uluslar arası finans ders notları - FİNANSEKOL Prof. Dr. Yıldırım

YENİ FİNANSMAN
TEKNİKLERİ
-11- (A)
TÜREV ARAÇLAR
PROF.DR. YILDIRIM BEYAZIT ÖNAL
DÖVİZ KURU RİSKİNE KARŞI
KULLANILABİLECEK ARAÇLAR
• FAİZ VE DÖVİZ RİSKİNE KARŞI SWAP
İŞLEMLERİ
• İki türlü swap işlemi vardır. Birincisi döviz
piyasalarında bir işlem türü olarak kullanılmaktadır.
Burada dövizin aynı anda spot piyasada ve forward
piyasada birbirinin tersi olarak işlem görmesidir.
Ayrıca vadeleri farklı olan iki forward kur arasında da
birinde alıcı diğerinde satıcı olunarak swap işlemi
yapılır.
• İkinci tür swap işlemi ise kredi piyasalarında
kullanılan swaptır. Burada ise vade ve miktar olarak
birbirine uyan borçlar firmalar arasında swap edilerek
değiş tokuş edilmektedir.
DÖVİZ KURU RİSKİNE KARŞI
KULLANILABİLECEK ARAÇLAR
• FAİZ VE DÖVİZ RİSKİNE KARŞI SWAP
İŞLEMLERİ
• Kredi piyasalarında teknik olarak swap işlemi;
uluslar arası borçlanmalarda borç maliyetlerini
düşürmeye yarayan ve döviz kuru riskini ortadan
kaldıran bir araçtır. Swap işleminin yapılma
nedenleri; arbitraj, finansal varlıkların getiri
oranını yükseltmek, risk yönetimi, kaynak
maliyetini düşürme, alım satım yolu ile kazanç
sağlamak olarak gösterilebilir.
FAİZ VE DÖVİZ RİSKİNE KARŞI SWAP
İŞLEMLERİ
• Swap işleminden sağlanan faydalar:
• 1.)Faiz swapı borçlanma maliyetinin azalmasını
sağlar. Bunun için kredi değerliliği farklı olan iki
firma gerekir.
• 2.)Şirketlerin vergilerden ve bazı ekonomik
düzenlemelerden kaçmalarını sağlar. Buna göre,
swap işlemi farklı ülkedeki firmalar arasında
yapılır.
• 3.)Swap işlemi tek başına uluslar arası finansal
piyasalara girmekte güçlük çeken firmalara bu
piyasalardan yararlanma olanağı sağlar.
FAİZ VE DÖVİZ RİSKİNE KARŞI SWAP
İŞLEMLERİ
• Swap işleminden sağlanan faydalar:
• 4.)Çok uluslu şirketler, döviz swapı ile
borçlarını ve alacaklarını döviz riskine karşı
koruyabilirler.
• 5.)Swap işlemi büyük firmalara ve finansal
kuruluşlara arbitraj ve hedging imkanı sağlar.
• Swap işlemleri “Faiz Swapı” ve “Döviz
Swapı” olmak üzere iki şekilde yapılmaktadır.
FAİZ VE DÖVİZ RİSKİNE KARŞI SWAP
İŞLEMLERİ
1.)FAİZ SWAPI: Çeşitli faiz türlerine göre
yapılan faiz swapının en fazla kullanılan türü
sabit faiz-değişken faiz sawpıdır. Bu tür swapta
sabit faiz değişken faize, değişken faiz sabit
faize dönüştürülmektedir. Bu sayede, borç
ödemelerinin
yapısı
ve
özelliği
değiştirilmektedir.
FAİZ VE DÖVİZ RİSKİNE KARŞI SWAP
İŞLEMLERİ
A Firması
B Firması
Yüksek
Düşük
Borç
1.000.000 Euro
1.000.000 Euro
Vade
1 yıl
1 yıl
%10 sabit
(LIBOR + 0,5 ile
borçlanma olanağı
vardı, kullanmadı)
LIBOR + 1,5
(%12 sabit faizle
borçlanma olanağı
vardı, kullanmadı)
Kredi Değerliliği
Faiz
FAİZ SWAPI
• Bu tür swap kredi değerliliği farklı iki taraf
arasında yapılmakta ve kredi değerliliği düşük
olan taraf kredi değerliliği yüksek olan tarafa bir
bedel ödemektedir.
• Burada A firmasının maliyet üstünlüğünü bir
swap anlaşması ile kara dönüştürülmesi
mümkündür.
• İki firma arasında swap anlaşması yapılır.
• A Firması: B Firmasının borç faizinin LIBOR
kısmını ödemeyi kabul eder.
• B Firması: A Firmasının %10 borç faizini
ödemeyi kabul eder.
FAİZ SWAPI
BANKA
BANKA
%10
LIBOR +
%1,5
%10
A FİRMASI
B FİRMASI
LIBOR
FAİZ SWAPI
A FİRMASI
B FİRMASI
A Firmasının ödemesi gereken
faizler:
(+) %10
Bankaya ödenecek
(+) LIBOR B Firmasına ödenecek
B Firmasının ödemesi gereken
faizler:
(+) %10
A Firmasına ödenecek
(+) LIBOR+%1,5
Bankaya
ödenecek
A Firmasına ödenecek faizler:
(-) %10 B Firmasından alınacak
B Firmasına ödenecek faizler:
(-) LIBOR
A
Firmasından
alınacak
(=) LIBOR
Maliyeti
(=)%10+%1,5=%11,5 B Firmasının
Borç Maliyeti
A Firmasının Borç
A Firmasının Karı:
LIBOR+%0,5-LIBOR = %0,5
B Firmasının Karı:
%12-%11,5 = %0,5
FAİZ SWAPI
Swap işleminde aracı bir bankanın olması
Örnek:
A Firması
B Firması
Yüksek
Düşük
Borç Tutarı
Eşit
Eşit
Vade
Eşit
Eşit
%12 sabit
(LIBOR + 0,5 ile
borçlanma olanağı
vardı, kullanmadı)
LIBOR + 1,75
(%15 sabit faizle
borçlanma olanağı
vardı, kullanmadı)
Kredi Değerliliği
Faiz
FAİZ SWAPI
• A firmasının maliyet üstünlüğü bir swap anlaşması
ile kara dönüştürülmesi mümkündür.
• A Firmasının banka ile swap anlaşması:
• A Firması Bankaya LIBOR’u ödemeyi kabul ediyor.
• Banka A firmasına %12 faizi ödemeyi kabul ediyor.
• B Firmasının banka ile swap anlaşması:
• B Firması Bankaya %12,25 sabit faiz ödemeyi kabul
ediyor.
• Banka B Firmasına LIBOR’u ödemeyi kabul ediyor.
FAİZ SWAP’I İŞLEMİNDE ARACI BİR BANKANIN OLMASI
KRD. KURUMU
KRD. KURUMU
LIBOR + %1,75
%12
%12
%12,25
BANKA
A FİRMASI
LIBOR
LIBOR
Borç Maliyeti:
LIBOR
B FİRMASI
Kar: % 0,25
Borç Maliyeti:
%12,25+%1,75=%14
FAİZ SWAP’I İŞLEMİNDE ARACI BİR BANKANIN OLMASI
A FİRMASININ
DURUMU
B FİRMASININ
DURUMU
Ödeyeceği faizler
%12 Kredi Kurumu
LIBOR Aracı Banka
Ödeyeceği faizler
LIBOR+%1,75 Kredi
Kurumu
%12,25 Aracı Banka
Ödeyeceği faizler
%12 A Firmasına
LIBOR B Firması
Alacağı Faizler:
%12 Aracı Banka
Alacağı Faizler:
LIBOR Aracı Banka
Alacağı Faizler:
%12,25 B Firmasından
LIBOR A Firması
Borç Maliyeti= LIBOR
Borç Maliyeti=
%1,75+%12,25=%14
Kullanılmayan Alternatif:
LIBOR+%0,5
Kullanılmayan Alternatif:
%15
Kar = %0,5
Kar = %1
BANKANIN DURUMU
Kar = %12,25-%12=%0,25
Yapılan faiz swapı işlemlerinde Pazar ve kredi riski olmak üzere 2 tür
risk vardır. Kredi riski: karşı tarafın yükümlülüklerini yerine
getirmemesi ve Pazar Riski: Faizlerin beklenenin aksi yönde gelişmesi
riskidir.
DÖVİZ (PARA) SWAPI
• Aynı büyüklükteki iki ayrı para paketinin vade
tarihinde, orijinal para birimleri üzerinden ve
daha önce anlaşılmış belirli bir kur hesabıyla geri
ödenmek üzere değiştirilmesidir. Döviz swapı
yapmadaki temel amaç; döviz kuru riskine karşı
korunmaktır. Ayrıca daha düşük maliyetle fon
sağlamak ve atıl dövizleri kullanmak içinde döviz
swapı yapılmaktadır.
• Döviz swapı genellikle çok uluslu şirketlerin
iştirakleri olan yavru firmalar arasında
yapılmaktadır.
DÖVİZ (PARA) SWAPI
ALMANYA
Ana Şirket
ABD
Ana Şirket
ABD ŞİRKETİ
Yavru Şirketler
ALMANYA
ŞİRKETİ
Yavru Şirket
1.000.000 $ Borç Alır.
Ancak Euro Kullanmak
istiyor. Borç 1 yıl
vadeli ve %8 faizli
So=$ 0,98 /Euro
1.000.000/0,98=1.020.408
Euro borç alınır.
Ancak $ kullanmak istiyor.
Borç 1 yıl vadeli ve LIBOR
+ %0,5 faizli
DÖVİZ (PARA) SWAPI
·Çok uluslu şirketleri yavru işletmeleri bulundukları ülkede
uygun olarak (vade-faiz) borçlanamadığı için ana şirketin
bulunduğu ülkeden borçlanmışlardır.
·Almanya’da bulunan ABD şirketi ile ABD’de bulunan
Alman şirketi arasında döviz swapının yapılabilmesi ve
borç tutarlarının birbirlerine eşit olması için spot piyasadaki
kurlar kullanılır.
·Vade uyumu olan ve miktar olarak eşitlenen ABD şirketi
ile Alman şirketi arasında swap işlemi için imkan
doğmuştur.
1.020.408 Euro
ABD Firması
ALMAN Firması
1.000.000 $
DÖVİZ (PARA) SWAPI
·Dönem başında yapılacak işlem:
1.020.408 Euro
ABD Firması
ALMAN Firması
1.000.000 $
·ABD
firması
Alman
firmasının borcunu kullandığı
için bu borcun faizini de
ödemek
zorundadır.
“LIBOR+%0,50”
·Alman firması da
ABD
firmasının borcunu kullandığı
için $ borcunun faizini ödemek
zorundadır. “%8 sabit faiz”
DÖVİZ (PARA) SWAPI
Faizlerin Ödenmesi:
KREDİ KURUMU
KREDİ
KURUMU
%8
LIBOR + %0,5
%8
ABD FİRMASI
ALMAN FİRMASI
LIBOR + %0,5
DÖVİZ (PARA) SWAPI
Vade Sonunda Anapara Ödenmesi:
KREDİ
KURUMU
KREDİ
KURUMU
1.000.000 $
1.020.804 Euro
1.000.000 $
ABD FİRMASI
ALMAN FİRMASI
1.020.804 Euro
DÖVİZ OPSİYONLARI
• Seçenekli işlem anlamına gelen opsiyon
alıcısına bir varlığın önceden belirlenen
koşullarla alma ve/veya satma hakkını belirli
bir fiyat karşılığında veren yasal olarak
bağlayıcı ve ikincil piyasaları da olan
sözleşmelerdir. Vade sonunda opsiyonun
sağladığı hakkı kullanıp kullanmamak opsiyon
alıcısının inisiyatifinde olduğu halde opsiyon
satıcısının yükümlülüğünü yerine getirme
zorunluluğu vardır.
DÖVİZ OPSİYONLARI
• Opsiyon işlemlerinin ilk olarak 18. yy. da
Hollanda da lale soğanı piyasasında uygulandığı
belirtilmektedir. ABD’de organize olmuş ilk
opsiyon borsası 1973 yılında Chicago’da
kurulmuştur. 1985 yılından sonra ise, İngiltere’de
Londra Opsiyon Borsası da faaliyete geçmiştir.
• Opsiyonlar 1970’li yılların ortalarından itibaren
finansal ve finansal olmayan işletmelerin
karşılaştıkları döviz kuru ve faiz oranları gibi
riskleri ortadan kaldırmak amacıyla kullandıkları
ve günümüzde kullanım alanı daha da
genişleyerek hisse senedi ve tahviller gibi finansal
araçlar üzerine de yazılabilen finansal araçlardır.
DÖVİZ OPSİYONLARI
• Döviz opsiyonları ilk olarak 1982 yılında
Philedelphia Menkul Kıymetler Borsası’nda
işlem görmeye başlamıştır. Ayrıca opsiyonlar
organize borsaların dışında tezgah üstü
piyasalarda da işlem görebilmektedir.
• Opsiyon Primi: Opsiyonun satın alınabilmesi
için ödenen fiyattır. ABD’de bir hisse senedi
opsiyonunun ortalama primi hisse senedi
fiyatının %10’u kadardır.
DÖVİZ OPSİYONLARI
• İşleme Koyma (Exercise Price) Fiyatı: Menkul
kıymetin
satın
alınabileceği
(veya
satılabileceği) fiyattır. İşleme koyma fiyatının
aralığı ilgili menkul kıymetin fiyatına bağlı
olarak değişmektedir.
• Vade: Opsiyonun işleme koyulabileceği en son
tarihi gösterir. Opsiyonların vadeleri ay olarak
gösterilmektedir. ABD’de vade günü her ayın
üçüncü Cuma gününü izleyen Cumartesi
günüdür.
DÖVİZ OPSİYONLARI
• Amerikan opsiyonları, vadesinden önce işleme
konulabilirken, Avrupa opsiyonları vadesinden önce
işleme konulamazlar.
• İçsel Değer (Intrinsic Value): Alım opsiyonlarında
içsel değer; piyasa fiyatı ile işleme koyma fiyatı
arasındaki farktır. Pazar Fiyatı < İşleme Koyma
Fiyatı ise, opsiyonun içsel değeri sıfırdır. Satış
opsiyonunda içsel değer; işleme koyma fiyatı ile
Pazar fiyatı arasındaki farktır. İçsel değer opsiyon
priminin bir bileşenidir. Opsiyon pirimi; içsel değer
ile opsiyonun zaman değerinin toplamına eşittir.
İçsel değer hiçbir zaman negatif olmaz. Zarar söz
konusu ise, opsiyondan vazgeçilir.
DÖVİZ OPSİYONLARI
• Opsiyonun İşleme Koyulabilirliği (in the
money, out of the money, at the money): Alım
opsiyonunun yazılı olduğu hisse senedinin
piyasa fiyatı işleme koyma fiyatından büyükse
bu opsiyon karda (in the money), tersi durumda
yani Piyasa Fiyatı < İşleme Koyma Fiyatı ise,
bu opsiyon zararda (out of the money) bir
opsiyondur. Pazar fiyatının işleme koyma
fiyatına eşit olduğu durumda ise, opsiyon
başabaş (at the money) opsiyondur.
DÖVİZ OPSİYONLARI
• OPSİYONLARA YATIRIM YAPMANIN
AVANTAJLARI
• Opsiyon piyasalarında toplam kar, diğer
piyasalardan farklıdır ve sıfıra eşittir. Örneğin
hisse senedi piyasalarında ekonominin iyi
olduğu dönemlerde toplam kazanç pozitiftir.
Opsiyon piyasalarında bir pozisyonun karı
diğer pozisyonun zararı olduğu için toplam
kazanç sıfırdır. Bu niteliği ile opsiyonların bir
spekülasyon
aracı
olup
olmadığı
tartışılmaktadır.
DÖVİZ OPSİYONLARI
• Opsiyonlara Yatırım Yapmanın Sağladığı
Faydalar:
 ·Spekülasyon:
Spekülatörler
opsiyonun
yazıldığı varlığın fiyat değişimlerinden kar
etmek için opsiyonlara yatırım yaparlar.
 ·Başlangıç maliyetinin düşük olması:
Opsiyon primi, opsiyonun yazıldığı varlığın
fiyatından daha düşüktür. Bu sebeple ilk
yatırımın maliyeti düşüktür.
DÖVİZ OPSİYONLARI
• Opsiyonlara Yatırım Yapmanın
Faydalar:
Sağladığı
·Daha yüksek getiri potansiyeli: Opsiyon fiyatları
varlık fiyatlarından daha değişkendir. Bu değişkenlik
getiri potansiyelini arttırmaktadır.
·Risk getiri dengesini düzenlemek: Opsiyonlar büyük
hisse senedi portföyü işleten kurumsal yatırımcılar
(sigorta şirketleri, yatırım fonları, emeklilik
şirketleri) tarafından çok ilgi görmektedir. Bu
yatırımcılar ellerindeki hisse senetlerine bağlı olarak
opsiyonlara yatırım yapabilmektedirler. Böylece bu
yatırımcılar
portföylerinin
riskinin
azaltıp
arttırabilmektedirler. Çünkü opsiyon fiyatları hisse
senetleri fiyatlarından daha değişkendir. Bu nedenle
opsiyonlar daha risklidir.
DÖVİZ OPSİYONLARI
·Yatırım yapmanın kolay olması: Birçok
yatırımcı işlem maliyetlerinden tasarruf
sağlamak,
vergiden
ve
borsaların
kısıtlamalarından kaçınmak için opsiyonları
tercih etmektedirler.
·Farklı yasal düzenlemeler: Opsiyon piyasaları
ve hisse senedi piyasaları farklı yasal
düzenlemelere tabidir. Bu farklılık opsiyonlar
lehine sonuçlanmaktadır.
OPSİYON TÜRLERİ VE STRATEJİLERİ
OPSİYON
Alış Opsiyonu
(Call Options)
Alıcı
(Satın alma
hakkı elde eder)
Satıcı
(Satış yapma zorunlulu. vardır.)
Satış Opsiyonu
(Put Options)
Alıcı
(Satış yapma
hakkı elde eder)
Satıcı
(Alma zorunluluğu vardır.)
Avrupa Opsiyonu: Vadesinden önce işleme konamayan
opsiyondur.
Amerikan Opsiyonu: Vadesinden önce istenildiği halde
işleme konulabilen opsiyondur.
HİSSE SENEDİ OPSİYONLARINDA
KULLANILAN STRATEJİLER
• Hisse senedi opsiyonları ile riskten korunmak ve
spekülasyon amacıyla profesyonellerce kullanılan
stratejiler:
• 1.)Spreads: Aynı türden iki veya daha fazla sayıda
opsiyonla pozisyon almaktadır. Örneğin 2 veya daha
fazla sayıda alış ya da satış opsiyonu satın alma
stratejisi bu uygulamanın örneğidir. Başlıca alt
türleri:
• a.)Boğa Spreadi: Spread stratejisinin en yaygın
örneğidir. Boğa spreadinde belirli işleme koyma
fiyatı olan hisse senetlerinin alış opsiyonu alınarak
daha yüksek işleme koyma fiyatı (anlaşma fiyatı) ile
satma amacı güdülür.
HİSSE SENEDİ OPSİYONLARINDA
KULLANILAN STRATEJİLER
• b.)Ayı Spreadi: Hisse senetlerinin düşeceğini tahmin
eden yatırımcılar tarafından tercih edilen bir stratejisidir.
Burada satış opsiyonundan alıcı olunur. Bu opsiyonlarda
işleme koyma fiyatı piyasa fiyatından daha fazladır.
• c.)Kelebek Spreadi: Birden fazla, farklı anlaşma fiyatlı
opsiyonda pozisyon almaktır. Bir adet düşük, bir adet
yüksek fiyatlı, anlaşma fiyatlı opsiyondan, alıp ortalama
anlaşma fiyatı ile satma stratejisidir.
• d.)Takvim Spreadi: Anlaşma fiyatları aynı fakat
vadeleri farklı opsiyon alım satım stratejisine verilen
isimdir. Bu strateji alış opsiyonunu belirli bir anlaşma
fiyatıyla satıp, aynı anlaşma fiyatıyla daha uzun vadeli
alış opsiyonu alınarak yaratılabilir. Opsiyonların fiyatı
vade uzadıkça artar. Bu nedenle yatırım için bir başlangıç
sermayesi gerekir.
HİSSE SENEDİ OPSİYONLARINDA
KULLANILAN STRATEJİLER
• 2.)Kombinasyonlar: Herhangi bir varlığa
dayalı alış ve satış opsiyonlarının her
ikisinde birden pozisyon tutmaktır. Başlıca
türleri şu şekilde sıralanabilir:
• a.)straddle: Aynı anlaşma fiyatlı ve vadeli
alış ve satış opsiyonunun alınmasıdır. Bu
hisse fiyatında büyük sıçrama beklendiği
ancak bu hareketin yönünün bilinmediği
durumlarda kullanılır.
HİSSE SENEDİ OPSİYONLARINDA
KULLANILAN STRATEJİLER
• b.)Strips and Straps: Strips; aynı anlaşma fiyatlı
ve vadeli bir adet alış ve iki adet satış
opsiyonunda uzun (alış) pozisyona geçmedir.
Straps; aynı anlaşma fiyatlı ve vadeli iki alış ve
bir de satış opsiyonunda uzun (alış) pozisyon
almadır. İki strateji arasındaki temel fark,
yatırımcı strips’de fiyatların azalacağını, strap’de
ise artacağını beklemektedir.
• c.)Strangles: Vadeleri aynı, anlaşma fiyatları
farklı olan bir alış ve bir de satış opsiyonu satın
alınmasıdır.
OPSİYON DEĞERİNİ ETKİLEYEN
FAKTÖRLER
• Bir opsiyonun değeri içsel değeri ile zaman değerinin
toplamına eşittir.
• İçsel Değer:
• Alış Opsiyonunda;“İçsel Değer=Pazar Fiyatı–Anlaşma Fiyatı”
• Satış Opsiyonunda;“İçsel Değer=Anlaşma Fiyatı–Pazar Fiyatı”
• Zaman Değeri: Genellikle opsiyon değeri “opsiyon
primi”, içsel değerden büyük olmaktadır. Pazar değeri
ile içsel değer arasındaki bu fark zaman değeri olarak
ortaya çıkmaktadır. Bir opsiyonunun zaman değeri,
opsiyonun yazıldığı varlığın fiyatındaki olumlu
spekülatif,
beklentilerin
süregelmesi
olarak
değerlendirilebilir.
OPSİYON DEĞERİNİ ETKİLEYEN
FAKTÖRLER
• Bir döviz opsiyonunun Pazar değeri şu
bileşenlere karşı duyarlıdır:






·Değişen forward kurların etkisi,
·Değişen spot kurların etkisi,
·Vadeye kalan sürenin etkisi,
·Değişen dalgalanmanın etkisi,
·Faiz farklarındaki değişimin etkisi,
·Diğer opsiyonların anlaşma fiyatlarının
etkisi.
OPSİYON DEĞERİNİ ETKİLEYEN
FAKTÖRLER
• 1.)Forward Kurlara Duyarlılık: Standart döviz
opsiyonları forward kurlara yakın bir değerle
fiyalandırılırlar. Çünkü cari döviz kurları ve faiz
oranları opsiyon primi hesaplanırken göz önünde
tutulur. Opsiyonun anlaşma kuru belirlenirken
forward kurlar dikkate alınır.
• 2.)Spot Kurlara Duyarlılık: Opsiyonun vadesi
dolmadığı sürece, opsiyonun zaman değeri
olmaktadır. Opsiyon priminin spot kurdaki
değişikliğe olan duyarlılığına “delta” adı verilir.
• Delta= dOpsiyon Primi / dSpot Döviz Kuru
OPSİYON DEĞERİNİ ETKİLEYEN
FAKTÖRLER
• 3.)Vadeye Kalan Süre: Vadeye kalan süredeki
değişmeye bağlı olarak opsiyon priminde
beklenen değişmeye “teta” denir.
• Teta= dOpsiyon Primi / dZaman
• 4.)Değişkenliğe Duyarlılık: Döviz kurunun
değişkenliği arttıkça opsiyonun uygulamaya
konulma olasılığı ve buna bağlı olarak primi
artar. Buna “lamda” denir.
• Lamda= dOpsiyon Primi / dSpot kurdaki
değişkenlik
OPSİYON DEĞERİNİ ETKİLEYEN
FAKTÖRLER
• 5.)Yerel Faiz Oranlarına Duyarlılık: Yerel
faiz oranlarındaki küçük değişikliklerin
beklenen opsiyon primini değiştirdiği orana
“Rho” denir.
• Rho= dOpsiyon Primi / dYerel Faiz Oranı
• 6.)Yabancı Ülke Faiz Oranlarına Duyarlılık:
Yabancı ülke faiz oranlarındaki küçük
değişikliklerin beklenen opsiyon primini
değiştirdiği orana “Phi” denir.
• Phi= dOpsiyon Primi / Yabancı Faiz Oranı
OPSİYON DEĞERİNİ ETKİLEYEN
FAKTÖRLER
• Bir hisse senedi opsiyonunun değerini
etkileyen 6 faktör şunlardır:
·Hisse senedinin cari fiyatı,
·Opsiyonun anlaşma fiyatı,
·Opsiyonun vadesine kalan süre,
·Hissse senedinin fiyatının değişklenliği.
·Risksiz faiz oranı (devlet tahvili, hazine bonosu
faiz oranları),
·Opsiyonun geçerli olduğu süre içindeki beklenen
kar payı ödemeleri
ALIM OPSİYONU (CALL OPTION)
• Alım opsiyonu belirli bir miktardaki parayı
menkul kıymeti ya da malı belirli bir tarihte ya da
tarihten önce belirli bir fiyattan satın alma hakkı
tanır. Alım opsiyonu yatırımcıları açısından
herhangi bir zorlama söz konusu değildir. Bu
nedenle alım opsiyonu yatırımcısı sadece karlı
olduğu
durumlarda
opsiyonu
işleme
koymaktadır.
• Alım Opsiyonunda Kazanç= S – K – P
• Burada:S: Menkul kıymetin piyasa fiyatını
• K: Opsiyonun işleme koyma-anlaşma fiyatını ve
• P: Opsiyona ödenen primi göstermektedir.
ALIM OPSİYONU (CALL OPTION)
• Örnek: İnten Ocak 1000 Alım Opsiyonu; 100 adet hisse
senedini Ocak ayında veya daha önce 1.000 dolardan
alma hakkını sağlayan opsiyondur. Opsiyon primi 70
dolardır.
• a.)Ocak ayında hisse senedinin fiyatı 1.200 $’dır. Bu
durumda yatırımcının kazancı ne kadardır?
• Alım Opsiyonunda Kazanç= 1.200 – 1.000 – 70 = 130 $
(hisse senedi başına)
• b.)Ocak ayında hisse senedinin fiyatı 800 $ olursa,
yatırımcının kar/zararı ne kadar olur?
• Burada “Piyasa fiyatı<İşleme koyma fiyatı” olduğundan
opsiyon işleme konmaz. Bu durumda 800$<1.000 $
olduğu için zarar sadece ödenen opsiyon primi olan 70 $
ile sınırlı kalacaktır.
ALIM OPSİYONU
a.)Alım Opsiyonu Alıcısının Kar/Zarar Grafiği
Opsiyon Değeri
Kar
Alanı
İşleme Koyma Fiyatı
-Prim
(P)
Zarar
Alanı
Başabaş
Fiyat
ALIM OPSİYONU
b.)Alım Opsiyonu Satıcısının Kar/Zarar Grafiği
Opsiyon Değeri
Prim
(P)
Kar
Alanı
Başabaş
Fiyat
İşleme Koyma Fiyatı
Zarar
Alanı
ALIM OPSİYONU
• Örnek: Döviz alış opsiyonu, sözleşme konusu
DM, sözleşme büyüklüğü= 62.500 DM, Vade= 2
ay, işleme koyma fiyatı= $ 0,70 /DM, opsiyon
primi= 0,0055 /DM (sözleşme başına), vade
sonunda spot kur $ 0,710 /DM ise; toplam kar ne
kadardır?
• Toplam Kar= (0,710 – 0,700 – 0,005) * 62.500 =
312,5 $ olarak bulunur.
ALIM OPSİYONU
a.)Alım Opsiyonu Alıcısının Kar/Zarar Grafiği
Opsiyon Değeri
Kar
Alanı
0,700
-0,005
(P)
Zarar
Alanı
0,705
ALIM OPSİYONU
b.)Alım Opsiyonu Satıcısının Kar/Zarar Grafiği
Opsiyon Değeri
0,005
(P)
Kar
Alanı
0,705
0,700
Zarar
Alanı
SATIM OPSİYONU (PUT OPTION)
a.)Satım Opsiyonu Alıcısının Kar/Zarar Grafiği
Opsiyon Değeri
Maksi.
Kar
İşleme Koyma Fiyatı
KAR
Maks.
Zarar
(Opsiyon
Pirimi)
Başabaş Fiyatı
Kar = K – S – P
ZARAR
Burada:
K=İşleme koyma fiyatı
S= Piyasa fiyatı
P= Primdir.
SATIM OPSİYONU (PUT OPTION)
b.) Satım Opsiyonu Satıcısının Kar/Zarar Grafiği
Opsiyon Değeri
Maksimum
Kar
(Opsiyon
Pirimi)
Başabaş Fiyatı
ZARAR
KAR
İşleme Koyma Fiyatı
Maksimum
Zarar
Kar = K – S – P
Burada:
K=İşleme koyma fiyatı
S= Piyasa fiyatı
P= Primdir.
• Örnek: Hisse senedi satış opsiyonu; Kodak Haziran
30 Satış Opsiyonu 100 adet hisse senedinin her birini
30$’a satma hakkını sağlamaktadır. Bunun
karşılığında 5 $ opsiyon primi ödenmektedir.
• Vade sonunda Kodak hissesinin fiyatı 25 $’a
düştüğünde yatırımcı hisse senetlerini 25 $’dan alıp
opsiyon sözleşmesi ile 30 $’a satabilir. Tersi
durumda ise, opsiyon işleme konulmaz hisse
senetleri daha yüksek olan Pazar fiyatı ile satılır.
• Kar= 30 – 25 – 5 = 0 çıkmaktadır.
• Yatırımcının
başabaştır.
karı yoktur. Yatırımcı için bu fiyat
• Satış opsiyonunun alıcısı için 25 $’dan sonra karı
artış göstermektedir. Satış opsiyonu satıcı için
maksimum kar ise prim kadardır. O ise, 5 $’dır.
SATIM OPSİYONU (PUT OPTION)
• Örnek: Döviz satış opsiyonu, sözleşme konusu
para: DM, Sözleşme büyüklüğü: 62.500 DM,
vade: 2 ay, İşleme koyma fiyatı: $ 0,6700 /DM,
Opsiyon primi: $ 0,0050 /DM
• Döviz Satış Opsiyonu
• Alıcısı İçin Max. Kar = (0,670 – 0,005)* 62.500
= 41.562 DM
• Döviz Satış Opsiyonu
• Satıcısı İçin Max. Kar=0,005*62.500= 312,5 DM
ALIM VE SATIM OPSİYONLARI
Alım ve Satım Opsiyonlarında İşlem Seçenekleri
FİYAT
ALIM
OPSİYONU
K > S
Opsiyon
değersizdir.
İşleme konulmaz
Opsiyon işleme
konulur.
K = S
Opsiyon
başabaştadır.
Opsiyon
başabaştadır.
Opsiyon işleme
konulur.
Opsiyon
değersizdir.
İşleme konulmaz.
K < S
SATIŞ
OPSİYONU