Sevgili Anne ve Babalar Cuma Bülteninden Merhaba J Bu hafta

Sevgili Anne ve Babalar Cuma Bülteninden Merhaba 
Bu hafta öğretmenlerimden de, sizden de çok duyduğum problemlerden biri olan ‘alt ıslatma’ yı ele aldım. Özellikle gece
ıslatmasından bahsedeceğim. Öncelikle belirtmemde fayda var çocuklarınıza bu konuda baskı uygulamayın, korkutmayın.
Yaşlarının küçük olduğunun ve vücudu gibi mesanesinin de zamanla büyüyeceğinin farkında olun. Bu konuda bir doktorun
görüşünü de kaynak alarak size bir yazı hazırladım, umarım yardımcı olur. Haftaya görüşmek üzere..
Gece Altını Islatma Gece uyku sırasında farkında olmadan idrar yapma olarak tanımlanabilir. Normalde çocukların çoğu
hem tuvalet eğitiminin etkisi hem de mesane kapasitesinin gelişmesi sonucu 2-4 yaş arasında idrarlarını hem gece hem de
gündüz tutmayı becerirler. Gece altını ıslatma çoğu zaman mesane gelişimindeki gecikmenin bir sonucudur, bu nedenle de
yaşla sıklığı azalır. Üç yaşındaki çocukların %40’ı altını ıslattığı halde bu oran 5 yaşında %20’ye, 6 yaşında %10’a
düşmektedir. Erkek çocuklar kızlara göre daha sık altını ıslatma sorunu yaşamaktadır. Aileler 5-6 yaş civarında bu sorunla
ilgilenmeye ve genellikle de 7-8 yaşında hekimlerden yardım istemeye başlarlar. Ülkemizde 7-11 yaşındaki erkek çocukların
%16’sında, kızların ise %11’inde altını ıslatma sorunu olduğu bildirilmektedir. Nedenleri Gece altını ıslatmanın iki tipi vardır.
Eğer çocuk hekime getirilinceye kadar devamlı altını ıslatıyorsa Primer (birincil) tip, en az 6 ay kuru kaldıktan sonra altını
ıslatmaya yeniden başlamışsa Sekonder (ikincil) tip altını ıslatmadan söz edilmektedir. Altını ıslatan çocukların büyük
çoğunluğu birincil altını ıslatma gurubunda toplanmaktadır. Bazen altını ıslatmaya sık ve acil idrar yapma ihtiyacı duyma
gibi bulgular eşlik edebilir. Gece altını ıslatma, nedenlerine göre fizyolojik ver organik olmak üzere iki guruba ayrılarak
incelenmektedir. Fizyolojik Nedenler Gece altını ıslatan çocukların büyük bir gurubu (%90-95’i) fizyolojik altını ıslatma
gurubunda toplanmaktadır. Bu çocukların gece uykuda mesane doluluğunu hissetmelerinin yetersiz, mesane
kapasitelerinin küçük ve uyku derinliklerinin fazla olduğu bildirilmektedir. Esas önemlisi altını ıslatmanın büyük oranda
genetik yatkınlığa dayanmasıdır. Anne ve babadan birisinde altını ıslatma öyküsü varsa çocukta %45, ikisinde birden varsa
%77 oranında altını ıslatma sorunu yaşanmaktadır. Aile öyküsü olan vakalar iyileşme zamanı bakımından ailelerine benzer
bir seyir göstermektedirler. Organik Nedenler Altını ıslatan çocukların %2-3’ünden şeker hastalığı, böbrek hastalıkları,
mesane hastalıkları gibi sorunlar saptanmaktadır. Vakaların %5-10’unda ise altını ıslatmaya sık ve acil idrar yapma ihtiyacı
gibi yakınmalar eşlik etmektedir. Bunlar “polisemptomatik altını ıslatma” olarak tanımlanmaktadır. Bu çocuklarda idrar yolu
enfeksiyonu, idrarda bakteri olması, kabızlık ve bazen besin alerjisi saptanmaktadır. Ayrıca son yıllarda halk arasında “geniz
eti” olarak bilinen adenoid vegatasyonlu çocuklarda yüksek oranda altını ıslatma görüldüğü ve ameliyat sonrası
yakınmalarının geçtiği üzerinde durulmaktadır. Genel olarak psikolojik olaylar daha önce bahsedilen primer altını ıslatma
sorununa yol açmazlar. Bu nedenle de altını ıslatan çocukların büyük çoğunluğunda bir ruhsal sorun aramaya gerek yoktur.
Ayrıca kötü çocukların altını ıslattığı gibi ön yargıların geçersiz olduğu akıldan çıkarılmamalıdır. Bir ruhsal sorundan sonra
altını ıslatma yaşanıyorsa bu genellikle fizyolojik altını ıslatmanın tekrar ortaya çıkmasıdır. Davranışsal gerilemesi olan
çocuklarda gece altını ıslatma yanında okul başarısızlığı, korku gibi ek bulgular vardır ve bunların mutlaka çocuk
psikiyatristleri tarafından görülmesi gereklidir. Çocuğa Yaklaşım Hemen en önemle belirtmeliyiz ki altını ıslatmanın
kendisinden çok, bu çocuklara ailelerin ve toplumun yanlış tutumları zarar vermektedir. Bunların içinde en tehlikelisi
“Altına yapan kızını sobaya oturttu” gibi haber başlıklarına konu olan cinsel bölgelere yönelik cezalandırma girişimleridir.
Bu tür tutumlar, çocuklar üzerinde etkisi ömür boyu sürecek izler bırakmaktadır. Altını ıslatan çocukların fizyolojik bir
gelişme gecikmesi yaşadığı (bir tür diş çıkarmanın, konuşmanın gecikmesi gibi) ve ailenin temel görevinin çocuğun benlik
saygısı zedelenmeden bu sorunu atlatmasını sağlamak olduğu unutulmamalıdır. Bu nedenle altını ıslatan çocukların en geç
6 yaşında konuyla ilgilenen bir çocuk hekimi tarafından değerlendirilmesi ve gerekli incelemeler yapıldıktan sonra bir tedavi
planı yapılması gereklidir. Altını ıslatma yakınması ile hekime getirilen çocuklar daha önce bahsedilen organik faktörlerin
varlığı bakımından incelenmelidir. Bir başka deyişle altını ıslatma sorunun fizyolojik olup olmadığı belirlenmelidir. Bunun
için gündüz altına kaçırma, zor idrar yapma, kabızlık, zor ve acil idrar yapma, çok idrar yapma, kafa travması geçirme,
idrarla birlikte kaka kaçırma, horlama ve gece ağızdan nefes alma gibi yakınmaların olup olmadığı soruşturulmalıdır. Elde
edilen bilgiler ve genel muayene sonuçlarına göre idrar incelemesinden, mesane filmlerine uzanan bir dizi tetkik
yapılmalıdır. Altını ıslatan çocukların %97’sinde fiziksel bir neden yoktur. Bu nedenle ayrıntılı bir öykü çoğu zaman fizyolojik
altını ıslatmanın olup olmadığı konusunda bilgi verir. Bu noktada altını ıslatan çocukta “küçük mesane” veya uykudan
uyanamama sorunu mu olduğunun aydınlatılması önemlidir. Tedavi Yaklaşımı Altını ıslatma idrar yolu enfeksiyonu gibi bir
nedene bağlıysa öncelikle bu tür sorunlar çözülmelidir. Fizyolojik altını ıslatma sorunu olan çocukların tedavisinde ise şu
ilkelere uyulmalıdır: Gece kalkıp tuvalete gitme bir hedef olarak kesinleştirilmelidir. Tuvalete ulaşmak kolaylaştırılmalıdır.
Çocuğun kuru kalma sorumluluğunu üstüne almasına yardım edilmelidir. Yatmadan önceki 2 saat boyunca fazla sıvı
alımından kaçınılmalı ve kafein içeren içecekler kesinlikle verilmemelidir. Yatağa girmeden tuvalete gidilmelidir. Gece kuru
kalması için bez bağlanmamalıdır. Bu tür yöntemler temizlik için yararlı olmakla birlikte çocukların gece kalkma
motivasyonlarını olumsuz etkilemektedir. Sabah temizliğine çocuğun katılımı sağlanmalıdır. Çocukların benlik saygıları
desteklenmelidir. Ailelere nasıl davranacaklarını anlatan kılavuzlar hazırlanmalıdır. Çocukların hangi günler kuru kaldıkları
bir kart üzerine işlenmelidir. Çocuklar en az ayda bir kez kontrol edilmelidir. Tedavi YöntemleriAltını ıslatan çocuklara genel
olarak 7-8 yaşına geldiğinde tedavi için girişimlerde bulunulması önerilmektedir. Bu girişimlerin başında çocuğun kendisinin
veya ailesinin gece uyanmasına dönük programlar gelmektedir. Önce çocukların kendiliğinden uyanması denenir, bu
mümkün olmuyorsa ailenin çocuğu gece uyandırıp tuvalete gitmesini sağlayan program uygulanır. Daha önce başarılı
olduğu gösterilmiş 6 günlük bir programın ayrıntıları ise şu şekildedir. İlk gece çocuk gece 1’e kadar her saat başı uyandırılır.
Çocukla konuşularak ve yürütülerek uyandığından emin olunur. Altı kuruysa övücü sözler söylenir ve “tuvalete girme
ihtiyacın var mı yoksa bir sonraki saati mi bekleyeceksin” sorusu sorulur. Çocuk tuvalete gitmek isterse tek başına tuvalete
yürümesi istenir. Eğer çocuk altını ıslatmışsa pijama ve iç çamaşırlarını kendisinin değiştirmesi teşvik edilir. Gece 1’de
uyandırıldığında kuru olsa bile idrarını yapmaya çalışması söylenir. Daha sonraki beş gece çocuk bir kez uyandırılır. İlk gece
uyuduktan 3 saat sonra, ikinci gece 2,5 saat sonra ve böyle süre azaltılarak beşinci gece uyuduktan 1 saat sonra uyandırılır.
Son gece bundan sonra kendisinin uyanması söylenir. Bu programdan sonra altını ıslatma tekrarlarsa (3 gün üst üste altını
ıslatırsa) yeniden 6 gecelik uyandırma programı tekrarlanır. Bazı çalışmalarda bu program ile %92 oranında çocukların kuru
kalması sağlanmış, bunların %20’sinde ise yeniden altını ıslatma sorunu tekrarlanmıştır. Alarm Kullanımı ve İlaç
Tedavisi Daha önce anlatılan ve daha çok davranış değişikliği üzerinde duran tedavilerden bir sonuç alınamadığında
“enüretik alarm” kullanımı veya ilaç tedavisi denenmelidir. Her iki tedavi yöntemi için de çocukların 8 yaşını bitirmesi
beklenmelidir. Alarm cihazları çocuk idrar kaçırmaya başlar başlamaz hareket geçen ve böylece çocuğun uyanıp,
mesanesini kontrol etmesi konusunda yardımcı olan araçlardır. Son yıllarda “enüretik alarm” teknolojisinde önemli
ilerlemeler olmuş ve hem küçük hem de kullanımı kolay alarm cihazları üretilmiştir. Alarm tedavisine 2-3 ay devam edilmesi
gerekmekte ve bu tedavi ile çocuklarda %70-84 oranında iyileşme sağlanmaktadır. Alarm tedavisi sonunda tekrarlama riski
%10 dolayındadır. Altını ıslatma tedavisinde uzun yıllardır çeşitli ilaçlar kullanılmıştır. Bunların arasında imipramin
(Tofranil), oxybutynin (uropan) isimli ilaçlar ilk kullanılanlardır. Son yıllarda vücutta sıvı tutulmasını sağlayan Minirin isimli
ilaç da tedavide kullanılmaya başlanmıştır. İlaç tedavisi ile %10-60 arasında iyileşme sağlanmakta, fakat tedavi kesildikten
sonra %90’a varan oranda tekrar riski bulunmaktadır. Bu nedenle son yıllarda alarm ve ilaç tedavisinin birlikte kullanılması
önerilmektedir. Altını ıslatma çocukluk çağında sık görülen bir sorun olması yanında ailelerin yanlış tutumlarının sürdüğü
bir konudur. Öncelikle altını ıslatan çocukların konuyla ilgilenen çocuk hekimleri tarafından değerlendirilmesi ve ailenin
katılımı ile uzun dönemli bir tedavi yaklaşımının denenmesi gereklidir. Son yıllardaki araştırmalar altını ıslatma tedavisinde
en etkili yöntemin tek başına veya bir ilaçla birlikte alarm kullanımı olduğunu göstermektedir. Bu tavsiyeler, genel
bilgilerdir. Fakat unutmayınız ki, özel rahatsızlığınız için en iyi tavsiye, şikâyetlerinizi dinleyen ve sizi muayene eden
doktorunuzun tavsiyesidir.
Ayşegül TIĞRAK
Okul Psikolojik Danışmanı