere ait bireylerin
oluşturduğu topluluktur.
Biyom: Yeryüzünde büyük iklim kuşaklarına bağlı olarak oluşan büyük
canlı toplumuna denir.
Biyosfer: Canlı küre, canlılar dünyası; Yeryüzündeki ekosistemler
topluluğudur.
Ekosfer:Dünya ekosistemi, Biyosferdeki canlılar ile bunların cansız
çevreleri
Ekosistem: Canlı ve cansız elementlerin karşılıklı madde alışverişine
dayalı olarak oluşturduğu sistem. Abiyotik ögelerle( sıcaklık, nem, pH gibi
fiziki ve kimyasal etmenler) birlikte biyotik kommunitedir. Her ekosistem
işlevleri faklı üç organizma grubuna sahitir.Bunlar Üreticiler, Tüketiciler
ve Ayrıştırıcılar( mantar ve bakteriler)’dır.
Ekolojik niş: Bir organizmanın veya populasyonun ekosistem içindeki
görevi ya da işlevi
Flora: Bir bölgedeki bitkilerin tümü
Fauna: Bir bölgedeki hayvanların tümü
Biyocoğrafya: Hayvan ve bitkilerin coğrafi dağılımıyla ilgilenen biyoloji
alanı
Biomlar, ör. yağmurormanları
 Ekosistemler
Komüniteler
Ekosistem
Kominite
Türler
Populasyonlar; üreyebilen
Populasyon
bireyler topluluğu
Birey
Birey
Fig. 4.2, p. 72
Gelişen katman
kuşlar,
omurgasızlar,
yarasalar
ORMAN YAPıSı
Gölgeli katman
kuşlar,
sürüngenler,
İki yaşamlılar,
likenler, k yosunları
EKOLOJIK YAYıLıM
MODELLEMELERI
Alt katman
Kırık
Gölgeye töleranslı
bitkiler, kuşlar,
sincaplar,
kertenkeleler,
kemirgenler
TÜRÜN YAYıLıŞıNı VE BOLUĞUNU NELER ETKILER?
EVRIMSEL GÜCLER NE DUZEYDE ETKILIDIR?
Zemin katmanı
Çürüyen katman,
solucanlar,
böcekler,
bakteriler
Açıklık
Toprak altı
nematodlar,
mikroorganizmalar
1
02.04.2013
DISTRIBUTION
NUTHATCH
OF
KRÜPER’S
KÜÇÜK KUMRU

1022 individuals were observed
İn 1465 point counts
Streptopelia senegalansis
The average density of Krueper’s Nuthatch
Turkey: 10.16 ± 0.33 ind./km2.
Lesvos Island: 1.94 ± 0.79 ind./km2
BIYOCOĞRAFIK BÖLGELER
TÜR NAKILLERI
BILDIGINIZ TÜRLER VE ETKILERI NELERDIR?
COĞRAFIK YAYıLıŞı SıNıRLAYAN
FAKTÖRLER
KÜÇÜK KUMRUNUN YıLLRA GÖRE
DISPARSELI (YAYıLıMı)
2
02.04.2013
BIYOTIK FAKTÖRLER ORGANIZMANıN
YAYıLıŞıNı ETKILER
ABIYOTIK FAKTÖRLER ORGANIZMANıN
YAYıLıŞıNı ETKILER
GULF STREAM AKıNTıSı VE IKLıM (SıCAK SU AKıNTıSı)
Küresel Iklım Modelleri
ABIYOTIK FAKTÖRLER ORGANIZMANıN
YAYıLıŞıNı ETKILER
Ne söylüyor?
Sıcaklık
Su
Güneş Işığı
Rüzgar
Kayalar ve Toprak
SıCAKLıK VE SU ORGANIZMALARıN YAYıLıŞıNı
ETKILEYEN ÖNEMLI FAKTÖRLERDIR.
3
02.04.2013
MIKROKLIMA
Taş altları
Orman altı
 Su kenarları
 Şehir….


Geçmişte (doğal) iklim değişimleri
Geçmiş İklimi Belirlemek
Arktik buz
(R.A. Müller&G. MacDonald, 2000)
Mağara çökelleri
Eski Toprak
Ağaç yaş halkaları
4
02.04.2013
DOĞAL
IKLIM DEĞIŞIMININ NEDENLERI
UZUN SÜRELI IKLıMSEL DEGIŞIKLIK VE
TÜRLERIN DISPERSALI
Buzul Dönemleri
bu gün
dO-18
Son 750 bin yıl
“İnsanlar yeryüzünden silinmedikçe bir daha Buz Çağı olmayacak”
James E. Hansen
Sıcaklık
Gelecekteki
İklim
Projeksiyonları
Future Simulation
(A2 [2071-2100]
minus RF [19611990])
Ne söylüyor?
Barış ÖNOL, Ph.D. 2007. İstanbul Technical Univ., Dept. of Meteorology
Yağış
Gelecekteki
İklim
Projeksiyonları
Iklım değişikliğinde, tohum yayılış hızı, her bir
türün göçünü sürdürmeye yetecek kadar
uzun mu?
Uganda Kahve Üretimi
Future Simulation
(A2 [2071-2100]
minus RF [19611990])
Barış ÖNOL, Ph.D. 2007. İstanbul Technical Univ., Dept. of Meteorology
5
02.04.2013
VEJETASYON HARITASı
BIOMLAR: ENLEM VE YÜKSEKLIĞE
GÖRE
yüksek
Alpine
Tundra
Yükseklik
Dağ İğne
yapraklı
Orman
Geniş
yapraklı
orman
düşük
Tropikal
Orman
Tropikal orman
Yüksek
BIYOSFER (EKOSFER)
Geniş yapraklı orman
Kuzey İğne yapraklı
orman
Sıcaklık & yağmur alırlığı
Arktik Tundra
Düşük
BIYOSFER (EKOSFER)
Biyosfer, yerküredeki 17 km kalınlığındaki canlı
biyolojik madde tabakasıdır
 Ancak, çoğu organizma sadece yüzeye yakın 1 km ’lik
bir tabakada yer alır

YERKÜRENIN FIZIKSEL ORTAMı



YERKÜRENIN FIZIKSEL ORTAMı
Hidrosfer (sucul ortamlar)
Litosfer (kabuk)
Atmosfer (gaz tabaka)
Biyosfer, bu fiziksel
bölümlerle
organizmaların
etkileşimi ile
ekosistemleri oluşturur
6
02.04.2013
BIYOTA (ORGANIZMALAR)NEDEN
HER YERDE AYNı DEĞILDIR?
Organizmalar, özel evrimsel adaptasyonlarının
uyum gösterebildiği habitatlarda yayılırlar
 Alanlar arası fiziksel farklılıklar ne kadar fazla
olursa, alanların biyotaları arasındaki fark da o
kadar büyük olur

Gabar aynası, Şırnak
Çöl serçesi
EKOSISTEM

Birbirine bağlı organizmalarla, onların
yaşadıkları ve etkileştikleri ortamın oluşturduğu
ve civardaki topluluk ve ortamlardan farklı olan
bir birlikteliktir.
BIYOM

Eğer canlı topluluğu ve onun bulunduğu ortam çok
büyükse, bunlar biyom olarak adlandırılır
Biyomların her birinin kendine
özgü flora, fauna ve
mikrobiyolojik toplulukları
vardır.
Ancak, biyomlar genellikle
baskın vejetasyon tipleri ile
sınıflandırılırlar
BİYOMLAR


KARASAL BİYOMLAR
SUCUL BİYOMLAR
KARASAL BIYOMLAR
SUCUL BIYOMLAR
 Sulakalanlar
Tundra
 Denizel sulakalanlar
Taiga
 Subasar (Mangrov) bataklıklar
 Ilıman yaprakdöken ormanlar
 Tuzlu bataklıklar
 Taşkın ekosistemleri
 Ilıman yağmur ormanları
 Bataklık sistemleri
 Ilıman çayırlar
 Tatlı sular
 Savanlar
 Lotik sistemler (Akarsu)
 Lentik sistemler (Durgun su)
 Makilikler
 Denizel ortamlar
 Çöller
 Nehir ağzı ve acısu
 Tropik yağmur ormanları
ortamları
 Tropik mevsimsel ormanlar
 Mercan resifleri


7
02.04.2013
BIOMLAR: ENLEM VE YÜKSEKLIĞE
KARASAL BIYOMLAR
Ana karasal biyomların dağılımını belirleyen en önemli
etmenler sıcaklık ve yağıştır
Denizden yükseklik

Dağ İğne
yapraklı
Orman
Geniş
yapraklı
orman
Tropikal
Orman
düşük

sıcaklık
sıcaklık, yağış
yağış, mevsimsellik
Alpine
Tundra
Yükseklik
Yüksek enlemlerde
 Ilıman bölgelerde
 Düşük enlemlerde

yüksek

(değişimler enlemlerde olana benzer)
Tropikal orman
Yüksek
TUNDRA: KUZEYIN SOĞUK DÜZLÜKLERI
GÖRE
Geniş yapraklı orman
Kuzey İğne yapraklı
orman
Sıcaklık & yağmur alırlığı
Arktik Tundra
Düşük
TUNDRA: KUZEYIN SOĞUK DÜZLÜKLERI
Tundra vejetasyonunda karayosunları, likenler ve otlar
hakimdir. Çok yıllık bitkiler genellikle yoktur.
 Az sayıda hayvan türü olsa da, yılın belli zamanlarında
faunada bir artış olur (Ren geyiği, tilkiler, tavşanlar,
lemmingler)
 Yazın su kuşlarının yuvalanma alanı

TUNDRA: KUZEYIN SOĞUK DÜZLÜKLERI
TAIGA: HERDEMYEŞIL KUZEY ORMANLARı
8
02.04.2013
TAIGA: HERDEMYEŞIL KUZEY ORMANLARı
ILıMAN YAPRAKDÖKEN ORMANLAR
Taiga vejetasyonunda Ladin, Köknar gibi ibreli
herdemyeşil koniferler hakimdir. Yaprak döken
ağaçlar da bulunur.
 Fauna açısından kuşlar ve böcekler dikkat çeker.
Önemli memeliler, geyik, ayı, kurt, sansar, vaşak ve
kirpidir. (tavşan ve kemirgenler de bol bulunur)

ILıMAN YAPRAKDÖKEN ORMANLAR
ILıMAN YAĞMUR ORMANLARı
Meşe ve Kayın gibi geniş yapraklı ağaçlar hakim
türlerdir.
 Orijinal olarak çok sayıda büyük memeli (kurtlar, ayılar,
geyikler), küçük memeliler, kuş ve böcek türünü içerir

ILıMAN YAĞMUR ORMANLARı
Yeryüzündeki en karmaşık ekosistemlerden biridir, aynı
zamanda en çok odun üretimi sağlayan biyomlardan
biridir

ILıMAN YAĞMUR ORMANLARı
Artvin
9
02.04.2013
ILıMAN ÇAYıRLAR
ILıMAN ÇAYıRLAR
Normal gelişim durumunda, dünyanın en derin ve tarıma en
elverişli toprakları bu bölgelerde bulunur

Civardaki dere kenarları dışında çok az ağaç vardır ve
vejetasyona otsu bitkiler hakimdir
 Çayırlar, otlayan hayvanların doğal yayılım alanıdır
(bizon, sığır, antilop)
 Kullanıldığında dikkat
edilmesi gerekir:
Aşırı otlatma
(bodur bitkiler)
Bilinçsiz tarım (üst toprağın kaybı)
Yapılaşma,
Ağaçlandırma …
ILıMAN ÇAYıRLAR
SAVAN: TROPIK ÇAYıRLAR
Ardahan
SAVAN: TROPIK ÇAYıRLAR
Geniş aralıklarla yerleşmiş dikenli ağaçların bulunduğu
geniş çayırlar
 Dikenler herbivorlara karşı
 Doğal sık yangınlar
 Antilop, Zürafa, Zebra, Filler gibi herbivorlar çok yüksek
sayıda bulunurlar
 Aslan, Çita, Çakallar önemli predatörleridir

SAVAN: TROPIK ÇAYıRLAR
Aşırı otlatma bu
alanların çöle
dönüşmesine yol açar

10
02.04.2013
MAKI: ÇALıLAR VE KÜÇÜK AĞAÇLAR
MAKI: ÇALıLAR VE KÜÇÜK AĞAÇLAR
Kuraklığa dayanıklı çam ve meşe ağaçlarında oluşan
çok yoğun bir vejetasyon
 Çoğu bitki su kaybını önlemek için sert, küçük, derimsi
(sclerophyllous = kurakçıl) yapraklara sahiptir

MAKI: ÇALıLAR VE KÜÇÜK AĞAÇLAR
ÇÖLLER
ÇÖLLER
ÇÖLLER
11
02.04.2013
TROPIK YAĞMUR ORMANLARı
TROPIK YAĞMUR ORMANLARı


BİYOMLAR


KARASAL BİYOMLAR
SUCUL BİYOMLAR
Yüksek dikey taç tabakalanmasına sahip ormanlar
Yerkürede en yüksek çeşitliliğe ve üretkenliğe sahip
alanlardır
SUCUL BIYOMLAR


Karasal biyomların belirleyicileri: sıcaklık, yağış
Sucul biyomların belirleyicileri:






Sudaki çözünmüş madde miktarı (Tuzluluk)
Su derinliği
Işık kalitesi ve ışığa ulaşabilirlik
Dip kısmın yapısı (ör; kaya, kum, balçık)
Su sıcaklığı ve sirkülasyon özellikleri
Sucul alanlardaki en temel ayrım tatlı ve tuzlu su
ortamlarıdır. Nehir ağızları ve acı sular bu ikisinin
arasında yer alır.
12
02.04.2013
SULAKALANLAR
SUCUL BIYOMLAR

Sulakalanlar

Denizel sulakalanlar





Subasar (Mangrov) bataklıklar
Tuzlu bataklıklar
Dünyada çok farklı yerlerde bulunurlar
Kommünitedeki türler farklı olsa da sistemin
temel yapısı çok benzerdir
 İklime ve coğrafi konuma göre sınıflandırması
zor sistemlerdir


Taşkın ekosistemleri
Bataklık sistemleri
Tatlı sular


Lotik sistemler (Akarsu)
Lentik sistemler (Durgun su)
Denizel ortamlar
Nehir ağzı ve acısu ortamları
 Mercan resifleri


DENIZEL SULAKALAN SISTEMLERI

Subasar (Mangrov) bataklıklar

Tropik ve subtropiklerde deniz kıyısında yer alır
TATLı SU YAŞAM SISTEMLERI
DENIZEL SULAKALAN SISTEMLERI

Tuzlu bataklıklar

Gelgitler ile düzenli olarak bataklığı deniz suyu basar
LOTIK (AKARSU) SISTEMLERI
Tatlısu ekosistemleri iki temel bölümde
incelenebilir:
 Akarsu ortamlar (Lotik)
 Durgun su ortamları (Lentik)

13
02.04.2013
NEHIR AĞZı VE ACıSU ORTAMLARı
LENTIK (DURGUNSU) SISTEMLERI



Tatlı ve tuzlu suların birbirine karıştığı sığ alanlardır
Acısu alanları: Kararlı ortamlar. Lagün benzeri. Seyrelmiş deniz suyu.
Nehir ağızları: Değişken ortamlar. Çeşitlilik düşük, besince zengin, tür
bolluğu yüksek.
14