gıda kaynaklı virüsler

GIDA KAYNAKLI
VİRÜSLER
Virüslerin Genel Özellikleri





Virüs protein tabakası içerisinde bulunan
nükleik asitten oluşan biyolojik bir yapıdır
Virüslerin büyüklükleri 20-300nm arasında
değişmektedir.
Sadece elektron mikroskopu ile görülebilir.
Virüsler zorunlu hücre içi parazitidirler
Viral genom ya DNA veya RNA yapısı içerir.
Nükleik Asit Tipleri
-
+
Tek iplikli RNA
Tek iplikli linear DNA
Çift iplikli Linear DNA
Çift iplikli çembersel DNA
Pozitif polarite
Kısmen çift kısmen tek
iplikli DNA
Negatif polarite





Virüs bileşenlerini bulaştıkları hücreyi
kullanarak sentezledikten sonra, her bir yeni
oluşan virüs serbest kalır ve genellikle ev
sahibi hücre yok olur.
Bazı virüsler bulaştıkları hücreyi yok etmeyip
onları kanserli hale dönüştürürler,
bazıları hastalıklara neden olur ve sonra
kaybolur,
bazıları ise gizli kalır ve daha sonra daha
şiddetli bir hastalığa neden olabilir.
Viral hastalıkları engellemenin en iyi yolu,
bağışıklık geliştirmeye yarayan aşıdır.
Viral Yapıtlar
viral nükleik asit
Kapsomer
Nükleokapsid
Tegument
Kapsid Morfolojisi

İkozahedron yapısı
Gıda Kaynaklı Virüsler






Çok az virüs çeşidi gıda kaynaklı ve
gıdalardan kaynaklanan hastalıklara neden
olur.
Sık görülen gıda kaynaklı virüsler :
Hepatit A
Hepatit E
Norwalk – like virüsler
Rotavirüsler


Hastalıkları Kontrol ve Önleme Merkezi
(CDC) 1993-1997 yılları arasında yapılan
çalışmalara dayanarak virüslerin gıda
kaynaklı hastalıkların ortaya çıkmasında
çok büyük önemi olduğunu
Mevcut kanıtlanamamış salgınlarda
muhtemel olarak virüslerin etkili
olduğunu bildirmiştir.
Foodborne disease outbreaks, United States,
1993-1997
Outbreaks
Etiology
No.
%
Cases
No.
%
deaths
Bacterial
655 23.8
Chemical
148 5.4
576 0.7
O
Parasitic
19 0.7
2,325 2.7
O
Viral
56 2.0
4,066 4.7
O
Confirmed etiology
878 31.9
50,788 59.0
28
Unknown etiology
1,873 68.1
35,270 41.0
1
Totals
2,751
86,058
100.0
43,821 50.9
No. of
100.0
28
29

Gerçekten de United States’de
tutulan periyodik kayıtlarda gıda
kaynaklı hastalık nedenleri arasında
virüsler ilk 10’da 5. sırayı
kapsamaktadır.
Top 10
identified causes of foodborne disease
outbreaks, United States, 1993 to 1997, ranked by numbers of illnesses
lllnesses
Rank
Causative agent
1 Salmonella spp.
No.
32,610
Outbreaks
%
37.9
No. %
357
13.0
2 Escherichia coli
3,260 3.8
84 3.1
3 Clostridium perfringens
2,772 3.2
57 2.1
4 Other parasitic
2,261 2.6
13 0.5
5 Other viral
2,104 2.4
24 0.9
6 Shigella spp.
1,555 1.8
43 1.6
7 Staphylococcus aureus
1,413 1.6
42 1.5
8 Norwalk virus
9 Hepatitis A virus
1,233 1.4
729 0.8
9 0.3
23 0.8
10 Bacillus cereus
691 0.8
14 0.5

CDC’nin tahminine göre NorWalk virüs
(veya ilgili ajanları) Amerika’da gıda
kaynaklı hastalıkların üçte ikisine neden
olmaktadır.
Estimated foodborne illnesses, hospitalizations, and deaths in the United
States from viral pathogens
Viral Patojenler
Norwalk- like viruses
Hastalıklar
9,200,000
Hastanelik
olanlar
Ölüm
20,000 124
Rotavirus
39,000
500 0
Astrovirus
39,000
125 0
Hepatitis A
4,170
90 4
Subtotal, viral
Grand total foodborne
9,282,170
13,814,924
20,715 128
60,854 1,809


Virüsler submikroskobik
parçacıklar olarak yayılırlar.
Gıda kaynaklı olduğu bilinen
virüs parçacıkları genellikle 2575 nm boyutlarında İcosahedral
‘dir.
Kapsid Morfolojisi

İkozahedron yapısı
Some properties that define the major groups
human enteric viruses
Size
NA strands
25-35nm
Single
RNA
Astro -
DNA
Parvo -
Calici Picorna 70-85nm
Double Reo -
Rota-
Adeno -


Gıda kaynaklı virüsler genellikle
ihtiva etmektedirler
RNA
tek iplikli pozitif
polariteli RNA genomlardır. Bu
Genomlar
genomlar RNA’yı direkt olarak m-RNA
olarak kullanırlar (Rotavirüs dışında)
+





Virüs partikülleri bütünüyle
hareketsizdirler
gıdada çoğalamazlar.
Genellikle enteriktir
Peroral olarak bulaşırlar ve (ingestion
ile) dışkı yoluyla yayılmaktadırlar.
İnsandan insana, su ile (diğer bulaşıcı
ajanlar gibi) bulaşabilmektedirler.



Enterik virüslerin vücuda alınmasından sonra
asıl etki alanı olan bağırsağı kaplamaktadır.
Bazıları karaciğere bulaşırken ve bazıları da
vücudun diğer bölgelerini
etkileyebilmektedirler.
Hastalık; kişinin immün sisteminin hastalıklı
hücreleri yok etmesiyle ve ya viral olarak
enfekte olmuş hücrelerin öldürmesiyle
sonuçlanır.



Bazı gıda kaynaklı virüslerin genetik
yapıları bilinse de, virülans faktörleri
henüz tam olarak belirlenememiştir.
Genomlar virüsün yapısal proteinleri için
bir bölge içerirler
Viral nükleik asitin replikasyonu için
gerekli kodlar mevcuttur.

Diğer bölgeler virüse özel başka
enzimleri içerebilir, konak hücrenin
normal aktivitelerine etki edebilir veya
bilinmeyen başka fonksiyonları
bulunabilirler.
HEPATİT VİRÜSLERİ


Enterik olarak bulaşan hepatit virüsleri
tip A ve tip E‘dir.
Hepatit virüsleri karaciğer üzerinde etki
göstermektedir
Type
A
B
C
D
E
Former name
Infectious hepatitis
Serum hepatitis
Non -A, non-B hepatitis
Delta agent
Non -A, non-B hepatitis
Mode of transmission
Fecal -oral
Parenteral
Parenteral
Parenteral
Fecal-oral
Remarks
“Killed”vaccine available
Recombinant vaccine available
Now screened for in U.S blood banks
Satellite of hepatitis B virus
Not yet in North America



Hepatit A virüsü diğer picornavirüsler
(küçük virüsler) gibi görünmektedir.
~28 nm büyüklüğünde, yaklaşık olarak
düz bir yüzeye sahip
Hepatit E virüsleri ~ 32 nm
büyüklüğünde , küresel şekilde,
yüzeyinde küre biçiminde çukurluklar
bulunmaktadır


Bu iki hastalık klinik olarak fark
edilemezler.
Haftalarca hastalıkları devam eder ve
sarılık, kusmaya, iştahsızlık ve şiddetli
halsizliğe neden olmaktadırlar



Hepatit A için inkübasyon süresi, tüketilen
enfekte virüs sayısına bağlı olarak değişmekle
beraber, 15 ile 50 gün (ortalama 30 gün)
arasında değişir
Virüs kendini dışkıda 10-14 içinde hastalıktan
önce genellikle göstermektedir.
Bunu takip eden zamanda eğer kişisel hijyene
(özellikle el temizliğine), dikkat edilmezse
gıdaların kontaminasyona uğraması olası hale
gelir.


Bulaşıcılık zamanı, inkübasyon süresinin
başlarından, sarılık gelişiminin bir hafta
sonrasına kadar uzanır.
Hastalığı başkalarına bulaştırmadaki en
büyük tehlike, inkübasyon süresinin
ortalarında meydana gelmektedir, yani
belirtilerin kendini ilk gösterdikleri
zamandan hemen önce.


Hepatit A virüsü enfekte ettiği karaciğer
hücrelerini öldürmez.
İnfeksiyona karşı vücudun immun
cevabı sitotoksik T hücreleriyle infekte
olmuş hepatocyteslerin yıkımını yaptığı
için uzun inkübasyon periyodu vardır.



Kontamine olmuş suları veya gıdaları hassas
bireyler tükettiğinde, HAV enfekte kişilerin
dışkısı ile dışarı atılır ve klinik hastalık meydana
gelebilir.
Sandviçler, meyveler ve meyve suları, süt ve
süt ürünleri, sebzeler, salatalar, kabuklu deniz
ürünleri ve buzlu içecekler genelde salgınlarda
bulanmaktadırlar.
Su, kabuklu deniz ürünleri ve salatalar en çok
görülen kaynaklardır.
Teşhis

Hastalığın akut veya erken iyileşme
evreleri esnasında toplanan serumda
IgM -sınıfı anti-HAV bulunması ile
hepatit A teşhis edilir.
NoroVirüsler




çanağa benzer görüntülü
32 nm büyüklüğündedir
Elektron mikroskobuyla tespitinde,
“küçük yuvarlak- yapılı Virusler” diye
tanımlanmıştır
Pozitif polariteli tek sarmallı RNA
içerirler
Hastalık Özellikleri




Enfekte bireylerin dışkı ve kusmukları ile
etrafa saçtıkları virüsler kontaminasyona
neden olur
Hasta kişi, kusarak ve dışkıda virüsü
döker
Fekal oral yolla bulaşma olur -Su ve
gıdalar yoluyla
Hastalık ve inkübasyon süresi 24-48
saattir







Gastroenteritlerde ortak görülen
semptomlar
ishal
Kusma
Mide bulantısı görülür.
Hastalık genellikle salgın şeklinde
seyreder.
Sulu kıvamda ve bol ishal görülür
Semptomlar en az 1-2 gün sürer.


Virus varlığı semptomların tamamen
düzeldiği bireylerde bile 2 hafta kadar
fekal yolla dökülür.
Bazı gönüllü çalışmalarında %30’lar
civarında
olguların
asemptomatik
hastalığı geçirdiği bildirilmiştir.
Gıdalarda Stabilitesi




60 oC ‘de nötral pH da 60 dakika
Oda koşullarında pH 2.7 de 3 saat
boyunca direnç gösterir
Virus dondurulmaya karşı dayanıklıdır
60 C’ye kadar ısıda da yaşamını
sürdürebilir.

Hiç ısıl işlem görmemiş gıdalarda veya
çok az hafif pişirilmiş veya çiğ yenilen
kabuklu deniz ürünlerinde her birinde
taşıyıcılar mevcuttur
Patojenez Mekanizması :Genom



Virus dış yapısındaki uzantılarla konak
ince bağırsak hücrelerini enfekte eder
Genetik materyal hücre içine transfer
olur.
Orada replike olur, sonunda konak
hücrelerini de parçalayarak oluşan
binlerce yeni virus, etrafa saçılır
* Zarfsız
* 32-40 nm RNA virusu
* Kapsidi ikosahedral
* Virusun yüzeyinde kupa (calix) şeklinde çöküntü
Norovirus





Tüm yaş gruplarında hastalık oluşturabilir.
Norovirus enfeksiyonu bir insanın ömrü
boyunca nüksedebilir.
Noroviruslar, öncelikle büyük çocuklar ve
erişkinleri enfekte ederler.
Rotaviruslardan sonra, akut infantil
gastroenteritin ikinci önemli sebebi
noroviruslardır.
Özellikle gelişmekte olan ülkelerde norovirus
enfeksiyonları çocukluk çağı sırasında
görülmeye başlar ve antikor prevalansının artışı
erişkin çağa kadar sürer.
SALGININ SORUMLUSU
NOROVİRÜS`MÜŞ

Son zamanlarda Yalova genelinde
özellikle ilkokul öğrencilerinde görülen
kusma ve ishal şikayetlerinin sebebi
belli oldu.NOROVİRÜS...Tarım İl
Müdürlüğü,Sağlık Müdürlüğü ve Yalova
Valiliği okulların temiz,suların içilebilirliği
hakkında açıklama yapmadan suçlu ilan
edilen virüsün sadece adı
açıklandı..Yalova genelinde ki okulların
temizliği ise Allah`a emanet...
Bejing / Çin’de yapılan bir çalışmada çocuklarda norovirus
seroprevalans oranları.

Oysa gelişmiş ülkelerde norovirusa karşı
antikorlar genellikle hayatın geç
döneminde kazanılır, erişkinlerin
%50’sinden fazlası antikora sahiptir.
Tanı



Genellikle hastanın klinik tablosuna göre
yapılır.
Enfekte hastaların gaitalarında, özel
testler kullanılarak norovirus bulunabilir.
Gaita testleri sonuçsuz kaldığında veya
yapılamadığı durumlarda, bazen
norovirusa karşı antikor aramak için kan
testleri de yapılabilir.





CDC
tarafından
ileri
sürülen
epidemiyolojik kriterler;
Dışkı örneklerinin bakteri ve parazit için
negatif olması,
Hastaların >%50 kusma olması,
Hastalık süresi 12-60 saat ve
İnkübasyon süresinin 24-48 saat
olmasıdır.
Tedavi



İlaç tedavisi ve koruyucu aşı yoktur.
Çoğu insan hasta olduktan sonra üç gün
içerisinde eski sağlıklarına kavuşurlar.
Norovirus enfeksiyonlarına
antibiyotiklerle de müdahale edilemez.


Su kaybı çocuklar, yaşlılar, hastalar
arasında norovirus enfeksiyonunun en
ciddi sonucudur.
İnsanlar, oral rehidratasyon sıvıları,
meyve suları ya da su içmek suretiyle su
kaybı olasılığını azaltabilirler.
ASTROVİRUS



Elektron mikroskobuyla görülen küçük,
yuvarlak yapılı virüslerin arasında yer
alırlar
Yıldız şeklinde görünümlerinden dolayı
bu isim verilmiştir
Pozitif polariteli tek sarmallı RNA
içerirler
Astrovirus’ların Mikroskopik Görünümleri



İnkübasyon periyodu 3-4 gündür,
Diyare kusmaktan daha tipiktir (kusma
nadirdir),
Hastalık süresi 2-3 gündür ama 7-14
güne kadar çıkabilir.
Patojenez Mekanizması



Virüs infekte olur, ve incebağırsak villisinde
epitel hücrelerini öldürür.
Bir kaç gün sonra bunların yerini kriptikler
tarafından meydana getirilen yeni epitel
hücreleri alır.
Viluslardaki hasarlı hücrelerin yerine
absorpsiyon yeteneği olmayan, olgunlaşmamış
kript hücrelerinin geçmesi sonucu sodyum ve
glukoz emiliminin bozulmasına bağlı ishal
görülür


Genellikle bebeklerde ve çocuklarda
enfeksiyon oluşturur
Dışkıda virüsün ya da viral antijenlerin
gösterilmesi ile tanı konulur
ROTAVİRUS



70-75 nm boyutlarında
Çift kapsidli, çift sarmallı,zarfsız,
segmentli, RNA içerirler
Tekerleğe ya da rotaya benzemesinden
dolayı Rotavirus olarak adlandırılmıştır



Rotavirus enfeksiyonları dünyada
oldukça yaygın olarak görülmektedir.
Özellikle alt yapısı yetersiz geri kalmış
ülkelerde önemli sağlık problemi
oluşturmaktadır.
Bu tür ülkelerde çocuk ölümlerinin başta
gelen nedenleri arasında yer alır.
Gelişmiş (sol) ve gelişmekte olan (sağ) ülkelerdeki küçük çocuklar ve
yenidoğanların hastaneye yatmalarını gerektiren şiddetli ishalde etiyolojik
ajanların tahmini rolü



Bebeklerin ve küçük çocukların önemli
gastroenterit etkenidirler
1-3 gün inkübasyon döneminden sonra
hastalık ateş ve kusma ile tanımlanır
4-6 gün devam eden
ishal görülür
Mersin'de 'Rota Virüs' salgını!!
2013
Mersin ( SONSES ) Mersin'de özellikle çocuklar arasında ölümcül olarak bilinen 'Rota Virüsü'
enfeksiyonu salgını baş gösterdi.
Mersin Toroslar ilçesi Güneykent semtinde bulunan Kadın-çocuk ve doğum evinde Rota virüsü
enfeksiyonundan onlarca çocuğun tedavi altına alındığı öğrenildi.
Hastanenin çocuk servisinde boş yatak kalmadığı gözlenirken, hasta çocukların serumlu tedaviye
alındığı belirtildi.
Mersin'in her yerinden vakaların geldiğini bildiren yetkililer, salgının büyükler arasında da
görüldüğünü söylediler.
Uzmanlar, Rota Virüs Enfeksiyonları; 2 yaş altındaki çocuklarda akut ishale görüldüğünü, bu yüzden
anne ve babaların, aşırı ishal olan çocuklarını tedavi altına aldırmalarını istediler.
Salgının çıkış nedeni henüz bilinmezken, doktorlar hasta sahiplerine, evlerinde, şehir suyunu
kaynatarak yada kapalı su tüketmelerini tavsiye ediyorlar.





Organizmaya sindirim sistemi yoluyla
girerler.
Virüs ince bağırsaklardaki villüslerin
hücrelerinin sitoplazmasında çoğalırlar.
Virüs çoğalmasına bağlı olarak bağırsak
hücrelerinin transport mekanizmaları
bozulur.
Enfekte hücreler içindeki virüsler bağırsak
lumenine dökülürler.
Buna bağlı olarak da virüs dışkı ile bol
miktarda dışarı atılır.
MALATYA'DA İSHAL
SALGINI ROTAVİRUS

Son günlerde ishal, kusma, ateş gibi yakınmalarla hastanelere ve diğer
sağlık kuruluşlarına, hastanelere başvuranların sayısı 2/12/2005 tarihi
itibariyle 7000’i geçtiği basın yayın organlarında yer almaktadır. Sağlık
Bakanlığı tarafından yapılan incelemelerin ilk sonuçları ROTAVİRÜS’e
bağlı bir salgına işaret etmektedir. Laboratuvar incelemelerinde
hastaların dışkılarında Rotavirüs antijeninin varlığı gösterilmiş ve şehir
içme suyunun bazı noktalarında E.coli bakterisi belirlenmiştir.
Malatya’da şehir içme suyunda E.coli bakterilerinin tespit edilmesi su
şebekesine kanalizasyon karıştığının göstergesidir. E.coli’nin bazı
serotipleri yaz ishali denen özellikle 0-2 yaş grubunda benzer belirtilerle
seyreden ishallere neden olmaktadır. Hem hastalarda bu bakterilerin
gösterilememesi hem de salgının yaz ayları yerine sonbahar-kış aylarına
rastlaması etkenin enteropatojenik E.coli olmadığını göstermiştir




Enfekte hücrelerin transport
mekanizmaları bozulduğu için sodyum ve
glikoz absorbsiyonunda aksamalar olur.
Yani emilim tam olarak gerçekleşemez.
Dökülen enfekte hücrelerin yerlerini
hemen yeni hücreler almasına rağmen, bu
hücreler olgunlaşmamış oldukları için
bozulan transport mekanizmasını
düzeltemezler.
Buna bağlı olarak da hastalarda uzun
süreli bol sulu ishal görülür.
Tedavi


Gastroenteritin tedavisi; destekleyicidir,
dehidratasyon, asidoz, şok ve ölüme
sebep olabilecek su ve elektrolit kaybını
düzeltmektir.
Tedavi usulü, damar yolu veya ağız
yoluyla sıvının yerine konulması ve
elektrolit dengesinin yeniden
oluşturulmasından ibarettir
Korunma

Rotavirus'lar fekal oral yolla bulaştığı için
genel hijyenik kurallara dikkat edilmesi




kanalizasyon sularının içme sularına karışmasının
engellenmesi
alt yapının iyi hale getirilmesi
Rotavirus enfeksiyonlarından korunma
amacıyla hayvan ve insan kaynaklı
Rotavirus'lardan hazırlanan attenüe aşılar
geliştirilmiştir.
Bu tür aşılar özellikle bebeklere ağız yoluyla
uygulanmakta ve % 90-95 oranında
bağışıklık geliştirmektedir.
Tick - Borne Encephalitis Virus



Slovakia ve bitişik bölgelerde, süt hayvanların
(özellikle keçiler, sığır ve koyunlar)
encephalitis virüsle enfekte olmuş kenelerle
ısırılmasıyla sütte bu virüs görülebilir.
TBEV belki de gıdalar yoluyla bulaşabilen tek
bilinen viral zoonosislerdir.
Sütü pastörize ederek inaktive olmasına
rağmen, pastörize edilmemiş sütle yapılan süt
ürününde bulunabilir
Parvovirüsler




Parvovirusler belkide enteric virüslerin
en küçüğüdür (20-26nm).
Protein paltosu düzgündür ve tek zincirli
DNA içerir.
Kabuklu deniz ürünlerinden
bulaşabilirler.
Gastroenteritise neden olur
ECHOVİRUS



Echovirus'lar Picornaviridae ailesinde yer
alan virüslerdir.
ECHO virüs ismi, Enterik Cytopathogenic
Human Orphan kelimelerinin baş
harflerinden oluşan bir isimdir.
Otuzdan fazla serotipi bulunmakta olup,
bunların hepsi insanda hastalık oluşturur.




Morfolojik yönden Picornavirus'ların
genel özelliklerini gösterirler.
Genellikle prematüre bebeklerde, normal
bebeklerde ve çocuklarda gastroenterit
tablosu oluştururlar.
Enfekte çocuklarda ateş, kusma ve kanlı
mukuslu ishal görülür.
Hücre kültürlerinde kolaylıkla
üretilebilirler.
ADENOVİRUS





Yaklaşık ~75 nm büyüklüğünde, yuvarlak
görünümlü, zarfsız, DNA virüsleridir.
Genellikle çocuklarda gastroenterit
oluştururlar.
Bu virüsün oluşturduğu en önemli bulgu
ishaldir.
Enfeksiyon Rotavirus'lardan daha az ateşli,
daha az kusmalı, daha hafif şiddetlidir.
Semptomlar bir kaç günden, birkaç haftaya
kadar sürebilir.
Adenovirus’ların Şematik ve
Mikroskopik Görünümleri
Avian Influenza





Tavuk vebası veya kuş gribi
Evcil ve kanatlı yabani hayvanların
Solunum ve sindirim
Yüksek oranda bulaşma ve ölüm
Insanda- gribal benzeri
Avian Influenza

İnsanlar doğrudan bulaşmaz


Enfekte kümes hayvanlarla veya virüsle
bulaşmış yüzeylerle temas sonucu
gerçekleşir
İnsandan insana bulaşma gerçekleşmez
Avian Influenza




İki farklı türü vardır
H5N1 –sindirim ve solunum
HPNAI (Yüksek patojeniteye sahip
virüs)- eti dahil her bölgede
Isıya duyarlıdır


60C -30 dak inaktive olur
Hijyen kurallarına uyulduğunda riski
azdır
Sonuç Olarak;




Virüsler foodborne hastalığının önemli
bir nedenidir
Bulaşma, temelde fekal oral yolla
olmaktadır.
Bulaşma direkt kişiden kişiye ve indirekt
fekal kontamine su ve gıdalarla
olmaktadır.
Kontamine yüzeylerle de yayılmaktadır

Sonuçta sanitasyon ve hijyen
standartlarının yükseltilmesi ile
bu tür olumsuzlukların önüne
geçilebilir.