Makroekonomiye Genel Bir Bakis
advertisement
Ekonomi II 13.Bölüm:Makroekonomiye Genel Bir Bakış Doç.Dr.Tufan BAL Not:Bu sunun hazırlanmasında büyük oranda Prof.Dr.Tümay ERTEK’in Temel Ekonomi kitabından faydalanılmıştır. 2 13.1.Makroekonomi Nedir? • Ekonomi; insanların sınırsız tüketim isteklerinin sınırlı (kıt) kaynaklarla en iyi nasıl tatmin edileceğini inceleyen bir sosyal bilim dalıdır. • Mikroekonomi ve Makroekonomi olarak ikiye ayrılır. • Mikroekonomi, küçük ekonomik birimler (ev halkı, firmalar, piyasalar) • Makroekonomi, ekonominin bütünü ele alır. 3 Mikro-Makro ayrımı • Makroekonomi; ekonomideki toplam gelir, toplam üretim ve maliyet yapısı ve bu yapı ile ait olduğu ürün piyasasında nasıl davranacağı gibi makro değişkenlerin nelerden etkilendiğini ve ekonomide tam istihdam, fiyat istikrarı ve ekonomik büyüme gibi temel hedeflerin nasıl elde edebileceğini inceler… 4 13.2.Modern Makroekonominin Doğuşu • Ekonomi=oika (ev) ve numos (kural) kelimelerinden oluşur. • Ekonominin biliminin sosyal bilim olarak ortaya çıkışı Adam Smith’in Ulusların Zenginliği kitabına kadar gider. • Smith kitabında: Serbest ticaret ve serbest piyasa ekonomisini savunmuş, kişilerin çıkarları için en iyi kararları verirken, dolaylı olarak toplum için en iyi kararları vermiş olurlar. • Adam Smith, Klasik Okulun kurucusu olarak da kabul edilir. 5 Klasik Okulun Makroekonomiye İlişkin Görüşleri 1.Ürün ve Faktör Fiyatlarının Esnek Olması • Ürün ve faktör piyasalarında, tam rekabet ortamında, arz ve talep fiyatı belirler. • Arz fazlası olduğunda, rekabet fiyatın azalmasında, fiyatın azalması da talep kanuna göre talep edilen miktarın artmasına, arz kanununa göre de arz edilen miktarın azalmasına ve dolayısıyla arz fazlasının yok edilerek arz ve talep edilen miktarın birbirine eşitliğinin sağlanmasına neden olacaktır. 6 1.Ürün ve Faktör Fiyatlarının Esnek Olması • Talep fazlası olduğunda, rekabet fiyatın artmasına, fiyatın artması da talep kanununa göre talep edilen miktarının azalmasına, arz kanununa göre de arz edilen miktarın artmasına ve dolayısıyla talep fazlasının yok edilerek arz ve talep edilen miktarların birbirine eşitliğinin sağlanmasına neden olacaktır. • Piyasada dengenin sağlanması için, arz fazlalığı durumunda fiyatların azalmasına, talep fazlalığı durumunda ise fiyatların artması, fiyatların esnekliği diye adlandırılır. 7 2.Ekonominin İtici Gücünün Arz Olması • Say Kanunu: Her arz kendi talebini yaratır. • Jean Baptist Say; Klasik Okulun önde gelen Fransız ekonomistidir. • Say’a göre, ekonominin ve ekonomik büyümenin itici gücü arz, yani üretimdir. • Klasik okulun görüşüne göre: Arz bir trenin lokomotifi, talep ise vagonlarıdır. • Üretime katkıda bulunanlar elde ettikleri gelirin bir kısmı ile tüketim harcaması yapar, diğer kısmını tasarruf eder. Tasarruflar da bankalar aracılığı ile iş adamları tarafından yatırımların finansmanında kullanılır. 8 3.Devletin Ekonomiye Müdahale Etmemesi Gerektiği • Fiyat mekanizması, bütün ekonomik sorunları çözerek, ekonomide daima tam istihdam düzeyinde üretim sağlayacağından devlet ekonomiye müdahale etmemelidir. • Klasik Okul’a göre, devletin temel işlevleri adalet, savunma ve iç güvenliktir. • 18.ve 19. yüzyıla kadar bu görüşler geçerliliğini korumuştur. • Çünkü, ürün piyasalarında küçük firmalar ve emek piyasasında da örgütlenmemiş işçiler rekabeti önleyici durumlar yaratmıyordu. 9 Klasik Ekolün Güç Kaybetmesi… • 19.yüzyıldan itibaren teknolojideki gelişmeler ve üretim ölçeğindeki büyümeler nedeniyle bazı ürün piyasalarında monopol ve oligopol yapılar oluşmaya başlamış, işçi sendikaları ortaya çıkmıştır. • 1929 yılında Amerika’da başlayıp, sonra bütün kapitalist ekonomileri etkisi altına alan Büyük Buhran kapitalist sistemi köklerinden sarsmıştır. • Çok sayıda firma iflas etmiş, ekonomik kriz sinema dünyasında bile yankılanmıştır. 10 Büyük Buhran • Charlie Chaplin’in başrolde oynadığı Modern Zamanlar (1936) filmde, krizin trajikomik yönlerini ortaya konuyordu. 11 Büyük Bunalım • 1929 Ekonomik Buhranı, 1929'da başlayan (etkilerini ancak 1930 yılının sonlarında tam anlamıyla hissettiren) ve 1930'lu yıllar boyunca devam eden ekonomik buhrana verilen isimdir. • Buhran, Kuzey Amerika ve Avrupa'yı merkez almasına rağmen, dünyanın geri kalanında da (özellikle de sanayileşmiş ülkelerde) yıkıcı etkiler yaratmıştır. 12 Büyük Bunalım • Büyük Bunalım en çok sanayileşmiş şehirleri vurmuş, bu kentlerde bir işsizler ve evsizler ordusu yaratmıştır. • Bunalımdan etkilenen birçok ülkede inşaat faaliyetleri durmuş; tarım ürünü fiyatlarındaki %40-60'lık düşüş, çiftçileri ve kırsal bölge nüfusunu kötü etkilemiştir. • Talebin beklenmedik düzeyde düşmesi nedeniyle madencilik alanı buhranın en fazla etkilendiği sektörlerden biri olmuştur. 13 Müdahaleci Görüşlerin Yaygınlaşması… • Krizden etkilenmeyen Sovyetler Birliği’nde sosyalizm ve merkezi planlama, ekonomistlerin ilgisini ve dikkatini çekmeye başladı. • Devletin ekonomide bir rolü olabileceği fikri yaygınlaşmaya başladı • Amerika’da Roosevelt Yönetiminin New Deal (Yeni Düzen), • Türkiye’de devletçilik ve buna paralel olarak 1934 yılında uygulamaya konan Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı örnekleri… 14 Keynesyen Görüşler… • Krizin klasik okul tarafından açıklanamaması ekonomistleri yeni arayışlara itmiş, • John Maynard Keynes (1883-1946) tarafından yayınlanan İstihdam, Faiz ve Paranın Genel Teorisi kitabında klasikleri eleştirmiş ve bu görüşleri Amerika ve Avrupa’da çok etkili olmuştur ve modern makroekonominin kurucusu olarak ün salmıştır. 15 Keynesyen görüşün ekonomik durgunluk üzerine önerileri 1.Piyasalarda fiyatların esnek değil, katı olduğu, 2.Ekonomide itici gücün Arz değil Talep olduğu, 3.Gerektiğinde devletin ekonomiye müdahalesi. In the long run we are all dead 16 İletişim Bilgilerim: Doç.Dr.Tufan BAL Süleyman Demirel Üniversitesi Tarım Ekonomisi Bölümü ISPARTA baltufan@yahoo.com http://tufanbal.net
