Slayt 1

DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE
KADIN SAĞLIĞININ DURUMU VE ETKİLEYEN
FAKTÖRLER
Prof.Dr.Ayşe Akın
B.Ü.Tıp Fakültesi Halk Sağlığı AD
Başkent Üniversitesi Kadın – Çocuk Sağlığı ve
Aile Planlaması Araştırma ve Uygulama Merkezi
http://bukcam.baskent.edu.tr
SUNUM PLANI:
 Dünyada Kadın Sağlığı / ÜS’nın Durumu
 2013 Global – Sağlık Surveyi (ÜS)
sonuçları
 Türkiye’de Kadın Sağlığı / ÜS’nın Durumu
 2013 TNSA Sonuçları
Değişen Sağlık Sistemi – KS’na olası
etkileri .
 Sağlık,
sakatlığın
sadece
hastalık
ya
da
olmaması değil, fiziksel,
zihinsel ve sosyal yönden tam bir
iyilik halidir.
(DSÖ–1948)
 Sağlıklı olmak bireyin doğuştan sahip
olduğu temel bir insan hakkıdır.
Sağlığın başka bir tanımı
• İnsanların sosyal ve ekonomik bakımdan
üretken bir hayat yaşayabilmelerine
olanak tanıyacak bir sağlık düzeyine
ulaşmasıdır.
DSÖ 2000 yılı için sağlık hedefleri
(1997)
KADIN SAĞLIĞININ BELİRLEYİCİLERİ
BiyolojikFizyolojik özellikler
Genetik
Aile ve toplumun etkisi
Bireysel özellikler,
Psikolojik durum ve
davranışlar,
Doğurganlık davranışları
Gebelik,doğum,düşük,
kontrasepsiyon
Kadının Sağlık
Durumu
Sağlık Sistemi ve Hizmetleri ile
İlgili faktörler (Ulaşılabilirlik,
Nitelik, Uzaklık
Sosyal faktörler
Toplumsal statü, eğitim
Ekonomi
Toplumsal cinsiyet
Kültürel Etkiler
Kadın Konusunda/ Sağlığında / Üreme Sağlığında
en önemli Uluslar arası toplantılar:
– 1978-Alma Ata Konferansı (TSH)
– 1979 CEDAW (KY Ayırımcılığın önlenmesi sözleşmesi)
– 1986 Ottawa toplantısı-Sözleşmesi
(Sağlığın Geliştirilmesi)
– 1994 – ICPD
(Kalkınma Nüfus/ ÜS)
– 1995 – Pekin Toplantısı (Kadın Hakları)
–
Yaşlılık
ICPD’ süreci:
 ICPD
+5
 + 10
 + 20
Osteoporoz
Prolapsus
Kanserler
ÜS hizmetleri,
 Her iki cinsiyette ve yaşam boyu
ve bütüncül olarak ele alınmalıdır
Prenatal
Dönem
Genetik
Bozukluklar
Maternal
Mortalite
/Morbidite
Kadına karşı
Şiddet
CYBH /AIDS
Düşük doğum
ağırlığı,
malnutrisyon
/Anemi
İstenmeye
n Gebelik
KADIN-ANNE ve ÇOCUK SAĞLIĞINDA
BÜTÜNCÜL YAKLAŞIM
Infertilite
Kanser
CYBE
HIV
Düşük
Gebe
Kadın
Anne
Çocuk
Anne
Kadın
Çocuk
Aile
Planlaması
İnsan, kadın, üreme hakları
Kadının Statüsü
Üreme
Sağlığı
Adolesan
Erkek
Farklı
cinsel
katılımı
tercihler
2015 sonrası
DSÖ şeması
Temel Anne Sağlığı Hizmetleri
Temel ve Acil
Obstetrik Bakım
Doğum Sonu
Bakım
Sağlıklı
Doğum
Doğum Öncesi
Bakım
Aile planlaması
GÜVENLİ ANNELİK
Temel Sağlık Hizmetleri
Kadın – Erkek Eşitliği
Güvenli Annelik, Anne ve bebek ölümlerinin ve hastalıklarının
azaltılmasına yönelik BÜTÜNCÜL bir yaklaşımdır.
Dünyada Üreme Sağlığı;
(Global Survey sonuçları-2013)
GÜNÜMÜZDE DURUM NASIL ?????
ICPD’den sonra Dünyada son 20 yılda Neler Oldu???
(ciddi ilerlemeler kaydedildi)
Aileler giderek küçülüyor,
Çocuklar daha fazla yaşıyor,
Daha fazla kız çocuğu okula gidiyor,
Kadınlar toplumda daha fazla söz sahibi oldular,
sosyal olaylarda daha fazla rol alıyorlar,
 Gençler değişimin güçlü bir sembolü, ümidi,
mekanizması oldular,
 İnsan hakları kuruluşları, STK’lar daha önem
kazandı ve pek çok ülkede sayıları arttı. Bu
kuruluşlar son derece güçlü olarak “CSÜS
konularını, ayırımcılıkları, hakları daha yüksek
sesle dile getirmekteler …..




Anne Ölümleri- Maternal Mortalite (2013)
 1994’den bu yana bütün ÜS göstergeleri içinde en
büyük kazanım anne ölüm oranında (AÖO) olmuştur.
 1994 – 2010 arası AÖO %47 azalmıştır.
 Buna rağmen her gün 800 kadın gebelik ve doğum
nedeniyle ölmektedir. Gelişmiş ve gelişmekte olan
bölgeler arasındaki farklılık ciddiyetini korumaktadır.
 Gelişmiş ülkelerde, maternal nedenlere bağlı yaşam
boyu ölüm riski 1/3800 iken, gelişmekte olan
bölgelerde 1/150, Sahra altı Afrika’da ise
1/39’dur.
DÜNYADA ANNE ÖLÜM ORANLARI
Ülkeler / Bölgeler / Yüksek ve Düşük Gelirli / Kırsal ve
Kentsel Nüfus Arasında Farklılıklar Var
Dünyada 100.000’de 400
Malavi, Nijerya, Ruand, Sierra Leone ve
Somali’de 1000’in üzerinde
Anne Ölümleri devam…..
 1990’dan bu yana 26 ülkede büyük
bölümü AIDS’e bağlı olmak üzere anne
ölümlerinde artış yaşanmıştır.
 Anne ölümlerinin azaltılmasındaki
kazanımlar, DÖB, sağlıklı doğum ve AOB
konularındaki gelişmelere bağlanmıştır.
 Ülkelerin pek çoğu ÜS hizmetlerinin
iyileştirilmesinde taahhütte bulunmuşlar
ancak bu gerçekleşememiştir.
Son 20 Yılda DÖB Ve Sağlıklı Doğum Yapmadaki Değişim
(Dünya)
1994 (%)
20 yıl sonrası (%)
Doğum Öncesi Bakım
63
80
Sağlıklı Doğum
57
66
o Sağlıklı
doğum oranında gelir düzeyine,
kırsal/kentsel yerleşime göre büyük
eşitsizlikler görülmektedir.
o Bu durumun, Anne ölümlerinin %91’inin meydana
geldiği 58 ülkedeki nitelikli sağlık personeli
eksikliğine bağlı olduğu düşünülmüştür.
Sağlık Personeli Yardımıyla Doğum
 Sağlık hizmetlerinin dağılımı anne ölüm oranı
ile güçlü bir ilişki göstermektedir.
 Acil Obst. Bakım (AOB) olanakları,
Afrika’da %40 Avrupa’da %97
 AÖ’nün en düşük olduğu ülkelerin %96’sında
AOB olanaklarının yeterli coğrafi dağılım
gösterdiği,
 AÖ yüksek olan ülkelerde bunun % 29’a
düştüğü görülmektedir.
Modern KS Yöntemlerinde Karşılanamayan
Gereksinim
 Küresel olarak doğurganlık 1994-2012
arasında %29 azalmıştır.
 Bu azalma, daha küçük aile isteği,
çocukların hayatta kalabilmesi, kadınlar için
özellikle eğitim olmak üzere artan fırsatlar
gibi bir çok faktörün yanı sıra KS
hizmetlere daha iyi erişimin sonucudur.

Dünyada KS prevalansı son 20 yılda %58’den,
%64’e yükselmiştir
Modern KS Yöntemlerinde Karşılanamayan
Gereksinim
 KS prevalansı halen bazı çok yoksul ülkelerde
%10’un altında kalmaya devam etmektedir.
 Global olarak üreme çağındaki kadınların
%36’sının karşılanamayan gereksinimi
mevcuttur, % 90’ı gelişmekte olan ülkelerde
yaşamaktadır.
İstenmeyen Gebeliklerin Önlenmesi /
İsteyerek Düşükler
 Ülkeler halen, istenmeyen gebeliklerin
önlenmesi ve düşüğe gereksinimin ortadan
kaldırılması konusunda ICPD taahhütlerini
yerine getirmekten uzaktır.
 Küresel düzeyde güvenli olmayan düşüğe
bağlı ölüm riski azalmaktadır.
 Bu gelişme esas olarak gelişen teknolojilere,
güvenli düşük hizmetlerine artan erişime
atfedilmektedir.
İstenmeyen Gebeliklerin Önlenmesi/İsteyerek Düşükler
 Afrika ve Asya’da düşüğe bağlı ölüm hızları çok


yüksektir; Afrika’daki düşük fatalitesi ABD’dekinin
800 katıdır.
Dünyada düşüklerin toplam hızı son 20 yılda, 1000
kadında 35’den, 28’e düşmüş, ancak sonra 2008’de
binde 29 olmak üzere sabit kalmıştır.
En yüksek bölgesel hızlar Doğu Avrupa (43), en
düşük bölgesel hız ise Batı Avrupa’dadır (12)
 Bütün düşüklerin %86’sı GOÜ’de meydana
gelmektedir.
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
44
Düşük Bin Kadında
40
SAĞLIKSIZ DÜŞÜK
39
33
29
31
29
28
30
23
20
21
12
10
3
Africa
Asia
Eastern Western North
Latin
Europe Europe America America
1000 DÜŞÜK (bin
Kadın
Sağlığında
çok önemli
bir konu
“Sağlıksız
Düşükler”
770
0
Eastern
Kadında) Africa
Western
Afica
South east
Asia
South
America
Europe
820
DÜŞÜĞE BAĞLI ÖLÜM
(100 bin düşükte)
500
100
50
0
Eastern
Africa
Western
Africa
Source: Sedgh et al. The Lancet, 370(9595):1338-1345. 2007
Southeast
Asia
Latin
America
0
Europe
İstenmeyen Gebeliklerin Önlenmesi /
İsteyerek Düşükler
 Gelişmekte olan ülkelerdeki sağlıksız düşüklerin


yaklaşık 4 milyonu Adölesanlarda meydana
gelmektedir.
25 yaşından genç kadınlar düşüğe bağlı bütün
ölümlerin yarısından sorumludur. Mevcut kanıtlar
genç yaş grubunun hizmete ulaşamadığını
göstermektedir.
Küresel araştırmaya göre, düşük konusunda
yaşanan olumsuzluklar ülkenin zenginlik düzeyi ile
ters orantılıdır.
İstenmeyen Geb.lerin Önlenmesi/İsteyerek Düşükler
 Son 20 yılda, sağlıksız düşüklere bağlı
ölümlerin azaltılmasına, AÖ’nin düşmeye
devam etmesine rağmen,
 Düşükle ilişkili ölümlerin sayısı sabit
kalmıştır. 2008 yılı itibariyle 47000 anne
ölümü güvenli olmayan düşüklere
atfedilmiştir, bu sayı 1990’da 69000’dir.
 Ne var ki, Dünyada genel AÖ’nin
güvensiz düşüklerin payı artmıştır.
içinde
Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonlar
 Kahire’den bu yana CYBE’lerde %40’lık artış



önemli bir endişe nedenidir ve somut eylemler
gerektirmektedir.
1995’de, DSÖ 15-49 yaş arası grupta 333
milyon tedavi edilebilir dört ana CYBE, sifiliz,
gonore, klamidya ve trikomoniyazis vakası
olduğu tahmininde bulunmuştur.
2005’de, bu sayı yaklaşık yarım milyara (448
milyon) ulaşmıştır.
Latin Amerika’daki ve Sahra altı Afrika’daki
dört kadından birinde, bu dört enfeksiyondan
biri bulunmaktadır.
Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonlar
 Kahire sonrası, CYBE tanı girişimleri çok az
başarı göstermiştir.
 Vajinal akıntısı olan kadınlarda CYBE tanısı için
sendromik algoritmaların yaygın kabulünün
geçerliliği kanıtlanmamış ve gereksiz tedaviye yol
açmıştır.
 Ucuz ve hassas hızlı tanı testlerine (RDT),
laboratuvara sahip olmayan düşük kaynaklı
bölgelerde acilen ihtiyaç duyulmaktadır.
Maternal Morbidite (Hastalık)
 Gebeliğe bağlı nedenlerle ölen her kadına
karşılık yaklaşık 20 kadın ciddi ve uzun süren
maternal hastalık yaşıyor.
 Ana nedenleri, yoksulluk ve nitelikli bakımın
olmamasını da içeren AÖ’nün temel
sebepleriyle aynıdır.
 Büyük çoğunluğu, sağlıklı doğum ve destek
olarak AOB’la tamamen önlenebilmektedir.
Maternal morbidite
 Obstetrik fistül, gender dahil çeşitli eşitsizliklerin,



ayrımcılığın, erken yaşta evliliğin, yoksulluğun ve Acil
Obst. hizmetlere ulaşamamanın açık bir göstergesidir.
Adölesan doğumların en yüksek, AOB’a erişimin düşük
olduğu GOÜ’de yaklaşık 2-3.5 milyon kadın
obstetrik fistül ile yaşamaktadır (yılda 5 bin-100 bin
yeni vaka)
Gelişmiş dünyada tamamen yok edilmiş olan obstetrik
fistül, hala en yoksulları etkilemektedir.
Obstetrik fistül dünyanın, küresel bir toplum olarak
CSÜS haklarının ve hizmetlerin kullanımındaki
başarısızlığını yansıtmaktadır.
Maternal Hastalık
Global survey bulgularına göre:
 Ülkeler, infertilite, üreme sistemi kanserleri ve



bulaşıcı olmayan hastalıklarla ilgili de
taahhütlerde bulunmuşlardır .
Ancak halen: yılda yarım milyon kadın, 2. en
yaygın kadın kanseri olan Servikal Kansere
yakalanmaktadır.
Bu hastalıktan, yılda 275.000’den fazla kadın
hayatını kaybetmektedir.
HPV aşısı rahim ağzı kanserinin azaltılmasında
büyük umut vermektedir.
Maternal Hastalık

Varsıl ülkelerdeki kadınlar arasında en yaygın
kanser türü olan meme kanseri halen her


100.000 kadından 70’ini etkilemektedir.
Düşük gelirli ülkelerde insidans bunun
yarısından daha azdır,
Ancak tanı ve tedaviye yetersiz erişimden
dolayı gelişmekte olan ülkelerdeki ölüm
oranları gelişmiş ülkelerdekine benzer
durumdadır.
Bölgelere Göre Meme kanseri yeni vaka görülme ve ölüm durumu
(Yüz binde- 2002)
30