Slide 1

Kemoterapötik İlaçlara Giriş
Giriş
Kemoterapi
Vücudu istila eden mikroorganizmaları veya parazitleri
konakçıya zarar vermeden öldüren ilaçlarla yapılan
tedavidir.
Kemoterapide kullanılan ilaçlar, genellikle kullanıldığı
patojen etkenin cinsine göre sınıflara ayrılırlar.
Antihelmintik ilaçlar, antimalaryal ilaçlar, antiamibik ilaçlar,
antibakteriyel ilaçlar, antiviral ilaçlar ve antineoplastik
ilaçlar gibi.
Giriş
Kemoterapi
Kemoterapide ana ilke, konakçıda hiç veya çok az toksik etki yapan bir
kimyasal madde ile hastalık etkeni organizma üzerinde yeteri kadar toksik
veya letal etki oluşturmaktır.
Penisilinler en çok selektiflik gösteren ilaçlardır. Güçlü bakterisid etki
gösterdikleri halde memeli hücresi üzerindeki yalın toksik etkileri çok
zayıftır.
Bakteriyostatik olanlar :Bakteri hücrelerinin gelişmesini ve üremesini
önlerler, bakteriyi doğrudan doğruya öldüremezler.
Bakterisid olanlar :Bakteri hücresini dolaysız olarak öldürürler.
Bakterisid
Bakteriyostatik
Penisilinler
Tetrasiklinler
Sefalosporinler
Sulfonamidier
Aminoglikozidler
Kloramfenikol
Vankomisin
Eritromisin
Amfoterisin B
Klindamisin
Rifampin
Mikonazol
Metronidazol
Florokinolonlar
Kemoterapötik ilaçlar sadece bir bakteri türüne veya
birkaçına karşı etkili ise bunlara dar spektrumlu
kemoterapötikler denilir (izoniazid, niasin).
Bazı kemoterapötikler ise fazla sayıda bakteri ve diğer
mikroorganizmlara etkilidir bunlara geniş spektrumlu
kemoterapötikler adı verilir. (Tetrasikilinler,
kloramfenikol ureidopenisilinler ve imipenem gibi).
Kemoterapötiklerin Etki Mekanizmaları
Bakteri hücre duvarının sentezini inhibe etmek
ve litik enzimleri aktive etmek suretiyle etki.
• Penisilinler
• Sefalosporinler
• Monobaktamlar
• Karbapenemler
• Basitrasin
• Vankomisin
• Teikoplanin
Kemoterapötiklerin Etki Mekanizmaları
Sitoplazma membranının
permeabilitesini artırmak suretiyle etki.
• Polimiksinler
• Amfoterisin B
• Gramisidin
• Nistatin
• Ketokonazol ve diğer imidazoller
• Flukonazol ve diğer triazoller
Kemoterapötiklerin Etki Mekanizmaları
Bakteri ribozomlannda protein
sentezini inhibe etmek suretiyle etki.
• Aminoglikozidler
• Tetrasiklinler
• Eritromisin
• Klindamisin
• Kloramfenikol
(30S)
(30S)
(50S)
(50S)
(50S)
Kemoterapötiklerin Etki Mekanizmaları
Genetik materyal içinde DNA sentezinin veya DNA
kontrolü altında yapılan mRNA sentezinin
bozulması ile oluşan etki.
• Kinolonlar, Rifampisin, Mitomisin, Aktinomisin,Doksorubisin,
Daunorubisin
İntermediyer metabolizmayı bozmak suretiyle etki.
• Sülfonamidler, Sulfonlar, İzoniazid, PAS, Etambutol,Trimetoprim
Rezistans
Rezistans, duyarlı mikroorganizmaların zamanla
kemoterapötiklerin terapötik dozlarına daha az ya
da hiç yanıt oluşamaması , iki türlü gelişir
Doğal rezistans; Bazı bakterilerin belirli bir
kemoterapötik ilaca doğal olarak rezistans olması
• Proteus türleri ve Pseudomonas aeruginosa- penisilin G,
tetrasiklinler, kloramfenikol, streptomisin ve sulfonamidlere
doğal olarak dirençlidir.
Rezistans
Kazanılmış rezistans; Bakterinin kemoterapötik
ilaçla ilk temasta etkili ancak tedavi ya da temas
boyunca bakteri popülasyonunda ilacın
antibakteriyel etkinliğine rezistans gelişmesidir.
Genelde antimikrobik ilaçalara tedavi süresine
bağlı olarak hızlı ya da yavaş rezistans gelişebilir.
Rezistansın Önlenmesi
Kemoterapötik ajan enfeksiyon etkenine duyarlı ise
kullanılmalı
İlaç yeterli dozda ve mümkün olduğunca kısa bir süre
kullanılmalı
İlacın duyarlılığını saptamak için mümkünse antibiyogram
yapılmalı
Bölgedeki bakterilerin rezistans prevelansı iyi bilinmeli
Rezistansın Önlenmesi
Kemoterapotik ilaçların yoğun olarak kullanıldığı ve rezistans oluşumuna
katkıları fazla olan yerler olan hastanelerde bu ilaçların kullanılışı titiz bir
şekilde uygulanmalı
Mümkün olduğu kadar dar spektrumlu antibiyotikler tercih edilmeli
Seçilen kemoterapötik istenen etkiyi gösterebilmesi için; Yeterli dozda,
Uygun aralıkta, Yeterli süreuygulanmalı
Genel olarak enfeksiyonda kural olarak antibiyotik ateş düştükten sonra 3
gün daha verilir.
Beta-Laktam Antibiyotikler
Beta-Laktam Antibiyotikler
Beta-laktam halkası içerirler
• 1. PENİSİLİNLER (PENAMLAR)
• 2. SEFALOSPORİNLER (SEFEMLER)
• 3. KARBAPENEMLER
• 4. MONOBAKTAMLAR
• 5. BETA-LAKTAMAZ İNHİBİTÖRLERİ
(KLAVAMLAR)
1. PENİSİLİNLER
Güçlü BAKTERİSİD, toksisiteleri düşük
Doğal/yarı sentetik, Penicillium notatum, Penicillium
chrysogenum
Penisilin molekülünde beta laktam halkası- 6-APA (6Aminopenisilanik asit), beta-laktamaz enzimleri tarafından
açılırsa, penisiloik asid türevlerine dönüşür.
1. PENİSİLİNLER
Penisilin G ve depo türevleri
Aside dayanıklı penisilinler, Fenoksipenisilinler
Beta-Laktamazlara (BL) dayanıklı penisilinler
Genişçe spektrumlu penisilinler, Aminopenisilin
Geniş spektrumlu penisilinler, Karboksipenisilinler (Daha güçlü
antipsödomonal)
Beta-laktamaz İnh+Penisilin Kombinasyonu
Penisilin Spektrumu
Dar Spektrumlu Penisilinler,
• Penisilin G, Fenoksipenisilinler (Penisilin V, Fenetisilin,
Propisilin), Beta-Laktamazlara dayanıklı penisilinler
Genişçe spektrumlu,
• Ampisilin, Amoksisilin, Bakampisilin, Pivampisilin,
Talampisilin
Geniş spektrumlu penisilinler (Antipsödomonal Penisilinler)
• Karbenisilin, Karindasilin, Karfesilin, mezlosilin, Piperasilin,
Azlosilin
1-PENİSİLİN G VE DEPO TÜREVLERİ
PENİSİLİN G
• iv, im, günde 25.000-50.000 Ü/kg, 4-6
doza bölünmüş,
• Menengokokal menenjitte günlük 24
milyon Ü,
• Enterokokal endokarditte
AMİNOGLİKOZİT’le birlikte 20 milyon Ü
DEPO TÜREVLERİ
 1-Prokain-Penisilin G:
– Suda çözünmezler, sadece im, Uzun etkili,
– Pnömokokal pnömoni, Streptokokal anjin,
Gonore’de
– Takviyeli Prokain-Penisilin Penisilin G, im, etkisi
çabuk başlar, 1k kristalize penisilin + 3k prokainpenisilinG
 2- Benzatin-Penisilin G:
– 2m Penisilin G + 1m benzatin,
– Streptokokal anjin, Farenjit, Sifiliz’de
2) ASİDE DAYANIKLI PENİSİLİNLER
PENİSİLİN V (Fenoksimetilpenisilin)
• Grupta EN GÜÇLÜ,
M-B absorpsiyonu düşük,
Doğal, Gr(+) kokuslar ve diğer bazı aerobik bakteriler
üzerinde etkili,
• Böbrek yetmezliğinde doz ayarlanmalı.
AZİDOSİLİN, Aside dayanıklı , Penisilin G
türevi
3) BETA-LAKTAMAZLARA DAYANIKLI PENİSİLİNLER
Penisilinaza dayanıklı (antistafilokokal-Staph. aureus) penisilinlerdir. Besinler
absorpsiyonlarını azaltır, AÇ KARNINA alınmalıdırlar.Penisilin G’ye rezistan (BL
üreten) Staph. aureus infeksiyonlarına karşı.
METİSİLİN (B.fragilis’in bazı suşlarının salgıladığı BL’lara da dayanıklı; im,iv)
NAFSİLİN (aside dayanıklı ad; im,iv)
İzoksazolil penisilinler; OKSASİLİN (ad; im, iv), OKSASİLİN (ad; oral), DİKLOKSASİLİN
(ad;oral), FLUKLOKSASİLİN (ad; oral)
4) GENİŞCE SPEKTRUMLU PENİSİLİNLER
AMPİSİLİN , GI absorpsiyonu %40; ağızdan/parenteral,
• GrA streptokoklar, pnömokoklar, Neisseria’lar, clostridium’lar,
Enterokoklar, Listeria monocytogenes
AMOKSİSİLİN, GI absorpsiyonu %90, ağızdan/parenteral
• Duyarlı bakterilere bağlı solunum yolu enfeksiyonları, Otitis media,
üriner enfeksiyonlar’da
• Ampisiline göre daha lipofilik bileşikler
BAKAMPİSİLİN, PİVAMPİSİLİN, TALAMPİSİLİN
• H. İnfluenza, E. Coli, Proteus mirabilis, Shigella ve Salmonella gibi gr ()suşlara karşı etkili (BAKTERİSİD)
5) GENİŞ SPEKTRUMLU PENİSİLİNLER
• Antipsödomonal penisilinler, Sadece parenteral olarak
kullanılırlar, BAKTERİSİD, Beta Laktamazlara dayanıksız.
• Karboksipenisilinler, KARBENİSİLİN ( iv, im), TİKARSİLİN
• Sistemik enfeksiyonlarda ve idrar yolu infeksiyonlarında
• Asilüreidopenisilinler, AZLOSİLİN, MEZLOSİLİN,
PİPERASİLİN
• Karbenisilin’in daha fazla lipofilik ve ağızdan kullanılabilen
esterleri: Vücutta hidrolizle Karbenisilin’in
serbestleşmesiyle etkinlik kazanırlar, İdrar yolu
infeksiyonlarında,
• KARİNDASİLİN (İndanil karbenisilin), KARFESİLİN
• Pseudomonas aeruginosa, İndol (+) Proteus türleri,
Enterobacter türleri, Bacteroides fragilis
5) GENİŞ SPEKTRUMLU PENİSİLİNLER
• Daha güçlü antipsödomonal etkinlik,
aminoglikozidlerden daha az toksik, Gr(-) bakterilere
karşı etkinlikleri yüksek (Hücre çeperine sokulma
yetenekleri ve hedef enzimlere afiniteleri yüksek),
Ancak BL’lara duyarlı.Üstünlükleri; P. aeruginosa ve
Klebsiella’ya EN ETKİN penisilinlerdir,
• P. aeruginosa’ya etkinlikleri (in vitro),
Piperasilin>Azlosilin>Mezlosilin
• Enterobacteriaceae’ye karşı etkinlikleri (in vitro)
Piperasilin>Mezlosilin>Azlosilin
• MEZLOSİLİN İdrar yolları enf., AZLOSİLİN, PİPERASİLİN
Penisilinlerin Endikasyonları
ÜST ve ALT SOLUNUM YOLLARI İNFEKSİYONLARI
KULAK İNFEKSİYONLARI
CİLT VE YUMUŞAK DOKU İNFEKSİYONLARI
SSS İNFEKSİYONLARI
İNFEKTİF ENDOKARDİTLER
BARSAK VE SAFRA YOLLARI İNFEKSİYONLARI
İDRAR YOLU İNFEKSİYONLARI
SEKSÜEL TEMASLA GEÇEN HASTALIKLAR
KEMİK VE EKLEM HASTALIKLARI
DİĞER İNFEKSİYONLAR
PROFİKALTİK KULLANILIŞ
BL İNHİBİTÖRLERİ VE PENİSİLİN KOMBİNASYONU
Bakteride BL üretimi, penisilinlere karşı doğal rezistansta en önemli ve
en yaygın faktör, Penisilinlerin etki gücünü arttırmak ve spektrumlarını
genişletmek amacıyla, irreversibl BL inhibitörleri geliştirilmiştir.
KLAVULANİK ASİT, SULBAKTAM, TOZABAKTAM
•
•
•
•
AMOKSİSİLİN+KLAVULANİK ASİD (AMOKSİLAV, AUGMENTİN)
AMPİSİLİN+SULBAKTAM (DUOCİD, ALFACİD)
TİKARSİLİN DİSODYUM+ POTASYUM KLAVULANAT
PİPERASİLİN+TOZABAKTAM
Farmakokinetik
• Absorpsiyondan sonra vücut sıvıları ve doku
dağılımı iyidir (Beyin, BOS, göz, eklemler hariç)
• Ekstraselüler sıvı penisilin kons.=Plazma serbest
penisilin kons. SSS, göz, eklemler ve prostatta
konsantrasyonu düşüktür ancak bakteriyel
menenjit vb. hallerde iltihaplı menenjlerin
geçirgenliği artar ve BOS’ta normalden daha
yüksek kons.’da toplanırlar.
• Pnömokokal ve menengokokal menenjitler
sistemik penisilin tedavisine iyi cevap verirler.
• İntratekal UYGULANMAZLAR! (İrritan ve konvülsif)
Farmakokinetik
Lipofiliklikleri azdır, hücre içine girmeleri zordur.
Büyük bir kısmının eliminasyonu BÖBREKLERDEN
olur.
Yan Etkiler
ALLERJİK REAKSİYON, Bir penisilin türüne allerjik olan
kimse diğer penisilinlere de allerjiktir (Çapraz allerji),
Daha ciddi allerjik reaksiyon (insidensi düşük)
AKUT SİSTEMİK ANAFLAKSİ (Allerji öyküleri alınmalı),
Penisiloik Türevleri , Az görülen fakat olguların
%10’unda ÖLÜM’le sonuçlanan EN CİDDİ allerjik yan
tesir AKUT ANAFLAKSİ şeklindeki TİP I reaksiyon.
Sefalosporinler
Giriş
Sefalosporinler
Molekül ana çekirdeği 7-ASA (7aminosefalosporik asit), Betalaktam halkası taşırlar. BAKTERİSİD etkilidir.
Kimyasal yapı, etki mekanizmaları, AS bakımından penisilinlere
benzerler,
Penisilinlerden farkıEnterokoklar, Metisilin’e rezistan Staph.lar,
Clostridium’lar, Listeria’lar, Corynbacterium diphteriae,
Sefalosporinlere rezistandır.
:
Giriş
Sefalosporinler
Penisiline allerjik olan hastaların bir kısmında veya
BL salgılayan Staph. auereus infeksiyonlarında
Penisilinlerin yerini tutabilen BAKTERİSİD ilaç
olmalarıdır.
Bakteri hücre membranındaki PBP’lere bağlanarak
hücre duvarı sentezini inhibe ederler.
1. Kuşak
Sefalotin, Sefazolin
Gr (+) koklar, Stafilokoklar, Streptokoklar’a karşı etkili, E.Coli, K.
Pneumoniae
Gr (-)’lere karşı etkinlikleri düşük
2. Kuşak
Gr(-) ‘lere karşı etkileri arttırılmış,
B. fragilis’e karşı, Sefotetan, Sefoksitin
H. İnfluenza’ya karşı, Sefuroksim, Sefaklor
Gr(+) ‘lere karşı düşük etkili
3. Kuşak
Rezistan Gr(-)’lere karşı etkinlikleri arttırılmıştır
Sefoperazon ve Sefiksim dışında kan-beyin engelini aşarlar.
Enterobacter, Providencia, Serratia marcesnes
BetaLaktamaz üreten H. İnfluenza ve Neisseria’ya karşı etkili
B. fragilis’e karşı Seftizoksim
Pseudomonas, Seftazidim
Gonore’de, Seftriakson
1. ve 2. kuşak sefalosporinler meninksler iltihaplı
olsa da kan beyin engelini aşıp serebrospinal
sıvıya geçemezler, Cerrahi profilakside
kullanılabilirler.
3. Kuşak sefalosporinler İstisnalar dışında kanbeyin engelini aşarlar. Bağışıklık sistemi yetersiz
hastalardaki ciddi infeksiyonların tedavisinde
tercih edilirler
Farmakokinetik
Oral ve parenteral olarak kullanılabilirler,
KC’de metabolize edilir ancak böbreklerden itrah edilirler.
Endikasyonları
•
•
•
•
•
•
•
ÜST VE ALT SOLUNUM YOLU İNFEKSİYONLARI,
CİLT VE YUMUŞAK DOKU İNFEKSİYONLARI,
KEMİK VE EKLEM İNFEKSİYONLARI,
KARIN-İÇİ İNFEKSİYONLAR,
JİNEKOLOJİK İNFEKSİYONLAR,
İDRAR YOLU İNFEKSİYONLARI,
GR (-) BASİLLERİN OLUŞTURDUĞU YAŞAMI
TEHDİT EDEN İNFEKSİYONLAR,
• DİĞER İNFEKSİYONLAR,
• PROFİLAKTİK OLARAK (Sefazolin, Sefoksitin).
Toksik-Doz/Terapötik-Doz oranları yüksektir,
Cilt reaksiyonlarından anaflaktik şoka kadar allerjik
reaksiyonlar meydana gelebilir,
Penisilin allerjisine sahip kişiler sefalosporinlerle başarılı
bir şekilde tedavi edilirler ancak penisilin anaflaksisi
hikayesi olanlarda sefalosporinler kullanılmamalıdır.
Yan Etkileri
ALLERJİK REAKSİYONLAR
GASTROİNTESTİNAL BOZUKLUKLAR
NEFROTOKSİK TESİR VE KARACİĞER FONK. BOZUKLUĞU,
SÜPERİNFEKSİYON,
DİĞER
Yan Etkileri
• im injeksiyon alanında ağrı, iv injeksiyondan
sonra flebit,
• Beraber kullanılırlarsa Aminoglikozitlerin
nefrotoksisitesini arttırabilirler,
• Metiltiazol grubu içerenler
• (Sefoperazon, Sefotetan, Moksalaktam)
hipoprotrombinemi ve alkolle birlikte
alındıklarında disülfiram-benzeri reaksiyonlara
neden olabilirler.
• Moksalaktam, trombosit fonksiyonunu azaltarak
ciddi kanamalara neden olabilir.
İMİPENEM
Karbapenem türevi,
Bakteri hücre çeperinde PBP-1 ve-2’ye yüksek afinite gösterir,
Beta-laktamazlara
Penisilin ve Sefalosporine rezistans türlere etkili,
Gr(+) kok, Gr(-), anaerob bakteri
İMİPENEM
AS onlardan geniş,3. Kuşak S.’den üstün,
Karma inf. empirik tedavisinde antipsödomonal P. ve S.’in
veya onların aminoglikozitlerle kombinasyonunun yerini
tutabilir,
Nefratoksik ve ototoksik DEĞİLDİR,
İMİPENEM
MB absorbe edilmez, parenteral olarak uygulanır.
RENAL DEHİDROPEPTİDAZ ENZİMİ tarafından çabuk İNAKTİVE edilir bu
nedenle bu enzimi inhibe eden SİLASTATİN SODYUM ile kombine edilir.
İMİPENEM + SİLASTATİN SODYUM viyal/infüzyon
Yan etkiler : Çok yüksek plazma konsantrasyonlarında, Gİ distres, cilt
reaksiyonları, SSS toksisitesi (konfüzyon, ensefalopati, nöbet),
Penisilinlerle çapraz-allerjik reaksiyonlar.
AZTREONAM
Antibakteriyel monobaktam,
Gr(-)’lerin ürettiği BL’lara dayanıklı ve aminoglikozidler yerine
kullanılabilir,
Klebsiella, Pseudomonas, Serratia.
Nefrotoksik ve ototoksik DEĞİLDİR,
Aerobik gr(-) bakterilere karşı etkinliği güçlendirilmiş,
Gr(+) ve anaerobiklere karşı etkisizdirler.
Endikasyonları
•
•
•
•
•
•
•
•
Duyarlı gr(-) bakterilere bağlı
Ağır idrar yolu infeksiyonları
Alt solunum yolu,
İntraabdominal,
İntrapelvik,
Kemik ve eklem infeksiyonları,
Septisemiler,
Akut komplikasyonsuz gonore’de kullanılırlar.
Endikasyonları
• Bak. çeperine kolayca nüfuz eder, PBP-3’e
bağlanır,
• Dar AS, iv uygulanır, Renal olarak elimine edilir.
• Vücut sıvılarında oluşana uyan
konsantrasyonlarda sadece belirli
• Aerobik gr(-) bakterilere
• H. İnfluenza, Enterobacteriacea,Neisseria,
• Pseudomonas aeruginosa’ya etkili, im/iv.
Yan Etki
Gİ rahatsızlıklar, süperinfeksiyon, baş ağrısı,
nadiren hepatotoksisite, cilt reaksiyonları.
Penisilinlerle çapraz-allerjik reaksiyon
GÖSTERMEZ.
Makrolitler
Bakteri ribozomu 50S altbirimine bağlanarak aynı yere
tRNAmolekülünün
bağlanmasını ve peptid
zincirinin uzamasını önlerler.
Bakteride, PROTEİN
SENTEZİNİBOZARLAR
Streptokoklara karşı BAKTERİSİD
Genellikle BAKTERİYOSTATİK
Giriş
Makrolit
ERİTROMİSİN (BAZ) VE TÜREVLERİ
• (STEARAT, GLUSEPTAT, LAKTOBİYONAT)
ROKSİTROMİSİN
KLARİTROMİSİN
AZİTROMİSİN (Azomakrolid, azalid grubu)
TROLEANDOMİSİN
SPİRAMİSİN
Giriş
Makrolit
Bakteri ribozomunda ERİTROMİSİN ve diğer
MAKROLİDLERİN bağlandığı yerin yanına
KLORAMFENİKOL ve LİNKOZAMİDLER bağlanır.
Etki yerleri binişik olduğu için bu 3 antibiyotik
türü birbirlerinin antibakteriyel etkisini önler;
birlikte kullanılmamalıdırlar
Farmakokinetik
• Baz Eritromisin aside dayanıksız;
• Ağızdan barsak kaplamalı tabletler/tuz(Stearat tuzu)ester şeklinde (Etilsüksinat/Estolat esterleri, yüksek oral
biyoyararlanım),Absorbsiyonu besinlerle azaltılmaz,
• KC’den kısmen metabolize, safraya itrah,
• Hücre içine girerler; beyin ve BOS’a girişleri düşük,
• Hepatik sitokrom p450 enzim inhibisyonu yaparak
SİKLOSPORİN, VARFARİN, KARBAMAZEPİN,
DİGOKSİN,TEOFİLİN, ASTEMİZOL, FENİTOİN,
TERFENADİN vd. ilaçların metabolizasyonunu azaltırlar.
Farmakokinetik
KLARİTROMİSİN, (mide ülseri, H.pylori kullanılır)
AZİTROMİSİN (Trahom ve Gonore’de tek doz)
• aside dayanıklı, oral biyoyararlanımı iyi ancak besinlerle azalır, yemeklerden 1 saat
önce alınmalıdır.
ROKSİTROMİSİN,
• oral biyoyararlanımı daha yüksek türevi; t1/2 çok daha uzun.
• Ağız yolundan;
ERİTROMİSİN BAZ, ERİTROMİSİN STEARAT,ERİTROMİSİN
ETİLSÜKSİNAT.
Farmakokinetik
İv infüzyon;
ERİTROMİSİN GLUSEPTAT
ERİTROMİSİN LAKTOBİONAT
Makrolitlerin Endikasyonları
Cilt, yumuşak dokular, ağız ve solunum yolu Gr(+)
bakterilerin yaptığı hafif/orta dereceli infeksiyonlar
(PENİSİLİNLER tercih edilir ama penisilin allerjisi nedeniyle
kullanılamıyorsa alternatif olarak ERİTROMİSİN tercih edilir.
GrA streptokok (Strep. Pyogenes’e bağlı farenjit, kızıl, selülit
ve erispelde ve Strep. Pneumoniae’ye bağlı pnömoni ve
bronşitte ERİTROMİSİNLER, PENİSİLİN G ve V’nin en etkin
alternatifidirler.
Endikasyonları
Bu streptokoklara bağlı akut otitis media ve sinüzitte
ERİTROMİSİN, AMPİSİLİN ve AMOKSİSİLİN’in alternatifidir.
Penisilin’e rezistan Staph.’ların yaptığı cilt ve yumuşak doku
enfeksiyonlarında;
Akne, Füronküloz ve İmpedigo’da kullanılabilirler.
Penisilin G’ye alternatif Endikasyonları
Makrolit
Antraks (Şarbon)
Clostridium infeksiyonları (gazlı gangren ve tetanus)
Aktinomikozis,
Listeria infeksiyonları,
Nocardia infeksiyonları (AMPİSİLİN’le birlikte),
Oral mikrofloraya bağlı diş kaynaklı (odontojenik) orofasiyal infeksiyonlar ve
Sifiliz.
Makrolitlerin Tercih edildiği infeksiyonlar
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Lejyoner hastalığı,
Difteri (ANTİTOKSİN injeksiyonuyla birlikte)
Difteri portörlüğü
Mycoplasma pneumaniae’ye bağlı atipik pnömoni,
Boğmaca,
Bebeklerin klamidial pnömonisi,
Gebelikteki klamidial pelvik infeksiyon,
Camphlobacter enteriti.
(Chlamidia trachomatis infeksiyonlarında genellikle
TETRASİKLİNLER, eritromisinlere tercih edilirler).
Eritromisin ve Sülfonamid Kombinasyonu
H. İnfluenza’ya bağlı akut otitis media ve
akut sinüzitte, hasta penisilin’e allerjikse
veya bakteri amoksisilin/ampisilin’e
rezistan ise alternatifi ERİTROMİSİN ve
SÜLFONAMİD KOMBİNASYONU’dur.
Yan Etki
Bulantı, kusma, diyare, Gİ dayanıksızlık reaksiyonları,
iştahsızlık,
Ürtiker, cilt döküntüleri, ilaç ateşi, eozinofili vb. hafif allerjik
reaksiyonlar,
ERİTROMİSİN (estolat)’in en ciddi YT; nadiren oluşan
KOLESTATİK HEPATİT,
Seyrek olarak süperinfeksiyonlar.
Linkozamidler
Giriş
Linkozamidler
Linkomisin
Klindamisin,
• linkomisinin sentetik türevi, oral biyoyararlanımı yüksek.
Bacteroides’lere (B. fragilis) en etkili antibiyotiktir.
Makrolitler gibi protein sentezini inhibe ederler.
Makrolidlere rezistan olan linkozamidlere de rezistandır.
Farmakokinetik
KC’de metabolizma, safraya itrah
Oral/parenteral (im, iv infüzyon)
LİNKOMİSİN, Düşük oral biyoyararlanım, besinlerle daha
da düşer
KLİNDAMİSİN, Oral biyoyararlanımı tama yakındır.
Endikasyonları
Linkomisin ve Klindamisin’in kullanılışları aynıdır; ancak
KLİNDAMİSİN tercih edilir.
KLİNDAMİSİN’in en önemli kullanılış yeri;
• Bacteroides fragilis’in genellikle
• aerobik Gr(-) basillerle beraber neden olduğu
• KARIN-İÇİ ve PELVİS-İÇİ (JİNEKOLOJİK) infeksiyonlardır.
Klindamisin aerobik Gr(-) basillere karşı etkili
olmadığından AMİNOGLİKOZİDLERLE birlikte kullanılır.
Endikasyonları
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Anaerob bakterilere bağlı
Akciğer absesi,
Mastit vd yumuşak doku infeksiyonları,
Dekubitus ülserlerine karşı da kullanılırlar.
(Beyne nüfuzu iyi olmadığı için beyin abselerinde
kullanılmazlar)
İnflamatuvar akne,
Diş kaynaklı orofasiyal infeksiyonlar,
Gr(+) kokuslara bağlı solunum yolu inf.,
Kemiğe iyi nüfuz ettiği için; Osteomyelit, Septik artrit,
Sinüzit, Mastoid’de
Yan Etki
Diyare, bulantı, kusma, barsak koliği,
Kaşıntı, döküntü, ürtiker gibi hafif allerjik belirtiler,
Nöromusküler bloke edicilerin etkinliğini arttırabilirler,
Antibiyotiğe bağlı PSÖDOMEMBRANÖZ KOLİT
(Linkozamidler, Ampisilin, Amoksisilin, Sefalosporinler)
Tetrasiklinler ve Amfenikoller
Giriş
Tetrasiklinler
Bakteriyostatik etkilidirler. Yüksek konsantrasyonda bakterisid
etkilidirler.
En az selektif ve en geniş spektrumlu antibiyotiktirler
Bakteri ribozomlarının 30S alt ünitesine bağlanarak aminoasil
t-RNA’nın m-RNA-Ribozom kompleksine erişimini
engeller.Protein sentezini “reversible” inhibe ederler.
Tetrasiklinler
Kısa etkililer
Orta süreli etkililer Uzun etkililer
Tetrasiklin
Oksitetrasiklin
Demeklosiklin
Metasiklin
Doksisiklin
Minosiklin
Spektrumları
Çoğu Gr(+) kok, Gr(+) basiller: (PenG veya Eritromisinden sonra
ikinci tercih)
Anaerobik mikroorganizmalar
Neisseria (Penisilinaz salgılayan gonakok hariç)
P.mallei, P. Pseudomallei, H. ducrei, Y. pestis, Y. enterocolitica,
Calymmobacterium granulamatosis, Compylobacteria
enfeksiyonlarında ilk tercih olarak kullnılır.
Spektrumları
V. Cholera, Brucella, F. tularensis, P.multicoida
enfeksiyonlarında etkinliği çok yüksek.
E. Coli, H. influenza, B. fragilis, İndol (+) proteus etkili.
Mikoplazmalar, Riketsiyalar, Klamidia, Leptospira,
Borelia, Treponema, Amipler, Koksiella,
Aktinomices,Lejyonella
Rezistans
Kloramfenikolle çapraz rezistans,
Yavaş, basamaklı, plazmid aracılı,
Pompa’nın inhibisyonu,
İnaktive edici enzim yapımı,
Dışa atıcı taşıma sistemi oluşturulması.
Farmakokinetik
Mide ve ince barsakta tam olmayan emilim,
• Minosiklin %100,
• Doksisiklin %95,
• Diğer %60-80
Süt, yoğurt gibi besinler ve antasidler, antianemik
gibi ilaçlar içindeki, Ca, Fe, Zn, Al, Mg gibi metallerle
ŞELAT oluşturduklarından emilimleri azalır
Farmakokinetik
• Dokulara iyi, BOS’a az geçerler.
• Sadece minosiklin BOS ve SSS’e yeterli ölçüde geçer.
Minosiklin en uzun etkilisidir.
• Plazma proteinlerine bağlanma değişken,
• Minosiklin ve Doksisiklin yağda çözünür, SSS’ne girer,
tükrükte yoğundur, meningokok taşıyıcılığını azaltır,
• KC ile kandan temizlenir, safradan atılır, EHS’a girer,
• Diş ve kemikte sekestre olur, kemik iliğine girer, idrar,
feçes ve sütten atılır, plasentayı geçer.
Farmakokinetik
Tetrasiklin ve oksitetrasiklin böbreklerden atılırken,
Minosiklin ve doksisiklin karaciğerde metabolizma
edilirler
Endikasyonları
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
BRUSELİYOZ Brusella (+streptomisin)
KOLERA Vibrio kolera
RİKETSİYAL İNFEKSİYONLAR (doksisiklin)
TRAHOM
PSİTTAKOZ (Papağan Hastalığı) Chlamydia psittaci
LYME Borrelia burgdorferi
REKÜRREN ATEŞ Borrelia recurrentis
TULAREMİ
SPİROKET
Klamidia (doksisiklin)
Granuloma inguinale
Mikoplazma
Endikasyonları
VEBA ve BRUSELLA’da diğer antibiyotiklerle kombine,
KİSTİK FİBROSİS’te pnömoni profilaksisis için çocukta,
AKNE ted.,
Tekrarlayıcı üriner infeksiyonlarda,
Endikasyonları
Whipple hastalığı (Antibiyotik etkinin dışında)(intestinal
lipodistrofi =
lenfadenopati, artrit , ateş, öksürük),
Turist diyaresinin tedavi ve profilaksisi,
Demeklosiklin anti- ADH etkisi gösterdiğinden diabetes insipidus benzeri
tablo oluştururken, uygunsuz ADH salınımı sendromunda da kullanılabilir.
Yan Etki
Staph., Strep., Enterococ inf.da
KESİNLİKLE KULLANILMAZLAR!
TRAHOM hariç topikal kullanımları
gereksiz direnç oluşumuna neden olur,
İntratekal ve i.m. KESİNLİKLE
KULLANILMAZLAR!
Yan Etki
GİS İrritasyon, epigastrik yanma, bulantı, kusma, hafif diyare, anoreksi,
enterokolit, (Gıda ile birlikte alınmalı)
SÜPERİNFEKSİYONLAR
Oral kandidiyazis, vajinit, stomatit
PSEUDOMEMBRANOZ ENTEROKOLİT
Dışkıda kan ve lökosit
(Cl.difficile): ilaç alımı durdurulur, oral Metronidazol veya Basitrasin,
Vankomisin ve Penisilin başlanır
Yan Etki
•
•
•
•
•
•
•
•
FOTOTOKSİSİTE, UV hassasiyet,
Hepatotoksisite, yağ depolanması, sarılık,
Süresi dolmuş preparatlarıyla
Fanconi sendromu (sistinozis; renal tübüler fonk.
bozukluğu) benzeri tablo,
Diş, tırnak ve kemiklerde pigmentasyon, disklorasyon ve
gelişme bozuklukları,
Gebelerde ve 8 yaş altındaki çocuklarda kullanılmamalıdır,
Bebeklerde psödotümör serebri tablosu, yenidoğanda kafa
içi basınç artışı, pıhtılaşma defektleri, vestibüler rahatsızlık.
Minosiklinle vestibüler bozukluklar,
Yan Etki
Doksisiklin hariç böbrek bozukluğu olanlarda kullanılmamalılar (azotemi),
Fatal hepatorenal sendrom,
Gebelerde ketoasidoz,
Demeklosiklin ile fotosensitivite,
Barsak florasını bozduklarından enterokolit, stomatit,
İlaç Etkileşmeleri
• Penisilinlerin etkisini azaltırlar,
• Mikrozomal enzim indüksiyonu yaparak
Karbamazepin, Fenitoin, Barbitüratlar
tetrasiklinlerin etkinliğini azaltırlar,
• KC enzimini indükleyen ilaçlar özellikle
doksisiklinin t 1/2’ ini kısaltırlar,
• Güçlü diüretikler nefrotoksisitelerinin arttırırlar,
• Oral kontraseptiflerin etkilerini azaltırlar,
• Oral antikoagülanların etkilerini potansiyalize
ederler.
Amfenikoller
Kloramfenikol
Tiamfenikol
• Bakteri ribozomlarının 50S alt birimine bağlanırlar ve
tRNA’nın bağlanmasını engelleyerek peptidil transferaz
enzimini bloke ederler.
• Kloramfenikol ayrıca memeli hücresinde 70S
ribozomları tarafından yapılan proteinleri de inhibe
ederek aplastik anemiye neden olabilirler.
Farmakokinetik
Geniş spektrumlu ve bakteriyostatik etkilidirler.
Beyin, BOS ve göz dahil vücut dokularına iyi dağılırlar.
Kan- beyin engelini EN FAZLA geçen ilaçtır.
%100’e yakını emilir.
Spektrumları
Gram (+) koklar, Aerob (+) basiller, Anaerob gram (+)
basiller, Gram (-) bakteriler,
Mikoplazmala, Spiroketler, Leptospira
R- plazmidin taşıdığı genler tarafından yaptırılan asetil
transferaz enzimi ile asetillenerek direnç geliştirir.
Endikasyonları
•
•
•
•
İlk tercih edildikleri infeksiyonlar :
H. Influenza menenjiti (bakterisid etkili)
Yersinia enterocolitica (AG’ler de ilk tercih)
TİFO : Halen birçok ülkede en fazla ve ilk seçenek
kullanıldığı durumdur. Ancak gelişmiş ülkelerde
bu endikasyonda artık fazla kullanılmamakta.
• Tifoda artık tercih edilen ilaçlar şunlardır :
Florokinolonlar (en önemli), Ko- trimoksazol,
Amoksisilin, Seftriakson
Yan etki
En önemli yan etkisi, doza bağımlı kemik iliği depresyonu
ve dozdan bağımsız aplastik anemi’dir. (Tiamfenikol’un KI
toksisitesi yoktur),
GİS : bulantı, kusma, stomatit
Prematüre ve yenidoğanlarda, biyotransformasyon enzim
yetersizliğine bağlı Gri Bebek (gray baby) sendromu (akut
dolaşım ve solunum depresyonudur).
Yan etki
Herxheimer reaksiyonu : Açığa çıkan endotoksine bağlı
dolaşım kolapsı,
İmmün yanıtlarda azalma,
Kloramfenikol, KC mikrozomal enzimlerini inhibe eder,
Asetaminofen, kloramfenikolun yıkılımını azaltır,
DAR SPEKTRUMLU ANTİSTAFİLOKOKAL
&
ANTİANAEROBİK İLAÇLAR VE POLİPEPTİD YAPILI
&
ANTİBİYOTİKLER
Giriş
Antistafilokokal olarak kullanılanlar
Bu grupta antibakteriyel spektrumlarının dar olması
nedeniyle esas olarak stafilokok veya gram-negatif
anaerobik bakteri infeksiyonlarında kullanılan bazı
antibiyotikler ve diğer kemoterapötikler bulunur.
• Rifampin (Rifampisin)
• Vankomisin
• Mupirosin
• Fusidik asid
• penisilinaza dayanıklı penisilinlere rezistans stafilokok
enfeksiyonlarında tercih edilirler
Antianaerobik olarak kullanılandar spektrumlu ilaçlar
Nitroimidazol türevleri olan ;
metronidazol. tinidazol ve ornidazoldur.
Bunlar başlangıçta trikomoniyazis. amibiyazis ve giardiyazis gibi protozoon
infeksiyonlarının tedavisi için çıkarılmışlardır; daha sonra gram-negatif
zorunlu anaerob patojen bakteriler üzerinde güçlü inhibitör veya öldürücü
etkinlik gösterdikleri bulunmuştur.
Esas olarak, başta Bacteroides fragilis ve diğer Bacteroides'ler olmak üzere
patojen gram-negatif anaerob infeksiyonlarında kullanılırlar.
Rifamisinler
Rifamid, rifamisin sodyum ve rifampin diğer adıyla
rifampisin; adını taşıyan bu antibiyotikler duyarlı
bakterilerde DNA kontrolü altında yapılan mRNA sentezini.
RNA polimeraz enzimini inhibe ederek, bozarlar. Bakterisid
etki gösterirler.
Rifampin özellikle tüberküloz tedavisinde, ayrıca
antistafilokokal ilaç olarak ve diğer bazı indikasyonlarda
yaygın olarak kullanılan önemli bir ilaçtır.
Rifamisinler
Rifamisinler. gram-pozitif kokuşlara (streptokoklar,
pnömokoklar ve özellikle Staph. aureus'a), gram-negatif
kokuşlara (özellikle N. menengitidis'e), gram-negatif basillere
ve Mycobacterium tuberculosis ve M. leprae gibi asidedayanıklı bakterilere karşı etkilidirler.
Rifamisin sodyum suda fazla çözünen kırmızı renkli bir
maddedir. Gastrointestinal kanaldan çok az absorbe edildiği
için ağızdan kullanılmaz: sadece parenteral kullanılır. Buna
karşılık, rifampin gastrointestinal kanaldan iyi absorbe edilir
ve esas olarak ağızdan kullanılır.
Rifampin (rifampisin)
Tüberküloz ve lepra mikobakterilerden başka gram-pozitif ve negatif
kokuşlara ve daha düşük derecede olmak üzere koliform basillere ve
Pseudomonas aeruginosa, indol-pozitif ve negatif Proteus'lar gibi diğer gramnegatif basillere, Clamidya türlerine ve poks viruslarına karşı da etkilidir.
Staph. aureus ve Staph. epidermidis üzerinde en güçlü olan ilaçtır.
Neisseria menengitidis'e (menengokoklara) karşı da güçlü bakterisid etki
yapar.
Rifampin (rifampisin)
Rifampin'in etkinlik yönünden önemli bir sakıncası
duyarlı bakteri türlerinin çoğunda çabuk (tek
aşamalı) rezistans gelişmesidir. M. tuberculosis ve
leprae'de rezistans gelişmesi nisbeten yavaştır.
Rifampin, rezistans oluşması ile ilgili bu özelliği
nedeniyle genellikle tek başına kullanılmaz; diğer
antibakteriyel veya antimikobakteriyel ilaçlarla
kombine kullanılır.
Rifampin (rifampisin)
• Rifampin esas olarak ağızdan kullanılır.Mide-barsak
kanalından çabuk ve tam olarak absorbe edilir: ancak
karaciğerde ilk geçişte kısmen eliminasyona uğrar.
• Bir süre kullanıldıktan sonra, kendini yıkan mikrozomal
enzimlerde yaptığı otoindüksiyon yapar.
• Rifampin fazla lipofilik bir madde olduğu için,
intrasellüler sıvı kompartmanı dahil, bütün vücut
sıvılarına ve dokularına kolayca girer.
• Büyük kısmı karaciğerden safraya itrah edilir ve
enterohepatik siklusa girer: bundan dolayı eliminasyon
yanlanma ömrü ve etki süresi nisbeten uzundur.
Endikasyonları
• Tüberküloz ve Lepra tedavisi
• Menengokokal menenjit salgınları sırasında
asemptomatik portörlerin tedavisi
• Penisilinaz-salgılayan stafilokokların veya metisilinerezistan stafilokoklann ya da özellikle, metisilin +
gentamisin'e dayanıklı multipl rezistan stafilokokların
yaptığı infeksiyonlann tedavisi
• Penisilin G’ye dirençli S.pneumoniae’ye bağlı menenjit,
endokardit ve diğer ciddi enfeksiyonlarda
• Eritromisine rezistans Legionella pneumophila
enfeksiyonu
Vankomisin
Streptomyces orientalis'ten elde edilir.
Glikopeptid antibiyotikler olarak da adlandırılır.
Penisilinler gibi. bakteri hücre duvarının sentezini bozar. Ancak
etki mekanizması onlarınkinden farklıdır. Vankomisin bakteride
asıl D-alanil-D-alanin'e bağlanarak peptidoglikan zincirinin
biyosentezini bloke eder.
Vankomisin
Antibakteriyel spektrumu dardır. Esas olarak gram-pozitif
kokuslar ve Clostridiumları etkiler. Penisilinler gibi, bölünmekte
olan duyarlı bakteriler üzerinde bakterisid etki yapar.
Mide-barsak kanalından absorbe edilmez; sistemik
infeksiyonların tedavisi için sadece parenteral (i.v.) kullanılır.
Enterokolitlerde lokal etki yapmak için oral verilir.
Vankomisin
İnjeksiyon yapılan vende tromboflebit
oluşturabilir; intravenöz verilişinden
sonra (özellikle hızlı injekte edilirse),
üşüme-titreme, ateş ve yüzde,
boyunda ve gövdenin üst kısmında
kızarma yapabilir; bu tabloya kızarık
boyun ("red neck") sendromu denilir.
Endikasyon
Ciddi stafilokok enfeksiyonları (Metisilin rezistanslar dahil)
Penisilin G’ye alerjik hastalarda streptokokal endokardit
tedavisi
Geniş spektrumlu antibiyotik kullanımına bağlı ortaya çıkan
C.difficile’nin neden olduğu pseudomembranoz enterokolit
tedavisinde oral olarak
Fusidik asid
Steroid yapılı tek antibiyotiktir.
Duyarlı bakterilerin ribozomlarda kendine özgü bir
mekanizma ile protein sentezini inhibe ederek
bakteriyostatik etki yapar.
Dar spektrumlu bir antibiyotiktir.
Mupirosin
Düşük konsantrasyonlarda metisiline-rezistan olanlar dahil
stafilokoklann ve streptokokların (enterokoklar hariç)
büyümesini inhibe eder.
Cilde lokal uygulanma yerinde oluşan yüksek
konsantrasyonda ise bu bakterilere karşı bakterisid etki
yapar.
bakteride protein sentezini bozar.
Antianaerobik İlaçlar
Metronidazol,
• Fazla lipofilik bileşiklerdir.Çabuk başlayan güçlü bir bakterisid etki
yaparlar.
• Zorunlu anaerob olan gram-negatif basiller (başta Bacteroides fragilis
ve diğer Bacteroides'lerin çoğu olmak üzere) ve aynı nitelikteki grampozitif basiller (başta gazlı gangren etkeni Clostridium perfiringens
olmak üzere) nitroimidazollara çok duyarlıdırlar. Bacteroides'lerde
rezistans gelişmesi çok yavaş olmaktadır.
Ornidazol,
Tinidazol (en lipofilik)
Endikasyonları
Genellikle aneorobik patojenlerin de katıldığı karma
enfeksiyonların tedavisi (karın içi ve pelvik içi enfeksiyonlar)
Elektif kolon ameliyatlarında yara enfeksiyonlarının tedavisi
Beyin apseleri ve B.fragilis menenjitinin tedavisi
Dental ve oral enfeksiyonların tedavisi
Endikasyonları
Aneorobik bakterilerin neden olduğu osteomyelit, artrit ve
endokardit tedavisi
Trikomanas vajinalis, Giardiazis, Amibiyazis gibi protozoon
enfeksiyonlarının tedavisi
Antibiyotik tedavisi sonucu oluşan C.difficile’ye bağlı
enterokolit tedavisi (Bu tedavide en tercih edilen
antibiyotik)
Yan Tesirleri
En sık görülen yan tesirleri
gastrointestinal sisteme ait olanlardır.
Alkolle birlikte alındığında “Disülfüram
benzeri reaksiyon” oluşturabilirler.
Polipeptid Yapılı Antibiyotikler
Bu grupta bulunan antibiyotikler kompleks bir polipeptid
yapısına sahiptirler.
Deterjan özelliği bulunan yüzeyde aktif maddelerdir.
Stoplazmik membranın permeabilitesini artırarak
bakterisid etki yaparlar.
Bu grupta polimiksinler, basitrasin ve tirotrisin bulunur.
Polimiksin B
Antibakteriyel spektrumu oldukça dardır. Sadece gramnegatif aerobik basillere karsı etkilidir.
Polimiksin B sülfat, hızlı ve güçlü bir bakterisid etkiye
sahiptir. Duyarlı bakterilerde nadiren rezistans meydana
gelir.
En yaygın kullanılış yeri, göz, cilt, bronşlar, dış kulak yolu ve
vücut boşluklarının gram-negatif basillere (özellikle
Pseudomonas'a) bağlı infeksiyonlarıdır.
Kolistin (Polimiksin E)
Antibakteriyel spektrumu ve etki gücü bakımından
polimiksin B'den önemli bir fark göstermez.
Nefrotoksik etkisi onunkinden biraz daha azdır. Kullanılış
yerleri polimiksin B'ninkilere benzer.
Onun gibi, özellikle rezistan Pseudomonas aeruginosa
infeksiyonlannın tedavisinde alternatif ilaç olarak terapötik
değeri vardır.