Fransız Devrimi

Fransız Devrimini Hazırlayan nedenler
Fransız halkı önceki döneme göre büyük bir evrim geçirmektedir. Halk bilinçlenmekte
sarayın, kralın, seçkinlerin denetiminden çıkmaya başlamıştır. Şehirlerde yaşayan pek çok
burjuva büyük bir atılım içinde bulunmaktadır. Kitaplar yaygınlaşmakta aileler çocuklarını
üniversitelere göndererek sağlam bir gelecek kurma yolunu tutarak kültürel seviyeyi
yükseltmekteydi. Bağımsız yayıncıların çıkarttıkları gazete, bildiri ve broşürler, kitlesel
bilinçlenmeye yol açmaktadır. Bu koşullar da toplumsal değişim taleplerinin olgunlaşmasına
yol açmıştır.
Toprak sahipleri ve soylular, ayrıcalıklarını korumaya çalışmakta; bu sebepte burjuvaların
soylu tabakasına geçmesini engelleyecek barikatları yükselmekteydi. Soylular statülerini
koruma hevesindeyken, burjuvalar da ekonomik olarak güçlenmelerine rağmen toplumsal
halklarda söz sahibi olamamaktan şikâyetçiydi. Kırsal nüfus ise üzerindeki vergi yükünün
hafiflemesini istemektedir.
Devrimci düşünce, ülkede köklü yapısal değişikliklere gitmek gerektiğine inanan katmanlar
arasında yayılmaya başlamıştır. Merkezi otorite ülkenin içinde bulunduğu evrimsel süreci
kavrayamamış ve eski yöntemlerle sorunları halletme yoluna yönelmek istemiştir. Oysa
özellikle burjuva İngiliz devrimini etkisiyle geçici çözümle yetinmek değil kitlesel olarak
İngiliz modelindeki gibi ‘parlamenter monarşi rejimi’ altında yönetime katılmayı
arzulamaktaydı.
Devrimin düşünsel nedenleri
Toplum büyük bir hızda değişiyor bunun altında da ‘aydınlanma filozoflarının' büyük etkisi
bulunmaktaydı. Aydınlanma felsefesi, mantığın, köklü gelenekleri ve siyasal rejimin
mutlakıyetçi eğilimlerini ortadan kaldırmayı emrettiğine kanaat getirmiştir. Aydınlanmacılar
özgürlüğün tüm alanda olması gerektiği fikrini savunmakta. Descartes, daha XVII yy, aklın ve
eleştirel zihniyetin üstünlüğüne baskı yapmış, Montesquieu ise, yasama erkinin halkı temsil
eden vekiller aracılığı ile kullanılmasını ve güçler ayrılığı ilkesinin hayata geçirilmesini
önermiştir. Voltaire ' e göre kral, filozoflardan kurulu danışmanların örgütüne uyarak toplumu
aydınlatmayı hedeflemeli, İngiliz modelini benimseyerek, parlamenter bir sistemin kapılarını
açmalıydı. Rousseau, insanların doğuştan eşit olduğuna inanmakta, çoğunluğun iradesinin
(halk egemenliği) siyasal rejim hâkim olması gerektiğini vurgulamaktaydı. Diderot ile
d’Alambert ise yasa önünde eşitlik, düşünce ve ifade özgürlüğü gibi talepleri
dillendirmekteydi
Aydınlanma filozoflarını etkilerini yanında İngiliz Halklar bildirgesi gibi metinler ve bunların
temelini oluşturan John Locke’nin fikirleri ve Amerikan Bağımsızlık Bildirgesindeki dile
getirilen demokratik ilkeler ve liberal ekonomi fikirleri burjuvaları hareketlendirmiştir.
Fransızlar dışarıdan gelen fikir ve hareketleri içselleştirerek ihtilale zemin hazırlamışlardır:
İhtilalin Ekonomik Sebepleri
Devrim den önceki yıllar Fransız ekonomisi için pek de parlak sayılmamaktadır. Gelişen
ticaret, savaşlar sebebiyle yavaşlama yöne kaymış, köylü mahsulünden beklenen verimi
alamayarak büyük sıkıntılarla karşılaşmıştır. Ayrıca, tek kıtlıkla, açlığa kadar dayanan
sorunlarla karşılaşmışlar tek çözüm yolu olarak kıta şehirlere göç etme yolunu tutmuşlardır
fakat şehirlerde de onları parlak bir yaşam beklememektedir; artan nüfusun ihtiyacını şehirler
karşılayamaz duruma gelmiştir. Nüfus artması doyurulması gereken insanların çoğalmasına
sebep olmuştur. Gelenlerin işsizlik sorunuyla da karşılaşması, istihdam olanağı bulamamaları
toplumsal sorunların artmasına neden olmuştur. Aslında Fransa’nın ekonomisi pek çok çağdaş
devlete göre ileri sayılmaktaydı; fakat önceki dönemlerle karşılaştırıldığında görülen fark
edilir gerileme halkı panik içine sokmuştur. [2] Halkın içinde bulunduğu ekonomik sorunlar
vergilerin düzenli olarak ödenmemesine yol açmış devletin en önemli gelir kaynağı olan
vergilerin sekteye uğraması hazineyi büyük bir bunalıma sürüklemiş, uzayan savaş
maliyetlerinin fazla olması ve teknolojinin gelişmesiyle savaş masraflarının artması, birde
saray masraflarının aşırılığı sebebi ile devlet iflasın eşiğine gelmiştir. Bu sebepten kral
vergilerin arttırılması ve yeni vergiler konması yolunu tutmuş bu plan dahilinde tüm
toplumunda vergilerin yaygınlaşması düşüncesi ortaya çıkmış. Paris parlamento’su da bu yeni
vergi aleyhlerine onay vermeyerek genel meclisin Etats Generaux'un toplanmasını istemiştir.
Le Serment du Jeu de paume, birinci ve ikinci sınıf temsilcilerin üçüncü sınıf temsilcilerinin
meclis binasına girmesini önlediği için üçüncü sınıf temsilciler top oyunu salonuna gidip
anayasanın kabul edilinceye kadar meclisi dağıtmayacağına and içti, ortada elini kaldıran kişi:
Jean-Sylvain Bailly, onun sol arkasındaki kişi: Maximilien de Robespierre, onun önünde
koltukta oturan kişi: Emmanuel-Joseph Sieyès, (Jacques-Louis David, Carnavalet Müzesi)
États généraux'nun açılışı Sağcılar Kral'ın sağında, solcular ise solunda oturuyor...(5 Mayıs
1789)
Fransa, Kuzey Amerika’daki tüm kolonilerini 1763 tarihinde, Yedi Yıl Savaşları sonunda
imzalanan [[Paris Antlaşması (1763)Paris Antlaşması ile İngiltere'ye kaptırmıştı. İngiltere,
Yedi Yıl Savaşları'nın mali yükünü, yeni vergilerle kolonilerden çıkartmaya kalkışınca; bu
durum Kuzey Amerika kolonilerinde huzursuzluk yaratmıştı. 1774 yılında Onüç Koloni'nin
başlattığı Amerikan Bağımsızlık Savaşı 1776 yılında bağımsızlık ilanıyla sürmüştü. Fransa ise
bu çatışmalara büyük boyutlarda mali destek vererek dolaylı olarak katılmıştır.
Bu harp harcamaları ve giderek artan saray masrafları dolayısıyla Fransız monarşisi de mali
yönden tükenmişti.
États généraux'nun yeniden toplanması [değiştir]
1789 yılında XVI. Louis, soyluları toplayıp toprak mülkiyeti üzerinden vergi alınmasını
istediğinde; soylular, parlamentonun toplanmasını istediler. 1614 yılından beri toplanmamış
olan parlamento, soylular, din adamları ve halktan seçilen üç kamaradan oluşuyordu.
Parlamentonun toplanması, toplumsal yapıdaki çelişkilerin de ortaya çıkmasına neden oldu.
Bir yanda soyluların ve din adamlarının ayrıcalıklı durumu diğer yanda da burjuvazi ve
halktan temsilcilerin arasında parlamentoda ciddi sorunlar ortaya çıktı.
18. yüzyılın başlarından beri Fransa dış ticaretinin kat kat artması, varlıklı bir burjuvazi
oluşturmuştu. Bu sınıflar, artık sahip oldukları ekonomik güce karşılık gelecek bir politik güç
istiyorlardı. Feodal yapının ve monarşinin kaçınılmaz sonucu olan sosyo-ekonomik
sınırlamaların kaldırılmasından yanaydılar.
Serment du Jeu de paume
Parlamentonun toplanmasıyla orta sınıftan halk, özellikle varlıklı sınıflar, monarşiye karşı
savaş açtılar. Bir anayasayla monarşinin yetkilerinin sınırlandırılmasını, iç gümrük
duvarlarının kaldırılarak iç ticaretin serbestleştirilmesi, vergilerin yeniden düzenlenmesi ve
yönetimde daha fazla hak elde etme talebinde bulundular.
Bu talepleri 16. Louis kabul etmedi. Orta sınıf, peşine halktan diğer unsurları da katarak 14
Temmuz 1789 günü Bastille hapishanesine saldırdı. Hapishane ele geçirilip mahkûmlar
salındı.
Fransız Devrimi 1789-1815 yılları arasında beş farklı dönem yaşayarak devam etti.
Hizipler
Fransız Devrimi'nde çok farklı kesimler rol almıştır. Paris yoksullarının temsilcileri
kendilerine Enragee (öfkeliler) adını vermişlerdi. Heberistler de yoksullara yakın ve radikal
bir kesimi oluşturuyordu. Devrimi bir halk hareketinden çok salt bir ilerleme olarak anlayan
üst kesim temsilcileri iki kanada bölünmüştü. Jakobenler radikal ilerlemeci, Jirondenler ise
liberal ve ılımlı ilerlemeciydi. Jakobenler de daha sonra bölündü ve Danton ayrı baş çekti.
Jakobenlerin içindeki en sertlik yanlıları Robespierre ve San Just'tu. San Just, "Hürriyetin
istibdadını istiyoruz" paradoksal sözleriyle ün salmıştır.[kaynak belirtilmeli]
Meşrutiyet Devri (1789-1792) [değiştir]
İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi
Bastille Baskını [değiştir]
Ana madde: Bastille Baskını
14 Temmuz 1789'da Paris'liler Bastille Hapishanesi'ne hücum ettiler. Bu genel ayaklanmanın
ardından (1791) yılında bir kurucu meclis toplandı ve İnsan ve Yurtdaş Hakları Bildirisi
yayınladı. Ardından da ulusal egemenliğe dayanan bir anayasa hazırlayarak monarşinin
yetkilerini sınırlandırdı. Bu anayasa, halk tarafından seçilecek bir parlamentonun yasama ve
yürütme yetkilerini kralla paylaşmasını öngörmekteydi.
Kanunları hazırlamak, bütçeyi tasdik etmek ve hükümetin icraatını kontrol etmek görevleri
meclise verildi. Ayrıca İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi'nin esasları uygulamaya konuldu.
İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi'nin uygulamaya konulması ve bir halk meclisinin yürütme
erkini ele alması, Fransa’da feodalite kurumları yıktı. Zaten halk yığınlarındaki soylulara karşı
gelişen öfke, pek çok soylunun topraklarını bırakarak diğer Avrupa ülkelerine kaçmalarına
yol açtı.
Fransa’daki tüm bu gelişmeler, tüm Avrupa açısından çok önemli sonuçlar doğuracak, sadece
gelecek yılların değil, yüzyılların da içsel dinamiklerini kökten değiştirecekti.
Avrupa’da herkes, feodal sınırlamalardan kurtulan bir Fransa ekonomisinin büyük bir gelişme
göstereceğini,bunun ise Fransa’yı, uluslararası ticaret alanında rekabet edilmesi çok zor bir
güç haline getireceğini öngörebiliyordu. Üstelik böylesi bir ekonomik büyümenin, eskisinden
çok daha güçlü bir Fransız askeri gücünü besleyebilecek durumda olması, kuvvetle
muhtemeldi.
Öte yandan Fransa’da ortaya çıkan, insan haklarından, eşitlikten ve özgürlükten yana bu
düşünce hareketinin tüm Avrupa’ya yayılması ve mevcut monarşilerin geleceğini tehdit
etmesi kaçınılmazdı.
Kadınların Versay Sarayı'na yürüyüşü [değiştir]
Lafayette ve Marie Antoinette: yaklaşık 7.000 kadın ekmek isteyerek Versay Sarayı'na kadar
yürüdü. Ardından Lafayette komutasındaki 20.000 kişilik milis birliği de saraya ulaştı ve Kral
ailesini Tuileries Sarayı'na getirdiler.
Bu alt başlığın geliştirilmesi gerekiyor.
Varennes Olayı [değiştir]
Avusturya'ya kaçmaya çalışan ancak Varennes'da yakalanan kral ailesi Paris'e geri getirildi.
Bu alt başlığın geliştirilmesi gerekiyor.
Tuileries Sarayı Baskını [değiştir]
10 Ağusots 1792'de gönüllü askerler ve şehirliler Tuileries Sarayı'nı basarak kraliyet ailesini
yakaladı ve Temple Kulesi'ne kapattı.
Bu alt başlığın geliştirilmesi gerekiyor.
Başlarda burjuvazi, kralı ve liberal görüşlü soyluları safına çekerek Fransa’nın toplumsal ve
ekonomik yapısında, her üç tarafın da çıkarlarına olan düzenlemeleri yapmak hesabındaydı.
Ama böylesi müttefikler bulamadı karşısında. XVI. Louis, yetkilerinin sınırlanmasına razı
olmamakta direndi. Ayrıca o tarihlerde Fransa’da liberal aristokratlar yoktu, hepsi tutucuydu
ve eski düzenin geri gelmesini istiyorlardı.
Bu durumda hem kral hem de soylular, Habsburg hanedanından imparator II. Leopold’e
güveniyorlardı. II. Leopold, 1791 yılında, diğer Avrupa devletlerince de desteklenecek olursa,
Fransız Devrimi'ne karşı askeri güç kullanılabileceğini duyurdu. II. Leopold, aynı zamanda
Fransa kraliçesi Mari Antoniette’nin kardeşiydi.
Kralın mutlakıyet idaresini yeniden kurmak için içerde isyan çıkartması, dışarıda ise
Fransa'nın düşmanlarıyla işbirliğine gitmesi sonucu, 1792'de cumhuriyet ilan edildi.
Fransız Devrimi cumhuriyeti ilan etmek isteyen bir çok ülkeye örnek olmuştur.
Eylül Katliamı [değiştir]
Ana madde: Eylül Katliamı
Eylül Katliamı
Fransa Kralı XVI. Louis görevlerinden mahrum bırakıldıktan ve ailesi tutuklandıktan sonra
Fransız halkının büyük bir kısmı, kraliyet yandaşlarının ayaklanacaklarına inanmıştı.
Radikaller bu gibi komplocuların öldürülmesini istemişlerdi. 2 Eylül 1792'de Parislilerden
oluşan silahlı bir grup hapishaneden diğer bir hapishaneye nakil taşıyan konvoya saldırmış ve
mahkumları öldürmüştü. Bunun üzerine Paris, Lyon, Versailles, Orleans gibi yerlerde
kalabalık kitleler hapishaneleri bastılar ve mahkumları imha ettiler.
Cumhuriyet Devri (1792-1795) [değiştir]
Marie Antoinette'nin idamı
XVI. Louis'in idamı
Bu alt başlığın geliştirilmesi gerekiyor.
Vendee isyanı [değiştir]
Ana madde: Vendee isyanı
Bu alt başlığın geliştirilmesi gerekiyor.
Sadece 1793 ile 1794 yılları arasında (Jakoben devrimci diktatörlüğü) 18000 ile 40000
arasında kişi Giyotin ile idam edildi.Cumhuriyet yönetimi milli birliği sağladı ve dış tehdidi
etkisiz hale getirdi.21 Ocak 1793'te dış güçlerle ittifak yaptığı için kral XVI. Louis idam
edildi.16 Ekim 1793'te kraliçe Marie Antoinette vatan hainliği suçundan idam edildi.
Terör dönemi [değiştir]
Ana madde: Terör Dönemi (Fransa)
Bu alt başlığın geliştirilmesi gerekiyor.
1793-1794 yılları arasında kalan bu döneme Terör Dönemi de denmektedir.
9 Thermidor [değiştir]
Thermidor ayının 9. günü, Charles-André Merda'nın iddiası doğrultusunda çizilen tablo,
iddiasına göre, Merda Maximilien de Robespierre'ı çenesinden vurmuştur. Ancak Robespierre
intihar girişiminde bulunduğu ve başarısız olduğu bilindiği için Merda'nın iddiası
araştırmacılar tarafından güvenilmemektedir.
Bu alt başlığın geliştirilmesi gerekiyor.
Cumhuriyet esaslarına göre yeni bir anayasa hazırlandı.Fakat yasanın gerekleri yeterince ve
ağırlaşan şartlar sebebiyle tatbik edilemedi. Zamanla ekonomik durumları normale dönen ve
mali açıdan güçlenen halk temsilcileri, parlamentoda çoğunluk sağladılar ve ağır tedbirlerin
kaldırılmasını istediler. Böylece 1795'te Direktuvar idaresi yapıldı.
Bu dönemde icra kuvveti Beşyüzler ve İhtiyarlar Meclisi tarafından seçilecek beş direktuvara
bırakıldı. Yasama yetkisi Beşyüzler Meclisi'ne verildi. Milli hâkimiyet esaslarının
kullanılması cumhuriyet dönemine göre daha azaltıldı. Millet Meclisi seçimlerine katılmak
zengin olmayı gerektirdi. Sonuçta: Devlet yönetimi güçleşti, meclisler arasındaki düşmanlık
duyguları arttı, ordu, meclis kavgalarına ve siyasete girdi. Neticede konsüllük idaresine
geçilmesine karar verildi.
13 Vendémiaire [değiştir]
Vendémiaire ayının 13. günü isyanı, Millî Konvensiyon Meclisi önünde, Napolyon şehir
bölgesinde topları kullanarak kral taraftarının isyanları dağıttı.
Bu alt başlığın geliştirilmesi gerekiyor.
Direktuvar hükûmeti (1795-1799) [değiştir]
Ana madde: Direktuvar
Babeuf Komplosu [değiştir]
Ana madde: François-Noël Babeuf
18 Fructidor [değiştir]
22 Floréal [değiştir]
30 Prairial [değiştir]
18 Brumaire [değiştir]
Brumaire ayının 18 günü, Napolyon, askerî darbeyle Direktuvar hükûmetini bitirip Konsül
hükûmetini kurdu. (François Bouchot, 1840, (Versay Sarayı Müzesi)
Bu alt başlığın geliştirilmesi gerekiyor.
Konsül hükûmeti (1799-1804) [değiştir]
Üç konsül: soldan sağa: Cambacérès, Napolyon ve Lebrun
Birinci Konsül Napolyon Bonapart
1799'da konsüllük idaresi kuruldu. Bu idarede beş direktuvarın yetkileri üç konsüle devredildi
ve tüm yetkiler biriinci konsülde toplandı. Birinci konsül de General Napolyon Bonapart oldu.
Konsül yönetimine geçişe yol açan darbe, Marksist terminolojide burjuva devrimci döneminin
sonu olarak değerlendirilir. Bu idare 1804 yılına kadar devam etti. Bundan sonra imparatorluk
idaresi başladı.
Fransız Devrimi'nin sonuçları [değiştir]










Yıkılmaz diye düşünülen, hatta egemenlik hakkını Tanrı'dan aldığı iddia edilen mutlak
krallıkların yıkılabileceği ortaya çıktı.
İlkel şekli Yunan şehir devletlerinde, gelişmiş şekli İngiltere ve ABD'de görülen
demokrasi, Kıta Avrupası'nda da gelişmeye başladı ve Batı medeniyetinin
vazgeçilmez unsurlarından biri haline geldi.
Egemenliğin halka ait olduğu kabul edildi.
Milliyetçilik ilkesi, siyasi bir karakter kazanarak, çok uluslu devletlerin
parçalanmasında etkili oldu.
Eşitlik, özgürlük ve adalet ilkeleri yaygınlaşmaya başladı.
Şahsi güçlere, zekâya ve girişim yeteneğine ortam hazırladı.
Fransız İhtilâli, sonuçları bakımından evrensel olduğundan Yeniçağ'ın sonu, Yakın
Çağ'ın başlangıcı kabul edildi.
Dağınık halde bulunan milletler, siyasi birliklerini kurmaya başladılar.
İnsan Hakları Bildirisi, Fransızlar tarafından dünya çapında bir bildiriye dönüştürüldü.
Fransız İhtilâli'nin yaydığı fikirlere karşı İhtilâl Savaşları (1792-1815) başladı. Önce
Fransa ile Avusturya ve Prusya arasında başlayan bu savaşlara İngiltere ve Rusya'da
katıldılar. Savaşlar Napolyon'un yenilgisiyle sonuçlandı. Viyana Kongresi ile
Avrupa'nın siyasi durumu yeniden düzenlenmiştir.(1815)
Fransa İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi [değiştir]
Ana madde: İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi
28 Ağustos 1789'da Fransız Devrimi'nden sonra, Fransız Ulusal Meclisi tarafından, Fransa
İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi kabul ve beyan olundu.
Bildirge; insanların eşit doğduğunu ve eşit yaşamaları gerektiğini, insanların zulme karşı
direnme hakkı olduğunu, her türlü egemenliğin esasının millete dayalı olduğunu ve mutlak
egemenliğin bir kişi ya da grubun elinde bulunamayacağını, devleti idare edenlerin esas
olarak millete karşı sorumlu olduğunu, hiç kimsenin dini ve sosyal inançları yüzünden
kınanamayacağını söylüyordu.
Fransız Devrimi'ni konu alan kitaplar [değiştir]








Charles Dickens - İki Şehrin Hikayesi
Victor Hugo - 1793 Devrimi
Eric Hobsbawm - Devrim Çağı
Victor Hugo - Sefiller
Anatole France-Tanrılar Susamışlardı
Server Tanilli-Dünyayı Değiştiren On Yıl
Server Tanilli-Fransız Devriminden Portreler
Oral Sander, Siyasi Tarih İlkçağlardan 1918'e - İmge Kitapevi